Europe’s Border Guards

Our new issue, “Between the Risings,” is out now. To celebrate its release, international subscriptions are $25 off, and limited prints of our Easter 1916 cover are available.

Last year, the attempt of Greece’s newly elected radical-left government to resist austerity policies imposed by the European Union institutions and the International Monetary Fund put the country at the center of world attention. This battle was definitively lost when Alexis Tsipras capitulated in July to the demands of the creditors, signing up to a third memorandum only days after a referendum in which Greeks had rejected a softer EU proposed austerity package.

Since that moment, the plight of Greek society has only deepened. But it is now a silent suffering, deprived of the expectation of change and hope that had fueled the mobilizations of recent years.

But 2016 again made Greece headline news, this time for a different reason. The laboratory of neoliberal shock therapy is also Europe’s entrance gate for the millions of people leaving countries devastated by war and poverty.

The refugee crisis has illuminated how “Fortress Europe” acts as the complementary side of a neoliberal, deeply antidemocratic, and authoritarian “European integration.” It has killed the hopes of a left which believed it was possible to break from neoliberalism within the framework of the EU, as “European values” became an alibi for the display of imperialist violence and hypocrisy.

The Mediterranean’s role as the graveyard of Fortress Europe — and southern Europe’s role as its guards — is not new. The “externalization” of the EU border started in the early 1990s and acts as the indispensable supplement to the “free movement of capital, goods, and people” inside the EU — with the movement of “people” always posing the most problems.

Concretely, externalization means the militarization of the border, with the support of increasingly sophisticated electronic surveillance; and the transformation of the external and the internal periphery of the EU into a vast “buffer zone” which acts as a lethal barrier, a filter, and a prison for all those lives excluded from the full humanity of the white, European, Western citizenry.

According to the available figures, between 15,000 and 17,000 people died in the Mediterranean between the late 1980s and 2012, before the recent exodus from the Greater Middle Eastern area. More than 10,000 have died since, 2015 being the peak year with 3,800 deaths.

This dark side of the “European project” has been so far the least visible and debated one, except for those networks of courageous activists and researchers who have been working on the situation of migrants. The “refugee crisis” — a term which assumes that migrants and refugees pose an inherent threat to order — has at least the merit of politicizing the European project and putting it at the center of public debate. This has been the case in Greece, which found itself, once again, at the frontline of a battle of much wider proportions.

Seen from Greece, the “refugee crisis” reveals in the most brutal way the nature of the European Union as an entity for the surveillance, the policing, and the hierarchical categorization of the population. At the same time, it uncovers another dimension of an allegedly “left government” which, following its shameful surrender to the blackmail of the EU and the IMF, has aligned itself at all levels with the dominant logic of “crisis management.”

This is one of the main lessons to be drawn from Syriza’s disastrous failure. The idea that it is possible to remain faithful to “left values” on the terrain of human rights while making “painful but unavoidable concessions” on economic policy is an illusion.

The 2015 battle against the troika and the austerity memoranda was lost but the war is far from over. Social resistance exists, emerging on occasions like the February 4 general strike. One of the most positive signs of the recent period has been the capacity of Greek society to react positively, in its majority, when faced with the massive arrival of refugees and migrants. What prevailed were feelings of empathy and humanity, the kind of solidarity that only the oppressed and the humiliated are capable of when they display their own ability to resist.

The refugee crisis has become a terrain for this ongoing political confrontation, one in which social organizations and the militant left have shown their own capacity to intervene and keep in touch with broader sectors of Greek society.

To analyze the multiple dimensions of this phase we have interviewed two of the most well-known figures of the antiracist and pro-migrant movement in Greece.

Mania Barsefski has been a member of the Network for Social and Political Rights, a historical organization of the Left focused on migrant rights, human rights, and antiracism, since its creation in 1994. She is now working for the Network for Social Support of Migrants and Refugees, which was founded in 1995 and is affiliated to the Network for Social and Political Rights. She was a member of Syriza’s central committee and a member of its rights commission. She left Syriza in the summer of 2015 and has joined Popular Unity, taking over its rights commission.

Thanassis Kourkoulas is the coordinator of the Deport Racism!organization and a member of the Workers Internationalist Left (DEA), a former founding component of Syriza and of its Left Platform, now part of Popular Unity. He is also a member of Popular Unity’s rights commission.

They are interviewed by Stathis Kouvelakis, who formerly served on Syriza’s central committee and teaches political theory at King’s College in London, and Angelos Kontogiannis-Mandros who is a graduate student studying Greek social movements at King’s College London.

Let’s go back to January 2015 when Syriza won the elections. What was the situation in the country for refugees and the immigrants?

Μania Barsefski

In January 2015 the number of immigrant workers in Greece had already started decreasing due to the financial crisis. Many decided to return to their home countries or tried to move elsewhere to escape the high unemployment.

At the same time the flow of refugees was up as a result of the intensification of military conflicts in the broader area. The European Union obviously bears a lot of the responsibility for this situation since it has either ignited or encouraged those wars.

As for the Samaras government, its policy was directed towards the repression of refugees and migrants. Those considered illegal were held in detention centers for more than eighteen months at a time. In the camps of Amygdaleza and Korinthos there were deaths due to lack of appropriate health care.

The same repressive strategy applied to the refugees. Samaras’s close collaborator, Thanasis Plevris, called for “blood on the borders” to prevent migrant flows. Νikolaos Papagiannopoulos, the head of the Hellenic Police, demanded we “make their lives unbearable” and Varvitsiotis, then–minister of shipping, was in favor of illegal pushbacks of migrants to Turkey.

This strategy had already taken the lives of hundreds of people in the Aegean with the minister covering up the activities of the Hellenic Coast Guard. Emblematic here was the tragedy near Farmakonisi Island in January 2014 that shocked Greek society. Moreover, the fence erected at the area of the Evros river left no other way into Greece but the perilous sea route.

But the Evros fence was put in place by a Pasokgovernment in 2011, wasn’t it?

MB

Yes that’s right but New Democracy continued the work. In reality there is no distinction between the two.

After the fall of Pasok’s government, a coalition government between Pasok and New Democracy took over and adopted a common agenda with regard to the migration/refugee issue. Police operations were conducted throughout the country to arrest immigrants and racist violence was increasing.

In Manolada, in the Peloponnese, vigilantes at the service of employers repeatedly attacked immigrant workers asking for their pay. The neo-Nazi thugs of Golden Dawn unleashed a series of pogroms against immigrants, taking advantage of the anti-immigration discourse of mainstream media and of the government.

Some of these attacks ended up in murders as with the case of the Pakistani worker Sahzat Luqman, in December 2013, and of the rapper Pavlos Fyssas in September 2014. After Fyssas’s assassination there was at last a crackdown against Golden Dawn which lead to the arrest of most of its leaders and to a significant decrease of its activities.

Thanassis Kourkoulas

Since 2010 Greece has been at the forefront of Europe’s deterrence policies, beginning with the construction of the Evros fence by Pasok minister Christos Papoutsis. It is the first EU country to refuse safe routes for refugees.

In 2011-12 the Greek government in agreement with the Turkish one upgraded the surveillance of the border in the Evros area using high-tech equipment which can track human presence more than a mile across the Turkish side of the border. This was a clear manifestation of the alignment of Greece, Turkey, and the European Union on migrant deterrence strategies.

This policy became entrenched after the April 2010 speech by Pasok’s George Papandreou announcing not only the troika’s rule but also the dogma of zero tolerance against the migrants. Papandreou made it clear that the repressive policies against the migrants and refugees go hand-in-hand with the “austerity shock” and the impoverishment of the Greek people.

We are faced here with a unified policy emanating from Fortress Europe that wants to filter the influx of “outsiders” according to the needs of the markets for a low-paid and dispensable work force while leading the “insiders” to poverty and unemployment under a state of emergency rule.

What were Syriza’s positions on migrants and refugees? How can we assess the links that Syriza had established with antiracist movements and organizations supporting migrants and refugees?

TK

Since its formation in 2004 and due to its active involvement in all the mobilizations on that terrain, Syriza developed organic relations with the movements against racism and Fortress Europe.

It adopted nearly all the demands of these movements: the termination of detention policies and the closure of detention centers for migrants and refugees, the opening of safe land corridors in Evros from which people would be able to enter freely and register in Greece, the legalization of most undocumented migrants and finally the condemnation of the collaboration between the Samaras government and Golden Dawn.

In my opinion, this policy played a determining role in the subsequent rise of Syriza into power, by expanding the electoral influence of the party and also creating the sense that a Syriza government would in reality be a government of the people, of the social movements, etc.

MB

Syriza found itself many times at the forefront of these movements. It organized regular visits to the detention centers, publicized the awful living conditions of the migrants there, and promised to dismantle these camps when in office. During the electoral campaign of January 2015 it put forward the proposal for the automatic granting of citizenship to all the children of immigrant families born in Greece, an initiative called “stop racism from the cradle.” It had also committed itself create open facilities for the refugees and to call for a fair policy of relocation of the refugees across the European Union.

Were there specific demands from Syriza for the cancelation of the Dublin treaty and the dismantling of the Evros fence?

MB

There was indeed a position against the existence of the Evros fence although it wasn’t clear if it should be dismantled altogether or if safe corridors would be opened. The spirit of the argument though was pointing towards the direction of the progressive dismantling of the fence.

As for the Dublin treaties, which obliged refugees to apply for asylum in the country through which they enter the EU, and allowing their deportation to that country if they leave it illegally, Syriza was clearly opposing them.

Let’s move now to the period of the first Syriza government, between January and July 2015. Tassia Christodoulopoulou, a figure with close ties to the antiracist and pro-migrant movement is appointed as minister of migration. Yet Yiannis Panousis, who espoused “law and order” and repressive policies, is appointed as minister of public order. What is your assessment of Syriza’s migrant policy during this period, when confrontation with the EU over austerity policies was still on the horizon?

MB

Well, during this period some hesitant but positive steps were accomplished. First of all, deterrence policies in the Aegean Sea immediately came to an end. This resulted in a spectacular decrease in the number of migrant deaths at sea.

Detention centers, more particularly in Korinthos and Amygdaleza, were almost entirely emptied out simply by bringing migrant detention time, almost limitless before, to three months, i.e. by sticking to the existing legislation. The government also passed an antiracist law and stopped police operations targeting migrants. The term “illegal immigrant” stopped being used by state authorities.

Moreover, the law for the attribution of citizenship to the children of immigrants was voted in parliament. This law has some significant flaws. For instance, the attribution of citizenship is linked to the legal status of the parents, which means that a child born and raised in the country whose parents haven’t acquired legal status cannot get Greek nationality.

Those ambiguities reflect the fact that Syriza was in office without holding real power. On this specific case for example it needed to adapt to existing rulings issued by the Council of State with regard to the provision of citizenship.

Then there was the hostility of the minister of public order, Yannis Panousis, who was relentlessly pushing for a law-and-order agenda. Under his command police forces dispersed with tear gas and use of force the first protest organized outside of the Amygdaleza detention center after Syriza took office.

In general, we can say that there was a constant pressure to move towards more “realistic” positions. The discussion about the Evros fence was blocked as the government’s internal contradictions and its inability to impose its will upon the state apparatus became evident.

TK

The first Syriza government tried to test a possible balanced position vis-à-vis the European Union and the domestic establishment, with a policy in favor of socio-political rights during times of austerity. In other words, it was an attempt to reconcile clearly contradictory strategies. In that context all the steps that Mania outlined previously remained incomplete and inconclusive.

In my opinion especially after the agreement of February 20, when Syriza started to adapt progressively to the demands of the troika, the dead end to which this approach was leading became evident.

That pressure to adjust to the framework of the memoranda created a very tight economic environment that significantly limited the room of maneuvering on many issues, including migration. To cite just one example, Tassia Christodoulopoulou had money to recruit some advisers in the ministry for migration but lacked the resources to create hosting centers.

The political contradiction of the period was also reflected in the attitude of Panousis regarding the closure of Amygdaleza and the fact that many cases of maltreatment of migrants by police and coast guard units were reported. In a nutshell, with the exception of the two laws on antiracism and citizenship, the operational and legal framework remained intact with the government just trying to enforce it in a more “humane” way.

In summer 2015, Tsipras and his government capitulated to the demands of the creditors, Syriza split, and and a new Syriza government formed in alliance with the Independent Greeks (ANEL). Tellingly, Tassia Christodoulopoulou isn’t part of the new cabinet. At the same time the refugee flows in the Aegean take unprecedented proportions. What is the impact of this political upheaval on refugee policy?

TK

The appointment Yannis Mouzalas to the Ministry of Migration signals a turn in the management of migration and of the refugee crisis. Depicted as a successful and pragmatist politician during his mandate in the interim government, Mouzalas reoriented the government’s policy towards NGO-based management.

At that time the first massive wave of refugees was underway and the country lacked any serious preparation for that situation. The determination of the refugees and the strong movement of solidarity forced the government to open the borders on the north of the country and let the refugees continue their journey.

Temporarily, this move allowed the Greek government to appear as having room to maneuver in the management of austerity. To put it differently, it contributed creating the image of a government that can really shape its own policies and take the initiative.

Tsipras also categorically refuses to bring down the Evros fence and thus provide a safe land passage to the refugees. He argues that to do so necessitates the prior approval of the EU and claims that it would be practically impossible due to the minefields still in place at the Turkish-Greek border. This decision means that the dangerous sea route remains the only available one. It also means that the refusal of any unilateral move vis-à-vis the EU doesn’t apply only to economic decisions but extends to the entire policy framework.

MB

The border is indeed full of minefields but the government could nevertheless have created safe corridors for the refugees. Let’s not forget that minefields are a clear violation of international treaties.

If the problem was of a technical nature, it could be solved easily had Tsipras the will to do so. In reality the problem was a political one. The government was progressively aligning itself with the strategy of Fortress Europe and only used the work and positions of Syriza’s rights committee as a discursive fig leaf.

It was during this phase that “hot-spots” were created throughout the country. Popular Unity rightly condemned these facilities from the very start as the first step towards closed detention facilitates where refugees will be grouped separately according to class criteria, i.e. skills, educational level, etc., and between those considered as eligible for asylum and those who aren’t. In other words, it was evident that Syriza’s policy with regard to the refugee question was changing dramatically.

This change translated into a dramatic revision of some of the previous concessions that were previously made to the refugees, right?

TK

That’s true. During this period, for the first time since Syriza was in office, the Greek authorities started the direct transfer and confinement of refugees and migrants from the islands to detention centers. Algerian migrants were also sent from Idomeni, near the northern border, to Amygdaleza and then deported to Turkey under the rules of the Papandreou-çem agreement of 2004. The term “illegal migrant” is also reintroduced in public documents.

MB

This category of “illegal migrants” also includes people that should be registered as refugees such as the Afghans that have faced war the last thirty years, Somalis, Iraqis, Iranians. In other words, the term “illegal migrants,” which should be rejected in any case, is now applied to people that under the Geneva Convention are considered refugees.

Many of the criteria that define the status of the refugee have been lifted as well. For example, who can say that a homosexual that is targeted in his country for her sexual orientation is not a refugee, who can say that a women facing forced marriage or circumcision is not a refugee, who can say that a child facing forced labor without access to education and healthcare should not be considered a refugee?

The use of the term “illegal migrant” in reality is meant to restrict the refugee status only to Syrians and as we will see later with the Turkey-EU agreement not even to all of them.

TK

This is also the moment when Mouzalas clearly sent a message to North African migrants that deportations will now take place.

MB

His formulation was that that North African migrants need to know that “if Osman comes to Greece he will be sent back.”

One of the dominant narratives of the refugee crisis has been the contrast between the “humanist” Merkel, keen to welcome the refugees, and the xenophobic Eastern European, who is alien to the “West European values” embodied by Germany. This despite the fact that the countries of the “Visegrad group” (Czech Republic, Poland, Hungary, Slovakia), followed by Slovenia, Serbia and the Former Yugoslav Republic of Macedonia, who unilaterally decided to close their borders, were lead by Austria. This narrative has become less credible since the agreement between the EU and Turkey, however the question remains: how are we to assess Germany’s attitude in that period?

MB

It is clearly an attempt to whitewash Germany and Merkel after their handling of the Greek crisis gave them a “nasty” image. It is an exercise in spin, using a lot of lofty rhetoric.

In reality they did not distance themselves from the logic of Fortress Europe. Neither Germany nor any other EU member state condemned or reacted effectively to the decision of the Visegrad group and its followers to close the borders, erect walls and fences, and send the military to prevent border-crossing.

Germany tried to change its image abroad and particularly in Greece by presenting itself as an ally and a lenient power with a humane face. Meanwhile Greece is constantly blackmailed and put under maximum pressure to adopt even harsher austerity measures and to sell out its remaining public assets.

We should also not forget that the deal David Cameron got from the EU, under the threat of Brexit, allows Britain to seal its borders, keep at bay refugees, and even discriminate against EU citizens. Denmark’s decision to seize the valuables of the refugees wasn’t met with any reaction. The pro-refugee discourse should therefore be considered pure hypocrisy.

Sure, but Germany accepted nearly a million refugees last year. At the same time, the German government is also adamant about the need to externalize EU’s borders and to transform the countries of the southern periphery, and particularly Greece, into Europe’s border police and, if need be, into traps for those who succeed getting in. Isn’t that the core of the logic of Fortress Europe?

TK

We should stress the fact that the German government has economic reasons to let refugees in. German industry, and more generally, the German economy, needs extra labor that is both skilled and ready to work for low salaries. So it’s not humanism but a class policy oriented towards increased exploitation of both German workers and refugees that will inevitably create divisions and fuel competition between them.

It will be no accident if Merkel declares eventually that there should be a cap to what Germany can accept in terms of numbers. This cap is set by Schäuble and the Employers Union and it corresponds to a cost/benefit calculation that is favorable to the interests of German capital.

The refugee crisis has peaked with the gradual closure of the borders and the sealing of the so-called “Balkan route.” The agreement between Germany and Turkey puts NATO patrols in the Aegean Sea, blocking refugee entrance to the Greek islands. What are the responsibilities of the Greek government at this stage?

TK

The Syriza government should have confronted from the outset the policies and the decisions of the EU. It should have moved unilaterally, as it should have done with the memoranda and in matters of economic policy.

The fact that it didn’t follow that line is further proof that the EU framework is a coherent package that needs to be confronted as a whole. It’s not possible to separate the decisions concerning the refugees or human rights and the economic policy.

Let me be more specific: the Greek government should have unilaterally withdrawn from the Dublin II agreements and categorically opposed NATO patrolling the Aegean. NATO presence is obviously threatening for the refugees but is also related to the situation in the Middle East and more particularly to the war in Syria.

Greece should also have withdrawn from NATO, a move that a right-wing government such as the one lead by Konstantinos Karamanlisdid in 1974 to protest against the US’s and NATO’s role in Cyprus and Greece during the military dictatorship.

In terms of positive actions, the Greek government should have at the very least opened up the passages in the area of the Evros river, to allow a safe terrestrial crossing of the border and put maximum pressure on the neighboring countries and the Visegrad group to keep their borders open.

Of course it should also have created the conditions for the refugees to stay in the country in decent conditions, in open and properly equipped centers. To do that it should have taken control of public or private buildings that are currently not occupied and use them to accommodate not only refugees but also Greek people who are faced with housing problems.

Such an initiative could have helped create an alliance with the popular classes on a pro-refugee policy.

MB

To put it very simply: the Greek government could have vetoed EU decisions and thus created effective pressure for the opening of the borders and the solution of the refugee crisis. But such an attitude is impossible for a government that has already capitulated to the troika and accepted the neoliberal framework.

But the responsibility of Tsipras and his government go even beyond that. We should emphasize that even before the signature of the shameful agreement between the EU and Turkey, Tsipras hadinitiated the rapprochement with Turkey on that terrain.

He traveled twice to Turkey, last November and in early March, and agreed with the Turkish prime minister Ahmet Davutoglou on the whole set of measures to pull back the refugees and block the route to Europe.

So in this case, Greece pioneered the repressive policies that were eventually put in place by the EU in its dealings with Turkey. Tsipras even declared that he considered this deal of the EU with Turkey as “an important success.”

Tsipras has defended the EU-Turkey agreement, calling it a “European solution” that can prevent a “domino of unilateral actions.” Meanwhile human rights agencies have denounced it as contrary to international conventions on refugee rights. What is your assessment of the agreement?

MB

First, this agreement is predicated on Turkey being recognized as a “safe country” despite the war it is waging at home against the Kurds and despite its position towards Syria, where Kurdish positions near the border have repeatedly been bombed, strengthening ISIS. Turkey’s domestic situation is clearly unacceptable from the perspective of the rule of law and of democratic rights: it is not a safe country for its own citizens.

There are also reports from the UN High Commission on the Refugees and Amnesty International denouncing deportations even of Syrian refugees. This agreement lifts the guarantees granted to the refugees by the 1951 Geneva Convention, which explicitly stipulates a case-by-case examination of every application for asylum.

For the refugees and migrants who are already in Greece, the agreement means, as has been said previously, that the existing hot-spots are turned into detention centers. Deportations of the so-called “irregular migrants” have already started. Applications for asylum now follow fast-track procedures and if rejected lead to deportation of the applicant.

The agreement also completely seals the borders, including the Greek ones, and sets a punishment for all those who cross them. Indeed for every refugee to be “relocated” in the EU, another one has to be deported from Greece to Turkey.

This perverse, inhuman logic means that those who risk their lives to cross the border are sanctioned whereas those who stay quiet waiting for a hypothetical relocation are, so to say, rewarded by benefiting from the punishment imposed to the others.

Everyone understands that only a very limited number of refugees will now be allowed to enter the EU. An increasing number of them will be punished either by being trapped in Greece, which is thus transformed into a vast detention center, or by being deported to Turkey and confined to huge camps which do not conform to international standards.

Let’s remember here that Turkey hasn’t signed the conventions on refugee rights. The protection granted to refugees is very limited and we have reports denouncing that people sent back from Greece ended up in prison.

To what extent can it be effectively implemented? In the bill submitted to parliament by the Greek government, Turkey isn’t recognized as a “safe country.” Are mass deportations to Turkey then still feasible?

TK

The EU-Turkey agreement is a monument of racist inhumanity. Turkey has imposed visa restrictions for the Syrians who enter the country by sea or by air. The land border is also nearly closed, only people with serious health issues are allowed to enter. There are Amnesty International reports about refugees sent back to Syria by the hundreds from camps near the border and others being shot while trying to cross the border.

As far as Greece is concerned, this agreement has lead to unprecedented changes in the legislation concerning asylum. The applications will be processed in the islands within two weeks, this deadline is also supposed to cover the procedure of appeal. This amounts to a complete negation of legal guarantees and appeal procedures.

The applicants are treated as prisoners, detained in places that have now become closed centers in which living conditions are rapidly deteriorating. International agencies and activists have left these places, only some selected NGOs are still present.

The applicability of the agreement will largely depend on “technical” aspects. For instance, more than 5,500 people have so far applied for asylum in Greece. It is practically impossible to process those applications within 14 days. Meeting that deadline would require hundreds more staff that are not available.

The question remains of course the possibility of the deportation of Syrian refugees. Will we see the transposition of what is happening with Afghanistan, where Kabul is considered a “safe area,” presumably because Western embassies are heavily guarded? In which case Damascus and other government-controlled areas will be considered “safe” and people originating from there will be sent back.

Or will a Syrian who has been granted asylum in Greece be sent back to Turkey if for instance he tries to cross the border illegally to enter another European country? In any case, for those considered “irregular migrants” or those rejected from asylum, deportation becomes as an imminent threat.

Refugees themselves have taken action, for instance when they tried to bring down the fence at the border between Greece and the Former Yugoslav Republic of Macedonia on April 10 and were savagely pulled back by police. Recently we have noticed that in media discourse, but also to an extent by the Greek government, solidarity activists and the most active refugees are stigmatized as elements “fomenting disorder and acts of violence.” How is this evolution analyzed by the solidarity movement?

TK

The only way to implement racist policies is by adopting authoritarian and repressive measures and by targeting activists and the refugees themselves. We hadn’t seen this type of atmosphere in Greece since 2013, when, with the crackdown on Golden Dawn, things somewhat improved.

The refugees will continue to resist and oppose the policies that have been adopted as they already did in Idomeni, in Chios, or in central Athens where they were joined by thousands of activists and citizens. We issue a warning to all those who target refugees and activists, either from the far right or from government circles, that their attempt to intimidate us will have no effect whatsoever.

The networks that are active in the solidarity movement but also the militant left, Popular Unity, Antarsya, or other currents, including people who have left Syriza without joining another organization, constitute the backbone of a force that is able to reach and mobilize broad sectors of the popular classes and of Greek society in support of the refugees.

Those who will lose their credibility in this affair are those who pretend to be something different from their predecessors in government and turn out to be their faithful continuators.

MB

The most positive signal in this entire period was the tremendous reaction of Greek society when confronted with this crisis. It displayed a strong sense of solidarity, refused to discriminate between “irregular migrants” and refugees, and resisted xenophobic impulses and Islamophobia. This is what has so far prevented Golden Dawn from benefiting from the situation.

The Greek government is trying at the same time to hijack the solidarity movement and make it appear as its best ally while trying to erase its political content by bringing it within the framework of the EU and the Greek state policy as exemplified by the recent EU-Turkey agreement.

This is why the Greek authorities play some NGOs, the “good” ones, against others and against the activist networks.

We have to say here that NGOs manage huge amounts of money in a quite opaque way, even if we should not put all of them in the same bag. Actually the state policy is to subcontract the bulk of the work to those NGOs and to marginalize and even stigmatize the other actors, particularly the most politicized ones.

Activists have thus been arrested and/or subjected to police harassment. Carrying even a potato peeler makes you now a potential suspect for violent action. The media make of course a big fuss about this.

We have also seen state officials and the media covering jointly violent actions against refugees perpetrated by allegedly “angry citizens” protesting against their presence in various places of the territory. This is the type of attitude that paves the ground for a surge of Golden Dawn activity. And unfortunately we have already seen that starting with the first attack since a long time against refugees in Piraeus on April 8.

Both of you waged a fierce battle inside Syriza to prevent the capitulation and to remain faithful to Syriza’s initial commitments. This battle was lost and entire Greek left and the workers’ movement are now facing a very difficult situation. However, from what has been said so far in our discussion, it seems the ongoing struggle on the question of refugees and migrants is crucial as a terrain for the reconstruction of a combative, militant left.

TK

I totally agree. The refugee question is of Greek, European, and worldwide importance. For the Left, it is a question that touches the core of its identity and of its values. The Syriza-led Greek government has already started paying a political cost for its management of the situation.

What is needed now and for the forthcoming period is a decisive attitude from the anti-memorandum, radical, and anticapitalist forces of the Left. The refugee question should not be put in the balance and weighted against other agendas, for instance issues concerning foreign policy.

The outcome of the ongoing battle depends on the impact of the new package of austerity measures that the government will have to pass in parliament the next few weeks. It is not obvious that the government will be able to survive once this package is voted. The essential issue lies therefore in the convergence between the social resistance to the new austerity package and the movement of solidarity with the refugees and the migrants.

MB

This government has so far succeeded in passing measures that would have been fiercely opposed by popular resistance under different political circumstances. Their only plan is to continue to do so and remain in office at any cost covering up their deeds with a left rhetoric devoid of any effective meaning.

The struggle against the memoranda and in support of the refugees and migrants is a common struggle. Of course different factors enter into play in each of these issues. However it is the same neoliberal and imperialist policy that created the conditions that lead to the wars and the ensuing mass exodus but also to the impoverishment and degradation that have been imposed on the Greek people.

A government that is unwilling and unable to confront the troika of the lenders cannot offer any alternative perspective. Syriza has proved unable to win over the hegemony for a genuine left project, which is a condition sine qua non not only for a solution to the refugee crisis but also for the emancipation of Greek society. This perspective will not arise spontaneously, it implies ruptures and major confrontations. This is not an easy task but without this compass nothing will be possible, at any level of political action.

Φύλακες των συνόρων της Ευρώπης

Η συνθηκολόγηση του Σύριζα απέναντι στην τρόικα χειροτέρεψε κατά πολύ τη θέση των προσφύγων

Συνέντευξη με την Μάνια Μπαρσέφσκι και το Θανάση Κούρκουλα 

Την προηγούμενη χρονιά, η απόπειρα της νεοεκλεγείσας Κυβέρνησης της ριζοσπαστικής Αριστεράς της Ελλάδας να αντισταθεί στις πολιτικές λιτότητας που επέβαλαν οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έφεραν τη χώρα στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής. Η μάχη αυτή χάθηκε οριστικά τον Ιούλιο, όταν ο Αλέξης Τσίπραςσυνθηκολόγησε απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών, υπογράφοντας ένα τρίτο μνημόνιο, μερικές μόλις ημέρες μετά από ένα δημοψήφισμα με το οποίο οι Έλληνες είχαν απορρίψει ένα ηπιότερο πακέτο λιτότητας που είχε προταθεί από την ΕΕ.

Από τη στιγμή εκείνη, οι δυσκολίες της ελληνικής κοινωνίας επιτάθηκαν. Ωστόσο πρόκειται τώρα για ένα βουβό μαρτύριο, αποκομμένο από την προσδοκία και την ελπίδα που τροφοδοτούσαν τις κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων.

Όμως το 2016, η Ελλάδα βρέθηκε και πάλι στους τίτλους των ειδήσεων, αυτή τη φορά για ένα διαφορετικό λόγο. Το εργαστήριο της νεοφιλελεύθερης θεραπείας – σοκ αποτελεί ταυτόχρονα και πύλη της Ευρώπης για τα εκατομμύρια ανθρώπων που εγκαταλείπουν τις κατεστραμμένες από τον πόλεμο και τη φτώχεια χώρες τους.  

Η προσφυγική κρίση φώτισε με ποιο τρόπο η «Ευρώπη Φρούριο» λειτουργεί ως η συμπληρωματική όψη μιας νεοφιλελεύθερης, βαθιά αντιδημοκρατικής και αυταρχικής «Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης». Σκότωσε τις ελπίδες μιας αριστεράς που πίστευε ότι ήταν εφικτό να έρθει σε ρήξη με το νεοφιλελευθερισμό εντός του πλαισίου της ΕΕ, καθώς οι «ευρωπαϊκές αξίες» έγιναν ένα άλλοθι για την επίδειξη της ιμπεριαλιστικής βίας και υποκρισίας.

Ο ρόλος της Μεσογείου ως νεκροταφείου της Ευρώπης-Φρούριο – και ο ρόλος της Νότιας Ευρώπης ως φρουράς της Ευρώπης δεν είναι καινούργιοι. Η «εξωτερικοποίηση» των συνόρων της ΕΕ άρχισε τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90 και λειτουργεί ως το απαραίτητο συμπλήρωμα της «ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων, αγαθών και ανθρώπων», στο εσωτερικό της ΕΕ – όπου όμως τα μεγαλύτερα προβλήματα τα θέτει πάντα η διακίνηση «ανθρώπων».

Συγκεκριμένα, η εξωτερίκευση σημαίνει τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων, με τη συμβολή μιας ολοένα και περισσότερο τεχνολογικά προηγμένης ηλεκτρονικής επιτήρησης.  Όπως επίσης και το μετασχηματισμό της εξωτερικής και της εσωτερικής περιφέρειας της ΕΕ σε μια ευρεία «νεκρή ζώνη», που λειτουργεί ως ένα θανατηφόρο φράγμα, ένα φίλτρο και μια φυλακή για όλους εκείνους που αποκλείστηκαν από την πλήρη αδελφότητα των λευκών δυτικοευρωπαίων πολιτών.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στο διάστημα μεταξύ των τελευταίων χρόνων της δεκαετίας του ’80 και του 2012, πριν από τη μεγάλη έξοδο από την ευρύτερο Μέση Ανατολή, έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο 15.000 έως 17.000 άνθρωποι. Από τότε, χάθηκαν περισσότεροι από 10.000, και η χρονιά αιχμής ήταν το 2015 με 3.800 θανάτους.

Η σκοτεινή πλευρά του «ευρωπαϊκού προτάγματος» υπήρξε η λιγότερο ορατή και η λιγότερο συζητημένη μέχρι σήμερα, με την εξαίρεση εκείνων των δικτύων θαρραλέων ακτιβιστών και ερευνητών που ασχολούνται με την κατάσταση των προσφύγων. Η «προσφυγική κρίση» - ένας όρος που υποθέτει μετανάστες και πρόσφυγες παριστούν μια εσωτερική απειλή για τη δημόσια τάξη – έχει τουλάχιστον το προσόν να πολιτικοποιεί το ευρωπαϊκό πρόταγμα και να το φέρνει στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην Ελλάδα, που για μια ακόμα φορά, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή μιας μάχης πολύ ευρύτερων διαστάσεων.

Αν την δει κανείς από την Ελλάδα, η «προσφυγική κρίση» αποκαλύπτει με τον πιο ωμό τρόπο τη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μιας οντότητας για την επιτήρηση, την αστυνόμευση, και την ιεραρχική κατηγοριοποίηση του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, αποκαλύπτει μια άλλη διάσταση μιας θεωρητικά αριστερής κυβέρνησης, η οποία, στη συνέχεια της ντροπιαστικής της παράδοσης στον εκβιασμό της ΕΕ και του ΔΝΤ, ευθυγραμμίστηκε σε όλα τα επίπεδα με την κυρίαρχη λογική της «διαχείρισης της κρίσης».

Αυτό είναι ένα από τα κυριότερα διδάγματα που πρέπει να αντλήσουμε από την καταστροφική αποτυχία του Σύριζα. Η ιδέα ότι είναι εφικτό να παραμένεις πιστός στις «αριστερές αξίες» στο έδαφος των ανθρωπίνων δκαιωμάτων, κάνοντας «επώδυνες και αναπόφευκτες παραχωρήσεις» στην οικονομική πολιτική είναι μια αυταπάτη.

Η μάχη του 2015 εναντίον της τρόικα και τα μνημόνια λιτότητας χάθηκε, ωστόσο ο πόλεμος απέχει πολύ από την τελική του έκβαση. Η κοινωνική αντίσταση είναι υπαρκτή, και αναδύεται περιστασιακά, όπως κατά τη γενική απεργία της 4ηςΦεβρουαρίου. Ένα από τα θετικότερα σημάδια της πρόσφατης περιόδου είναι η ικανότητα της ελληνικής κοινωνίας να αντιδρά θετικά, στην πλειοψηφία της, όταν έρχεται αντιμέτωπη με τη μαζική άφιξη προσφύγων και μεταναστών. Τα κυρίαρχα αισθήματα ήταν αυτά της κατανόησης και της ανθρωπιάς, το είδος της αλληλεγγύης για το οποίο είναι ικανοί μόνο οι καταπιεσμένοι και ταπεινωμένοι όταν εκδηλώνουν την ικανότητά τους να αντιστέκονται.

Η προσφυγική κρίση έγινε ένα πεδίο για την εν εξελίξει πολιτική αντιπαράθεση, όπου κοινωνικές οργανώσεις και αγωνιστές άφησαν να φανεί η ικανότητά τους να παρεμβαίνουν και να διατηρούν την επαφή με ευρύτερα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας.

Πήραμε μια συνέντευξη με δυο από τις γνωστότερες μορφές του αντιρατσιστικού και φιλο-μεταναστευτικού κινήματος στην Ελλάδα, προκειμένου να αναλύσουμε τις ποικίλες διαστάσεις αυτής της φάσης.

Η Μάνια Μπαρτσέφσκι είναι μέλος του Δικτύου για τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, μιας ιστορικής οργάνωσης της Αριστεράς, που εστιάζει στα δικαιώματα των μεταναστών, τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τον αντιρατσισμό, από την ίδρυσή της, το 1994. Σήμερα δραστηριοποιείται στο πλαίσιο του Δικτύου κοινωνικής υποστήριξης μεταναστών και προσφύγων, που ιδρύθηκε το 1995 και συνδέεται με το Δίκτυο για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Υπήρξε μέλος της κεντρικής επιτροπής του Σύριζα και μέλος της επιτροπής δικαιωμάτων του κόμματος. Αποχώρησε από τον Σύριζα το καλοκαίρι του 2015 και προσχώρησε στη Λαϊκή Ενότητα, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της επιτροπής δικαιωμάτων.

Ο Θανάσης Κούρκουλας είναι ο συντονιστής της οργάνωσης Απελάστε το ρατσισμό! και μέλος της Διεθνιστικής Εργατικής Αριστεράς (ΔΕΑ), μιας πρώην ιδρυτικής συνιστώσας του Σύριζα και της Αριστερής Πλατφόρμας του, και σήμερα τμήματος της Λαϊκής Ενότητας. Είναι επίσης μέλος της επιτροπής δικαιωμάτων της Λαϊκής Ενότητας.

Τη συνέντευξη πήραν οι Στάθης Κουβελάκης, που στο παρελθόν υπήρξε μέλος της ΚΕ του Σύριζα και διδάσκει πολιτική θεωρία στο King’s College του Λονδίνου, και ο Άγγελος Κοντογιάννης-Μάνδρος, μεταπτυχιακός σπουδαστής του King’s College, με αντικείμενο τα κοινωνικά κινήματα στην Ελλάδα.

--------------------

- Ας γυρίσουμε πίσω στο Γενάρη του 2015, όταν ο Σύριζα κέρδισε τις εκλογές. Ποια ήταν τότε η κατάσταση στη χώρα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες;

Μάνια Μπαρτσέφσκι: Το Γενάρη του 2015, ο αριθμός των μεταναστών εργατών στην Ελλάδα είχε ήδη αρχίσει να μειώνεται, εξ αιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Πολλοί αποφάσιζαν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους ή να μετακινηθούν σε άλλες χώρες, προκειμένου να ξεφύγουν από την υψηλή ανεργία.

Ταυτόχρονα, η ροή προσφύγων βρισκόταν σε άνοδο, ως αποτέλεσμα των εντεινόμενων στρατιωτικών συγκρούσεων στην συνοριακή περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προφανώς επωμίζεται μεγάλες ευθύνες γι’ αυτή την κατάσταση, γιατί, είτε πυροδότησε, είτε ενεθάρρυνε αυτούς τους πολέμους.

 Και όσον αφορά την Κυβέρνηση Σαμαρά, η πολιτική της κατευθύνονταν προς την καταστολή των προσφύγων και των μεταναστών. Όσοι θεωρούνταν παράνομοι έμεναν έγκλειστοι σε κέντρα κράτησης επί περισσότερο από 18 μήνες κάθε φορά. Στα κέντρα κράτησης της Αμυγδαλέζας και της Κορίνθου υπήρξαν θάνατοι εξ αιτίας μη επαρκούς υγειονομικής φροντίδας.

 Η ίδια κατασταλτική πολιτική εφαρμόστηκε και στους πρόσφυγες. Ο Θανάσης Πλεύρης, στενός συνεργάτης του Σαμαρά, απαίτησε «αίμα στα σύνορα», για την αποτροπή των μεταναστευτικών ροών. Ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας, Νικόλαος Παπαγιαννόπουλος, ζήτησε «να κάνουμε τη ζωή τους αβίωτη», και ο Βαρβιτσιώτης, τότε υπουργός Ναυτιλίας, έκανε δηλώσεις υπέρ των παράνομων επαναπροωθήσεων μεταναστών προς την Τουρκία.

 Η στρατηγική αυτή είχε ήδη κοστίσει τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων στο Αιγαίο, ενώ ο Υπουργός κάλυπτε της δραστηριότητες της Ελληνικής Ακτοφυλακής. Εμβληματική από αυτή την άποψη είναι η τραγωδία κοντά στο Φαρμακονήσι, το Γενάρη του 2014, που σοκάρισε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Επιπλέον, ο φράκτης που χτίστηκε στην περιοχή του ποταμού Έβρου, δεν άφηνε άλλη δίοδο προς την Ελλάδα πέραν της επικίνδυνης θαλάσσιας οδού.

- Όμως ο φράκτης του Έβρου τοποθετήθηκε από την Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ το 2011, έτσι δεν είναι;

ΜΜ: Ναι, είναι έτσι, αλλά η Νέα Δημοκρατία συνέχισε τις εργασίες. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμιά διαφορά μεταξύ αυτών των δυο.

Μετά την πτώση της Κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, ανέλαβε τα ηνία της χώρας μια συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας, που υιοθέτησε μια κοινή ατζέντα σε σχέση με το μεταναστευτικό / προσφυγικό ζήτημα. Σε όλη την έκταση της χώρας διεξάγονταν αστυνομικές επιχειρήσεις για τη σύλληψη μεταναστών και η ρατσιστική βία αυξάνονταν.

Στη Μανωλάδα, στην Πελοπόννησο, επιστάτες στην υπηρεσία εργοδοτών επιτέθηκαν σε μετανάστες εργάτες που ζητούσαν να πληρωθούν. Οι νεοναζί δολοφόνοι της Χρυσής Αυγής εξαπέλυσαν μια σειρά πογκρόμ κατά των μεταναστών, εκμεταλλευόμενοι τον αντιμεταναστευτικό λόγο των κυρίαρχων μίντια και της κυβέρνησης.

Κάποιες απ’ αυτές τις επιθέσεις κατέληξαν σε φόνους, όπως στην περίπτωση του πακιστανού εργάτη Σαχζάτ Λουκμάν, το Δεκέμβριο του 2013 και του ράπερ Παύλου Φύσσα, το Σεπτέμβριο του 2014. Μετά τη δολοφονία του Φύσσα υπήρξε επιτέλους μια δίωξη κατά της Χρυσής Αυγής που οδήγησε στη σύλληψη των περισσότερων ηγετών της και σε μια σημαντική ύφεση των δραστηριοτήτων της.

Θανάσης Κούρκουλας:  Από το 2010 η Ελλάδα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των Ευρωπαϊκών πολιτικών αναχαίτισης, αρχίζοντας με την κατασκευή του φράκτη του Έβρου από τον Υπουργό του ΠΑΣΟΚ, Χρήστο Παπουτσή. Ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που αρνήθηκε την ελεύθερη δίοδο για τους πρόσφυγες.

Το 2011-12, η ελληνική κυβέρνηση σε συμφωνία με την Τουρκική, αναβάθμισε την επιτήρηση των συνόρων στην περιοχή του Έβρου, χρησιμοποιώντας υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμό που είναι σε θέση να εντοπίσει την ανθρώπινη παρουσία σε απόσταση μεγαλύτερη από ένα μίλι από την τουρκική πλευρά των συνόρων. Ήταν μια σαφής απόδειξη της ευθυγράμμισης της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τις στρατηγικές αναχαίτισης των μεταναστών.

Η πολιτική αυτή εμπεδώθηκε μετά τον Απρίλιο του 2010, όταν ο Γιώργος Παπανδρέου από το Πασοκ εξήγγειλε όχι μόνο τον έλεγχο της χώρας από την τρόικα, αλλά και το δόγμα της μηδενικής ανοχής απέναντι στους μετανάστες. Ο Παπανδρέου κατέστησε σαφές ότι οι κατασταλτικές πολιτικές απέναντι στους μετανάστες και τους πρόσφυγες βαδίζουν χέρι-χέρι με τη θεραπεία-σοκ της λιτότητας και τη φτωχοποίηση του ελληνικού λαού.

 Βρισκόμαστε εδώ απέναντι σε μια ενοποιημένη πολιτική προερχόμενη από την Ευρώπη-φρούριο, η οποία αποσκοπεί στο να φιλτράρει την εισροή των «παρείσακτων» σύμφωνα με τις ανάγκες των αγορών για μια χαμηλά αμειβόμενη και εύκολα απορρίψιμη  εργατική δύναμη, ενώ παράλληλα θα οδηγεί τους «αυτόχθονες» στη φτώχεια και την ανεργία υπό συνθήκες μιας διακυβέρνησης έκτακτης ανάγκης.

- Ποιες ήταν οι θέσεις του Σύριζα στο μεταναστευτικό και το προσφυγικό; Πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε τους δεσμούς που είχε δημιουργήσει ο Σύριζα με τα αντιρατσιστικά κινήματα και τις οργανώσεις που υποστήριζαν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες;

ΘΚ: Από την ίδρυσή του το 2004 και λόγω της ενεργού του ανάμειξης σε όλες τις κινητοποιήσεις σ’ αυτό τον τομέα, ο Σύριζα ανέπτυξε οργανικές σχέσεις με τα κινήματα κατά του ρατσισμού και της Ευρώπης-φρούριο.

Υιοθέτησε σχεδόν όλα τα αιτήματα αυτών των κινημάτων: τον τερματισμό των πολιτικών κράτησης και το κλείσιμο των κέντρων κράτησης για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, τη διάνοιξη ασφαλών χερσαίων διαδρόμων διέλευσης στον Έβρο, από τους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εισέρχονται ελεύθερα στην Ελλάδα και να καταγράφονται, τη νομιμοποίηση των περισσότερων μεταναστών «χωρίς χαρτιά», και τέλος, την καταδίκη της συνεργασίας μεταξύ της κυβέρνησης Σαμαρά και της Χρυσής Αυγής.

Κατά τη γνώμη μου, η πολιτική αυτή έπαιξε ένα καθοριστικό ρόλο στην επακόλουθη άνοδο του Σύριζα στην εξουσία, διευρύνοντας την εκλογική επιρροή του κόμματος και δημιουργώντας επίσης την αίσθηση ότι μια Κυβέρνηση Σύριζα θα είναι στην πραγματικότητα μια κυβέρνηση του λαού, των κινημάτων, κλπ.

ΜΜ: Ο Σύριζα βρέθηκε πολλές φορές στην πρώτη γραμμή αυτών των κινημάτων. Οργάνωσε συχνές επισκέψεις στα κέντρα κράτησης, δημοσιοποίησε τις φοβερές συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών σ’ αυτά,  και υποσχέθηκε ότι τα κέντρα αυτά θα κλείσουν όταν αναλάβει την Κυβέρνηση. Στη διάρκεια της εκλογικής εκστρατείας το Γενάρη του 2015, διατύπωσε την πρόταση για την αυτόματη απόδοση της ελληνικής υπηκοότητας σε όλα τα παιδιά μεταναστευτικών οικογενειών που γεννιούνται στην Ελλάδα, μια πρωτοβουλία που ονομάστηκε «σταματήστε το ρατσισμό από την κούνια». Δεσμεύτηκε  επίσης να δημιουργήσει εγκαταστάσεις υποδοχής των προσφύγων και να ζητήσει μια δίκαιη πολιτική κατανομής των προσφύγων σ’ όλη την έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

- Υπήρξε συγκεκριμένο αίτημα από τον Σύριζα για κατάργηση της Συνθήκης του Δουβλίνου και γκρέμισμα του φράκτη του Έβρου;

ΜΜ: Πράγματι, υπήρξε μια τοποθέτηση κατά της ύπαρξης του φράκτη του Έβρου, παρ’ όλον ότι δεν ήταν σαφές αν θα γκρεμιζόταν συνολικά, ή αν θα διανοίγονταν ασφαλείς δίοδοι. Ωστόσο, το πνεύμα των τοποθετήσεων έδειχνε προς την κατεύθυνση της προοδευτικής απομάκρυνσης του φράκτη.

Όσον αφορά τις συνθήκες του Δουβλίνου, που υποχρέωναν τους πρόσφυγες να υποβάλουν αίτηση ασύλου στη χώρα μέσω της οποίας εισέρχονταν στην ΕΕ , και επέτρεπαν την απέλασή τους σ’ αυτή τη χώρα εφ’ όσον εξέρχονταν απ’ αυτήν παράνομα, ο Σύριζα είχε αντιταχθεί καθαρά σ’ αυτές.

- Ας περάσουμε τώρα στην περίοδο της πρώτης κυβέρνησης Σύριζα, μεταξύ Γενάρη και Ιουλίου του 2015. Υπουργός Μετανάστευσης ορίστηκε η Τασία Χριστοδουλοπούλου, ένα πρόσωπο με στενούς δεσμούς με το αντιρατσιστικό και το φιλομεταναστευτικό κίνημα. Από την άλλη, ως Υπουργός Δημόσιας Τάξης ορίστηκε ο Γιάννης Πανούσης, που υιοθετούσε τις κατασταλτικές πολιτικές «νόμου και τάξης». Πως αξιολογείτε τη μεταναστευτική πολιτική του Σύριζα στη διάρκεια αυτής της περιόδου, όταν η αντιπαράθεση με τις πολιτικές λιτότητας της ΕΕ βρισκόταν ακόμα στον ορίζοντα;

ΜΜ: Η αλήθεια είναι ότι στη διάρκεια αυτής της περιόδου έγιναν κάποια δειλά αλλά θετικά βήματα. Πρώτα απ’ όλα, οι πολιτικές αναχαίτισης τερματίστηκαν άμεσα. Αυτό οδήγησε σε μια θεαματική μείωση του αριθμού των θανάτων μεταναστών στη θάλασσα.

Τα κέντρα κράτησης, ιδιαίτερα αυτά της Κορίνθου και της Αμυγδαλέζας, εκκενώθηκαν σχεδόν πλήρως, μόνο με την επαναφορά του χρόνου κράτησης, που προηγουμένως ήταν σχεδόν απεριόριστος, στους τρεις μήνες, δηλ. με την εφαρμογή της υπάρχουσας νομοθεσίας. Η Κυβέρνηση επίσης ψήφισε ένα αντιρατσιστικό νόμο και έθεσε τέρμα στις αστυνομικές επιχειρήσεις που είχαν σαν στόχο τους μετανάστες. Ο όρος «παράνομος μετανάστης» έπαυσε να χρησιμοποιείται από τις κρατικές αρχές.

Ακόμα, ψηφίστηκε στο κοινοβούλιο ο νόμος για την απόδοση της υπηκοότητας στα παιδιά μεταναστών. Ο νόμος αυτός έχει κάποια σημαντικά προβλήματα. Για παράδειγμα, η απόδοση της υπηκοότητας συνδέεται με το νομικό καθεστώς των γονέων, που σημαίνει ότι ένα παιδί που γεννιέται και μεγαλώνει στη χώρα, και του οποίου οι γονείς δεν έχουν αποκτήσει νόμιμο καθεστώς διαμονής δεν μπορεί να έχει την ελληνική υπηκοότητα.

Οι αμφιταλαντεύσεις αυτές αντανακλούν το γεγονός ότι ο Σύριζα είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης χωρίς να έχει την πραγματική εξουσία. Σ’ αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, για παράδειγμα, ήταν υποχρεωμένος να υιοθετήσει τις υπάρχουσες αποφάσεις που είχε εκδώσει το Συμβούλιο Επικρατείας σε σχέση με την απόδοση της υπηκοότητας.

Υπήρξε επίσης η εχθρότητα του Υπουργού Δημόσιας Τάξης Γιάννη Πανούση, ο οποίος πίεζε συνεχώς για μια ατζέντα νόμου και τάξης. Υπό τις διαταγές του, οι αστυνομικές δυνάμεις διέλυσαν με δακρυγόνα και τη χρήση βίας την πρώτη διαμαρτυρία που οργανώθηκε έξω από το κέντρο κράτησης της Αμυγδαλέζας μετά την ανάληψη των κυβερνητικών ευθυνών από το Σύριζα.

Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε μια συνεχής πίεση προς την μετακίνηση σε πιο «ρεαλιστικές» θέσεις. Η συζήτηση σχετικά με το φράκτη του Έβρου τερματίστηκε καθώς έγιναν εμφανείς οι εσωτερικές αντιφάσεις της κυβέρνησης και η ανικανότητά της να επιβληθεί πάνω στον κρατικό μηχανισμό.

ΘΚ: Η πρώτη Κυβένηση Σύριζα επιχείρησε να ελέγξει μια πιθανή ισορροπημένη θέση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το εγχώριο κατεστημένο, με μια πολιτική υπέρ των κοινωνικο-πολιτικών δικαιωμάτων σε εποχές λιτότητας. Με άλλα λόγια, ήταν ένα εγχείρημα συμφιλίωσης σαφώς αντιφατικών (αντιτιθέμενων;) στρατηγικών. Στο πλαίσιο αυτό, όλα τα βήματα που περιέγραψε προηγουμένως η Μάνια παρέμειναν ανολοκλήρωτα και μετέωρα.

Κατά τη γνώμη μου, ιδίως μετά τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου, όταν ο Σύριζα άρχισε  προοδευτικά να υιοθετεί  τα αιτήματα της τρόικα, το αδιέξοδο στο οποίο οδηγούσε αυτή η προσέγγιση έγινε εμφανές.

 Η πίεση για την προσαρμογή του μνημονιακού πλαισίου δημιούργησε ένα πολύ ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον που περιόρισε σημαντικά το χώρο για το χειρισμό πολλών ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένου του μεταναστευτικού. Για να αναφέρουμε ένα μόνο παράδειγμα, διέθετε χρήματα για να προσλάβει συμβούλους στο Υπουργείο μετανάστευσης, στερείτο όμως τους πόρους για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής.

 Η πολιτική αντίφαση της περιόδου αντανακλάστηκε επίσης στη στάση του Πανούση, σχετικά με το κλείσιμο της Αμυγδαλέζας και το γεγονός ότι αναφέρθηκαν πολλές περιπτώσεις κακοποίησης μεταναστών από την αστυνομία και την ακτοφυλακή. Με λίγα λόγια, με εξαίρεση τους δύο νόμους για τον αντιρατσισμό και την υπηκοότητα, το επιχειρησιακό και νομικό πλαίσιο παρέμεινε το ίδιο, και η κυβέρνηση απλά επιχείρησε να το επιβάλλει με ένα πιο «ανθρώπινο» τρόπο.

-  Το καλοκαίρι του 2015, ο Τσίπρας και η κυβέρνησή του συνθηκολόγησαν απέναντι στις απαιτήσεις των δανειστών ο Σύριζα διασπάστηκε, και σχηματίστηκε μια νένα κυβέρνηση σε συμμαχία με τους Ανεξάρτητους Έλληνες (ΑΝΕΛ). Είναι ενδεικτικό ότι η Τασία Χριστοδουλοπούλου δεν συμμετέχει στο νέο υπουργικό συμβούλιο. Παράλληλα, οι πνιγμοί προσφύγων στο Αιγαίο ξεπερνούν κάθε προηγούμενο. Ποιος είναι ο αντίκτυπος αυτής της πολιτικής αναστάτωσης στην προσφυγική πολιτική;

ΘΚ: Ο ορισμός του Γιάννη Μουζάλα στο Υπουργείο Μετανάστευσης σηματοδοτεί μια στροφή στη διαχείριση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης. Ο Μουζάλας, που περιγράφεται ως ένας επιτυχημένος και πραγματιστής πολιτικός κατά τη θητεία του ως μέλος της υπηρεσιακής κυβέρνησης, αναπροσανατόλισε την κυβερνητική πολιτική προς μια διαχείριση βασισμένη σε ΜΚΟ.

Την εποχή εκείνη βρισκόταν σε εξέλιξη το πρώτο μαζικό κύμα προσφύγων και η χώρα στερούνταν μιας σοβαρής προετοιμασίας για μια τέτοια κατάσταση. Η αποφασιστικότητα των προσφύγων και το ισχυρό κίνημα αλληλεγγύης εξανάγκασαν την κυβέρνηση να ανοίξει τα σύνορα στα βόρια της χώρας και να αφήσει τους πρόσφυγες να συνεχίσουν το δρόμο τους.

 Για ένα σύντομο διάστημα, η κίνηση αυτή επέτρεψε στην ελληνική κυβέρνηση να δίνει την εικόνα ότι διαθέτει περιθώρια χειρισμών στη διαχείριση της λιτότητας. Για να το θέσουμε διαφορετικά, συνέβαλε στο να δημιουργηθεί η εικόνα μιας κυβέρνησης που είναι πραγματικά σε θέση να διαμορφώσει τις δικές της πολιτικές και να πάρει πρωτοβουλίες.

- Ακόμα, ο Τσίπρας αρνείται κατηγορηματικά να κατεδαφίσει τον φράκτη του Έβρου, και να προσφέρει έτσι ένα ασφαλές πέρασμα στους πρόσφυγες. Υποστηρίζει ότι για να το κάνει αυτό απαιτείται η προηγούμενη σύμφωνη γνώμη της ΕΕ, και ισχυρίζεται ότι θα ήταν πρακτικά αδύνατο εξ αιτίας των ναρκοπέδιων που εξακολουθούν να υπάρχουν στην ελληνοτουρκική μεθόριο. Η απόφαση αυτή σημαίνει ότι η μόνη διαθέσιμη οδός είναι πάντα η επικίνδυνη θαλάσσια οδός. Σημαίνει επίσης ότι η άρνηση οποιασδήποτε μονομερούς κίνησης απέναντι στην ΕΕ δεν ισχύει μόνο σε σχέση με τις οικονομικές αποφάσεις, αλλά επεκτείνεται στο συνολικό πλαίσιο άσκησης πολιτικής.

ΜΜ: Η μεθόριος είναι πράγματι γεμάτη ναρκοπέδια ωστόσο η κυβέρνηση θα μπορούσε παρ’ όλα αυτά να δημιουργήσειασφαλείς διόδους για τους πρόσφυγες. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ναρκοπέδια αποτελούν μια καθαρή παραβίαση των διεθνών συνθηκών.

 Αν το πρόβλημα ήταν τεχνικής φύσης, θα μπορούσε να λυθεί εύκολα αν ο Τσίπρας είχε πράγματι τη βούληση να το λύσει. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για πολιτικό πρόβλημα. Η κυβέρνηση προοδευτικά ευθυγραμμιζόταν με τη στρατηγική της Ευρώπης-φρούριο και χρησιμοποιούσε απλά το έργο και τις θέσεις της επιτροπής δικαιωμάτων του Σύριζα ως ένα λογικό φύλλο συκής

 Σ’ αυτή ακριβώς τη φάση δημιουργήθηκαν τα «hot spots», σε διάφορα σημεία της χώρας. Η Λαϊκή Ενότητα καταδίκασε αυτές τις εγκαταστάσεις ευθύς εξ αρχής, ως το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία κλειστών χώρων κράτησης όπου οι πρόσφυγες θα ομαδοποιούνται ξεχωριστά, σύμφωνα με ταξικά κριτήρια, δηλ. τις δεξιότητες, το επίπεδο εκπαίδευσης, κλπ, και θα διαχωρίζονται σ’ αυτούς που θα θεωρούνται επιλέξιμοι για άσυλο και σ’ αυτούς που δεν θα είναι επιλέξιμοι. Με άλλα λόγια, ήταν προφανές ότι η πολιτική του Σύριζα σε σχέση με το προσφυγικό ζήτημα άλλαζε δραματικά.

- Η αλλαγή αυτή μεταφραζόταν σε μια δραματική αναθεώρηση των παραχωρήσεων που είχαν γίνει το προηγούμενο διάστημα απέναντι στους πρόσφυγες, σωστά;

ΘΚ: Είναι αλήθεια. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, και για πρώτη φορά από το σχηματισμό της κυβέρνησης Σύριζα, οι ελληνικές αρχές άρχισαν την άμεση μεταφορά και τον περιορισμό προσφύγων και μεταναστών σε κέντρα κράτησης. Επίσης, Αλγερινοί μετανάστες στάλθηκαν από την Ιδωμένη, κοντά στα βόρεια σύνορα, στην Αμυγδαλέζα, και από εκεί απελάθηκαν στην Τουρκία, σύμφωνα με τις διατάξεις της συμφωνίας Παπανδρέου – Τζεμ το 2004. [Έγινε το 2001!]. Ακόμα, επανεισήχθη στα δημόσια έγγραφα ο όρος «παράνομος μετανάστης».

ΜΜ: Αυτή η κατηγορία των «παράνομων μεταναστών» συμπεριλαμβάνει ανθρώπους που θα έπρεπε να καταχωρηθούν ως πρόσφυγες, όπως είναι οι Αφγανοί, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τον πόλεμο τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι Σομαλοί, οι Ιρακινοί, οι Ιρανοί… Με άλλα λόγια, ο όρος «παράνομοι μετανάστες», ο οποίος θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να απορρίπτεται, εφαρμόζεται τώρα σε ανθρώπους που σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης θεωρούνται πρόσφυγες.

 Πολλά από τα κριτήρια που ορίζουν το καθεστώς του πρόσφυγα αναιρέθηκαν επίσης. Για παράδειγμα, ένας ομοφυλόφιλος ο οποίος στη χώρα του στοχοποιείται για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό δεν είναι πλέον πρόσφυγας. Ποιος μπορεί να πει ότι μια γυναίκα που είναι αντιμέτωπη με εξαναγκασμένο γάμο ή με περιτομή, ποιος μπορεί να πει ότι ένα παιδί που είναι αντιμέτωπο με εξαναγκασμένη εργασία χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική φροντίδα δεν θα πρέπει να θεωρείται πρόσφυγας;

 Η χρήση του ότου «παράνομος πρόσφυγας» στην πραγματικότητα αποσκοπεί στο να περιορίσει το καθεστώς του πρόσφυγα μόνο στους Σύριους, και όπως θα δούμε στη συνέχεια με τη συμφωνία Τουρκίας – ΕΕ, ούτε καν στο σύνολο των Σύριων.

 ΘΚ: Είναι επίσης η στιγμή που ο Μουζάλας έστειλε ένα καθαρό μήνυμα στους μετανάστες της Βόρειας Αφρικής ότι τώρα αρχίζουν οι απελάσεις.

 ΜΜ: Η διατύπωσή του ήταν ότι οι βορειοαφρικανοί μετανάστες οφείλουν να γνωρίζουν ότι αν «ο Οσμάν έλθει στην Ελλάδα, θα σταλεί πίσω».

- Μια από τις κυρίαρχες αφηγήσεις της προσφυγικής κρίσης είναι η αντιδιαστολή μεταξύ της «ανθρωπιστριας» Μέρκελ, της πρόθυμης να υποδεχτεί τους πρόσφυγες, και της ξενοφοβικής ανατολικής Ευρώπης, που είναι ξένη προς τις «δυτικοευρωπαϊκές αξίες» που ενσωματώνει η Γερμανία. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι αυτή που ηγείτο των χωρών της «ομάδας Visegrad» (Τσεχία, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία), τις οποίες ακολουθούσαν η Σλοβενία, η Σερβία, και η ΠΓΔΜ, και οι οποίες αποφάσισαν μονομερώς να κλείσουν τα σύνορά τους, ήταν η Αυστρία. Η αφήγηση αυτή είναι λιγότερο πειστική μετά τη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, ωστόσο το ερώτημα παραμένει: πώς πρέπει να αξιολογήσουμε τη στάση της Γερμανίας σ’ εκείνη την περίοδο;

ΜΜ: Είναι σαφώς μια επιχείρηση εξαγνισμού της Γερμανίας και της Μέρκελ μετά τους χειρισμούς τους της ελληνικής κρίσης, που τους προσέδωσαν μια «άσχημη» εικόνα. Είναι μια άσκηση ελιγμών, με μπόλικη υψηλή ρητορεία.

 Στην πραγματικότητα, δεν διαφοροποιούνται από τη λογική της Ευρώπης-φρούριο. Ούτε η Γερμανία, ούτε κανένα άλλο μέλος της ΕΕ δεν καταδίκασε, ή δεν αντέδρασε ουσιαστικά στην απόφαση της ομάδας Visegrad και των ακολούθων της, να κλείσουν τα σύνορά τους να χτίσουν τείχη και φράκτες και να στείλουν την αστυνομία να αποτρέψει τη διάσχιση των συνόρων.

 Η Γερμανία επιχείρησε να αλλάξει την εικόνα της στο εξωτερικό και ιδίως στην Ελλάδα, παρουσιαζόμενη ως σύμμαχος και επιεικής δύναμη με ανθρώπινο πρόσωπο. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα εκβιάζεται συνεχώς και υποβάλλεται στη μέγιστη δυνατή πίεση προκειμένου να υιοθετήσει ακόμα πιο άγρια μέτρα λιτότητας και να εκποιήσει ότι δημόσια περιουσιακά στοιχεία έχουν απομείνει.

Θα πρέπει επίσης να μην ξεχνάμε τη συμφωνία που απέσπασε ο Ντέιβιντ Κάμερον από την ΕΕ, υπό την απειλή του Brexit, να σφραγίσει τα σύνορά της, να κρατήσει τους πρόσφυγες στις ακτές, ακόμα και να προχωρήσει σε διακρίσεις σε βάρος των ευρωπαίων πολιτών. Η απόφαση της Δανίας να κατάσχει ότι πολύτιμο βρίσκεται στην κατοχή των προσφύγων δεν συνάντησε κάποια αντίδραση. Επομένως, ο φιλο-προσφυγικός λόγος θα πρέπει να θεωρηθεί καθαρή υποκρισία.

Ωστόσο, η Γερμανία υποδέχτηκε σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες πέρυσι. Ταυτόχρονα, η γερμανική κυβέρνηση είναι επίσης αμετάπειστη σχετικά με την ανάγκη εξωτερίκευσης των συνόρων της ΕΕ και μετασχηματισμού των χωρών της νότιας περιφέρειας, και ιδίως της Ελλάδας σε αστυνόμο των ευρωπαϊκών συνόρων, και αν απαιτηθεί, σε παγίδα γι’ αυτούς που κατόρθωσαν να εισέλθουν. Αυτός δεν είναι ο πυρήνας της λογικής της Ευρώπης-φρούριο;

ΘΚ: Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι η γερμανική κυβέρνηση έχει οικονομικούς λόγους να επιτρέψει την είσοδο προσφύγων. Η γερμανική βιομηχανία, και η γερμανική οικονομία γενικότερα, χρειάζεται πρόσθετη εργατική δύναμη, που διαθέτει δεξιότητες και ταυτόχρονα είναι πρόθυμη να εργαστεί με χαμηλές αμοιβές. Έτσι λοιπόν, δεν πρόκειται για ανθρωπισμό, αλλά για μια ταξική πολιτική προσανατολισμένη προς την εντεινόμενη εκμετάλλευση τόσο των γερμανών εργατών, όσο και των προσφύγων, που αναπόφευκτα θα δημιουργήσει διχασμούς, και θα πυροδοτήσει τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.

 Δεν θα είναι ατύχημα αν η Μέρκελ δηλώσει τελικά ότι θα πρέπει να υπάρξει ανώτατο όριο στον αριθμό των προσφύγων που μπορεί να υποδεχτεί η Γερμανία. Το ανώτατο αυτό όριο ορίζεται από τον Σόιμπλε και την Ένωση των εργοδοτών και αντιστοιχεί σ’ ένα υπολογισμό κόστους / οφέλους  που είναι ευνοϊκός προς τα συμφέροντα του γερμανικού κεφαλαίου.

- Η προσφυγική κρίση έφτασε στο απόγειο της με το σταδιακό κλείσιμο των συνόρων και το σφράγισμα της λεγόμενης «βαλκανικής οδού». Η συμφωνία μεταξύ Γερμανίας και Τουρκίας φέρνει τις ΝΑΤΟικές περιπολίες στη θάλασσα του Αιγαίου, μπλοκάροντας την είσοδο των προσφύγων στα ελληνικά νησιά. Ποιες είναι οι ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης σ’ αυτή τη φάση;

 ΘΚ: Η κυβέρνηση Σύριζα θα έπρεπε να αντιπαλέψει εξ αρχής τις πολιτικές και τις αποφάσεις της ΕΕ. Θα έπρεπε να είχε κινηθεί μονομερώς, όπως θα έπρεπε να είχε ενεργήσει με τα μνημόνια και στα ζητήματα οικονομικής πολιτικής.

 Το γεγονός ότι δεν ακολούθησε αυτή τη γραμμή αποτελεί μια ακόμα απόδειξη ότι το πλαίσιο της ΕΕ αποτελεί ένα συμπαγές πακέτο που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα ενιαίο σύνολο. Δεν είναι δυνατόν να διαχωρίσουμε τις αποφάσεις που αφορούν τους πρόσφυγες ή τα ανθρώπινα δικαιώματα από αυτές που αφορούν την οικονομική πολιτική.

Ας γίνω πιο συγκεκριμένος: Η ελληνική κυβέρνηση όφειλε να αποσυρθεί μονομερώς από τις συμφωνίες Δουβλίνο ΙΙ και να αντιταχθεί κατηγορηματικά στις ΝΑΤΟικές περιπολίες στο Αιγαίο. Η παρουσία του ΝΑΤΟ αποτελεί προφανώς απειλή για τους πρόσφυγες, ωστόσο σχετίζεται και με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα με τον πόλεμο στη Συρία.

Η Ελλάδα θα όφειλε επίσης να αποσυρθεί και από το ΝΑΤΟ, μια κίνηση που είχε γίνει απ΄΄ο μια δεξιόστροφη κυβέρνηση, όπως αυτή του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί κατά του ρόλου του ΝΑΤΟ στην Κύπρο και την Ελλάδα στη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας.

 Από την άποψη των θετικών ενεργειών, η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε τουλάχιστον να έχει ανοίξει τα περάσματα στην περιοχή του ποταμού Έβρου, να επιτρέπει μια ασφαλή χερσαία διάσχιση των συνόρων και να ασκήσει τη μέγιστη πίεση στις γειτονικές χώρες και στην ομάδα Visegrad ώστε να κρατήσουν τα σύνορά τους ανοιχτά.

 Βεβαίως, θα έπρεπε να έχει επίσης δημιουργήσει τις συνθήκες για μια ευπρεπή διαβίωση των προσφύγων στη χώρα, σε ανοιχτά και κατάλληλα εξοπλισμένα κέντρα. Για το σκοπό αυτό, θα έπρεπε να πάρει υπό τον έλεγχο της όλα τα δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια που δεν κατοικούνται σήμερα και να τα χρησιμοποιήσει για τη φιλοξενία όχι μόνο των προσφύγων, αλλά και των ελλήνων που αντιμετωπίζουν προβλήματα στέγασης.

Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία μιας συμμαχίας των λαϊκών τάξεων σε μια φιλο-μεταναστευτική πολιτική.

 ΜΜ: Να το θέσουμε πολύ απλά: η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να ασκήσει βέτο στις αποφάσεις της ΕΕ και μ’ αυτό τον τρόπο να ασκήσει πραγματική πίεση για το άνοιγμα των συνόρων και τη λύση της προσφυγικής κρίσης. Ωστόσο, μια τέτοια στάση είναι αδύνατη για μια κυβέρνηση που έχει ήδη συνθηκολογήσει απέναντι στην τρόικα και έχει αποδεχτεί το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο.

 Ωστόσο, η ευθύνη του Τσίπρα και της κυβέρνησής του πηγαίνουν πολύ παραπέρα. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι πολύ πριν την υπογραφή της επαίσχυντης συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, ο Τσίπρας είχε εγκαινιάσει την προσέγγιση με την Τουρκία σ’ αυτό το έδαφος.

 Ταξίδεψε δυο φορές στην Τουρκία, τον περασμένο Νοέμβριο, και στις αρχές Μαρτίου, και συμφώνησε με τον πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου στο σύνολο των μέτρων για την αναχαίτιση των προσφύγων και το μπλοκάρισμα του δρόμου προς την Ευρώπη.

 Επομένως, στην περίπτωση αυτή, η Ελλάδα υπήρξε ο πρωτοπόρος των κατασταλτικών πολιτικών που τελικά προτάθηκαν από την ΕΕ κατά τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Μάλιστα ο Τσίπρας δήλωσε ότι θεωρούσε αυτή τη συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία ως μια «σημαντική επιτυχία».

- Ο Τσίπρας υπερασπίστηκε τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, αποκαλώντας την μια «ευρωπαϊκή λύση» που μπορεί να αποτρέψει ένα «ντόμινο μονομερών ενεργειών».  Εντωμεταξύ, εκπρόσωποι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων την κατήγγειλαν ως αντίθετη προς τις διεθνείς συμβάσεις για τα δικαιώματα των προσφύγων. Πώς αξιολογείτε εσείς τη συμφωνία;

 ΜΜ: Κατ’ αρχήν, η συμφωνία αυτή στηρίζει την Τουρκία που αναγνωρίζεται ως μια «ασφαλής χώρα», παρά τον πόλεμο που διεξάγει στο εσωτερικό της εναντίον των Κούρδων και παρά τη θέση της απέναντι στη Συρία, και τους επανειλημμένους βομβαρδισμούς των κουρδικών θέσεων πλησίον των συνόρων με τη Συρία, που στοχεύουν σε ενίσχυση του ΙSIS. Ηεγχώρια κατάσταση της Τουρκίας είναι σαφώς απαράδεκτη από την άποψη της επικράτησης του νόμου και των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Δεν είναι ασφαλής χώρα ούτε για τους πολίτες της.

 Υπάρχουν δυο αναφορές, από την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για του πρόσφυγες και τη Διεθνή Αμνηστία που καταγγέλλουν απελάσεις ακόμα και Συρίων προσφύγων. Η συμφωνία αυτή αναιρεί τις εγγυήσεις που αναγνωρίζονταν για τους πρόσφυγες από τη Σύμβαση της Γενεύης το 1951, η οποία ρητά απαιτεί μια κατά περίπτωση εξέταση κάθε ξεχωριστής αίτησης ασύλου.

 Για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που βρίσκονται ήδη στην Ελλάδα, η συμφωνία αυτή σημαίνει, όπως λέχτηκε προηγουμένως, ότι τα υπάρχοντα hot spots μετατρέπονται σε κέντα κράτησης. Οι απελάσεις των λεγόμενων «παράνομων μεταναστών» έχουν ήδη ξεκινήσει. Οι αιτήσεις για χορήγηση ασύλου τώρα πλέον ακολουθούν διαδικασίες fast-track και εφ’ όσον απορριφθούν οδηγούν στην απέλαση του αιτούντος.

 Επίσης, η συμφωνία σφραγίζει πλήρως τα σύνορα, περιλαμβανομένων και των ελληνικών, και ορίζει ποινές για όσους τα διασχίζουν. Μάλιστα, προκειμένου να «μετεγκατασταθεί» ένας πρόσφυγας στην ΕΕ, θα πρέπει ένας άλλος να απελαθεί στην Τουρκία.

 Αυτή η διεστραμμένη, απάνθρωπη λογική σημαίνει ότι όσοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους προκειμένου να διασχίσουν τα σύνορα τιμωρούνται, ενώ αυτοί που κάθονται φρόνιμα, περιμένοντας μια υποθετική μετεγκατάσταση, κατά κάποιο τρόπο ανταμοίβονται επωφελούμενοι από την τιμωρία που επιβάλλεται στους άλλους.

 Ο καθένας καταλαβαίνει ότι η είσοδος στην ΕΕ θα επιτραπεί τώρα μόνο σε ένα πολύ μικρός αριθμός προσφύγων. Ένας αυξανόμενος αριθμός προσφύγων θα τιμωρηθεί είτε με παγίδευση στην Ελλάδα, η οποία μ’ αυτό τον τρόπο μετασχηματίζεται σε ένα απέραντο κέντρο κράτησης,  είτε με την απέλασή τους στην Τουρκία και τον εγκλεισμό τους σε τεράστια στρατόπεδα, που δεν ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα.

Ας θυμηθούμε εδώ ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τις συμβάσεις για τα δικαιώματα των προσφύγων. Η προστασία που απολαμβάνουν οι πρόσφυγες είναι πολύ περιορισμένη και έχουμε καταγγελίες ότι άνθρωποι που απελάθηκαν από την Ελλάδα κατέληξαν στη φυλακή.

- Σε ποιο βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί πραγματικά; Στο νομοσχέδιο που υποβλήθηκε στη Βουλή από την ελληνική κυβέρνηση, η Τουρκία δεν αναγνωρίζεται ως «ασφαλής χώρα». Είναι λοιπόν εφικτές οι μαζικές απελάσεις ;

ΘK:  Η συμφωνία EE – Τουρκίας αποτελεί ένα μνημείο ρατσιστικής απανθρωπιάς. Η Τουρκία έχει επιβάλει περιορισμούς στη χορήγηση βίζας στους Σύριους που εισέρχονται στη χώρα από θαλάσσης ή από αέρος. Τα χερσαία σύνορα είναι σχεδόν κλειστά, και η είσοδος επιτρέπεται μόνο σε ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα υγείας. Υπάρχουν αναφορές της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με πρόσφυγες που απελαύνονται στη Συρία κατά εκατοντάδες από στρατόπεδα κοντά στα σύνορα, και άλλες σχετικά με πρόσφυγες που πυροβολούνται καθώς προσπαθούν να διασχίσουν τα σύνορα.

 Όσον αφορά την Ελλάδα, η συμφωνία αυτή οδήγησε σε άνευ προηγουμένου αλλαγές της νομοθεσίας που διέπει το άσυλο. Οι αιτήσεις θα εξετάζονται στα νησιά σε διάστημα δύο εβδομάδων, στο διάστημα των οποίων θα καλύπτεται και η διαδικασία της ένστασης. Αυτό μεταφράζεται σε μια πλήρη άρνηση των νομικών εγγυήσεων και των διαδικασιών ένστασης.

 Οι αιτούντες έχουν μεταχείριση κρατούμενου, κρατούνται σε μέρη που πλέον έχουν μετατραπεί σε κλειστά κέντρα, στα οποία οι συνθήκες διαβίωσης επιδεινώνονται ταχύτατα. Από τα μέρη αυτά έχουν αποχωρήσει οι διεθνείς αντιπροσωπείες και οι ακτιβιστές, και παραμένουν μόνο κάποιες επιλεγμένες ΜΚΟ.

 Η εφαρμοσιμότητα της συμφωνίας σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτηθεί από «τεχνικές» πλευρές. Για παράδειγμα, μέχρι στιγμής, έχουν υποβάλει αίτημα ασύλου στην Ελλάδα 5.500 άνθρωποι. Πρακτικά είναι αδύνατο οι αιτήσεις αυτές να εξεταστούν μέσα στο διάστημα των 14 ημερών. Προκειμένου να καλυφθούν αυτές οι προθεσμίες θα απαιτούνταν ένα προσωπικό κατά εκατοντάδες περισσότερο, που δεν είναι διαθέσιμο.

 Βεβαίως, το ερώτημα της πιθανότητας απέλασης Σύριων προσφύγων παραμένει. Θα δούμε κάτι ανάλογο με αυτό που συμβαίνει στο Αφγανιστάν, όπου η Καμπούλ θεωρείται ασφαλής περιοχή, πιθανώς γιατί οι δυτικές πρεσβείες φυλάσσονται από δυνάμεις με βαρύ οπλισμό; Στην περίπτωση αυτή, η Δαμασκός και οι άλλες κυβερνητικά ελεγχόμενες περιοχές θα θεωρηθούν «ασφαλείς» και οι άνθρωποι που προέρχονται από αυτές θα επιστρέφονται εκεί.

 Ή μήπως ένας Σύριος στον οποίο έχει αποδοθεί άσυλο στην Ελλάδα θα απελαθεί στην Τουρκία αν για παράδειγμα αποπειραθεί να εισέλθει παράνομα σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα; Σε κάθε περίπτωση, για όσους θεωρηθούν «παράνομοι μετανάστες» ή για όσους δεν γίνει δεκτό το αίτημα του ασύλου, η απέλαση επικρέμαται ως μια μόνιμη απειλή.

- Οι ίδιοι οι πρόσφυγες ανέλαβαν δράση, για παράδειγμα όταν επιχείρησαν να κατεβάσουν το φράκτη στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ, στις 10 Απριλίου, και απωθήθηκαν βίαια από την αστυνομία. Πρόσφατα παρατηρήσαμε ότι στον λόγο που εκφέρουν τα μίντια, αλλά σε ένα βαθμό, και η ελληνική κυβέρνηση, οι αλληλέγγυοι ακτιβιστές και οι πιο δραστήριοι πρόσφυγες στιγματίζονται ως στοιχεία «που υποδαυλίζουν ταραχές και πράξεις βίας». Πώς αναλύεται αυτή η εξέλιξη από το κίνημα των αλληλέγγυων;

ΘΚ: Ο μόνος τρόπος για να εφαρμοστούν οι ρατσιστικές πολιτικές είναι μέσω της υιοθέτησης αυταρχικών και κατασταλτικών μέτρων και της στοχοποίησης των ακτιβιστών και των ίδιων των προσφύγων. Αυτή την ατμόσφαιρα έχουμε να τη δούμε από το 2013, όταν, με την άσκηση δίωξης κατά της Χρυσής Αυγής, τα πράγματα κάπως βελτιώθηκαν.

 Οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να αντιστέκονται και να αντιτίθενται στις υιοθετούμενες πολιτικές, όπως το έκαναν ήδη στην Ιδωμένη, στη Χίο, στο κέντρο της Αθήνας, όπου ήλθαν να τους συναντήσουν χιλιάδες ακτιβιστές και πολίτες. Προειδοποιούμε όλους όσοι στοχοποιούν πρόσφυγες και ακτιβιστές, είτε από την άκρα δεξιά, είτε από κυβερνητικούς κύκλους, ότι η επιχείρηση τρομοκράτησής μας δεν θα έχει το παραμικρό αποτέλεσμα.

 Τα δίκτυα που δραστηριοποιούνται στο κίνημα αλληλεγγύης, όπως επίσης και η κινηματική αριστερά, η Λαϊκή Ενότητα, η Ανταρσύα, ή άλλα ρεύματα, περιλαμβανομένων εκείνων που αποχώρησαν από το Σύριζα χωρίς να προσχωρήσουν σε κάποια άλλη οργάνωση, συγκροτούν τη ραχοκοκαλιά μιας δύναμης που είναι σε θέση να φτάσει και να κινητοποιήσει ευρύτατα τμήματα των λαϊκών τάξεων και της ελληνικής κοινωνίας υπέρ των προσφύγων.

 Αυτοί που θα χάσουν την αξιοπιστία τους σ’ αυτή την υπόθεση είναι εκείνοι που υποκρίνονται ότι είναι κάτι διαφορετικό από τους προκατόχους τους στην κυβέρνηση, και αποδεικνύεται ότι αποτελούν τους πιστούς συνεχιστές τους.

 Το θετικότερο σημάδι σ’ όλη αυτή την περίοδο ήταν η τρομερή αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας όταν ήρθε αντιμέτωπη με αυτή την κρίση. Επέδειξε μια ισχυρή αίσθηση αλληλεγγύης, αρνήθηκε να κάνει τη διάκριση μεταξύ «παράνομων μεταναστών» και προσφύγων, και αντιστάθηκε στα ξενοφοβικά ένστικτα (αντανακλαστικά;) και την ισλαμοφοβία. Αυτό ακριβώς εμπόδισε μέχρι στιγμής την Χρυσή Αυγή να επωφεληθεί από την κατάσταση.

Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση επιχειρεί να εκβιάσει το κίνημα αλληλεγγύης και να το κάνει να εμφανιστεί ως ο καλύτερός της σύμμαχος, ενώ προσπαθεί να διαγράψει το πολιτικό του περιεχόμενο, εγκλωβίζοντας το στο πλαίσιο της ΕΕ και της πολιτικής του ελληνικού κράτους, όπως αυτές απεικονίζονται στην πρόσφατη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ελληνικές αρχές παίζουν κάποιες ΜΚΟ, τις «καλές» ΜΚΟ, σε αντιδιαστολή με τα δίκτυα των ακτιβιστών.

Πρέπει να πούμε εδώ ότι οι ΜΚΟ διαχειρίζονται τεράστια χρηματικά ποσά, με τελείως αδιαφανή τρόπο, παρ’ όλον ότι δεν πρέπει να τις βάζουμε όλες στο ίδιο σακί. Σήμερα, η πολιτική του κράτους συνίσταται στην υπεργολαβική ανάθεση του κύριου όγκου της δουλειάς σ’ αυτές τις ΜΚΟ, και στην περιθωριοποίηση, ακόμα και το στιγματισμό των άλλων φορέων, ιδιαίτερα των πιο πολιτικοποιημένων.

Μάλιστα, κάποιοι ακτιβιστές συνελήφθησαν και / ή υποβλήθηκαν σε αστυνομική ενόχληση. Ακόμα και ένα μαχαιράκι για ξεφλούδισμα πατάτας σε καθιστά πλέον ύποπτο για διάπραξη βιαιοπραγιών. Τα μίντια κάνουν βεβαίως ολόκληρο ντόρο γι’ αυτά τα θέματα.

Είδαμε επίσης κρατικούς αξιωματούχους και τα μίντια να καλύπτουν από κοινού βίαιες ενέργειες εναντίον των προσφύγων που προέρχονται από υποτιθέμενους «αγανακτισμένους πολίτες», που διαμαρτύρονται κατά της παρουσίας τους σε διάφορα σημεία της χώρας. Αυτή ακριβώς η στάση προλειαίνει το έδαφος για μια αναζωπύρωση της δράσης της Χρυσής Αυγής. Και δυστυχώς το είδαμε αυτό να αρχίζει με την πρώτη επίθεση εδώ και πολύ καιρό, εναντίον προσφύγων στον Πειραιά, στις 8 Απριλίου.

 - Και οι δυο σας διεξάγατε ένα πυρετώδη αγώνα στο εσωτερικό του Σύριζα προκειμένου να αποτραπεί η συνθηκολόγηση και να παραμείνει ο Σύριζα πιστός στις αρχικές του δεσμεύσεις. Η μάχη αυτή χάθηκε και όλη η Ελληνική αριστερά και το εργατικό κίνημα αντιμετωπίζουν τώρα μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Ωστόσο, από όλα όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα στη συζήτησή μας, φαίνεται ότι ο εν εξελίξει αγώνας για το ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών είναι κρίσιμης σημασίας ως ένας αγώνας για την ανασυγκρότηση μιας μαχητικής, κινηματικής αριστεράς.

 ΘΚ: Συμφωνώ απολύτως. Το προσφυγικό ζήτημα είναι ελληνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας σημασίας. Για την αριστερά, είναι ένα ζήτημα που αγγίζει τον πυρήνα της ταυτότητάς της και τις αξίες της. Η καθοδηγούμενη από τον Σύριζα ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να πληρώνει ένα πολιτικό κόστος για τον τρόπο που διαχειρίστηκε την κατάσταση. 

Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα και την επόμενη περίοδο είναι μια αποφασιστική στάση για τις αντιμνημονιακές, ριζοσπαστικές και αντκαπιταλιστικές δυνάμεις της αριστεράς. Το προσφυγικό ζήτημα δεν πρέπει να τεθεί στη ζυγαριά και να εκτιμηθεί η βαρύτητά του σε σχέση με άλλες ατζέντες, για παράδειγμα, ζητήματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική.

Το αποτέλεσμα του εν εξελίξει αγώνα εξαρτάται από τις επιπτώσεις του νέου πακέτου μέτρων λιτότητας που θα πρέπει να φέρει στη Βουλή η κυβέρνηση τις επόμενες λίγες βδομάδες. Δεν είναι καθόλου προφανές ότι η κυβέρνηση θα επιζήσει μετά από την ψήφιση αυτών των μέτρων. Το ουσιώδες ζήτημα έγκειται επομένως στη σύγκλιση μεταξύ της κοινωνικής αντίστασης στο νέο πακέτο λιτότητας και του κινήματος αλληλεγγύης με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

ΜΜ: Η Κυβέρνηση κατόρθωσε μέχρι τώρα να περάσει μέτρα τα οποία υπό διαφορετικές πολιτικές περιστάσεις θα είχαν προκαλέσει την εκδήλωση ζωηρότατων λαϊκών αντιδράσεων. Το μοναδικό τους σχέδιο είναι να συνεχίσουν έτσι και να παραμείνουν στην εξουσία με οποιοδήποτε κόστος, καλύπτοντας τις ντροπές τους με μια ρητορική άδεια από κάθε πραγματικό περιεχόμενο.

 Ο αγώνας κατά των μνημονίων και υπέρ των προσφύγων και των μεταναστών είναι κοινός αγώνας. Βεβαίως, σε καθένα από αυτά τα δυο ζητήματα υπεισέρχονται διαφορετικοί παράγοντες. Ωστόσο, η πολιτική που δημιούργησε τις συνθήκες που οδήγησαν στους πολέμους και την επακόλουθη μαζική έξοδο, αλλά και τη φτωχοποίηση και την αποσύνθεση που επιβλήθηκε στον ελληνικό λαό, είναι η ίδια νεοφιλελεύθερη και ιμπεριαλιστική πολιτική.

 Μια κυβέρνηση που είναι απρόθυμη και ανίκανη να αντιμετωπίσει την τρόικα των δανειστών δεν μπορεί να προσφέρει καμιά εναλλακτική προοπτική. Ο Σύριζα αποδείχτηκε ανίκανος να νικήσει στη βάση της ηγεμονίας ενός αυθεντικού αριστερού προτάγματος, το οποίο αποτελεί την εξ ων ουκ άνευ συνθήκη όχι μόνο για την επίλυση της προσφυγικής κρίσης, αλλά επίσης και για την χειραφέτηση της ελληνικής κοινωνίας. Η προοπτική αυτή δεν θα προκύψει αυθόρμητα, συνεπάγεται ρήξεις και μείζονες αντιπαραθέσεις. Δεν πρόκειται για εύκολο καθήκον, αλλά χωρίς αυτή την πυξίδα τίποτα δεν θα είναι εφικτό, σε κανένα επίπεδο πολιτικής δράσης.

 Σ.Σ. Η συνέντευξη δηυμοσιεύτηκε στα αγγλικά και η μετάφραση έγινε αποκλειστικά για το yabasta.gr από τον Χρήστο Βαλλιάνο