Τα επίδικα και οι προοπτικές του ιµπεριαλιστικού ανταγωνισµού στην Ουκρανία

Στη διάρ­κειά του θα λάβει χώρα ένα πλή­θος επα­φών που ίσως κρί­νουν τη δι­πλω­µα­τι­κή διέ­ξο­δο. Εντα­τι­κές συ­ζη­τή­σεις µε­τα­ξύ των δυ­τι­κών «συ­µµά­χων», που ανα­ζη­τούν κι επε­ξερ­γά­ζο­νται κοι­νές στρα­τη­γι­κές. Μια συ­νά­ντη­ση µε­τα­ξύ της τουρ­κι­κής και της ρω­σι­κής ηγε­σί­ας, καθώς η Άγκυ­ρα παί­ζει ένα «µε­τέ­ω­ρο» ρόλο στο ου­κρα­νι­κό (εξο­πλί­ζο­ντας το Κίεβο αλλά και επι­διώ­κο­ντας να λει­τουρ­γή­σει ως µε­σο­λα­βη­τής λόγω της συ­νεν­νό­η­σης που έχει πε­τύ­χει µε τη Μόσχα σε µια σειρά άλλα µέ­τω­πα). Η πα­ρου­σία του Πού­τιν στην Κίνα -στα πλαί­σια των Χει­µε­ρι­νών Ολυ­µπια­κών Αγώ­νων- και η συ­νά­ντη­σή του µε τον Πρό­ε­δρο Ξι, στο φόντο τη­λε­φω­νη­µά­των που έχουν γίνει στο Πε­κί­νο και από τη Μόσχα και από την Ουά­σινγ­κτον τις τε­λευ­ταί­ες εβδο­µά­δες. Η επα­νε­νερ­γο­ποί­η­ση του «σχή­µα­τος της Νο­ρµαν­δί­ας» (Ρωσία, Ου­κρα­νία, Γε­ρµα­νία, Γαλ­λία), που έχει ανα­λά­βει το ρόλο του εγ­γυ­η­τή των Συ­µφω­νιών του Μινσκ για τη διευ­θέ­τη­ση του εµφυ­λί­ου. Η -µε όποια µορ­φή- συ­νέ­χεια των αµε­ρι­κα­νο-ρω­σι­κών συ­ζη­τή­σε­ων, µετά την ανταλ­λα­γή γρα­πτών επι­στο­λών.

Ταυ­τό­χρο­να όµως, ο Φλε­βά­ρης πα­ρου­σιά­ζε­ται ως µια πι­θα­νή πε­ρί­ο­δος εκ­δή­λω­σης θε­ρµού επει­σο­δί­ου. Σύ­µφω­να µε τον Μπάι­ντεν και τα δυ­τι­κά ΜΜΕ, τότε είναι το πι­θα­νό­τε­ρο να εκ­δη­λω­θεί µια ρω­σι­κή επι­θε­τι­κή ενέρ­γεια στην Ου­κρα­νία. Σύ­µφω­να µε τη ρω­σι­κή αφή­γη­ση, αυτό δια­βά­ζε­ται ανά­πο­δα: τότε θα εκ­δη­λω­θεί µια προ­βο­κά­τσια που θα επι­χει­ρή­σει να σύρει τη Ρωσία σε πό­λε­µο. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, το «θε­ρµό­µε­τρο» πα­ρα­µέ­νει ψηλά. Ο Μπάι­ντεν ανα­κοί­νω­σε την απο­στο­λή πε­ρί­που 9.000 Αµε­ρι­κα­νών στρα­τιω­τών σε µια σειρά χώρες της Ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης, ενώ και άλλα κρά­τη-µέ­λη του ΝΑΤΟ διευ­ρύ­νουν τη στρα­τιω­τι­κή πα­ρου­σία τους στη Μαύρη Θά­λασ­σα, επι­δει­κνύ­ο­ντας τις δυ­να­τό­τη­τες «πε­ρι­κύ­κλω­σης» της Ρω­σί­ας. Τα ρω­σι­κά στρα­τιω­τι­κά γυ­µνά­σια έχουν επε­κτα­θεί και στο έδα­φος της Λευ­κο­ρω­σί­ας (βό­ρεια της κε­ντρο­δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας) µια έµµε­ση πλην σαφής υπο­γρά­µµι­ση των «γε­ω­γρα­φι­κών» δυ­να­το­τή­των του ρω­σι­κού στρα­τού απέ­να­ντι στον ου­κρα­νι­κό.

Αυτή η δια­πρα­γµά­τευ­ση υπό την απει­λή όπλων, απο­τε­λεί µια ισορ­ρο­πία τρό­µου που συ­νό­δευ­σε όλο το 2021 και συ­νε­χί­ζε­ται µέχρι σή­µε­ρα.

Η µε­γά­λη δια­πρα­γµά­τευ­ση

Το µπα­ράζ απευ­θεί­ας συ­νο­µι­λιών (Μπάι­ντεν-Πού­τιν, Μπλίν­κεν-Λα­βρόφ) κα­τέ­λη­ξε σε µια ανταλ­λα­γή γρα­πτών επι­στο­λών.

Πλάι στο γνω­στό ρω­σι­κό αί­τη­µα για ρητή δέ­σµευ­ση των ΗΠΑ ότι Ου­κρα­νία και Γε­ωρ­γία δεν πρό­κει­ται να εντα­χθούν ποτέ στο ΝΑΤΟ, πα­ρου­σιά­στη­κε για πρώτη φορά η αξί­ω­ση για µια απο­χώ­ρη­ση των να­τοϊ­κών δυ­νά­µε­ων από τις χώρες που εντά­χθη­καν στη Συ­µµα­χία µετά το 1997. Ο κα­τά­λο­γος πε­ρι­λα­µβά­νει 14 χώρες και αφορά πρα­κτι­κά την πλήρη ανα­δί­πλω­ση του ΝΑΤΟ στα «σύ­νο­ρα» που ίσχυαν πριν την κα­τάρ­ρευ­ση της ΕΣΣΔ. 

Είναι προ­φα­νές ότι η συ­γκε­κρι­µέ­νη απαί­τη­ση δεν πα­ρου­σιά­στη­κε µε την προσ­δο­κία να γίνει δεκτή. Ωστό­σο η ρητή και δη­µό­σια δια­τύ­πω­σή της έχει ση­µα­σία.

Με­σο­µα­κρο­πρό­θε­σµα, πα­ρου­σιά­στη­κε η συ­νο­λι­κή άποψη της Ρω­σί­ας για την «τάξη πρα­γµά­των» στην Ευ­ρώ­πη. Ασφα­λώς για όποιον πα­ρα­κο­λου­θεί δη­λώ­σεις και άρθρα της ρω­σι­κής ηγε­σί­ας ή ενώ­νει τις «κου­κί­δες» των επι­µέ­ρους κι­νή­σε­ών της τα τε­λευ­ταία 15-20 χρό­νια, αυτά είναι γνω­στά: Η αντι­στρο­φή της γε­ω­πο­λι­τι­κής ήττας του 1991 και η απο­κα­τά­στα­ση της ρω­σι­κής σφαί­ρας επιρ­ρο­ή­ςδια­περ­νά τη σκέψη του Πού­τιν και της ρω­σι­κής ηγε­σί­ας. Ωστό­σο πλέον γί­νε­ται ρητή και δη­µό­σια ρω­σι­κή διεκ­δί­κη­ση απέ­να­ντι στη «Δύση». Το Κρε­µλί­νο πα­ρου­σί­α­σε µε κάθε επι­ση­µό­τη­τα στον πλα­νή­τη το «δόγµα» της εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής του.

Βρα­χυ­πρό­θε­σµα, το πι­θα­νό­τε­ρο είναι ότι η ρω­σι­κή ηγε­σία προ­σέρ­χε­ται µε το µά­ξι­µουµ των διεκ­δι­κή­σε­ών της, γνω­ρί­ζο­ντας ότι έτσι µπο­ρεί να δια­σφα­λί­σει -κατά την εξέ­λι­ξη της δια­πρα­γµά­τευ­σης- τα πιο ζω­τι­κά ση­µεία τους. Για τους αι­σιό­δο­ξους (όσον αφορά µια δι­πλω­µα­τι­κή εκτό­νω­ση), αυτή η µέ­θο­δος µπο­ρεί να διευ­κο­λύ­νει και τον Μπάι­ντεν, δί­νο­ντάς του µια διέ­ξο­δο πα­ρα­χω­ρή­σε­ων που όµως θα µπο­ρούν να πα­ρου­σια­στούν ως «ελά­χι­στες».

Ένα δεί­γµα αυτής της δυ­να­µι­κής στη δια­πρα­γµά­τευ­ση απο­τε­λούν οι διαρ­ρο­ές για αυτά που η Ουά­σινγ­κτον φέ­ρε­ται ως πρό­θυ­µη να συ­ζη­τή­σει: Σο­βα­ροί πε­ριο­ρι­σµοί στην ανά­πτυ­ξη πυ­ραυ­λι­κών συ­στη­µά­των και στις µε­τα­κι­νή­σεις στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­µε­ων σε ευαί­σθη­τες για τις ρω­σι­κές ανη­συ­χί­ες πε­ριο­χές της ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης. Πρό­κει­ται για ένα σε­νά­ριο που η αµε­ρι­κα­νι­κή εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή απέρ­ρι­πτε µετά βδε­λυ­γµί­ας µέχρι πολύ πρό­σφα­τα, αλλά σή­µε­ρα πα­ρου­σιά­ζε­ται ως «εύ­λο­γη πα­ρα­χώ­ρη­ση».

Ωστό­σο, πέρα από αυτές τις κι­νή­σεις «καλής θέ­λη­σης» (σε αυτά που η Μόσχα χα­ρα­κτη­ρί­ζει «δευ­τε­ρεύ­ο­ντα») και την ανα­µε­νό­µε­νη απόρ­ρι­ψη των µά­ξι­µουµ αι­τη­µά­των (για επι­στρο­φή στα σύ­νο­ρα του 1997), η Ουά­σινγ­κτον απέρ­ρι­ψε κα­τη­γο­ρη­µα­τι­κά και το «εν­διά­µε­σο» αί­τη­µα που βρί­σκε­ται στο επί­κε­ντρο της τρέ­χου­σας κρί­σης. Αρ­νεί­ται, λέει, κάθε ανα­τρο­πή της «πο­λι­τι­κής ανοι­κτών θυρών» που έχει το ΝΑΤΟ -µια ανα­φο­ρά που αφορά εµφα­νώς την προ­ο­πτι­κή έντα­ξης της Ου­κρα­νί­ας. Αυτή απο­τε­λεί δια­κη­ρυ­γµέ­νο στόχο της αµε­ρι­κα­νι­κής εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής από την εποχή του Μπους του Νε­ό­τε­ρου,που τρέ­να­ρε κυ­ρί­ως λόγω της απρο­θυ­µί­ας µε­ρι­κών ευ­ρω­παϊ­κών κρα­τών-µε­λών της Συ­µµα­χί­ας να συ­ναι­νέ­σουν. Απο­τε­λεί επί­σης τον κυ­ρί­αρ­χο προ­σα­να­το­λι­σµό της ση­µε­ρι­νής ου­κρα­νι­κής ηγε­σί­ας. Αυτά τα δε­δο­µέ­να πα­ρα­µέ­νουν στο τρα­πέ­ζι ενερ­γά µετά την αµε­ρι­κα­νι­κή απά­ντη­ση.

Θα µπο­ρού­σε ασφα­λώς να υπάρ­ξει µια πιο ανε­πί­ση­µη διευ­θέ­τη­ση. Αυτή θα µπο­ρού­σε να πε­ρι­λα­µβά­νει µια «σιω­πη­λή» επ’ αό­ρι­στον ανα­βο­λή των δια­δι­κα­σιών έντα­ξης της Ου­κρα­νί­ας στο ΝΑΤΟ και µια (επί­σης «σιω­πη­λή») ντε φάκτο ανα­γνώ­ρι­ση των τε­τε­λε­σµέ­νων στην Κρι­µαία. Κάτι τέ­τοιο θα µπο­ρού­σε να αφή­σει κα­ταρ­χήν ικα­νο­ποι­η­µέ­νη τη Μόσχα και να διευ­κο­λύ­νει τον Μπάι­ντεν που έχει ανά­γκη να αφο­σιω­θεί απε­ρί­σπα­στος στον µε­γά­λο αντα­γω­νι­σµό µε την Κίνα στον Ει­ρη­νι­κό Ωκε­α­νό. Ασφα­λώς θα πρό­κει­ται για «πά­γω­µα» µιας σύ­γκρου­σης της οποί­ας η δυ­να­µι­κή θα πα­ρα­µέ­νει ενερ­γή…

Η δυ­να­µι­κή της σύ­γκρου­σης

Όπως γρά­ψα­µε ανα­λυ­τι­κά σε προη­γού­µε­νο φύλλο (βλ. Η Ου­κρα­νία και οι σύγ­χρο­νοι ιμπε­ρια­λι­στι­κοί αντα­γω­νι­σμοί), η δυ­να­µι­κή του ιµπε­ρια­λι­στι­κού αντα­γω­νι­σµού κάνει πα­ρα­κιν­δυ­µευ­µέ­νη την εκτί­µη­ση για µια οµαλή εξέ­λι­ξη. Το µε­γά­λο άγνω­στο είναι ποιες «κόκ­κι­νες γρα­µµές» θε­ω­ρούν απα­ρα­βί­α­στες οι δύο πλευ­ρές.

Για τη ρω­σι­κή ηγε­σία, το ερώ­τη­µα προ­κύ­πτει από το «ευ­νοϊ­κό φεγ­γά­ρι» για τη θέση της: Και­ρι­κές συν­θή­κες και στρα­τιω­τι­κό πλε­ο­νέ­κτη­µα στην πε­ριο­χή, ενερ­γεια­κή κρίση στην Ευ­ρώ­πη (που εξαρ­τά­ται από το ρω­σι­κό φυ­σι­κό αέριο), κρίση της αµε­ρι­κα­νι­κής ηγε­µο­νί­ας που δυ­σκο­λεύ­ε­ται να δια­χει­ρι­στεί την «υπε­ρέ­κτα­ση» (µε εµβλη­µα­τι­κή την πρό­σφα­τη ήττα και απο­χώ­ρη­ση από το Αφ­γα­νι­στάν). Η αυ­το­πε­ποί­θη­ση του Κρε­µλί­νου αντα­να­κλά­ται στις σαρ­κα­στι­κές ανα­φο­ρές των Ρώσων αξιω­µα­τού­χων που δη­λώ­νουν «κα­τα­νό­η­ση» στη δυ­σκο­λία των Αµε­ρι­κα­νών να ξε­πε­ρά­σουν τις «ψευ­δαι­σθή­σεις µε­γα­λεί­ου» και να «προ­σα­ρµο­στούν» στη νέα κα­τά­στα­ση. Αυτά δη­µιουρ­γούν πει­ρα­σµούς να «δο­κι­µά­σει» τα όρια των αντα­γω­νι­στών και να µην αφή­σει ανε­κµε­τάλ­λευ­τες (ή οι­κειο­θε­λώς αδιε­ρεύ­νη­τες!) τις δυ­να­τό­τη­τες που ανοί­γουν οι αλ­λα­γές στο συ­σχε­τι­σµό.

Αντί­στοι­χα ερω­τή­µα­τα για το πόσο σκέ­φτο­νται να το τρα­βή­ξουν, αφο­ρούν τις προ­θέ­σεις της αµε­ρι­κα­νι­κής ηγε­σί­ας. Προ­φα­νώς τα ρω­σο­φο­βι­κά γε­ρά­κια, οι «µα­χη­τές του Ψυ­χρού Πο­λέ­µου» που -πρά­γµα­τι- «δυ­σκο­λεύ­ο­νται να προ­σα­ρµο­στούν στη νέα κα­τά­στα­ση» και αυτό τους κάνει εξαι­ρε­τι­κά επι­κίν­δυ­νους. Αλλά αγ­γί­ζει και τους πιο στρα­τη­γι­κά σκε­πτό­µε­νους που αντι­λα­µβά­νο­νται τις αµε­ρι­κα­νι­κές προ­τε­ραιό­τη­τες ως «Η Κίνα. Η Κίνα. Η Κίνα. Και η Ρωσία». Ο Μπάι­ντεν βα­δί­ζει στα χνά­ρια της εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής που εγκαι­νί­α­σε ο Τραµπ (ιε­ράρ­χη­ση των µε­τώ­πων και άρα σχε­τι­κή ανα­δί­πλω­ση από κά­ποια), αλλά δια­φο­ρο­ποιεί­ται σε ένα ζή­τη­µα: Την επί­γνω­ση ότι η πα­γκό­σµια ηγε­µο­νία των ΗΠΑ δια­σφα­λί­ζε­ται σε µε­γά­λο βαθµό από το µε­γά­λο πλέ­γµα συ­µµα­χιών της: Το γε­γο­νός ότι µια σειρά από άρ­χου­σες τά­ξεις ανά τον πλα­νή­τη αντι­λα­µβά­νο­νται ως βέλ­τι­στο τρόπο προ­ώ­θη­σης των εθνι­κών συ­µφε­ρό­ντων τους τη στενή σχέση µε τον αµε­ρι­κα­νι­κό ιµπε­ρια­λι­σµό. Κάθε κί­νη­ση ανα­δί­πλω­σης, οφεί­λει να γί­νε­ται µε τρόπο που πε­ρι­φρου­ρεί ως κόρη οφθα­λµού την επι­βί­ω­ση αυτής της πε­ποί­θη­σης διε­θνώς. Η θερµή υπε­ρά­σπι­ση της «πο­λι­τι­κής ανοι­κτών θυρών του ΝΑΤΟ» ως υπαρ­ξια­κή αφορά αυτό το ζή­τη­µα: Τον αντί­κτυ­πο που θα έχει ένα αµε­ρι­κα­νι­κό «βέτο» στην έντα­ξη της Ου­κρα­νί­ας (κα­τό­πιν ρω­σι­κής απαί­τη­σης) σε πολ­λές πρω­τεύ­ου­σες του πλα­νή­τη, ιδιαί­τε­ρα σε εκεί­νες που ωθού­νται συ­στη­µα­τι­κά από την Ουά­σινγ­κτον «να υψώ­σουν ανά­στη­µα» (απέ­να­ντι σε πε­ρι­φε­ρεια­κούς αντα­γω­νι­στές της) µε εγ­γύ­η­ση µια υπό­σχε­ση αµε­ρι­κα­νι­κών πλα­τών.

Αυτά κά­νουν θολό το πού αρ­χί­ζει και πού τε­λειώ­νει η µπλό­φα και το  «chicken game»(ποιος θα δει­λιά­σει πρώ­τος) στις ση­µε­ρι­νές ανταλ­λα­γές απει­λών και επι­δεί­ξεις στρα­τιω­τι­κής δύ­να­µης.

Τι σύ­γκρου­ση;

Υπάρ­χουν πα­ρά­γο­ντες που λει­τουρ­γούν απο­τρε­πτι­κά σε µια γε­νι­κευ­µέ­νη σύρ­ρα­ξη µε­τα­ξύ Ρω­σί­ας και ΝΑΤΟ που µοιά­ζει πα­ρα­νοϊ­κή καθώς το κό­στος που θα έχει εκα­τέ­ρω­θεν δεί­χνει δυ­σα­νά­λο­γο των προσ­δο­κώ­µε­νων κερ­δών. Αλλά µε­τα­ξύ γε­νι­κευ­µέ­νης σύρ­ρα­ξης και δι­πλω­µα­τι­κής εκτό­νω­σης, υπάρ­χουν πολ­λές εν­διά­µε­σες µορ­φές που µπο­ρεί να πάρει µια κλι­µά­κω­ση.

Πρά­γµα­τι, παρά την γε­νι­κευ­µέ­νη υστε­ρία, δεν είναι αβά­σι­µος ο ισχυ­ρι­σµός ότι αν η Μόσχα σχε­δί­α­ζε µια ει­σβο­λή, δεν θα έκανε προ­ε­τοι­µα­σί­ες σε κοινή θέα επί µήνες και ότι οι στρα­τιω­τι­κές ασκή­σεις απο­τε­λούν κυ­ρί­ως συ­µβο­λι­κή επί­δει­ξη δύ­να­µης στη δια­πρα­γµά­τευ­ση. Από τη ρω­σι­κή πλευ­ρά, αυτό που συ­ζη­τιέ­ται δη­µό­σια ως προς τις επι­λο­γές «κλι­µά­κω­σης», είναι να κάνει το βήµα της ανα­γνώ­ρι­σης των «Λαϊ­κών Δη­µο­κρα­τιών» του Ντο­νέ­τσκ και του Λου­γκάνσκ ως ανε­ξάρ­τη­τα κράτη. Είτε µε την «ανα­γνώ­ρι­ση» ως πρώτο βήµα, είτε µε τις πιο «ανε­πί­ση­µες» µε­θό­δους που έχει υιο­θε­τή­σει από το 2014 και µετά, η ανα­ζω­πύ­ρω­ση της σύ­γκρου­σης µε­τα­ξύ ΛΔ και Κιέ­βου είναι ένα πι­θα­νό σε­νά­ριο.

Στις ΗΠΑ, η διευ­κρί­νι­ση ότι το «Άρθρο 5» του ΝΑΤΟ δεν αφορά την Ου­κρα­νί­α­και οι γε­νι­κό­τε­ρες οι­κο­νο­µι­κο-δι­πλω­µα­τι­κές εµφά­σεις της αµε­ρι­κα­νι­κής ρη­το­ρι­κής, επί­σης δεί­χνουν ότι δεν επι­κρα­τεί διά­θε­ση µε­τω­πι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης(του αµε­ρι­κα­νι­κού στρα­τού βε­βαί­ως) µε το ρω­σι­κό στρα­τό. 

Η αµε­ρι­κα­νι­κή εκ­δο­χή «κλι­µά­κω­σης» επί­σης θα αφορά τους το­πι­κούς «αντι­προ­σώ­πους» -µε µια ανοι­χτή ή υπό­γεια ενί­σχυ­ση του ου­κρα­νι­κού στρα­τού. Και επί­σης θα αφορά άλλου τύπου ενέρ­γειες, όχι πο­λε­µι­κές, αλλά επι­κίν­δυ­νες. Έχο­ντας σχε­δόν εξα­ντλή­σει το «συ­νη­θι­σµέ­νο» οπλο­στά­σιο κυ­ρώ­σε­ων, η δη­µό­σια συ­ζή­τη­ση στρέ­φε­ται γύρω από άλλες εναλ­λα­κτι­κές. Μία είναι η ακύ­ρω­ση του αγω­γού NordStream 2 (που θα τρο­φο­δο­τεί τη Γε­ρµα­νία απευ­θεί­ας µε ρω­σι­κό φυ­σι­κό αέριο). Αν συ­νυ­πο­λο­γι­στεί η µι­ντια­κή κα­µπά­νια στο­χο­ποί­η­σης της Γε­ρµα­νί­ας ως «αδύ­να­µου κρί­κου» στην «άµυνα» της συλ­λο­γι­κής «Δύσης», το ανέ­βα­σµα των τόνων από µε­ριάς ΗΠΑ ίσως απο­τε­λεί και προ­σπά­θεια «ευ­θυ­γρά­µµι­σης» των ευ­ρω­παϊ­κών κρα­τών. Μια άλλη εκ­δο­χή αφορά δια­δι­κα­σί­ες «εξο­στρα­κι­σµού» της Ρω­σί­ας από το διε­θνές χρη­µα­το­πι­στω­τι­κό σύ­στη­µα και τις συ­ναλ­λα­γές µε δο­λά­ριο. Οι από­ψεις για το αν η ρω­σι­κή οι­κο­νο­µία µπο­ρεί να το αντέ­ξει και αν µπο­ρεί να γυ­ρί­σει µπού­µε­ρανγκ στις ΗΠΑ δι­ί­στα­νται. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, όπως κα­τα­λή­γει άρθρο των Financial Times, κάτι τέ­τοιο «µπο­ρεί να µην ση­µαί­νει την αρχή του Τρί­του Πα­γκο­σµί­ου Πο­λέ­µου. Αλλά µπο­ρεί να ση­µαί­νει το τέλος της πα­γκο­σµιο­ποί­η­σης».

Η εναλ­λα­κτι­κή σε µια «εκτό­νω­ση» δεί­χνει να πε­ρι­λα­µβά­νει τέ­τοια εν­δε­χό­µε­να του­λά­χι­στον στο άµεσο µέλ­λον. Αλλά κα­νείς δεν µπο­ρεί να βάλει το χέρι του στη φωτιά ότι οποια­δή­πο­τε από αυτές τις κι­νή­σεις «κλι­µά­κω­σης» εκα­τέ­ρω­θεν δεν θα απο­τε­λέ­σει τε­λι­κά πρε­λού­διο για ακόµα πιο επι­κίν­δυ­νες κα­τα­στά­σεις.

Το ου­κρα­νι­κό δράµα

Ο Βλά­ντι­σλαβ Σούρ­κοφ, κο­ρυ­φαί­ος σύ­µβου­λος του Πού­τιν από τα πρώτα του βή­µα­τα και υπεύ­θυ­νος «ου­κρα­νι­κής πο­λι­τι­κής» από τα τέλη του 2013 µέχρι το 2020, είχε πει σε συ­νέ­ντευ­ξή του ότι «Η Ου­κρα­νία βρί­σκε­ται ακρι­βώς ανά­µε­σα στη Ρωσία και τη Δύση. Η γε­ω­πο­λι­τι­κή έλξη της βα­ρύ­τη­τας και από τις δύο µε­ριές θα τη δια­λύ­σει».

Πέρα από το γε­γο­νός ότι ο Σούρ­κοφ στην υπό­λοι­πη συ­νέ­ντευ­ξή του αφή­νει να εν­νοη­θεί ότι σχε­δόν το εύ­χε­ται (δη­λώ­νο­ντας πε­ρή­φα­νος για την «επα­να­κα­τά­κτη­ση», όπως χα­ρα­κτη­ρί­ζει τα γε­γο­νό­τα του 2014), η φράση του απο­τε­λεί µια εξαι­ρε­τι­κά εύ­στο­χη πε­ρι­γρα­φή του δρά­µα­τος της Ου­κρα­νί­ας.

Το υπό­βα­θρο αφορά τα δια­φο­ρε­τι­κά οι­κο­νο­µι­κά συ­µφέ­ρο­ντα των ολι­γαρ­χών, µε όσους δρουν κυ­ρί­ως στα δυ­τι­κά να προ­σβλέ­πουν σε µια στε­νό­τε­ρη σχέση µε την ΕΕ όσους δρουν κυ­ρί­ως στα ανα­το­λι­κά να απο­βλέ­πουν στην οι­κο­νο­µι­κή συ­νερ­γα­σία µε τη Ρωσία. Εν τη απου­σία µιας ανε­ξάρ­τη­της αρι­στε­ρής-τα­ξι­κής πο­λι­τι­κής, αυτά δια­χέ­ο­νται και «προς τα κάτω» (σε ποια πλευ­ρά του χάρτη ενα­πο­θέ­τουν οι εξα­θλιω­µέ­νοι Ου­κρα­νοί τις αυ­τα­πά­τες τους).

Όπως γνω­ρί­ζου­µε πολύ καλά και πικρά στα Βαλ­κά­νια εδώ και του­λά­χι­στον έναν αιώνα, αστι­κές µε­ρί­δες ανα­µο­χλεύ­ουν κι οδη­γούν σε  πα­ρο­ξυ­σµό τα «εθνι­κά αι­σθή­µα­τα» στις συ­γκρού­σεις τους -και αυτά µε τη σειρά τους γί­νο­νται ερ­γα­λείο πα­ρέ­µβα­σης των µε­γά­λων ιµπε­ρια­λι­στι­κών δυ­νά­µε­ων. Αυτή η σχέση εθνι­κι­σµού-ιµπε­ρια­λι­σµού ρή­µα­ξε την Ου­κρα­νία µετά το 2014.

Μετά το Μεϊ­ντάν

Το τµήµα της ολι­γαρ­χί­ας που κυ­ριάρ­χη­σε στη χώρα «µετά το Μεϊ­ντάν» πρι­µο­δό­τη­σε έναν αντι­ρω­σι­κό ου­κρα­νι­κό εθνι­κι­σµό. Αυτός άρµο­ζε στο φι­λο­δυ­τι­κό προ­σα­να­το­λι­σµό της κυ­βέρ­νη­σης και πα­ράλ­λη­λα επι­χει­ρού­σε να χτί­σει τη λαϊκή του νο­µι­µο­ποί­η­ση πάνω σε µια κα­µπά­νια επι­θε­τι­κής επι­βε­βαί­ω­σης της «εθνι­κής ταυ­τό­τη­τας» (που ιστο­ρι­κά είχε µια όψη άρ­νη­σης της «ρω­σι­κό­τη­τας»). Αυτή η κα­µπά­νια προ­κά­λε­σε τους φό­βους και τις «αντι-Μεϊ­ντάν» κι­νη­το­ποι­ή­σεις στα ανα­το­λι­κά της χώρας, όπου ζει µια ρω­σό­φω­νη πλειο­ψη­φία. Την πο­λι­τι­κή και στρα­τιω­τι­κή ηγε­σία αυτού του κι­νή­µα­τος ανέ­λα­βαν δυ­νά­µεις που ανα­φέ­ρο­νται στο ρω­σι­κό εθνι­κι­σµό που βλέ­πει την Ου­κρα­νία ως «Νο­βο­ρω­σία» (Νέα Ρωσία) ή «Μα­λο­ρω­σία» (Μικρά Ρωσία).

Πάνω σε αυτή τη διαί­ρε­ση πά­τη­σαν οι ιµπε­ρια­λι­στι­κές δυ­νά­µεις. Δια του γνω­στού µας Τζέ­φρι Πάιατ, οι ΗΠΑ επι­χεί­ρη­σαν µια βίαιη ρυ­µούλ­κυ­ση της Ου­κρα­νί­ας (που µέχρι τότε έπαι­ζε το δύ­σκο­λο παι­χνί­δι της ισορ­ρο­πί­ας µετά την ανε­ξαρ­τη­σία της) στο δυ­τι­κό στρα­τό­πε­δο, εν­θαρ­ρύ­νο­ντας τις τά­σεις πλή­ρους «ρήξης» µε τη Ρωσία. Η Μόσχα ενί­σχυ­σε τους αυ­το­νο­µι­στές στα ανα­το­λι­κά, ενώ στη δια­δρο­µή απέ­κτη­σε τον πλήρη έλεγ­χο των εδα­φών που είχαν αυ­το­νο­µη­θεί (µια µατιά στα βιο­γρα­φι­κά των ση­µε­ρι­νών ηγε­σιών απο­κα­λύ­πτει µια «κυ­λιό­µε­νη πόρτα» µε­τα­ξύ κρα­τι­κών πό­στων στη Ρωσία και στις «Λαϊ­κές Δη­µο­κρα­τί­ες»), πέρα από την επί­ση­µη προ­σάρ­τη­ση της Κρι­µαί­ας.

Ο εµφύ­λιος πό­λε­µος, απο­κτώ­ντας χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά «πο­λέ­µου δι’ αντι­προ­σώ­πων», βά­θυ­νε την εξάρ­τη­ση και των δύο πλευ­ρών από τους «πα­τρώ­νες» τους.

Στο Κίεβο, είναι αντι­µέ­τω­ποι µε την υπαρ­ξια­κή (για κάθε έθνος-κρά­τος και τον εθνι­κι­σµό του) απει­λή ορι­στι­κής απώ­λειας εδα­φών. Όποιος δια­βά­σει το πολ­λών χι­λιά­δων λέ­ξε­ων κεί­µε­νο του Πού­τιν µε την «θέση» του για το ου­κρα­νι­κό έθνος, θα κα­τα­λά­βει ότι στο µυαλό του αυτό είτε δεν θα έπρε­πε να υπάρ­χει είτε του αντι­στοι­χεί ένα πολύ µι­κρό­τε­ρο κο­µµά­τι γης στα δυ­τι­κά. Αυτό είναι µέρος της εξή­γη­σης για την εµφά­νι­ση µιας σχε­τι­κής πλειο­ψη­φί­ας υπέρ της έντα­ξης στο ΝΑΤΟ σε µια χώρα που δια­χρο­νι­κά αυτό το ζή­τη­µα ήταν µειο­ψη­φι­κό (γύρω στο 20%). Ασφα­λώς, η υπό­λοι­πη εξή­γη­ση βρί­σκε­ται στον απο­κλει­σµό των κα­τοί­κων της ανα­το­λι­κής Ου­κρα­νί­ας, αλλά και στο το­ξι­κό κλίµα που κυ­ριαρ­χεί στα δυ­τι­κά, όπου κάθε αντίρ­ρη­ση στον φι­λο­δυ­τι­κό προ­σα­να­το­λι­σµό αντι­µε­τω­πί­ζε­ται ως «προ­δο­σία» και όπου ο δη­µό­σιος χώρος για όποια αντι­πο­λι­τευ­τι­κή φωνή έχει πε­ρι­στα­λεί δρα­µα­τι­κά.

Στα ρη­µα­γµέ­να από τον πό­λε­µο ανα­το­λι­κά, η ίδια η κα­θη­µε­ρι­νή επι­βί­ω­ση εξαρ­τά­ται από τη ρω­σι­κή στή­ρι­ξη (οι­κο­νο­µι­κή, υγειο­νο­µι­κή, διοι­κη­τι­κή, στρα­τιω­τι­κή). Καθώς οι ΛΔ δεν έχουν καµία «βιω­σι­µό­τη­τα» και καθώς πολ­λοί βλέ­πουν να οι­κο­δο­µεί­ται µια «νέα Ου­κρα­νία» που δεν τους χω­ρά­ει, στρέ­φο­νται προς τη Ρωσία. Ασφα­λώς, η υπό­λοι­πη εξή­γη­ση βρί­σκε­ται σε κι­νή­σεις όπως η µα­ζι­κή έκ­δο­ση ρω­σι­κών δια­βα­τη­ρί­ων και (πιο πρό­σφα­τα) η ακύ­ρω­ση των ου­κρα­νι­κών εγ­γρά­φων (δια­βα­τή­ρια, άδειες οδή­γη­σης κλπ) που συ­µβά­λουν στη «δια­µόρ­φω­ση» ή στην «οχύ­ρω­ση» τέ­τοιων τά­σε­ων.

Ζε­λέν­σκι

Η εκλο­γή του Ζε­λέν­σκι έµοια­ζε να φέρ­νει µια αλ­λα­γή. Η νίκη του στα δυ­τι­κά απο­τύ­πω­νε την απο­δο­κι­µα­σία της πο­λι­τι­κής Πο­ρο­σέν­κο (που υπερ­θε­µά­τι­ζε στον εθνι­κι­σµό), ενώ αρ­χι­κά έγινε δεκτή ως θε­τι­κή εξέ­λι­ξη  στα ανα­το­λι­κά. Ο νέος πρό­ε­δρος βρέ­θη­κε γρή­γο­ρα «αι­χµά­λω­τος» του πο­λι­τι­κού σκη­νι­κού που έχει εγκα­θι­δρυ­θεί. Οι όποιες πρω­το­βου­λί­ες προς την υλο­ποί­η­ση τµή­µα­τος των Συ­µφω­νιών του Μινσκ βυ­θί­ζο­νται από την εθνι­κι­στι­κή αντί­δρα­ση στο κοι­νο­βού­λιο, που αντι­µε­τω­πί­ζει όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο τα προ­βλε­πό­µε­να ως «ήττα». Ο ίδιος ακο­λου­θεί µε πίστη τον φι­λο­δυ­τι­κό προ­σα­να­το­λι­σµό, που κα­θι­στά την συ­νέ­χεια της αντι­ρω­σι­κής υστε­ρί­ας υπο­χρε­ω­τι­κή. Στα ανα­το­λι­κά, πα­ρό­τι γε­νι­κά η σύ­γκρου­ση πα­ρέ­µει­νε «πα­γω­µέ­νη», ανέ­βη­κε κα­τα­κό­ρυ­φα τον τε­λευ­ταίο ένα χρόνο η προ­πα­γάν­δα που τον χα­ρα­κτη­ρί­ζει «γε­νο­κτό­νο φα­σί­στα» κ.ο.κ.

Σή­µε­ρα ο Ζε­λέν­σκι έχει εµπλα­κεί σε µια άγρια εν­δο-ολι­γαρ­χι­κή κό­ντρα, µε τον -πλου­σιό­τε­ρο άνδρα της Ου­κρα­νί­ας- Αχµέ­τοφ, µε τον πρώην πρό­ε­δρο Πο­ρο­σέν­κο, µε τους ακρο­δε­ξιούς οπα­δούς του Αβά­κοβ, του δια­βό­η­του υπουρ­γού Εσω­τε­ρι­κών από το 2014 και µετά που πα­ραι­τή­θη­κε το κα­λο­καί­ρι του 2021. Αυτή η επί­δει­ξη «πυ­γµής» µπο­ρεί να συν­δυα­στεί µε µια επί­δει­ξη «πα­τριω­τι­κού σθέ­νους» -άλ­λω­στε στη σύ­γκρου­ση µε τον Αχµέ­τοφ και τον Πο­ρο­σέν­κο επι­στρα­τεύ­ε­ται η κα­τη­γο­ρία της «προ­δο­σί­ας».

Ωστό­σο ο αντί­λο­γος ισχυ­ρί­ζε­ται ότι αυτά -µε τη χα­ο­τι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση που προ­κα­λούν µε τους (κυ­ρί­ως εθνι­κι­στές) οπα­δούς των διω­κό­µε­νων- δεν δεί­χνουν άν­θρω­πο που ετοι­µά­ζε­ται για πό­λε­µο. Άλ­λω­στε οι «δυ­τι­κοί δι­πλω­µά­τες» έχουν εκ­φρά­σει την ανη­συ­χία τους για τις συ­νέ­πειες που θα έχει η δίωξη Πο­ρο­σέν­κο στην «πο­λι­τι­κή ενό­τη­τα» σε τέ­τοιες «κρί­σι­µες στι­γµές».

Σε ό,τι αφορά τις προ­θέ­σεις της Ρω­σί­ας, ο Ζε­λέν­σκι πρό­σφα­τα επέ­κρι­νε τον Μπάι­ντεν για υπερ­βο­λές που κά­νουν κακό στο γε­νι­κό κλίµα στη χώρα -και άρα στην αγία οι­κο­νο­µία. Σύ­µφω­να µε τον Ου­κρα­νό πρό­ε­δρο, η ρω­σι­κή απει­λή είναι πάντα υπαρ­κτή, αλλά δεν έχει αλ­λά­ξει τί­πο­τε ποιο­τι­κά τον τε­λευ­ταίο ένα χρόνο. Μοιά­ζει µε το­πο­θέ­τη­ση αν­θρώ­που που θέλει να εστιά­σει στα «εσω­τε­ρι­κά» προ­βλή­µα­τα ή που έχει επί­γνω­ση των κιν­δύ­νων που θέτει για τον ίδιο η πρό­θε­ση κά­ποιων σε ξένες πρω­τεύ­ου­σες να πο­λε­µή­σουν τη Ρωσία µέχρι τον τε­λευ­ταίο… Ου­κρα­νό. Η αλή­θεια είναι ότι µέχρι και τα τέλη του 2022, σύ­µφω­να µε τις αντα­πο­κρί­σεις κά­ποιων Ου­κρα­νών συ­ντρό­φων, κα­νείς στο εσω­τε­ρι­κό της Ου­κρα­νί­ας δεν συ­µµε­ρι­ζό­ταν το πα­νι­κό­βλη­το κλίµα που πα­ρου­σιά­στη­κε στο διε­θνή Τύπο -αυτό το τοπίο αλ­λά­ζει σή­µε­ρα, λόγω του διε­θνούς κλί­µα­τος και των δη­λώ­σε­ων σε Ουά­σινγ­κτον και Μόσχα.

Όπως φαί­νε­ται, µια πι­θα­νή «ανά­φλε­ξη» θα έρ­χε­ται µε πρω­το­βου­λία από το εξω­τε­ρι­κό (ή από εσω­τε­ρι­κές εθνι­κι­στι­κές δυ­νά­µεις που µπο­ρεί να  «δια­βά­σουν» σωστά ή λάθος τα µη­νύ­µα­τα που έρ­χο­νται από έξω). Δυ­στυ­χώς ο ου­κρα­νι­κός λαός στα δυ­τι­κά και στα ανα­το­λι­κά, ο µόνος που θα µπο­ρού­σε να υψώ­σει απο­τε­λε­σµα­τι­κό φρά­γµα σε ένα τέ­τοιο σε­νά­ριο, δεί­χνει εγκλω­βι­σµέ­νος στις µυ­λό­πε­τρες των εθνι­κι­σµών και των ιµπε­ρια­λι­στι­κών παι­χνι­διών στην πλάτη του.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά