Εκατό χρόνια από τον Οκτώβρη: Η πιο μεγάλη δημοκρατική νίκη στην ιστορία

Με την κα­τάρ­ρευ­ση των κα­θε­στώ­των του ανα­το­λι­κού μπλοκ και την αυ­το­διά­λυ­ση του ΚΚΣΕ, λένε, απο­δεί­χθη­κε η «φυ­σι­κή ανω­τε­ρό­τη­τα» της κυ­ριαρ­χί­ας του δί­πο­λου αγο­ρά-αστι­κό κοι­νο­βού­λιο. 

Η συ­γκυ­ρία τους βοη­θά­ει: στις τε­λευ­ταί­ες 3-4 δε­κα­ε­τί­ες η ερ­γα­τι­κή τάξη και τα λαϊκά κι­νή­μα­τα, διε­θνώς, δεν έχουν κα­τορ­θώ­σει να θέ­σουν το πρό­βλη­μα της εξου­σί­ας με επα­να­στα­τι­κό τρόπο, με τις εξε­γέρ­σεις «από τα κάτω». Οι κυ­βερ­νή­σεις της Αρι­στε­ράς στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή προ­ήλ­θαν κυ­ρί­ως μέσα από εκλο­γι­κές νίκες και ήδη έχουν μπει σε δια­λυ­τι­κή φάση κρί­σης, ενώ η ελ­πι­δο­φό­ρα έκρη­ξη των αρα­βι­κών εξε­γέρ­σε­ων κρά­τη­σε λίγο και απο­συ­ντέ­θη­κε κάτω από την διπλή πίεση των δυ­τι­κό­φι­λων κα­θε­στώ­των αλλά και την επιρ­ροή του ρεύ­μα­τος των Αδελ­φών Μου­σουλ­μά­νων. 

Και όμως. Εκα­τομ­μύ­ρια αγω­νι­στές-στριες που πα­λεύ­ουν διε­θνώς, μέσα στις πιο δια­φο­ρε­τι­κές συν­θή­κες, εξα­κο­λου­θούν να επι­μέ­νουν και να ανα­ζη­τούν στρα­τη­γι­κή έμπνευ­ση στην ιδε­ο­λο­γι­κή και πο­λι­τι­κή πα­ρά­δο­ση που δη­μιούρ­γη­σε ο Οκτώ­βρης και η «γενιά» των επα­να­στα­τών που ανα­δύ­θη­κε μέσα από το επα­να­στα­τι­κό κύμα του 1917-28.

Ο ίδιος ο Οκτώ­βρης είναι μια απά­ντη­ση στο ζή­τη­μα της χρο­νι­κής «ασυ­νέ­χειας» των επα­να­στα­τι­κών κι­νη­μά­των. Μετά την ήττα της Κομ­μού­νας στο Πα­ρί­σι, το 1871, ακο­λού­θη­σαν 3-4 δε­κα­ε­τί­ες όπου το «φά­ντα­σμα του κομ­μου­νι­σμού» έμοια­ζε να μην είναι και τόσο απει­λη­τι­κό πάνω από την Ευ­ρώ­πη και τον κόσμο. Το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα, με κέ­ντρο της Γερ­μα­νία και το με­γά­λο SPD, έμοια­ζε να έχει πάρει άλλο δρόμο: ο σο­σια­λι­σμός πα­ρέ­με­νε ως στό­χος, αλλά ο στό­χος αυτός θα μπο­ρού­σε/έπρε­πε να διεκ­δι­κη­θεί μέσα από μια κυ­ρί­ως εξε­λι­κτι­κή δια­δι­κα­σία, όπου η ανά­πτυ­ξη των πα­ρα­γω­γι­κών δυ­νά­με­ων μαζί με την ανά­πτυ­ξη του «ερ­γα­τι­κού κόμ­μα­τος» (μέσα στη βουλή και στα συν­δι­κά­τα) θα ήταν οι κα­θο­ρι­στι­κοί πα­ρά­γο­ντες, που λει­τουρ­γώ­ντας αθροι­στι­κά θα οδη­γού­σαν «ανα­πό­φευ­κτα» στη σο­σια­λι­στι­κή νίκη.

Η έν­νοια της «τομής», η έν­νοια της επα­νά­στα­σης, έμοια­ζε να έχει υπο­χω­ρή­σει ακόμα και μέσα στα επι­τε­λεία του SPD, ενός κόμ­μα­τος αυ­θε­ντι­κά ερ­γα­τι­κού και πολύ πιο ρι­ζο­σπα­στι­κού από τα ση­με­ρι­νά σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά ή κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά κόμ­μα­τα.

Τη «νύχτα» αυτή φώ­τι­σε στιγ­μιαία η επα­νά­στα­ση του 1905 (που τόσο έχει υπο­τι­μη­θεί και εξα­κο­λου­θεί να υπο­τι­μά­ται), ανα­δει­κνύ­ο­ντας νέες κομ­βι­κές έν­νοιες (σο­βιέτ!) και πυ­ρο­δο­τώ­ντας νέες συ­ζη­τή­σεις που συ­γκλό­νι­σαν τη διε­θνή Αρι­στε­ρά (με τα συ­μπε­ρά­σμα­τα και τα σχε­τι­κά κεί­με­να του Κά­ου­τσκι, της Λού­ξε­μπουργκ, του Μέ­ρινγκ και της Τσέτ­κιν, του Πάρ­βους και του Πά­νε­κουκ, όπως και την ανά­δει­ξη της φουρ­νιάς των νέων Ρώσων επα­να­στα­τών όπως ο Λένιν και ο Τρό­τσκι).

Την τε­λι­κή απά­ντη­ση έδωσε η νι­κη­φό­ρα ερ­γα­τι­κή-σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση του 1917, με την πο­λι­τι­κή ηγε­σία των μπολ­σε­βί­κων και με κο­ρω­νί­δα το σύν­θη­μα «όλη η εξου­σία στα σο­βιέτ».

Ο Α' Πα­γκό­σμιος Πό­λε­μος

Αυτή η ανα­τρο­πή δεν είναι δυ­να­τόν να γίνει κα­τα­νοη­τή αν δεν συ­νυ­πο­λο­γί­σου­με τη φρι­κτή εμπει­ρία του Α’ Πα­γκό­σμιου Πο­λέ­μου. Όταν οι κα­πι­τα­λι­στές, ανα­ζη­τώ­ντας διέ­ξο­δο στην κρίση του συ­στή­μα­τος και τους αντα­γω­νι­σμούς με­τα­ξύ των ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυ­νά­με­ων, δεν δί­στα­σαν να βυ­θί­σουν την αν­θρω­πό­τη­τα στο επί­πε­δο μιας μα­ζι­κής αλ­λη­λο­σφα­γής. Η υπεν­θύ­μι­ση έχει ση­μα­σία, γιατί και σή­με­ρα ο κα­πι­τα­λι­σμός διε­θνώς περ­νά­ει μια βαθιά και πα­ρα­τε­τα­μέ­νη κρίση, όπου όλες οι «λύ­σεις» που συ­ζη­τιού­νται θα απο­δει­χθούν αι­μα­τη­ρές. Είτε με την κοι­νω­νι­κο-οι­κο­νο­μι­κή έν­νοια, δη­λα­δή με την πλήρη ισο­πέ­δω­ση των ερ­γα­τι­κών και κοι­νω­νι­κών δι­καιω­μά­των. Είτε, ακόμα, και με την κυ­ριο­λε­κτι­κή έν­νοια, γιατί ου­δείς δι­καιού­ται να υπο­τι­μά την αύ­ξη­ση των εξο­πλι­σμών, την έντα­ση των πο­λέ­μων «δι’ αντι­προ­σώ­πων», τα σύν­νε­φα που πυ­κνώ­νουν στην Κορέα ή στη θά­λασ­σα της Ν. Κίνας…

Μέσα στη φρίκη του Α’ Πα­γκό­σμιου Πο­λέ­μου, οι δυ­νά­μεις του κό­σμου μας πιέ­στη­καν να ανα­ζη­τή­σουν τις ακραία ρι­ζο­σπα­στι­κές, τις επα­να­στα­τι­κές απα­ντή­σεις: και η ιμπε­ρια­λι­στι­κή αλυ­σί­δα έσπα­σε στον «αδύ­να­μο κρίκο» της, στην τσα­ρι­κή Ρωσία. Όμως το ρήγμα αφο­ρού­σε τους πά­ντες: δεν είναι τυ­χαίο ότι τα επα­να­στα­τι­κά γε­γο­νό­τα εξα­πλώ­θη­καν μετά το 1917 σε όλο το «κέ­ντρο» του τότε ανα­πτυγ­μέ­νου κό­σμου, στη Γερ­μα­νία, στην Αυ­στρία και στην Ουγ­γα­ρία, στην Ιτα­λία κ.ο.κ., ενώ η κλι­μά­κω­ση των μα­ζι­κών αγώ­νων συ­γκλό­νι­σε όλες –χωρίς εξαί­ρε­ση– τις κα­πι­τα­λι­στι­κές δυ­νά­μεις.

Ένα από τα πιο δη­λη­τη­ριώ­δη επι­χει­ρή­μα­τα των απο­λο­γη­τών του κα­πι­τα­λι­σμού είναι ότι ο Οκτώ­βρης ήταν ένα «κόκ­κι­νο πρα­ξι­κό­πη­μα». Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ήταν η πιο με­γά­λη δη­μο­κρα­τι­κή νίκη στην ιστο­ρία της αν­θρω­πό­τη­τας.

Ένα βαθύ δη­μο­κρα­τι­κό πρό­γραμ­μα (Ψω­μί-Γη-Ει­ρή­νη!) επι­βλή­θη­κε «μο­νο­με­ρώς» και ακα­ριαία, γιατί την υλο­ποί­η­σή του ανέ­λα­βαν οι επα­να­στα­τη­μέ­νες ερ­γα­τι­κές και λαϊ­κές μάζες, που για πρώτη φορά στην ιστο­ρία απά­ντη­σαν στο πρό­βλη­μα της εξου­σί­ας, απαι­τώ­ντας να συ­γκε­ντρω­θεί όλη η εξου­σία στα χέρια των δικών τους ορ­γά­νων, στα χέρια των σο­βιέτ των ερ­γα­τών-αγρο­τών-στρα­τιω­τών. Αυτή η απά­ντη­ση στο πρό­βλη­μα της εξου­σί­ας, απά­ντη­ση που ξέ­φυ­γε μέσα από τις σε­λί­δες του «Κρά­τος κι Επα­νά­στα­ση» κι έγινε ζω­ντα­νή δρα­στη­ριό­τη­τα χι­λιά­δων και χι­λιά­δων απλών αν­θρώ­πων, ήταν η βάση για την πιο καυτή κοι­νω­νι­κή «άνοι­ξη» στην ιστο­ρία. Στους το­μείς της εκ­παί­δευ­σης, της τέ­χνης, της ρύθ­μι­σης των αν­θρώ­πι­νων σχέ­σε­ων (π.χ. στην οι­κο­γέ­νεια και στη σε­ξουα­λι­κό­τη­τα) ο σύγ­χρο­νος κό­σμος, 100 χρό­νια μετά, υστε­ρεί κατά πολύ από τις θε­σμί­σεις και τις κα­τα­κτή­σεις που επι­τεύ­χθη­καν σε μια φτωχή και κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη χώρα, κατά το «Έτος Ένα» της επα­να­στα­τι­κής Ρω­σί­ας.

Γνή­σιο τέκνο αυτής της αυ­θε­ντι­κής ερ­γα­τι­κής επα­νά­στα­σης υπήρ­ξε η 3η Διε­θνής, η θρυ­λι­κή Κο­μι­ντέρν, που στον καιρό του Λένιν, στα 4 πρώτα συ­νέ­δριά της, κα­τα­πιά­στη­κε συ­γκε­κρι­μέ­να με το ζή­τη­μα της επέ­κτα­σης της επα­νά­στα­σης. Χωρίς αυτήν τη διά­στα­ση, χωρίς τον έμπρα­κτο διε­θνι­σμό, είναι επί­σης αδύ­να­το να κα­τα­νο­ή­σου­με το τι επι­χει­ρού­σαν να κά­νουν οι μπολ­σε­βί­κοι. Ο Λένιν και ο Τρό­τσκι, άλ­λω­στε, ποτέ δεν πα­ρέ­λει­παν να υπο­γραμ­μί­ζουν ότι «χωρίς την επα­νά­στα­ση στη Γερ­μα­νία, εί­μα­στε χα­μέ­νοι!». Δεν ήταν ένας τυ­φλός βο­λο­ντα­ρι­σμός, ένας ακραί­ος επα­να­στα­τι­κός «ρο­μα­ντι­σμός»: η επα­νά­στα­ση έγινε στη Γερ­μα­νία. Αλλά, για λό­γους άσχε­τους με τις προ­θέ­σεις των μπολ­σε­βί­κων (αλλά κυ­ρί­ως εξαι­τί­ας του ρόλου που ανέ­λα­βε η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, καθώς και των αδυ­να­μιών της γερ­μα­νι­κής επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς) η επα­νά­στα­ση στη Γερ­μα­νία ητ­τή­θη­κε. Οι συ­νέ­πειες ήταν ση­μα­ντι­κές για την Ευ­ρώ­πη και τρα­γι­κές για την επα­να­στα­τη­μέ­νη Ρωσία.

Η υπο­χώ­ρη­ση και ο στα­λι­νι­σμός

Η τε­λευ­ταία υπο­χρε­ώ­θη­κε να αντι­με­τω­πί­σει την ιμπε­ρια­λι­στι­κή ει­σβο­λή, την ανα­σύ­ντα­ξη των αντε­πα­να­στα­τι­κών εσω­τε­ρι­κών δυ­νά­με­ων, έναν άγριο εμ­φύ­λιο πό­λε­μο. Παρά τη στρα­τιω­τι­κή νίκη της, η πο­λιορ­κη­μέ­νη πλέον επα­νά­στα­ση υπο­χρε­ώ­θη­κε σε με­γά­λες υπο­χω­ρή­σεις: το σκλη­ρό κα­θε­στώς του πο­λε­μι­κού κομ­μου­νι­σμού, οι ακρο­βα­σί­ες της πε­ριό­δου της Νέας Οι­κο­νο­μι­κής Πο­λι­τι­κής (ΝΕΠ), η υπο­χώ­ρη­ση των σο­βιέτ, η οχύ­ρω­ση στο «μο­νο­κομ­μα­τι­κό κρά­τος», ήταν «φάρ­μα­κα» με εξί­σου οδυ­νη­ρές και επι­κίν­δυ­νες πα­ρε­νέρ­γειες όσο και οι «ασθέ­νειες» τις οποί­ες επι­χει­ρού­σαν να αντι­με­τω­πί­σουν. Η ίδρυ­ση της πο­λι­τι­κής αστυ­νο­μί­ας (ΤσεΚα), η κα­τα­στο­λή της εξέ­γερ­σης της Κρο­στάν­δης και η κα­τάρ­γη­ση του δι­καιώ­μα­τος των τά­σε­ων στο εσω­τε­ρι­κό του κόμ­μα­τος, είναι μόνο τα πιο γνω­στά από τα ση­μεία που απο­δει­κνύ­ουν την υπο­χώ­ρη­ση της επα­νά­στα­σης και των μπολ­σε­βί­κων, από την κο­ρυ­φή του 1917 και των αρ­χι­κών στό­χων τους.

Ενώ ακόμη ζούσε ο Λένιν, οι μπολ­σε­βί­κοι ηγέ­τες πε­ριέ­γρα­φαν την κα­τά­στα­ση στη χώρα ως ένα γρα­φειο­κρα­τι­κά εκ­φυ­λι­σμέ­νο ερ­γα­τι­κό κρά­τος. Ο γρα­φειο­κρα­τι­κός εκ­φυ­λι­σμός αφο­ρού­σε την υπο­χώ­ρη­ση της ερ­γα­τι­κής τάξης από την άμεση άσκη­ση της εξου­σί­ας. Ο ερ­γα­τι­κός χα­ρα­κτή­ρας αυτού του κρά­τους οφει­λό­ταν όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο στο ότι το κόμμα που έστε­κε στην κο­ρυ­φή του, οι μπολ­σε­βί­κοι, ήταν η τε­λευ­ταία δύ­να­μη που έμενε πιστή στην κλη­ρο­νο­μιά του Οκτώ­βρη.

Αυτή η ισορ­ρο­πία δεν ήταν δυ­να­τόν να πα­ρα­τα­θεί για πολύ. Η γρα­φειο­κρα­τία ενι­σχυό­ταν και ταυ­τό­χρο­να απο­κτού­σε συ­νεί­δη­ση του δια­κρι­τού ρόλου της. Η «νο­μεν­κλα­τού­ρα» του κόμ­μα­τος, συ­νέ­τρι­ψε τε­λι­κά τον μπολ­σε­βι­κι­σμό, ανέ­τρε­ψε τα τε­λευ­ταία «οχυρά» του Οκτώ­βρη και από το 1928-29 κα­θο­δή­γη­σε συ­νει­δη­τά την ανά­πτυ­ξη του κρα­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού στη Ρωσία. 

Το τε­λι­κό επι­χεί­ρη­μα των απο­λο­γη­τών του κα­πι­τα­λι­σμού είναι η ταύ­τι­ση, τάχα ομαλή συ­νέ­χεια, με­τα­ξύ της επα­νά­στα­σης του 1917 και της πε­ριό­δου του στα­λι­νι­σμού. Εμπό­διο σε αυτό το επι­χεί­ρη­μα στέ­κει η τε­λευ­ταία προ­σφο­ρά της με­γά­λης επα­να­στα­τι­κής «γε­νιάς» του ’17: ο Τρό­τσκι, ο Κά­με­νεφ, ο Ζη­νό­βιεφ, ο Μπου­χά­ριν και πίσω τους χι­λιά­δες στε­λέ­χη του Οκτώ­βρη και της Κο­μι­ντέρν, δεν ακο­λού­θη­σαν «ομαλά» το δρόμο του στα­λι­νι­κού εκ­φυ­λι­σμού. Προ­τί­μη­σαν το εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα ή το θά­να­το στις εξο­ρί­ες της Σι­βη­ρί­ας. Υπο­γρά­φο­ντας έτσι με το αίμα τους την από­στα­ση που χω­ρί­ζει τους στό­χους της επα­νά­στα­σης του Οκτώ­βρη με τα έργα και τις ημέ­ρες του στα­λι­νι­σμού. Είναι μια κο­ρυ­φαία δια­φο­ρά με την ντρο­πή των κα­θε­στώ­των που οι­κο­δο­μή­θη­καν πάνω στα συ­ντρίμ­μια της ήττας του Οκτώ­βρη, τα οποία, όταν έφτα­σαν μπρο­στά στην κα­τάρ­ρευ­ση το 1989, δεν βρέ­θη­κε ούτε μια μικρή μειο­ψη­φία για να τα υπε­ρα­σπί­σει…

Στην πείρα του Οκτώ­βρη, στην πείρα του κο­ρυ­φαί­ου επα­να­στα­τι­κού κύ­μα­τος στην ιστο­ρία, οι αγω­νι­στές του σή­με­ρα θα βρουν τα κρι­τή­ρια, θα βρουν τη λο­γι­κή, για να γρά­ψουν οι ίδιοι το ανα­γκαίο επα­να­στα­τι­κό πρό­γραμ­μα στην εποχή μας. Που, 100 χρό­νια μετά, είναι αρ­κε­τά δια­φο­ρε­τι­κή αλλά και αρ­κε­τά ανά­λο­γη με εκεί­νη που κλή­θη­καν να αντι­με­τω­πί­σουν ο Λένιν, ο Τρό­τσκι και η Ρόζα.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την "Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά" που κυ­κλο­φο­ρεί (φ.394)