Καταρρέει το success story της κυβέρνησης Τσίπρα

Βαδίζοντας στα χνάρια του Αντώνη Σαμαρά, ο Αλέξης Τσίπρας εμπνεύστηκε το δικό του success story, περί επερχόμενης καπιταλιστικής ανάπτυξης πάνω στα ερείπια των εργατικών κοινωνικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων. Τόσο ο παλαιομνημονιακός Αντώνης Σαμαράς όσο και ο νεομνημονιακός Αλέξης Τσίπρας, επανέφεραν σαν κοινωνική υπόσχεση το δόγμα του ακραίου νεοφιλελευθερισμού: αν συντρίψουμε τους μισθούς, τις συντάξεις και τα εργασιακά δικαιώματα, αν ταΐσουμε τους καπιταλιστές με κάθε είδους κίνητρα, αν διευρύνουμε σε πρωτόγνωρη έκταση το πλιάτσικο δημόσιας περιουσίας, αν ολοκληρώσουμε το πρόγραμμα «εσωτερικής υποτίμησης», αν ολοκληρωθεί και η διαδικασία εκκαθάρισης αδύναμων κεφαλαίων, τότε θα έρθει η ανάπτυξη για να επουλώσει όλες τις κοινωνικές πληγές.      

Ωστόσο, το «δράμα» του Αλέξη Τσίπρα, όπως και του Αντώνη Σαμαρά πριν απ’ αυτόν, είναι ότι η κρίση του ελληνικού καπιταλισμού είναι τόσο βαθιά, ώστε ανανεώνει διαρκώς τις απαιτήσεις των δανειστών και της άρχουσας τάξης, και μαζί τους ανανεώνεται διαρκώς η καθήλωση μέσα στο τέλμα. Η κινούμενη άμμος της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού καταπίνει αλύπητα το ένα μετά το άλλο τα success story των μνημονιακών πρωθυπουργών…

Ο Μαρινόπουλος είναι μόνο η κορυφή του «παγόβουνου»

Το «κανόνι» της αλυσίδας σούπερ μάρκετ Μαρινόπουλος ήχησε εκκωφαντικά στο Μαξίμου. Δεν πρόκειται για μια απλή χρεοκοπία, αλλά για «μολυσματικό ιό» που απειλεί να μεταδώσει την «ασθένεια» σε πολλές άλλες επιχειρήσεις. Τα χρέη ύφους 1,3 δισ. ευρώ προς κάθε είδους προμηθευτές αλλά και προς το κράτος και τα ασφαλιστικά ταμεία, είναι πολύ μεγάλο και θα έχει εκτεταμένες συνέπειες. Σε όλα τα σενάρια, οι προμηθευτές θα υποστούν ένα γενναίο «κούρεμα» τουλάχιστον 50% όσων τους οφείλονται, ενώ στο δυσμενές σενάριο θα χάσουν στο σύνολό τους τις απαιτήσεις τους. Ακόμη χειρότερο είναι το γεγονός ότι το «κανόνι» αυτό δεν είναι απλώς πλήγμα στις εκατοντάδες εταιρείες-προμηθευτές αλλά και πλήγμα στην αξιοπιστία των συναλλαγών στην καπιταλιστική αγορά: στην αξιοπιστία των μεγάλων επιχειρήσεων, των μεταχρονολογημένων επιταγών (ο Μαρινόπουλος δούλευε με επιταγές εξάμηνης διάρκειας) κ.λπ.

Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα δεν είναι οι συνέπειες της χρεοκοπίας της Μαρινόπουλος αυτής καθαυτής, αλλά αυτό που κρύβεται πίσω απ’ αυτήν: ο ρόλος των τραπεζών και της πολιτικο-επιχειρηματικής διαπλοκής. Με το πέρασμα των τραπεζών υπό τον έλεγχο των ξένων funds και των δανειστών, ο «μηχανισμός» επιβίωσης και εξασφάλισης κερδών για τους ιδιοκτήτες χιλιάδων επιχειρήσεων αχρηστεύεται. Ποιος ήταν αυτός ο μηχανισμός; Τα θαλασσοδάνεια (δάνεια χωρίς εγγυήσεις, που δεν εξυπηρετούνταν) και η δυνατότητα αναχρηματοδότησης παλαιών δανείων. Όταν οι τράπεζες έκλεισαν τη στρόφιγγα αναχρηματοδότησης των παλαιών του δανείων, το MEGA χρεοκόπησε. Η Jet Oil του Μαμιδάκη δεν θα χρεοκοπούσε αν ο αυτόχειρας ιδιοκτήτης της δεν έχανε τη δυνατότητα αναχρηματοδότησης των παλαιών του δανείων. Ο Μαρινόπουλος ήταν η πιο «σκαστή» περίπτωση χρεοκοπημένης επιχείρησης: για μια τέτοια επιχείρηση, τα «φέσια» ύψους 1,3 δισ. ευρώ (!!!) είναι προκλητικά αδιανόητα. Σε αυτή τη λίστα είναι χιλιάδες επιχειρήσεις. Η αχρήστευση του κεντρικού μοχλού της πολιτικο-επιχειρηματικής διαπλοκής είναι η αιτία που αυτό το απόστημα άρχισε να σπάει. Το MEGA, η Jet Oil και ο Μαρινόπουλος είναι μόνο η αρχή - θα ακολουθήσουν πολλές άλλες.    

Η διαδικασία θα επιταχυνθεί από τη διαχείριση των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων, δηλαδή των μη εξυπηρετούμενων δανείων επιχειρήσεων, που ανέρχονται στο ιλιγγιώδες ύψος των 60 δισ. ευρώ! Οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις είναι ενεργές. Από αυτές, ένα αξιόλογο ποσοστό δεν πληρώνουν τα δάνειά τους εκ συστήματος, παρότι είναι κερδοφόρες - ποιος καπιταλιστής που σέβεται τον εαυτό του και έχει «πέντε φίλους» στις τράπεζες και τα αστικά - μνημονιακά κόμματα θα αντισταθεί στον πειρασμό να αυξήσει τα κέρδη του ή να φουσκώσει τους προσωπικούς τους λογαριασμούς παίρνοντας  δανειακά κι αγύριστα; Πέρα απ’ αυτούς όμως, σημαντικό ποσοστό δεν είναι σε θέση να αποπληρώσει τα δάνεια. Η «μεγάλη εκκαθάριση» των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων θα οδηγήσει σε μια νέα «γενιά» χρεοκοπημένων επιχειρήσεων.     

Αυτή η εκκαθάριση, έχει βεβαίως και την πλευρά της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, μιας βίαιης «πρωταρχικής συσσώρευσης» μέσα από το πλιάτσικο στοιχείων ενεργητικού αυτών των επιχειρήσεων (μηχανές, κτηριακές υποδομές, ακίνητη περιουσία, μερίδια αγοράς), την υποτίμηση δανειακών υποχρεώσεων (δανειακές απαιτήσεις που θα διαγραφούν), το «φέσωμα» των εργαζομένων και το πέρασμα της ιδιοκτησίας σε νέα χέρια χωρίς τα βάρη των υποχρεώσεών τους. Όμως, για να αποδώσει αυτή η μαζική διαδικασία διαχείρισης χρεοκοπιών, θα πρέπει να προηγηθεί η χρεοκοπία με όλες τις αρνητικές της συνέπειες. 

Πλήγματα κατά συρροή

Όμως τα πλήγματα ενάντια στο κυβερνητικό success story είναι πολλά και κατά συρροή:

• Η λεγόμενη «βαριά βιομηχανία της χώρας», ο τουρισμός, έχει σημαντική πτώση (τόσο σε αριθμό αφίξεων όσο και σε έσοδα), από την οποία δεν εξαιρούνται και κορυφαίοι τουριστικοί προορισμοί όπως οι Κυκλάδες και η Κρήτη.
• Τα χρέη του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα παραμένουν σε υψηλό επίπεδο και μάλιστα αυξήθηκαν τον τελευταίο χρόνο. Στα τέλη Απριλίου, ανήλθαν σε 6,68 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 1,86 δισ. ευρώ σε σχέση με τον Απρίλιο του 2015 (αύξηση που αντιστοιχεί σε 1% του ΑΕΠ), εκ των οποίων τα 5,5 δισ. είναι οι οφειλές του κράτους σε προμηθευτές και τα υπόλοιπα 1,18 δισ. ευρώ είναι μη καταβληθείσες επιστροφές ΦΠΑ. 
• Τα ληξιπρόθεσμα χρέη των ιδιωτών προς το Δημόσιο, που μέχρι πριν δύο χρόνια αυξάνονταν με ρυθμό 600 εκατ. το μήνα και μέχρι πριν ένα χρόνο με ρυθμό 1 δισ. ευρώ το μήνα, τώρα αυξάνονται με ρυθμό 1,5 δισ. ευρώ το μήνα!    

Σε μια τέτοια κατάσταση, που τα χρέη «όλων προς όλους» αυξάνονται δημιουργώντας τις συνθήκες μιας ανοιχτής κρίσης ιδιωτικού χρέους, το πέρασμα του ελέγχου των δανειστών στα ξένα funds και τους δανειστές και η διαχείριση των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων, πολλαπλασιάζει τα «κανόνια», αυξάνει την ανεργία και μετατρέπει το success story της κυβέρνησης Τσίπρα σε σύντομο ανέκδοτο.

Υποτροπή της κρίσης

Σε όλα αυτά ήρθαν να προστεθούν οι καταλυτικές συνέπειες του Brexit. Δεν πρόκειται μόνο για τις στενά οικονομικές συνέπειες, για το γεγονός δηλαδή ότι οι ελληνικές εξαγωγές προ τη Μ. Βρετανία θα ακριβύνουν λόγω υποτίμησης της στερλίνας, αλλά για τις ευρύτερες οικονομικές συνέπειες και ακόμη περισσότερο για τις πολιτικές συνέπειες. Το ρίσκο των επενδύσεων στην Ελλάδα (όπως και ευρύτερα στον ευρωπαϊκό Νότο) αυξάνεται, απομακρύνοντας οριστικά το όνειρο για ανάπτυξη μέσω ξένων επενδύσεων. Ακόμη χειρότερα, αυξάνεται το ρίσκο του ελληνικού χρέους, αφού το Brexit μειώνει την πιστοληπτική αξιοπιστία του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας (ESM), ακριβαίνει το κόστος των δανείων του και άρα ακυρώνει τη συζήτηση για νέα μείωση επιτοκίων του ελληνικού χρέους.

Οι καταλυτικές συνέπειες του Brexit, ωστόσο, είναι κυρίως πολιτικές. Η ώθηση που δίνει στην κρίση συνοχής της ΕΕ και της Ευρωζώνης και η ενίσχυση των τάσεων για πολλές «ταχύτητες», η «νομιμοποίηση» της ιδέας της εξόδου, το καταλυτικό βάρος της εξόδου μιας ισχυρής ιμπεριαλιστικής χώρας, όλα αυτά έχουν ένα σημαντικό αποτέλεσμα: ότι για τους δανειστές παύει να έχει ιδιαίτερη σημασία η τύχη του ελληνικού καπιταλισμού και μειώνονται πολύ τα κίνητρά τους να κάνουν κάποιου είδους πολιτική διαχείριση της ελληνικής κρίσης. Όταν ο Σόιμπλε απειλεί ωμά την Πορτογαλία και ζητεί μια ευρωπαϊκή ενοποίηση με παράκαμψη των ευρωπαϊκών «θεσμών», αντιλαμβανόμαστε ότι για την κυβέρνηση Τσίπρα έχει απομείνει μόνο το μαστίγιο. Έτσι, της κλέβουν τις τελευταίες «ανάσες», απαιτώντας να κλείσει η επόμενη αξιολόγηση (που είναι προγραμματισμένη για το Σεπτέμβριο) μέσα στο καλοκαίρι με πλήρη «συμμόρφωση προς τας απαιτήσεις»…      

Το συμπέρασμα είναι ότι η υποτροπή της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού είναι προδιαγεγραμμένη, αν όχι προ των πυλών. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η Αριστερά πρέπει να ετοιμαστεί γι’ αυτό, αρχίζοντας από τη μάχη ενάντια στη νέα «μεταρρύθμιση» των εργασιακών σχέσεων το Σεπτέμβριο (μαζικές απολύσεις, νέα μείωση μισθών στον ιδιωτικό τομέα, εργοδοτικό λοκ άουτ, υπονόμευση του ρόλου των συνδικάτων κ.λπ.).