«Η αριστερά καλείται να υπερβεί τον εαυτό της»

• Έχουμε ακούσει πάμπολλες φορές στα ΜΜΕ τη φράση «[…] η κρίση ως ευκαιρία…», με τους εκπροσώπους των αστικών κομμάτων να πασχίζουν να περιγράψουν ένα περιεχόμενο που αφορά σε ένα απώτερο μέλλον προκειμένου να διασκεδάσουν την οργή της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας για την πραγματικότητα που καθημερινά βιώνει. Η φράση όμως αυτή έχει ισχύ στο παρόν και εφαρμόζεται κατά γράμμα για μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα που δραστηριοποιούνται σε πληθώρα τομέων και ιδιαίτερα σε αυτούς των δημόσιων – κοινωνικών αγαθών όπως η ενέργεια. Ποια είναι η κατάσταση στη Στερεά σε σχέση με τον εν λόγω τομέα, τι επιχειρείται και ποιοι είναι αυτοί που σπεύδουν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες της κρίσης;

H Στερεά είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση αξιοποίησης της κρίσης από τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα ιδιαίτερα γιατί το έδαφος είχε στρωθεί από προηγούμενα χρόνια. Λόγω της κεντροβαρικής της θέσης, της εθνικής οδού και της γειτνίασης με την Αττική, αλλά και λόγω άλλων ειδικών χαρακτηριστικών, στη Στερεά ήδη υπήρχαν εγκατεστημένοι οι μεγαλύτεροι όμιλοι της χώρας και είχαν επιβάλλει τους όρους τους, ή μάλλον την άνευ όρων λειτουργία και εκμετάλλευση. Η άτυπη βιομηχανική ζώνη Σχηματάρι– Οινόφυτα- Χαλκίδα- Θήβα, το Αλουμίνιο της Ελλάδας και η ΛΑΡΚΟ, οι εξορύξεις στη Φωκίδα και στην Εύβοια έχουν δημιουργήσει ένα πανίσχυρο πλέγμα εξαρτήσεων σε όλο το σώμα της κοινωνίας. Στη Βοιωτία ο σχεδιασμός για μαζική εγκατάσταση ιδιωτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής άρχισε ήδη από το 2004 όταν μπήκε σε λειτουργία η πρώτη μονάδα φυσικού αερίου της ΗΡΩΝ (ΤΕΡΝΑ-Περιστέρης) κοντά στη Θήβα. Έξω από κάθε λογική σχεδιασμού και αντιστοίχησης με τις κοινωνικές ανάγκες ξεκίνησαν προσπάθειες για άλλες 9 μονάδες ενώ μαζί με Φθιώτιδα και Εύβοια ο αριθμός ανήλθε σε 17 μονάδες (!)  με καύσιμο λιθάνθρακα & φυσικό αέριο. Ταυτόχρονα άρχισε η επέλαση των βιομηχανικής κλίμακας αιολικών πάρκων και η κατάληψη  πρώτα των βουνών της Βοιωτίας και της Ν. Καρυστίας ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν και οι ορεινοί όγκοι σε Φωκίδα, Φθιώτιδα, Ευρυτανία. Σήμερα είμαστε στον αστερισμό της μαζικής αδειοδότησης όχι μόνο αιολικών αλλά και φωτοβολταϊκών και μικρών υδροηλεκτρικών που έχουν προσλάβει διαστάσεις εφιάλτη, αφού σχεδόν για κάθε μικρό ποτάμι στις λεκάνες του Αχελώου, του Μόρνου, του Εύηνου, του Σπερχειού και του Κηφισού υπάρχουν δεκάδες αιτήσεις. Παράλληλα τα  5 πρώτα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο έχουν εγκατασταθεί στη Βοιωτία, ενώ σε εξέλιξη είναι οι σχεδιασμοί για την Εύβοια και τη Φθιώτιδα. Για ενεργειακό σχεδιασμό ούτε λόγος: μόνο οι μονάδες που σχεδιάζονται στη Στερεά θα υπερκάλυπταν τη σημερινή κατανάλωση της χώρας.

Αυτό που συμβαίνει στον τομέα της ενέργειας είναι πρόδηλο στην περιοχή μας. Οι αγωγοί φυσικού αερίου κατασκευάζονται ως δημόσιες υποδομές και εν συνεχεία αντί να τροφοδοτούν απευθείας σπίτια και βιομηχανίες οδηγούνται σε μεγάλες ιδιωτικές μονάδες που το χρησιμοποιούν ως καύσιμο για να παράγουν ρεύμα το οποίο πωλούν στη δημόσια επιχείρηση σε τιμή πολύ υψηλότερη από αυτήν που παράγει η ΔΕΗ. Είναι  μια διαδικασία που επιβαρύνει περισσότερο το περιβάλλον και υποβαθμίζει την ενεργειακή απόδοση, αλλά παράγει κέρδη για τους μεγαλοεπιχειρηματίες (ξένοι και ελληνικοί όμιλοι). Η διάλυση της δημόσιας επιχείρησης και η εκποίηση του δημόσιου πλούτου και χώρου επιταχύνεται και από τον αποκλεισμό της από την εκμετάλλευση των ΑΠΕ που επίσης συγκεντρώνονται στα χέρια των ίδιων –λίγων- ομίλων. Στο τέλος αυτής της διαδρομής - που όλοι βλέπουμε πια ξεκάθαρα - η τιμή του ρεύματος θα συνεχίσει να αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς, λίγοι όμιλοι θα παράγουν ενέργεια μέσα από την εκμετάλλευση  δημόσιων υποδομών, εθνικού φυσικού πλούτου (ποτάμια, λιγνίτες, δάση και δημόσιοι χώροι) ενώ η ενεργειακή επισφάλεια θα αυξηθεί. Στον χορό των κερδών και του ανταγωνισμού, οι μόνοι σίγουρα χαμένοι είναι οι καταναλωτές και η οποιαδήποτε προσπάθεια κοινωνικού ελέγχου της ενέργειας.

• Που εντοπίζονται σήμερα τα σημαντικότερα μέτωπα στην περιφέρεια της Στερεάς; Στο παρελθόν είχαν δοθεί σημαντικοί κινηματικοί αγώνες σε πολλές περιοχές της περιφέρειας με σημαντικά αποτελέσματα. Σήμερα σε ποια κατάσταση βρίσκονται οι τοπικές κινηματικές αντιστάσεις και σε ποια μέτωπα εστιάζουν;

Τα μέτωπα είναι πολλαπλά, όπως είναι αναμενόμενο, λόγω της ισοπεδωτικής κρίσης που επιδεινώνει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα και ταυτόχρονα βάζει νέα. Τα προηγούμενα χρόνια τοπικές αντιστάσεις ανέδειξαν το πρόβλημα του Ασωπού, ανέστειλαν τις μονάδες λιθάνθρακα (σε Αντίκυρα-Αλουμίνιο, Μαντούδι, Λάρυμνα-ΛΑΡΚΟ, Αλιβέρι)  και ακύρωσαν αρκετές προσπάθειες για μονάδες φυσικού αερίου (Θήβα-Βάγια, Λιβαδειά-Χαιρώνεια, Αλίαρτος, Δομοκός), καθώς και μια από τις πρώτες προσπάθειες για μονάδα καύσης απορριμμάτων του ομίλου Μπόμπολα στη Θήβα. Παράλληλα εδώ αναπτύχθηκαν νωρίς οι κινητοποιήσεις απέναντι στα αιολικά όταν έγινε φανερό ότι με το μανδύα της «πράσινης» ενέργειας, δρομολογούνταν η κατάληψη δημόσιων δασικών εκτάσεων και μια οικολογική και οικονομική καταστροφή μεγάλης κλίμακας.  

Σήμερα οι αντιδράσεις συνεχίζονται: από την Γκιώνα, τα Βαρδούσια, την Οίτη, στην Ευρυτανία μέχρι το Μαντούδι, την Αγ. Άννα, τα Μεσσάπια, το Αλιβέρι, την Κάρυστο, την Σκύρο, παντού αναπτύσσονται αντιδράσεις και αντιστάσεις για την ασυδοσία στις εξορύξεις, τις κάθε είδους ενεργειακές και βιομηχανικές δραστηριότητες, την κατάληψη δημόσιων χώρων και τους μεγαλοεργολάβους των εθνικών οδών. Η αλήθεια είναι όμως ότι σε αντίθεση με προηγούμενα χρόνια, οι αγώνες αυτοί μένουν αποσπασματικοί και σπάνια ξεπερνούν το τοπικό επίπεδο.

Οι αιτίες προφανώς οφείλονται σε πολλούς παράγοντες. Η κρίση ανέδειξε νέα μέτωπα με οξύτητα: την διάλυση δομών υγείας, παιδείας και κοινωνικών παροχών, την κατάρρευση βασικών οικονομικών δραστηριοτήτων, τον φασισμό και τον ρατσισμό, την ανάγκη κοινωνικών δικτύων. Μέχρι σήμερα οι αντιστάσεις που αναπτύσσονται δεν έχουν κατορθώσει να κινητοποιήσουν σημαντικά μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας από αυτό που κινητοποιούνταν τα προηγούμενα χρόνια. Πιστεύω ότι σε μεγάλο βαθμό η έλλειψη αυτή οφείλεται στην κατάσταση που επικρατεί στον χώρο που αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερά και αυτονομία σε όλες τις εκφράσεις του. Οι συγκρούσεις στο εσωτερικό των πολιτικών μορφωμάτων, η καχυποψία, η δογματική περιχαράκωση, το σύνδρομο της πρωτοπορίας και πάνω από όλα το ένστικτο της κομματικής επιβίωσης που εξακολουθεί να τίθεται ως προτεραιότητα σε σχέση με τις κοινωνικές ανάγκες -παρά τις δηλώσεις για το αντίθετο-  είναι κυρίαρχα και σήμερα. Είναι προφανώς δύσκολο, για χώρους που επί πολλά χρόνια λειτούργησαν στο πλαίσιο, αν και στο περιθώριο, μιας κοινωνίας που καλλιέργησε τον ατομισμό, το βόλεμα και την καριέρα, να αλλάξουν πορεία για να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τα κοινωνικά αιτήματα.  Ταυτόχρονα όμως παρά τις κατά καιρούς ελπίδες που γεννούν τα κοινωνικά κινήματα (από το Σηάτλ και τη Γένοβα μέχρι τους Αγανακτισμένους) και παρά τα αιτήματα για ουσιαστική δημοκρατία, δεν έχει γεννηθεί ακόμη ένας εναλλακτικός τρόπος πολιτικής έκφρασης  και οργάνωσης των λαϊκών αγώνων. Έτσι ένα σημαντικό δυναμικό ανθρώπων που θα μπορούσε να δράσει προωθητικά, είτε εγκλωβίζεται σε αντιπαραθετικούς χώρους, είτε αποθαρρύνεται και αποστασιοποιείται, είτε σε κάθε περίπτωση δεν παίζει τον ρόλο του καταλύτη στους κοινωνικούς αγώνες.

• Η τοπική αυτοδιοίκηση βρίσκεται στο επίκεντρο των μνημονιακών πολιτικών της ακραίας λιτότητας. Στην πρόσφατη μάλιστα επίσκεψη της καγκελαρίου της Γερμανίας υπήρχε  μια παράλληλη ατζέντα που αφορούσε ειδικά στην τοπική αυτοδιοίκηση και στις «ευκαιρίες» κερδοφορίας που παρουσιάζονται για μεγάλους γερμανικούς αλλά και εγχώριους ομίλους σε αυτό το επίπεδο. Σε ποιους τομείς στοχεύουν; Πως επιδρά ο Καλλικράτης σε αυτή την επέλαση του μεγάλου κεφαλαίου και στο επίπεδο της Τ.Α.

Νομίζω ότι ο τομέας αιχμής στην αυτοδιοίκηση είναι σήμερα η προωθούμενη ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων και η εγκατάσταση μεγάλων εργοστασίων μηχανικής διαλογής και καύσης, εισαγόμενης – κυρίως γερμανικής- τεχνολογίας. Η προετοιμασία ξεκίνησε όταν ο έλεγχος της διαχείρισης έφυγε από τους Δήμους και μεταφέρθηκε σε διαδημοτικούς φορείς με τη μορφή ανωνύμων εταιρειών ή συνδέσμων. Στη συνέχεια με  τον Καλλικράτη δήμοι και νομαρχίες συγχωνεύτηκαν και το παιχνίδι απομακρύνθηκε ακόμη περισσότερο από τους πολίτες και έγινε ακόμη πιο εύκολα ελεγχόμενο από την  οικονομική εξουσία: ένας περιφερειάρχης να αποφασίζει για τον σχεδιασμό και ένας φορέας ανά περιφέρεια να είναι αρμόδιος για τη διαχείριση των απορριμμάτων.

Οι περιφέρειες στο πολιτικό επίπεδο είναι ένας αποδυναμωμένος και μη αντιπροσωπευτικός θεσμός. Ο αντιδημοκρατικός τρόπος εκλογής των οργάνων επιτρέπει τον απόλυτο έλεγχο ακόμη και από μειοψηφίες π.χ. του 25%. Οι αρμοδιότητες του περιφερειακού συμβουλίου είναι δευτερεύουσες, οι περιφερειακές παρατάξεις και οι σύμβουλοι δεν έχουν καμιά υποστήριξη για να επιτελέσουν το έργο τους (σε σχέση π.χ. με τα κόμματα και τους βουλευτές). Στο πρακτικό όμως επίπεδο της διαχείρισης οι περιφερειακές αρχές παίζουν ένα βασικό ρόλο. Από την περιφερειακή αρχή μοιράζονται οι χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ που αφορούν σχεδόν το σύνολο των επιδοτήσεων για έργα και επενδύσεις. Από τις περιφερειακές υπηρεσίες γίνονται οι αδειοδοτήσεις για πλήθος δραστηριοτήτων και ο έλεγχος (ή μη) της λειτουργίας των βιομηχανιών, των ενεργειακών εγκαταστάσεων, των λιμένων κλπ.

Ο ρόλος του Καλλικράτη ήταν αποφασιστικός τόσο στο επίπεδο της αποδυνάμωσης των κοινωνικών και δημόσιων υπηρεσιών όσο και στο επίπεδο της «δράσης» των μεγαλοεπιχειρηματιών εθνικών και υπερεθνικών.

• Η διαπλοκή στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο, δηλαδή η ακραία διασύνδεση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων και του αστικού πολιτικού προσωπικού, που γιγαντώθηκε τις δεκαετίες του νεοφιλελευθερισμού που προηγήθηκαν, ως «συστατική του ουσία», εκφράζεται με την καταιγίδα σκανδάλων που κατακλύζει καθημερινά την επικαιρότητα. Πρόσφατα  καταγγείλατε περιφερειακό σύμβουλο για ευθεία διασύνδεση με επιχειρηματικό όμιλο και ίδια συμφέροντα σε θέματα για τα οποία ψήφιζε στην αντίστοιχη επιτροπή. Αυτός, αφού παραιτήθηκε, κατέθεσε εξώδικο προκειμένου να ανακαλέσετε τις καταγγελίες. Μπορείτε να μας περιγράψετε τη συγκεκριμένη υπόθεση;

Πρόκειται για μια χαρακτηριστική ιστορία, ενδεικτική της επικρατούσας πραγματικότητας.

Ο σημερινός Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας διετέλεσε επί δύο θητείες νομάρχης Βοιωτίας, κατά τη διάρκεια των οποίων καταγγέλθηκε τόσο για την απραξία στην υπόθεση των βιομηχανιών που ρυπαίνουν τον Ασωπό, όσο και για τη γενική διευκόλυνση των μεγάλων ομίλων. Με την ανάληψη της περιφερειακής αρχής, ένα από τα πρώτα μελήματά του ήταν να αφαιρέσει όλες τις αρμοδιότητες για το περιβάλλον και τις αδειοδοτήσεις έργων και βιομηχανικών από το περιφερειακό συμβούλιο. Τις αρμοδιότητες αυτές τις μετέφερε -κάνοντας χρήση του Καλλικράτη – σε ένα όργανο που ονόμασε «Επιτροπή περιβάλλοντος και ανάπτυξης» αποτελούμενο από 9 μέλη, στην οποία δεν μετέχουν ούτε καν όλες οι περιφερειακές παρατάξεις. 6 από τα μέλη της Επιτροπής ανήκουν στην περιφερειακή αρχή και ένας από αυτούς ήταν σύμβουλος που είναι βασικός υπεργολάβος μεγάλων επιχειρήσεων (Αλουμίνιο της Ελλάδος, Δελφοί-Δίστομο του ομίλου Μυτιληναίου, S&Bτου Κυριακόπουλου, ΛΑΡΚΟ, ΑΚΤΩΡ κλπ), για τις αδειοδοτήσεις των οποίων ψήφιζε στην Επιτροπή Περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα ο ίδιος σύμβουλος είναι υπεργολάβος και σε έργα που υλοποιούσε η Περιφέρεια, όπως σε μεγάλο οδικό άξονα που έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, κατασκευάζεται από την ΜΕΤΚΑ του ομίλου Μυτιληναίου και εξυπηρετεί κυρίως την ιδιωτική ΒΙΠΕ του ομίλου Στασινόπουλου στην Θίσβη Βοιωτίας.

Όταν έκανα τη σχετική ερώτηση, η οξύτητα της αντίδρασης, τόσο του ίδιου του Περιφερειάρχη, όσο και των περισσότερων μελών του συμβουλίου, ήταν αποκαλυπτική του τρόπου με τον οποίο διεκδικούν ως αναφαίρετο δικαίωμά τους να μην ελέγχονται στην άσκηση της εξουσίας. Το εξώδικο από τον τέως πλέον περιφερειακό σύμβουλο και όσα τυχόν ακολουθήσουν, εντάσσονται προφανώς στη στρατηγική της φίμωσης και του παραδειγματισμού, στρατηγική που έχει εξασκηθεί και κατά το παρελθόν τόσο στη Γκιώνα όσο και στην Αντίκυρα.

• Ποια πρέπει να είναι η στάση της αριστεράς και συγκεκριμένα του ΣΥΡΙΖΑ στην αποκάλυψη της διαπλοκής σε όλα τα επίπεδα, αλλά και στη ραγδαία ποινικοποίηση των κοινωνικών αντιστάσεων, της περιστολής κάθε δημοκρατικού δικαιώματος και της ταχύτατης μετάβασης σε κράτος έκτακτης ανάγκης; 

Η αριστερά καλείται να υπερβεί τον εαυτό της σε κρίσιμες συνθήκες, όντας και η ίδια επί πολλά χρόνια ενσωματωμένη στις αντιλήψεις λειτουργίας των αστικών κομμάτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα επενδύεται εξ’ αντικειμένου με το ρόλο της σανίδας σωτηρίας. Ωστόσο τμήματα του ΣΥΡΙΖΑ, στον οποίο συσπειρώνονται και νέοι εκπρόσωποι από το παλαιό πολιτικό προσωπικό της χώρας, υπηρετούν πρακτικές προώθησης στενών κομματικών συμφερόντων αντιγράφοντας και αναπαράγοντας το πρότυπο «οι δικοί μας άνθρωποι σε θέσεις ευθύνης, για να αυξάνουμε την επιρροή μας και να προωθούνται οι δουλειές των δικών μας» ακόμη και όταν η πολιτική που ασκούν «οι δικοί μας» εναρμονίζεται και υπηρετεί το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο. Αυτό το ζήσαμε και σε προηγούμενες περιόδους ακόμη και τότε που η κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων και του πελατειακού κράτους ήταν ισχυρή και η εκλογική επιρροή ήταν εξαιρετικά ισχνή. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που παραβιάστηκαν προγραμματικές αρχές και πολιτικές εξαγγελίες. Ούτε και σήμερα όμως έχει αρθρωθεί ένας πειστικός εναλλακτικός δρόμος. Αντίθετα: υπάρχει ένας αριθμός εκλεγμένων ή ανθρώπων που φιλοδοξούν να εκλεγούν, σε όλες τις βαθμίδες (δήμους, περιφέρειες, βουλή, συνδικαλιστικά όργανα) καθώς και ένας αριθμός στελεχών που αντιμετωπίζουν το «κόμμα» ως εφαλτήριο προσωπικών επιδιώξεων και στρατηγικών, ιδιαίτερα τώρα που η «κατάληψη» της κυβερνητικής εξουσίας φαίνεται εφικτή. Το πρόβλημα διαιωνίζεται όσο οι παλαιοκομματικές τακτικές χειραγώγησης καλά κρατούν. Ωστόσο η κρίση έχει στενέψει απελπιστικά τα περιθώρια για τέτοιες κινήσεις. Το σύνθημα «ο ΣΥΡΙΖΑ είσαι εσύ», το κάλεσμα στην κοινωνία να συμμετέχει και να αυτό- οργανώσει τους αγώνες της, δεν θα αποκτήσει περιεχόμενο εάν δεν γίνει η εσωτερική ανατροπή, η δημοκρατική συγκρότηση και το άνοιγμα του ΣΥΡΙΖΑ σε άλλες δυνάμεις. Όσο αυτό καθυστερεί, τόσο πιο ανίσχυροι γινόμαστε απέναντι στον αυταρχισμό, την καταστολή και τελικά τον εκφασισμό του κράτους και της κοινωνίας.

*Τη συνέντευξη πήρε για το Rp ο Πέτρος Ψαρρεάς.