Ένα μνημείο για την Πύλο

Σκοπός αυτής της εκδήλωσης με την ταυτόχρονη παρουσίαση του έργου– μνημείου για τα θύματα του ναυαγίου στην Πύλο είναι να συμβάλει ώστε να δυναμώσει η απήχηση αυτού του τραγικού γεγονότος και η συζήτηση που του αντιστοιχεί.

Για τη μνήμη των θυμάτων. Για την απόδοση πραγματικής δικαιοσύνης. Για την ανάδειξη των ευθυνών, το ρόλο και τη στάση του κράτους. Για την προβολή του γενικότερου ιδεολογικοπολιτικού πλαισίου και την  εξαγωγή συμπερασμάτων. Για την συμβολή στη διαδικασία που συνθέτει τις συνειδήσεις.

Λίγους μήνες πριν το ναυάγιο το πανελλήνιο συγκλονίστηκε από το δυστύχημα των Τεμπών. Ένα ακόμη έγκλημα δίχως αμφιβολία, με θύματα αθώους ανθρώπους. Οι πρωτοβουλίες που πάρθηκαν, πρωτίστως από τους συγγενείς, αποτέλεσαν όχημα έκφρασης μαζικής κοινωνικής δυσαρέσκειας σε βάρος της κυβέρνησης, του κράτους, της εξουσίας.

Σήμερα τα μάτια εκατομμυρίων παγκοσμίως έχουν στραφεί στην Παλαιστίνη. Πλήθος πρωτοβουλιών διεθνώς και στην Ελλάδα δίνουν όχημα έκφρασης στην μαζική απαίτηση για τέλος του γενοκτονικού πολέμου που διαπράττει το κράτος του Ισραήλ και απαιτούν λευτεριά στην Παλαιστίνη.

Υπάρχουν γεγονότα - στις μέρες μας μοιάζουν να προκύπτουν διαρκώς και ακατάπαυστα - που σπάνε τη σιωπή της καθημερινής δήθεν «κανονικότητας». Μιας κανονικότητας που για πολλές/ους σημαίνει μια ζωή αβίωτη όταν δεν κρύβει το συχνά πρόωρο και άδικο τέλος της. Γεγονότα τα οποία δεν είναι παρόμοια έχουν όμως κοινό παρονομαστή. Συνεγείρουν το μαζικό συναίσθημα και πυροδοτούν σκέψεις και ιδέες αμφισβήτησης βασικών πτυχών της κυρίαρχης ιδεολογίας. Πτυχών που συνδέονται με τις χειρότερες ιδέες και πρακτικές. Με τον ρατσισμό, τον εθνικισμό και τον φασισμό, τον σεξισμό και εν τέλει τις διακρίσεις και τις ανισότητες σε όλη την κοινωνική κλίμακα και τη στάση της εξουσίας, του κράτους και των μηχανισμών του.

Τέτοια γεγονότα μπορούν να γδάρουν το λούστρο ενός κυρίαρχου, δήθεν «ανθρωπισμού» σ’ ένα εξίσου δήθεν «ρεαλιστικό» πλαίσιο, μιας ορισμένης αντίληψης για τα όρια της δημοκρατία και το περιεχόμενο του πολιτισμού. Για τα όρια και την απόλυτη προτεραιότητα της αγοράς, π.χ. των ιδιωτικοποιήσεων στα τρένα, για τους διεθνείς γεωπολιτικούς συσχετισμούς και ανταγωνισμούς που προκαλούν πολέμους όπως στην Ουκρανία μέχρι απροκάλυπτες μαζικές σφαγές αμάχων, όπως συμβαίνει τώρα στην Παλαιστίνη.

Οι πρωτοβουλίες, η κινητοποίηση, η συζήτηση και η δράση γύρω από αυτά τα γεγονότα βοηθούν να αναδειχθεί πως δεν είναι μεμονωμένα, ατέλειες του συστήματος ή εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα της κυρίαρχης και από τα πάνω εκπορευόμενης αντίληψης.

Η περίπτωση του ναυαγίου στην Πύλο γδέρνει βαθιά αυτό το ιδεολογικό λούστρο. 600 άνθρωποι χάθηκαν με μιας, σε ήρεμη θάλασσα – χωρίς την συνδρομή της φύσης. Σε μια σκηνή όπου το κράτος δεν απουσίαζε. Αντίθετα ήταν το μόνο που ήταν παρόν αναλαμβάνοντας την ευθύνη μεταξύ της ανικανότητας και της σκοπιμότητας.

Τα στοιχεία που έρχονται στο φως και αναδεικνύονται από τις σχετικές πρωτοβουλίες «φωνάζουν» και απαιτούν πλήρη διαλεύκανση και δικαιοσύνη απέναντι σ’ ένα κράτος το οποίο έσπευσε, ανεπιτυχώς ευτυχώς, να φορτώσει τις εγκληματικές ευθύνες του σε 9 από τους ναυαγούς, όπως εξάλλου συνηθίζει αν σκεφτούμε την προσπάθεια να χρεωθεί όλη την ευθύνη για τα Τέμπη ο σταθμάρχης.

‘Ομως είναι κάτι περισσότερο καθώς δεν είναι μεμονωμένο γεγονός.

Πρόκειται για μια διαρκή και σε αργή κίνηση μαζική εξόντωση ανθρώπων, τεκμήριο του σύγχρονου πολιτισμού και συνάμα ντροπή του. Θύματα των πολέμων, των τραγικών οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, θύματα έξω από τα τείχη των φρουρίων του «πολιτισμένου» κόσμου που με τις επιλογές του τους οδήγησε εκεί. Εξόντωση κυριολεκτική στα σύνορα και στις θάλασσες καθώς η Μεσόγειος και το Αιγαίο έχουν μετατραπεί σε μαζικά νεκροταφεία. Μα και εν ζωή εξαφάνισή τους σε μια αόρατη και θαμμένη στο κοινωνικό υπέδαφος, κατηγορία ανθρώπων: χωρίς χαρτιά, χωρίς δικαιώματα, χωρίς ταυτότητα.

Αυτό το στοιχείο επιχειρεί να αναδείξει το έργο. Την ορατότητα και την ταυτότητα μέσω των προσώπων. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν ζωή, πρόσωπα και προσωπικότητα και το σθένος να παλαίψουν γι αυτά.

Τους τιμούμε και τους θυμόμαστε ως σύμβολα αντίστασης στον ατελή και ακόμη πρωτόγονο πολιτισμό μας που θέλουμε και πρέπει να υπερβούμε. Ως θύματα ενός διαρκούς κοινωνικού πολέμου μεταξύ των «από πάνω» και των «από κάτω» αυτού του κόσμου. Με μνημεία και εκδηλώσεις για τους άγνωστους αγωνιστές των «από κάτω».

Το συγκεκριμένο έργο είναι πολιτικό και στρατευμένο. Ωστόσο όχι μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας παρά μέσω της πολιτικής πρόθεσης. Να υπάρξει μνημείο και να αναδειχθεί το γεγονός σε όλες του τις διαστάσεις.

Καλλιτεχνικά δεν επιλέχθηκε ο δρόμος μιας ορισμένης «εννιολογικής αφαίρεσης»: το ναυάγιο γενικά ή το μεταναστευτικό ζήτημα γενικά αλλά μια προσέγγιση συγκεκριμενοποίησης. Όλα τα πρόσωπα είναι συγκεκριμένα με την προσπάθεια της ανάδειξης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της καθεμιάς/ καθενός, συμβολίζοντας τις ιδιαίτερες και ξεχωριστές προσωπικότητες. Ασφαλώς χωρίς να γνωρίζουμε στ’ αλήθεια αλλά εικάζοντας.

Παρότι είναι πεποίθησή μου πως η στρατευμένη Τέχνη είναι μία μάλλον άγονη περιοχή της Τέχνης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας συνολικότερα όπως επίσης και είναι σαφώς λανθασμένη η προσέγγιση του έργου Τέχνης με κριτήριο πρωτίστως ή αποκλειστικά το περιεχόμενο του έργου και πολύ περισσότερο τις ιδεολογικοπολιτικές απόψεις του δημιουργού, στη συγκεκριμένη περίπτωση καταθέτουμε αυτό το έργο ως συμβολή σε συγκεκριμένη δράση με σαφείς ιδεολογικοπολιτικές σκοπιμότητες.

Προσπαθώντας να συμβάλουμε στην πάλη ώστε να ανατείλει μια εποχή όπου, μεταξύ άλλων και τα έργα Τέχνης και τα μνημεία θα πάψουν να είναι ταυτόχρονα μνημεία βαρβαρότητας.

pylos.jpeg