Απομεινάρια μιας χώρας

Στην περίπτωση του σύγχρονου καπιταλισμού, για παράδειγμα, πρόκειται για την προφανώς ανορθολογική και παντελώς ατεκμηρίωτη (sic) ιδέα πως τα κακά της μοίρας μας οφείλονται σε οτιδήποτε άλλο εκτός από τον ίδιο.

Ενώ, δηλαδή, είναι παγκοίνως γνωστό πως αυτό που βρέθηκε ένα βήμα από την κατάρρευση το 2008 ήταν ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, ο πλέον ελεύθερος και απορρυθμισμένος σχεδόν από την αρχή του.

Ενώ είναι ακόμη γνωστότερο πως οι επιτελικοί θεσμοί του, οι τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα ευρύτερα, «απέτυχαν στην αγορά» με τρόπο πρωτοφανή ιστορικά και αν αφήνονταν χωρίς την τεράστια κρατική στήριξη θα είχαν μετατραπεί σε πολύχρωμα κομφετί.

Ενώ όλοι ξέρουν –ακόμη και η υπεράνω υποψίας για αντικαπιταλισμό βασίλισσα της Βρετανίας– πως τα golden boys… αξιολογήθηκαν στην πράξη και βγήκαν μπούφοι περιωπής, τα δε «Σπίτια Αξιολόγησης» αποδείχτηκαν Οίκοι Ανοχής των στημένων χρηματιστικών παιχνιδιών, που αποτιμούνταν με ΑΑΑ λίγες ώρες πριν «σκάσουν».

Ενώ, λοιπόν, όλα αυτά είναι αποδεδειγμένα και γνωστά, το σικέ παίγνιο συνεχίζεται.

Ετσι, η λύση βρίσκεται και πάλι στην απορρύθμιση, τις ιδιωτικοποιήσεις και την «επιχειρηματικότητα». Τη λύση θα δώσουν, λοιπόν, οι «επενδυτές» και οι «αγορές».

Με πρωταγωνιστές τους αποδεδειγμένα μπούφους CEOs, που αμείβονται με αμέτρητα εκατομμύρια μέχρι την επόμενη φορά που θα εκλιπαρούν το «αναποτελεσματικό» κράτος, για να σώσει τις too big to fail επιχειρήσεις τους. Και εκτιμητές τα περιώνυμα «Σπίτια».

Είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό; Είναι δυνατόν οι δεξιοί και οι ακροκεντρώοι λάτρεις του νεοφιλελευθερισμού, της πιο κρατικοδίαιτης καπιταλιστικής πολιτικής πλατφόρμας στην Ιστορία –ποτέ άλλοτε το δημόσιο χρέος δεν αυξήθηκε περισσότερο– και μαζί της πιο ελεύθερης για το κεφάλαιο να μας κουνάνε και το δάχτυλο; Κι όμως αυτό είναι που συμβαίνει.

Παρ' όλο, δηλαδή, που οι εξελίξεις μετά τη Μεγάλη –και συνεχιζόμενη– Κρίση έχουν δικαιώσει, με συντριπτικό επιστημονικά τρόπο, τις μαρξιστικές και αριστερές μετακεϊνσιανές ερμηνείες, ο νεοφιλελευθερισμός παραμένει ιδεολογικά κυρίαρχος.

Η προφανής αυτή διαστροφή δεν θα βγει φυσικά σε καλό. Η κρίση δεν πρόκειται να ξεπεραστεί, η συσσώρευση δεν φαίνεται να επανέρχεται με κανέναν τρόπο, το χρέος συνεχίζει την αύξησή του και το σύστημα το μόνο που έχει να προτείνει είναι business as usual.

Δηλαδή, από τη μια φούσκα στην άλλη, με μόνη σταθερά τη διαρκή αύξηση της εκμετάλλευσης και τη μεταφορά όλων των βαρών στον κόσμο της εργασίας.

Ενδεικτικό της ισχύος του συστημικού «αφηγήματος» –όσο πιο παράλογης τόσο μεγαλύτερης, προφανώς– είναι πως ακόμη και αντίπαλοι του νεοφιλελευθερισμού είναι ευεπίφοροι στο να αποδεχτούν στοιχεία της «αλήθειας» του.

Χαρακτηριστική είναι η εγχώρια παραδοχή πως, ό,τι κι αν καταμαρτυρήσουμε στον νεοφιλελευθερισμό, στην Ελλάδα το βασικό αίτιο της κατάρρευσης εντοπίζεται στο κράτος και στις απομυζούσες συντεχνίες, στο ρουσφέτι, στον πελατειασμό, στην εκτεταμένη δημόσια αργομισθία.

Δεν θα αμφισβητήσω καθόλου την πραγματικότητα πολλών εξ αυτών των αθλιοτήτων. Θα επισημάνω, ωστόσο, πως δεν αποτελούν αποκλειστικά ελλαδικό φαινόμενο. Κάθε άλλο, μάλιστα.

Ο υπαρκτός καπιταλισμός διαχρονικά είναι στενά συνδεμένος μαζί τους – όσο και με τις στρατιωτικές δικτατορίες, άλλωστε.

Το κύριο, όμως, δεν είναι αυτό. Ο ελληνικός ρουσφετοκαπιταλισμός –όπως και δεκάδες άλλοι στην Ιστορία– δόμησε και μ’ αυτόν τον τρόπο τις κοινωνικές συμμαχίες για την αναπαραγωγή του, ευνοώντας, στο πλαίσιο ενός επιλεκτικού «κοινωνικού [sic] κράτους» τις τάξεις-στηρίγματά του, για να θυμηθούμε την έννοια του Νίκου Πουλαντζά.

Τους διόριζε, τους ενίσχυε, τους μετέθετε, τους ευνοούσε με χίλιους δυο τρόπους.

Επεδείκνυε, για να το πούμε πιο λόγια, μια υπερβάλλουσα επιτρεπτικότητα σε ορισμένα τμήματα του πληθυσμού.

Μόνο που, όσο κι αν το στύψουμε, …μεγάλο κράτος, από την άποψη των δαπανών, δεν θα βρούμε.

Επιπλέον, η δημοσιονομική επίπτωση του άμεσου και έμμεσου ρουσφετιού προς τις «συντεχνίες» είναι μικρό κλάσμα σε σχέση με αυτήν από τις απαλλαγές και τις ενισχύσεις του κεφαλαίου, μικρού και μεγάλου.

Εξοπλιστικά και μεγάλα έργα, μίζες και υπερτιμολογήσεις έπαιξαν πολύ μεγαλύτερο ρόλο από τις συντάξεις αγάμων θυγατέρων στον «εκτροχιασμό».

Κι ακόμα περισσότερο ρόλο έπαιξε η συνειδητή αποδοχή της φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής και της φοροκλοπής από μέρους της πιο εκμεταλλευτικής καπιταλιστικής τάξης στην Ευρώπη –η Ελλάδα πάντα ήταν στην κορυφή σε ό,τι αφορά τις εισοδηματικές ανισότητες– και των στρωμάτων-στηριγμάτων της.

Με μόνιμη απόκλιση εσόδων-εξόδων του Δημοσίου της τάξης του 5% του ΑΕΠ είναι άξιο απορίας πώς αντέξαμε και τόσο.

Κι εδώ, λοιπόν, τον «ιδιωτικό τομέα» πληρώνουμε και τις καβάτζες του. Κι εδώ ο νεοφιλελευθερισμός –με μια ορισμένη βαλκανική εσάνς, βέβαια– ευθύνεται για την καταστροφή.

Αυτή είναι η αλήθεια. Τα άλλα, κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, προτρεπτικά προς τους «επενδυτές» και τις «αγορές» συνιστούν, απλώς, μια, νομιμοποιητική για τον άθλιο ελληνικό καπιταλισμό εξαπάτηση της κοινωνικής πλειοψηφίας.

*οικονομολόγος - εκπαιδευτικός