Για τα πρωτοποριακά κόμματα

Αν θέ­λου­με να προ­σεγ­γί­σου­με το ζή­τη­μα των κομ­μά­των, της οι­κο­δό­μη­σης ενός πο­λι­τι­κού κόμ­μα­τος και της ανά­γκης ενός επα­να­στα­τι­κού πρω­το­πο­ρια­κού κόμ­μα­τος, τότε πρέ­πει να ξε­κι­νή­σου­με από τις ιδιαι­τε­ρό­τη­τες της σο­σια­λι­στι­κής επα­νά­στα­σης (ή αν δεν σας αρέ­σει η λέξη «επα­νά­στα­ση», από το σο­σια­λι­στι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό της αστι­κής κοι­νω­νί­ας). Η σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση  είναι η πρώτη επα­νά­στα­ση στην ιστο­ρία της αν­θρω­πό­τη­τας που απο­πει­ρά­ται να ανα­δια­μορ­φώ­σει την κοι­νω­νία εν­συ­νεί­δη­τα, σύμ­φω­να με ένα προ­κα­θο­ρι­σμέ­νο σχέ­διο. Αυτό το σχέ­διο δεν εμπε­ριέ­χει φυ­σι­κά όλες τις λε­πτο­μέ­ρειες, που εξαρ­τώ­νται από τις συ­γκε­κρι­μέ­νες συν­θή­κες και τη με­τα­βαλ­λό­με­νη υλική υπο­δο­μή της κοι­νω­νί­ας.

Όμως, το λι­γό­τε­ρο που προ­ϋ­πο­θέ­τει είναι ένα σχέ­διο για το είδος της ατα­ξι­κής κοι­νω­νί­ας που πρέ­πει να εγκα­θι­δρυ­θεί και για το πώς αυτό μπο­ρεί να επι­τευ­χθεί. Είναι επί­σης η πρώτη επα­νά­στα­ση της ιστο­ρί­ας που απαι­τεί ένας υψηλό επί­πε­δο δρά­σης και αυ­το­ορ­γά­νω­σης του ερ­γα­ζό­με­νου πλη­θυ­σμού στο σύ­νο­λό του, δη­λα­δή  της συ­ντρι­πτι­κής πλειο­ψη­φί­ας των αν­δρών και γυ­ναι­κών της κοι­νω­νί­ας. Είναι βα­σι­ζό­με­νοι σε αυτά τα δυο κύρια χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά-κλει­διά κάθε σο­σια­λι­στι­κής επα­νά­στα­σης που μπο­ρού­με να βγά­λου­με αμέ­σως μια σειρά από συ­μπε­ρά­σμα­τα.

Δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει αυ­θόρ­μη­τη σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση. Δεν μπο­ρεί­τε να κά­νε­τε μια σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση χωρίς να προ­σπα­θή­σε­τε πραγ­μα­τι­κά να την κά­νε­τε. Και δεν μπο­ρεί­τε να έχετε μια σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση που κα­θο­δη­γεί­ται από τα πάνω, από κά­ποιο αρ­χη­γό ή μια ομάδα από πα­ντο­γνώ­στες αρ­χη­γούς. Χρειά­ζε­στε να έχετε τα δυο συ­στα­τι­κά της σο­σια­λι­στι­κής επα­νά­στα­σης:  το υψη­λό­τε­ρο δυ­να­τό επί­πε­δο συ­νεί­δη­σης, και το υψη­λό­τε­ρο επί­πε­δο αυ­το­ορ­γά­νω­σης και αυ­τε­νέρ­γειας των πλα­τύ­τε­ρων το­μέ­ων του πλη­θυ­σμού. Όλα τα προ­βλή­μα­τα των σχέ­σε­ων με­τα­ξύ μιας πρω­το­πο­ρια­κής ορ­γά­νω­σης   και των μαζών πη­γά­ζουν από αυτή τη βα­σι­κή αντί­φα­ση.

Αν κοι­τά­ξου­με τόσο τον κόσμο όπως αυτός είναι πραγ­μα­τι­κά, όσο και την πραγ­μα­τι­κή ανά­πτυ­ξη της αστι­κής κοι­νω­νί­ας στα τε­λευ­ταία 150 χρό­νια (πάνω κάτω από τις αρχές του σύγ­χρο­νου ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος), δια­πι­στώ­νου­με συ­νε­χώς αυτή την αντί­φα­ση. Μας βοη­θά­ει να ξε­πε­ρά­σου­με μια από τις κύ­ριες αντι­πα­ρα­θέ­σεις σχε­τι­κά με την ερ­γα­τι­κή τάξη και το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και να δούμε ποιος έχει δίκιο σή­με­ρα. Απο­τε­λεί άραγε η ερ­γα­τι­κή τάξη ερ­γα­λείο για την επα­να­στα­τι­κή κοι­νω­νι­κή αλ­λα­γή; Έχει άραγε εν­σω­μα­τω­θεί στην αστι­κή κοι­νω­νία; Ποιος ήταν ο πραγ­μα­τι­κός της ρόλος στα τε­λευ­ταία 150 χρό­νια;  Τι μας δεί­χνει ο σχε­τι­κός ιστο­ρι­κός απο­λο­γι­σμός ανα­φο­ρι­κά με αυτά τα ζη­τή­μα­τα;

Το μόνο συ­μπέ­ρα­σμα που μπο­ρεί­τε να βγά­λε­τε από τα πραγ­μα­τι­κά ιστο­ρι­κά γε­γο­νό­τα είναι ότι γε­νι­κά, στη κα­θη­με­ρι­νή ζωή, είναι η «συν­δι­κα­λι­στι­κή» συ­νεί­δη­ση (όπως την απο­κά­λε­σε ο Λένιν) που κυ­ριαρ­χεί στην ερ­γα­τι­κή τάξη. Αυτή η συ­νεί­δη­ση δεν οδη­γεί στη διαρ­κή και κα­θη­με­ρι­νή εξέ­γερ­ση ενά­ντια στον κα­πι­τα­λι­σμό, αλλά, όπως ο Μαρξ το διευ­κρί­νι­σε πάρα πολ­λές φορές, είναι απο­λύ­τως βα­σι­κή και απα­ραί­τη­τη  για να μπο­ρέ­σει κά­πο­τε να υπάρ­ξει αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή εξέ­γερ­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Αν οι ερ­γά­τες δεν πο­λε­μή­σουν για υψη­λό­τε­ρους μι­σθούς, αν δεν πο­λε­μή­σουν για μεί­ω­ση του χρό­νου ερ­γα­σί­ας, αν δεν πο­λε­μή­σουν για  -ας το  πούμε προ­κλη­τι­κά-  κα­θη­με­ρι­νές οι­κο­νο­μι­κές λύ­σεις, τότε γί­νο­νται απο­θαρ­ρυ­μέ­νοι σκλά­βοι. Όμως, με απο­θαρ­ρυ­μέ­νους δού­λους, δεν πρό­κει­ται ποτέ να κά­νε­τε σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση ούτε καν να πε­τύ­χε­τε στοι­χειώ­δη τα­ξι­κή αλ­λη­λεγ­γύη.  Κατά συ­νέ­πεια, απαι­τεί­ται να πο­λε­μά­νε για άμε­σες διεκ­δι­κή­σεις.  Όμως, η μάχη για αυτές τις άμε­σες διεκ­δι­κή­σεις δεν τους οδη­γεί ούτε αυ­τό­μα­τα ούτε αυ­θόρ­μη­τα να θέ­τουν υπό αμ­φι­σβή­τη­ση την ύπαρ­ξη της ίδιας της αστι­κής κοι­νω­νί­ας.

Αλη­θεύ­ει όμως και η άλλη όψη της ιστο­ρί­ας. Πε­ριο­δι­κά, οι ερ­γά­τες όντως εξε­γεί­ρο­νται ενά­ντια στην αστι­κή κοι­νω­νία, όχι κατά εκα­το­ντά­δες ή κατά χι­λιά­δες, αλλά κατά εκα­τομ­μύ­ρια. Εξάλ­λου, η ιστο­ρία του 20ου αιώνα είναι η ιστο­ρία των κοι­νω­νι­κών επα­να­στά­σε­ων. Όποιος το αρ­νεί­ται θα έπρε­πε να ξα­να­δια­βά­σει τα βι­βλία της ιστο­ρί­ας. Δεν υπήρ­ξε σχε­δόν ούτε ένας χρό­νος από το 1917, και σε κά­ποιο βαθμό από το 1907, χωρίς να γίνει κά­ποια επα­νά­στα­ση κάπου στο κόσμο στην οποία να έλα­βαν μέρος οι ερ­γα­ζό­με­νοι με λίγο ή πολύ ση­μα­ντι­κό τρόπο.

Είναι αλή­θεια ότι δεν απο­τέ­λε­σαν πάντα την πλειο­ψη­φία των μα­χη­τών της επα­νά­στα­σης. Όμως, αυτό δεν μπο­ρεί πια να συμ­βεί καθώς η τάξη των ερ­γα­ζο­μέ­νων απο­τε­λεί πια την πλειο­ψη­φία της κοι­νω­νί­ας σε όλες πρα­κτι­κά τις ση­μα­ντι­κές χώρες του κό­σμου.  Το γε­γο­νός ότι οι ερ­γα­ζό­με­νοι εξε­γεί­ρο­νται πε­ριο­δι­κά ενά­ντια στην αστι­κή κοι­νω­νία επι­βε­βαιώ­νε­ται από τις στα­τι­στι­κές των τε­λευ­ταί­ων εί­κο­σι ετών  στην Ευ­ρώ­πη. Οι ερ­γα­ζό­με­νοι έρι­ξαν το γάντι στον κα­πι­τα­λι­σμό  το 1960-1961 στο Βέλ­γιο, το 1968 στη Γαλ­λία, το 1974-1975 στη Πορ­το­γα­λία και εν μέρει στην Ισπα­νία το 1975-1976. Και αυτά που συ­νέ­βη­σαν στην Πο­λω­νία το 1980-1981, μπο­ρεί να μην ήταν ένας ξε­ση­κω­μός ενά­ντια στον  κα­πι­τα­λι­σμό, ήταν όμως σί­γου­ρα ένας ξε­ση­κω­μός για σο­σια­λι­σμό.  Εδώ έχου­με κάτι που δίνει μια εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κή ει­κό­να μιας τάξης που θα ήταν τάχα διαρ­κώς πα­θη­τι­κή, εν­σω­μα­τω­μέ­νη και «αστι­κο­ποι­η­μέ­νη». Πάνω από 45 εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γά­τες με­τεί­χαν ενερ­γά σε αυ­τούς τους αγώ­νες.

Το συ­μπέ­ρα­σμα που μπο­ρού­με να βγά­λου­με από αυτά τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά είναι ότι υπάρ­χει ανι­σό­με­ρη ανά­πτυ­ξη  της τα­ξι­κής δρά­σης και ανι­σό­με­ρη ανά­πτυ­ξη της τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης στο προ­λε­τα­ριά­το.  Οι ερ­γά­τες δεν ξε­ση­κώ­νο­νται κάθε μέρα, δεν μπο­ρούν να το κά­νουν εξαι­τί­ας της θέσης που έχουν στη λει­τουρ­γία της κα­πι­τα­λι­στι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Το γε­γο­νός ότι δεν μπο­ρούν να επι­βιώ­σουν παρά που­λώ­ντας την ερ­γα­τι­κή τους δύ­να­μη κα­θι­στά κάτι τέ­τοιο αδύ­να­το. Αν ξε­ση­κώ­νο­νταν κάθε μέρα τότε θα πει­νού­σαν αργά ή γρή­γο­ρα. Και δεν μπο­ρούν βέ­βαια να κά­νουν επα­νά­στα­ση συ­νε­χώς,  κάθε χρόνο, ή ακόμα και κάθε πέντε χρό­νια,  για οι­κο­νο­μι­κούς, κοι­νω­νι­κούς, πο­λι­τι­σμι­κούς, πο­λι­τι­κούς  και ψυ­χο­λο­γι­κούς λό­γους που δεν έχω το χρόνο να εξη­γή­σω διε­ξο­δι­κά.  Υπάρ­χει λοι­πόν μια κυ­κλι­κή ανά­πτυ­ξη  της μα­χη­τι­κό­τη­τας και της τα­ξι­κής δρά­σης  που κα­θο­ρί­ζε­ται από μια εσω­τε­ρι­κή λο­γι­κή.  Αν πο­λε­μά­τε για πολλά χρό­νια και κα­τα­λή­γε­τε σε βα­ριές ήττες, τότε δεν θα ξα­ναρ­χί­σε­τε να πο­λε­μά­τε σε υψη­λό­τε­ρο ή  στο ίδιο επί­πε­δο ένα χρόνο μετά από την ήττα.  Θα χρεια­στεί κά­ποιος χρό­νος για να ανα­λά­βε­τε τις δυ­νά­μεις σας. Δέκα χρό­νια, δε­κα­πέ­ντε χρό­νια, ή ακόμα και εί­κο­σι χρό­νια.

Αλη­θεύ­ει όμως και το αντί­στρο­φο. Αν πο­λε­μά­τε για πολλά χρό­νια με επι­τυ­χία, με έστω και μέ­τρια επι­τυ­χία, τότε παίρ­νε­τε τη φόρα που χρειά­ζε­στε για να πο­λε­μή­σε­τε στη συ­νέ­χεια σε όλο και με­γα­λύ­τε­ρη  κλί­μα­κα και σε όλο και υψη­λό­τε­ρο επί­πε­δο. Κατά συ­νέ­πεια, υπάρ­χει μια κυ­κλι­κή κί­νη­ση στην ιστο­ρία της διε­θνούς τα­ξι­κής πάλης που μπο­ρού­με να πε­ρι­γρά­ψου­με λε­πτο­με­ρώς.

Με την ανι­σό­με­ρη ανά­πτυ­ξη της τα­ξι­κής μα­χη­τι­κό­τη­τας συν­δυά­ζε­ται πολύ στενά η ανι­σό­με­ρη ανά­πτυ­ξη της τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης, όμως η τε­λευ­ταία δεν είναι ανα­γκα­στι­κά  μη­χα­νι­κή συ­νέ­πεια της πρώ­της. Μπο­ρεί να υπάρ­ξει υψηλό επί­πε­δο τα­ξι­κής δρά­σης με σχε­τι­κά χα­μη­λό επί­πε­δο τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης. Είναι επί­σης δυ­να­τό και το αντί­στρο­φο.  Μπο­ρούν να υπάρ­ξουν σχε­τι­κά υψηλά επί­πε­δα τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης  που συ­νο­δεύ­ο­νται από χα­μη­λό­τε­ρο επί­πε­δο τα­ξι­κής μα­χη­τι­κό­τη­τας.  Μιλάω, φυ­σι­κά, για τη τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση  πλα­τιών μαζών, για εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πους και όχι για τη τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση μι­κρών πρω­το­πο­ρια­κών στρω­μά­των.

Βα­σι­ζό­με­νοι σε αυτές τις στοι­χειώ­δεις εν­νοιο­λο­γι­κές δια­κρί­σεις, μπο­ρού­με αυ­τό­μα­τα να συ­μπε­ρά­νου­με την ανα­γκαιό­τη­τα ενός πρω­το­πο­ρια­κού σχη­μα­τι­σμού. Μια πρω­το­πο­ρια­κή ορ­γά­νω­ση είναι απα­ραί­τη­τη για να ξε­πε­ρά­σει το χάσμα που προ­κα­λεί η ανι­σό­με­ρη ανά­πτυ­ξη ανά­με­σα στη τα­ξι­κή μα­χη­τι­κό­τη­τα και στη τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση.  Αν οι ερ­γα­ζό­με­νοι βρί­σκο­νταν συ­νε­χώς στο υψη­λό­τε­ρο ση­μείο τα­ξι­κής μα­χη­τι­κό­τη­τας και συ­νεί­δη­σης, μια τέ­τοια ορ­γά­νω­ση δεν θα ήταν ανα­γκαία. Δυ­στυ­χώς όμως, αυτό δεν συμ­βαί­νει  και δεν μπο­ρούν να είναι έτσι ανά πάσα στιγ­μή στον κα­πι­τα­λι­σμό. Είναι λοι­πόν ανα­γκαίο μια ομάδα αν­θρώ­πων που εν­σαρ­κώ­νει  διαρ­κώς ένα υψηλό επί­πε­δο τα­ξι­κής μα­χη­τι­κό­τη­τας, δρά­σης και συ­νεί­δη­σης.

Όταν μετά από κάθε ανο­δι­κό κύμα τα­ξι­κής πάλης και συ­νεί­δη­σης, ανα­στρέ­φε­ται η τάση και μειώ­νε­ται η πραγ­μα­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα των μαζών, τότε η συ­νεί­δη­ση πέ­φτει  σε χα­μη­λό­τε­ρο  επί­πε­δο και η δράση πέ­φτει σχε­δόν στο μηδέν. Η πρώτη από τις λει­τουρ­γί­ες μιας επα­να­στα­τι­κής πρω­το­πο­ρια­κής ορ­γά­νω­σης  πρέ­πει να είναι να δια­τη­ρή­σει και να συ­ντη­ρή­σει τόσο τη συ­νέ­χεια της πάλης από  θε­ω­ρη­τι­κή και προ­γραμ­μα­τι­κή άποψη, όσο και τις πο­λι­τι­κές και ορ­γα­νω­τι­κές κα­τα­κτή­σεις που είχαν επι­τευ­χθεί στην προη­γού­με­νη ανο­δι­κή φάση υψη­λής δρά­σης και τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης του προ­λε­τα­ριά­του. Αυτή η ορ­γά­νω­ση χρη­σι­μεύ­ει τότε ως διαρ­κής  μνήμη της τάξης και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, μια μνήμη που έχει κω­δι­κο­ποι­η­θεί, είτε έτσι είτε αλ­λιώς, μέσα σε ένα πρό­γραμ­μα με το οποίο μπο­ρεί­τε να μορ­φώ­σε­τε τη νέα γενιά προ­κει­μέ­νου να μην ξα­ναρ­χί­σει από το μηδέν.

Αυτή η πρώτη λει­τουρ­γία συ­νί­στα­ται στην εξα­σφά­λι­ση της συ­νέ­χειας των δι­δαγ­μά­των που βγή­καν από τη συσ­σω­ρευ­μέ­νη ιστο­ρι­κή εμπει­ρία, επει­δή αυτό ακρι­βώς είναι το σο­σια­λι­στι­κό πρό­γραμ­μα: το άθροι­σμα των δι­δαγ­μά­των όλων των τα­ξι­κών αγω­νι­στι­κών εμπει­ριών, των επα­να­στά­σε­ων και αντε­πα­να­στά­σε­ων των τε­λευ­ταί­ων 150 ετών. Ελά­χι­στα άτομα είναι ικανά να επε­ξερ­γα­στούν κάτι τέ­τοιο, και κα­νείς, απο­λύ­τως κα­νέ­νας,  δεν μπο­ρεί να το κάνει μόνος του.  Είναι λοι­πόν απα­ραί­τη­το να υπάρ­χει μια ορ­γά­νω­ση τόσο εθνι­κή όσο και διε­θνής (με δε­δο­μέ­νη τη πα­γκό­σμια φύση αυτών των εμπει­ριών) που να είναι ικανή να αξιο­λο­γεί συ­νε­χώς αυτό το άθροι­σμα ιστο­ρι­κών και ση­με­ρι­νών εμπει­ριών τα­ξι­κής πάλης και επα­να­στά­σε­ων, να το εμπλου­τί­ζει με τα νέα δι­δάγ­μα­τα των νέων επα­να­στά­σε­ων,  να το κα­θι­στά όλο και πιο προ­σαρ­μο­σμέ­νο στις ανά­γκες της τα­ξι­κής πάλης και των επα­να­στά­σε­ων τού σή­με­ρα.

Υπάρ­χει μια δεύ­τε­ρη διά­στα­ση σε αυτό. Είναι η ορ­γα­νω­τι­κή διά­στα­ση, που δεν είναι μόνο ορ­γα­νω­τι­κή, αλλά στη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι και πο­λι­τι­κή.  Αγ­γί­ζου­με εδώ το πε­ρί­φη­μο ζή­τη­μα  του συ­γκε­ντρω­τι­σμού. Οι επα­να­στά­τες μαρ­ξι­στές είναι υπέρ του δη­μο­κρα­τι­κού συ­γκε­ντρω­τι­σμού. Όμως, η λέξη «συ­γκε­ντρω­τι­σμός» δεν πρέ­πει να εκλαμ­βά­νε­ται κατά προ­τε­ραιό­τη­τα με την ορ­γα­νω­τι­κή της διά­στα­ση και ακόμα λι­γό­τε­ρο, με τη «διοι­κη­τι­κή» της ση­μα­σία.  Πριν από όλα, πρό­κει­ται για ένα πο­λι­τι­κό ζή­τη­μα.  Τι ση­μαί­νει  «συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση»; Ση­μαί­νει τη συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση των εμπει­ριών, των γνώ­σε­ων, τη συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση των συ­μπε­ρα­σμά­των που έχουν βγει από τη πραγ­μα­τι­κή μα­χη­τι­κό­τη­τα.  Βλέ­που­με να εμ­φα­νί­ζε­ται  εδώ και πάλι ένας τε­ρά­στιος κίν­δυ­νος  για το προ­λε­τα­ριά­το και το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα  αν δεν υπάρ­χει μια τέ­τοια συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση εμπει­ριών:  είναι ο κίν­δυ­νος της «το­με­ο­ποί­η­σης» και του κα­τα­κερ­μα­τι­σμού, που δεν επι­τρέ­πει σε κα­νέ­να να εξα­γά­γει τα κα­τάλ­λη­λα για τη δράση συ­μπε­ρά­σμα­τα.

Αν οι γυ­ναί­κες αγω­νί­στριες δεν κι­νη­το­ποιού­νται παρά μόνο στους φε­μι­νι­στι­κούς αγώ­νες, αν οι νέοι δεν στρα­τεύ­ο­νται παρά στους νε­ο­λαι­ί­στι­κους αγώ­νες, αν οι φοι­τη­τές δεν εμπλέ­κο­νται παρά μόνο στους φοι­τη­τι­κούς αγώ­νες,  αν οι με­τα­νά­στες ερ­γα­ζό­με­νοι δεν  κι­νη­το­ποιού­νται παρά μόνο στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις των με­τα­να­στών ερ­γα­ζο­μέ­νων, αν οι κα­τα­πιε­σμέ­νες μειο­νό­τη­τες  αγω­νί­ζο­νται μόνο για τα δί­καια των κα­τα­πιε­σμέ­νων μειο­νο­τή­των, αν οι συν­δι­κα­λι­στές πα­λεύ­ουν μόνο στους συν­δι­κα­λι­στι­κούς αγώ­νες, αν ανορ­γά­νω­τοι, μη συν­δι­κα­λι­σμέ­νοι και βα­σι­κά ανει­δί­κευ­τοι ερ­γά­τες κι­νη­το­ποιού­νται μόνο στους δι­κούς τους αγώ­νες, αν οι πο­λι­τι­κοί αγω­νι­στές  δεν κι­νη­το­ποιού­νται παρά μόνο στις εκλο­γι­κές εκ­στρα­τεί­ες  ή για την έκ­δο­ση εφη­με­ρί­δων και αν ο κα­θέ­νας τους  λει­τουρ­γεί χω­ρι­στά από τον άλλο, τότε θα δρά­σουν στη πε­ριο­ρι­σμέ­νη και κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νη βάση των εμπει­ριών τους και κατά συ­νέ­πεια, δεν θα μπο­ρέ­σουν να βγά­λουν σωστά συ­μπε­ρά­σμα­τα παρά  μόνο από τη δική τους εμπει­ρία. Μια τέ­τοια κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νη αγω­νι­στι­κή εμπει­ρία δεν μπο­ρεί να δη­μιουρ­γή­σει παρά μόνο μια με­ρι­κή συ­νεί­δη­ση επει­δή δεν βλέ­πουν παρά μόνο ένα τμήμα όλης της ει­κό­νας.  Δεν μπο­ρούν να έχουν, γε­νι­κό­τε­ρα, μια σωστή θέαση της συ­νο­λι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας επει­δή βλέ­πουν μόνο ένα κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νο τμήμα  αυτής της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας.

Το ίδιο ισχύ­ει, φυ­σι­κά, και από μια διε­θνή άποψη.  Αν επι­κε­ντρω­νό­σα­στε μόνο πάνω στην Ανα­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη, έχετε μια με­ρι­κή ει­κό­να της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας του κό­σμου.  Αν επι­κε­ντρω­νό­σα­στε μόνο πάνω στις υπα­νά­πτυ­κτες, μι­σο-αποι­κια­κές, εξαρ­τη­μέ­νες χώρες, έχετε μια με­ρι­κή ει­κό­να της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας του κό­σμου, αν επι­κε­ντρω­νό­σα­στε μόνο πάνω στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές χώρες, έχετε μια με­ρι­κή ει­κό­να της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας του κό­σμου.  Μόνον αν συ­γκε­ντρώ­σε­τε την εμπει­ρία των συ­γκε­κρι­μέ­νων αγώ­νων των μαζών στους τρεις το­μείς του κό­σμου (που απο­κα­λού­νται επί­σης τρεις το­μείς της πα­γκό­σμιας επα­νά­στα­σης), θα έχετε μια γε­νι­κή ει­κό­να της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας του κό­σμου.

Αυτό είναι και το με­γά­λο πλε­ο­νέ­κτη­μα της Τέ­ταρ­της Διε­θνούς, επει­δή πρό­κει­ται για μια διε­θνή ορ­γά­νω­ση  που έχει συ­ντρό­φους  που αγω­νί­ζο­νται συ­γκε­κρι­μέ­να και όχι μόνο με τη θε­ω­ρη­τι­κή ανά­λυ­ση, στους τρεις το­μείς του κό­σμου. Αυτό το πλε­ο­νέ­κτη­μα δεν οφεί­λε­ται στην υπο­τι­θέ­με­νη  ανώ­τε­ρη ευ­φυ­ΐα των ηγε­τών της Τέ­ταρ­της Διε­θνούς. Απλού­στα­τα, είναι η συ­νέ­πεια αυτής της στοι­χειώ­δους συ­γκε­ντρο­ποί­η­σης  χει­ρο­πια­στών αγω­νι­στι­κών εμπει­ριών σε πα­γκό­σμια κλί­μα­κα, που προ­στί­θε­ται σε ένα σωστό ιστο­ρι­κό πρό­γραμ­μα.

Όταν μι­λά­με για συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση εν­νο­ού­με όλα αυτά. Συ­γκε­ντρο­ποί­η­ση ση­μαί­νει ότι, δεν λέω  οι κα­λύ­τε­ροι γιατί θα ήταν υπερ­βο­λή, αλλά οι καλοί αγω­νι­στές στα συν­δι­κά­τα, οι καλοί αγω­νι­στές με­τα­ξύ των ανει­δί­κευ­των και των ανέρ­γων, με­τα­ξύ των κα­τα­πιε­σμέ­νων μειο­νο­τή­των, με­τα­ξύ των γυ­ναι­κών, των νέων και των φοι­τη­τών, οι αντι­ι­μπε­ρια­λι­στές, οι καλοί αγω­νι­στές σε κάθε ένα από τους τρεις το­μείς του κό­σμου, μα­ζεύ­ο­νται για να συ­γκε­ντρο­ποι­ή­σουν τις εμπει­ρί­ες τους, για να συ­γκρί­νουν τα δι­δάγ­μα­τα των αγώ­νων τους σε εθνι­κή και διε­θνή κλί­μα­κα. Αυτό επι­τρέ­πει να βγά­λου­με εύ­στο­χα δι­δάγ­μα­τα, να εξε­τά­σου­με ή να επα­νε­ξε­τά­σου­με με κρι­τι­κό τρόπο κάθε φάση του προ­γράμ­μα­τος και της πο­λι­τι­κής γραμ­μής υπό το φως των δι­δαγ­μά­των που μπο­ρού­με να βγά­λου­με από αυτές τις εμπει­ρί­ες προ­κει­μέ­νου να έχου­με μια συ­νο­λι­κή ει­κό­να της κοι­νω­νί­ας, του κό­σμου, της δυ­να­μι­κής του, των σο­σια­λι­στι­κών μας επι­διώ­ξε­ων και του πώς να τους πε­τύ­χου­με. Είναι αυτό που απο­κα­λού­με ένα σωστό πρό­γραμ­μα, μια σωστή στρα­τη­γι­κή και τα­κτι­κή. Εξαι­τί­ας της ανι­σό­με­ρης ανά­πτυ­ξης της τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης και των άνι­σων και ασυ­νε­χών επι­πέ­δων της τα­ξι­κής δρά­σης, αυτό δεν μπο­ρεί να επι­τευ­χθεί από τη μάζα των ερ­γα­ζο­μέ­νων στο σύ­νο­λό τους. Το να πι­στεύ­ου­με το αντί­θε­το θα ήταν σκέτη ου­το­πία.

Αυτό μπο­ρούν να το κά­νουν μόνον άν­θρω­ποι που διεκ­δι­κούν για τον εαυτό τους τη φο­βε­ρά «ελι­τί­στι­κη» αρετή να είναι διαρ­κώς και με συ­νέ­χεια πε­ρισ­σό­τε­ροι δρα­στή­ριοι από τους άλ­λους. Εκεί­νοι που δια­θέ­τουν αυτές τις αρε­τές συ­νε­χί­ζουν να πα­λεύ­ουν ακόμα και όταν, πε­ριο­δι­κά, οι μάζες στα­μα­τούν να  αγω­νί­ζο­νται. Συ­νε­χί­ζουν να ανα­πτύσ­σουν τη τα­ξι­κή συ­νεί­δη­σή  τους, όταν οι μάζες στα­μα­τούν να το κά­νουν, να επε­ξερ­γά­ζο­νται πο­λι­τι­κές και θε­ω­ρί­ες  και προ­σπα­θούν συ­νε­χώς να πα­ρεμ­βαί­νουν στη κοι­νω­νία. Οποιοσ­δή­πο­τε αντι­τί­θε­ται σε αυτό το δι­καί­ω­μα αντι­τί­θε­ται στο πιο στοι­χειώ­δες από τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα.  Αυτή η «αρετή», ακόμα κι αν είναι τα­πει­νή και πε­ριο­ρι­σμέ­νη, φέρ­νει μια σειρά από συ­γκε­κρι­μέ­να και πρα­κτι­κά ποιο­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά πάνω στα οποία εδρά­ζε­ται η δι­καί­ω­ση μιας πρω­το­πο­ρια­κής ορ­γά­νω­σης.

 Όπως το έχω ήδη πει, υπάρ­χει μια πραγ­μα­τι­κή αντί­φα­ση στη σχέση ανά­με­σα στη πρω­το­πο­ρια­κή ορ­γά­νω­ση και στις μάζες. Υπάρ­χει μια πραγ­μα­τι­κή δια­λε­κτι­κή έντα­ση  -τολ­μού­με να πού­με- στην οποία πρέ­πει να απα­ντή­σου­με.  Κα­ταρ­χήν,  χρη­σι­μο­ποί­η­σα τους όρους  «Πρω­το­πο­ρια­κές ορ­γα­νώ­σεις», και όχι «Πρω­το­πο­ρια­κά κόμ­μα­τα». Πρό­κει­ται για μια εν­νοιο­λο­γι­κή δια­φο­ρά που ει­σή­γα­γα ηθε­λη­μέ­να. Δεν πι­στεύω στα αυ­το-ανα­κη­ρυσ­σό­με­να κόμ­μα­τα. Δεν πι­στεύω στα πε­νή­ντα ή εκατό άτομα που, στη μέση της κε­ντρι­κής πλα­τεί­ας, χτυ­πά­νε τα στή­θια τους ουρ­λιά­ζο­ντας «εί­μα­στε το κόμμα της πρω­το­πο­ρί­ας!». Ίσως το πι­στεύ­ουν, αλλά αν η υπό­λοι­πη κοι­νω­νία μένει πα­ντε­λώς αδιά­φο­ρη, μπο­ρούν να συ­νε­χί­σουν να το φω­νά­ζουν κα­τα­με­σής της πλα­τεί­ας για πολύ ακόμα χρόνο χωρίς να πε­τύ­χουν το πα­ρα­μι­κρό απο­τέ­λε­σμα στη πράξη ή, ακόμα χει­ρό­τε­ρα, θα προ­σπα­θή­σουν να επι­βάλ­λουν τις βε­βαιό­τη­τές τους στις μάζες με τη βία. Μια πρω­το­πό­ρα ορ­γά­νω­ση είναι κάτι το διαρ­κές. Μια πρω­το­πό­ρα ορ­γά­νω­ση πρέ­πει να οι­κο­δο­μη­θεί μέσα από μια μακρά δια­δι­κα­σία.  Ένα από τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της ύπαρ­ξής της είναι ότι ένα κόμμα πρέ­πει να ανα­γνω­ρι­στεί ως πρω­το­πό­ρο από του­λά­χι­στον μια ση­μα­ντι­κή μειο­ψη­φία της ίδια της ερ­γα­τι­κής τάξης. Δεν μπο­ρού­με να εί­μα­στε ένα πρω­το­πο­ρια­κό κόμμα αν δεν έχου­με οπα­δούς μέσα στην τάξη.

Μια πρω­το­πο­ρια­κή ορ­γά­νω­ση  με­τα­τρέ­πε­ται σε κόμμα όταν μια ση­μα­ντι­κή μειο­ψη­φία της τάξης, των ερ­γα­τών, των φτω­χών αγρο­τών, των νε­ο­λαί­ων επα­να­στα­τών, των επα­να­στα­τριών, των επα­να­στα­τη­μέ­νων κα­τα­πιε­σμέ­νων μειο­νο­τή­των, κλπ. το ανα­γνω­ρί­ζουν ως το δικό τους πρω­το­πο­ρια­κό κόμμα (δη­λα­δή, όταν το ακο­λου­θούν στη δράση). Δεν έχει ση­μα­σία αν είναι το 10% ή το 60%, αλλά πρέ­πει πά­ντως να είναι ένας πραγ­μα­τι­κός το­μέ­ας της κοι­νω­νί­ας.  Αν δεν συμ­βαί­νει αυτό, τότε δεν μπο­ρεί να έχου­με ένα αλη­θι­νό κόμμα, δεν υπάρ­χει παρά η μαγιά για ένα μελ­λο­ντι­κό κόμμα. Το τι θα απο­γί­νει αυτή η μαγιά, μόνο η ιστο­ρία θα μπο­ρέ­σει να το δεί­ξει.  ­Πρόκειται για ένα ανοι­κτό ερώ­τη­μα, η απά­ντη­ση στο οποίο δεν έχει ακόμα δοθεί από την ιστο­ρία. Χρειά­ζε­ται  διαρ­κής αγώ­νας για να με­τα­τρα­πεί αυτή η ορ­γά­νω­ση σε πραγ­μα­τι­κό πρω­το­πο­ρια­κό επα­να­στα­τι­κό κόμμα, ρι­ζω­μέ­νο  μέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη, παρόν στους αγώ­νες της ερ­γα­τι­κής τάξης, και που το έχει απο­δε­χτεί ως τέ­τοιο του­λά­χι­στον ένα πραγ­μα­τι­κό τμήμα αυτής της τάξης.

Πρέ­πει εδώ να ει­σα­γά­γου­με μια νέα έν­νοια. Είπα προη­γου­μέ­νως ότι η τάξη δεν είναι διαρ­κώς  ενερ­γή, ότι δεν δια­τη­ρεί­ται διαρ­κώς σε ένα υψηλό επί­πε­δο τα­ξι­κής συ­νεί­δη­σης. Πρέ­πει εδώ να ει­σα­γά­γω μια διά­κρι­ση. Η μάζα της τάξης δεν είναι ομοιο­γε­νής, όχι μόνο  επει­δή υπάρ­χουν άτομα που ανή­κουν σε δια­φο­ρε­τι­κές πο­λι­τι­κές ομά­δες, που έχουν δια­φο­ρε­τι­κά επί­πε­δα συ­νεί­δη­σης, υπό την επιρ­ροή δια­φό­ρων αστι­κών ιδε­ο­λο­γιών, αλλά επει­δή υπάρ­χει επί­σης και μια δια­φο­ρο­ποί­η­ση μέσα στη μα­ζι­κή της δομή. Ση­μειώ­νε­ται μια διαρ­κής πο­λι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή δια­φο­ρο­ποί­η­ση μέσα στην αλη­θι­νή τάξη.  Υπάρ­χει μια από­στα­ξη μά­ζας-πρω­το­πο­ρί­ας που ση­μειώ­νε­ται μέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη σε ορι­σμέ­νες πε­ριό­δους. Ο Λένιν έγρα­ψε πολλά για αυτό το ζή­τη­μα. Όπως εξάλ­λου ο Τρό­τσκι και η Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ.  Εκεί­νοι που φι­λο­δο­ξούν να οι­κο­δο­μή­σουν ενερ­γά την επα­να­στα­τι­κή ορ­γά­νω­ση, και αυτή είναι η πε­ρί­πτω­σή μου, μπο­ρούν να δώ­σουν τα ονό­μα­τα, τις διευ­θύν­σεις  και τα τη­λέ­φω­να  αυτών των πρω­το­πό­ρων ερ­γα­ζο­μέ­νων στις χώρες τους.  Δεν πρό­κει­ται για κά­ποιο μυ­στη­ριώ­δες ζή­τη­μα. Είναι ένα πρα­κτι­κό πρό­βλη­μα. Ποιοι είναι αυτοί οι πρω­το­πό­ροι ερ­γα­ζό­με­νοι στο Βέλ­γιο, στη Γαλ­λία, στην Ιτα­λία, στη Πορ­το­γα­λία, στην Ισπα­νία, στη Δυ­τι­κή Γερ­μα­νία; Είναι εκεί­νοι που ηγού­νται των απερ­γιών, που ορ­γα­νώ­νουν την αγω­νι­στι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση μέσα στα συν­δι­κά­τα, εκεί­νοι που προ­ε­τοι­μά­ζουν  τις μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις και τους μα­ζι­κούς αγώ­νες, που δια­φο­ρο­ποιού­νται από τον πα­ρα­δο­σια­κό γρα­φειο­κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό.

Η δια­φο­ρο­ποί­η­ση είναι τόσο πο­λι­τι­κή όσο και κοι­νω­νι­κή, αν και θα μπο­ρού­σα­με να συ­ζη­τή­σου­με για το ακρι­βές βάρος του κάθε στοι­χεί­ου, που αλ­λά­ζει από κα­τά­στα­ση σε κα­τά­στα­ση. Είναι όμως γε­γο­νός ότι υπάρ­χουν πραγ­μα­τι­κές δια­στρω­μα­τώ­σεις. Οι δια­στά­σεις αυτών των δια­στρω­μα­τώ­σε­ων κυ­μαί­νο­νται ανά­λο­γα με την κάθε πε­ρί­ο­δο. Τα «Επα­να­στα­τι­κά Obleute”, όπως είναι γνω­στά στη Γερ­μα­νία, των με­γά­λων συν­δι­κά­των και των  με­γά­λων ερ­γο­στα­σί­ων του Βε­ρο­λί­νου που ηγή­θη­καν της επα­νά­στα­σης του Νο­εμ­βρί­ου 1918 και δη­μιούρ­γη­σαν το Ανε­ξάρ­τη­το Σο­σια­λι­στι­κό κόμμα, που προ­σέγ­γι­σε αρ­γό­τε­ρα  το Κομ­μου­νι­στι­κό κόμμα όταν η αρι­στε­ρή πτέ­ρυ­γα του Ανε­ξάρ­τη­του Σο­σια­λι­στι­κού κόμ­μα­τος συγ­χω­νεύ­τη­κε με το Κομ­μου­νι­στι­κό στο ενο­ποι­η­τι­κό συ­νέ­δριο στο  Halle, ήταν μια δια­στρω­μά­τω­ση, ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο  στρώ­μα της γερ­μα­νι­κής κοι­νω­νί­ας, όχι μόνο στο Βε­ρο­λί­νο, αλλά και σε πολ­λές άλλες βιο­μη­χα­νι­κές πε­ριο­χές της χώρας.  Όλος ο κό­σμος τα ήξερε, δεν επρό­κει­το για κάτι το άγνω­στο. Ήταν δε­κά­δες χι­λιά­δες άν­θρω­ποι. Αν πα­ρα­τη­ρή­σου­με την πρω­το­πο­ρία της ερ­γα­τι­κής τάξης δε­κα­πέ­ντε χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, γύρω στο 1930-1933, αυτή η δια­στρω­μά­τω­ση είχε μειω­θεί κατά πολύ αλλά υπήρ­χε ακόμα.

Αν με­λε­τή­σου­με τη Ρωσία, δια­πι­στώ­νου­με το ίδιο πράγ­μα. Το 1905, όλος ο κό­σμος γνώ­ρι­ζε αυτά τα άτομα. Ήταν αυτοί που δι­ηύ­θυ­ναν τις απερ­γί­ες,  τους τα­ξι­κούς αγώ­νες ενά­ντια στον Τσάρο. Στην πλειο­ψη­φία τους, ήταν έξω από τη Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία πριν από το 1905 και την προ­σέγ­γι­σαν  στη διάρ­κεια της επα­νά­στα­σης του 1905-1906, για να χω­ρί­σουν εν μέρει από αυτήν  (τόσο από τους Μεν­σε­βί­κους όσο και από τους Μπολ­σε­βί­κους) κατά την πε­ρί­ο­δο της αντί­δρα­σης.  Ξα­να­μπή­καν στη πο­λι­τι­κή και γνώ­ρι­σαν μια αριθ­μη­τι­κή ανά­πτυ­ξη το 1912 και με το που άρ­χι­σε η επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη 1917, η πλειο­ψη­φία τους απορ­ρο­φή­θη­κε από το Μπολ­σε­βί­κι­κο κόμμα  τον Απρί­λη του 1917, μόλις αυτό υιο­θέ­τη­σε την ξε­κά­θα­ρη γραμ­μή «Όλη η εξου­σία στα σο­βιέτ», με άλλα λόγια, τη δι­κτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του.

Μπο­ρού­με να συ­ζη­τή­σου­με κατά πόσον οι Μπολ­σε­βί­κοι με­τα­τρά­πη­καν σε ένα πρω­το­πο­ρια­κό κόμμα, με όλη τη ση­μα­σία της λέξης, το 1912-1913 ή μόνο το 1917. Προ­σω­πι­κά, πι­στεύω ότι αυτό συ­νέ­βη το 1912-1913 γιατί θα τους ήταν πολύ δύ­σκο­λο να ανα­πτυ­χθούν τόσο γρή­γο­ρα την άνοι­ξη του 1917.  Αλλά δεν πρό­κει­ται παρά για ένα ση­μείο ιστο­ρι­κής ανά­λυ­σης.  Αυτό που πρέ­πει να συ­γκρα­τή­σου­με είναι η συγ­χώ­νευ­ση στη πραγ­μα­τι­κή ζωή αυτού του πρω­το­πο­ρια­κού στρώ­μα­τος της ερ­γα­τι­κής τάξης, των πραγ­μα­τι­κών ηγε­τών των αγώ­νων των ερ­γα­ζο­μέ­νων στο επί­πε­δο των επι­χει­ρή­σε­ων και των συ­νοι­κιών, των αγώ­νων των γυ­ναι­κών,  των νέων, κλπ. με την πρω­το­πο­ρια­κή πο­λι­τι­κή ορ­γά­νω­ση. Όταν γί­νε­ται η συγ­χώ­νευ­ση, του­λά­χι­στον εν μέρει,  τότε έχου­με  ένα πραγ­μα­τι­κό πρω­το­πό­ρο κόμμα, ανα­γνω­ρι­σμέ­νο ως τέ­τοιο από μια ση­μα­ντι­κή μειο­ψη­φία της τάξης.  Είναι λοι­πόν πι­θα­νό ότι δεν γί­νε­ται πλειο­ψη­φι­κό παρά στη διάρ­κεια της ίδιας της επα­να­στα­τι­κής κρί­σης, υπό τον όρο ότι ακο­λου­θεί σωστή πο­λι­τι­κή γραμ­μή. Αν δεν υπάρ­ξει συγ­χώ­νευ­ση, έχου­με μόνο τη μαγιά για ένα μελ­λο­ντι­κό πρω­το­πο­ρια­κό κόμμα, δη­λα­δή μια πρω­το­πο­ρια­κή ορ­γά­νω­ση  που είναι η προ­ϋ­πό­θε­ση   για μια τέ­τοια  συγ­χώ­νευ­ση σε μια με­τα­γε­νέ­στε­ρη  φάση.

Αυτό μας φέρ­νει σε μια τρίτη διά­στα­ση: την ορ­γά­νω­ση της τάξης. Αυτή περ­νά­ει από δια­φο­ρε­τι­κές μορ­φές σε δια­φο­ρε­τι­κές στιγ­μές της τα­ξι­κής πάλης. Οι πιο στοι­χειώ­δεις ορ­γα­νώ­σεις είναι τα συν­δι­κά­τα. Υπάρ­χουν κα­τό­πιν διά­φο­ρα πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα για τα διά­φο­ρα επί­πε­δα συ­νεί­δη­σης:  τα αστι­κά-ερ­γα­τι­κά κόμ­μα­τα, τα ανε­ξάρ­τη­τα και τα επα­να­στα­τι­κά κόμ­μα­τα των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Μόνο σε συν­θή­κες επα­να­στα­τι­κών κρί­σε­ων έχου­με τα υψη­λό­τε­ρα επί­πε­δα αυ­το­ορ­γά­νω­σης,  του εί­δους των σο­βιέτ, τα ερ­γα­τι­κά συμ­βού­λια,  τα συμ­βού­λια πο­λι­τών, πέστε τα όπως θέ­λε­τε, τις λαϊ­κές επι­τρο­πές.

Γιατί είναι τα υψη­λό­τε­ρα; Επει­δή αγκα­λιά­ζουν τη με­γά­λη πλειο­ψη­φία των ερ­γα­ζο­μέ­νων οι οποί­οι γε­νι­κά,  εκτός επα­να­στα­τι­κών πε­ριό­δων, δεν εντάσ­σο­νται ούτε στα κόμ­μα­τα ούτε στα συν­δι­κά­τα. Η άμεση αυ­το­ορ­γά­νω­ση που βγαί­νει κα­τευ­θεί­αν μέσα από την ίδια την ερ­γα­τι­κή τάξη,  όπως τα συμ­βού­λια ερ­γα­τών, αντι­προ­σω­πεύ­ει  την υψη­λό­τε­ρη μορφή της όχι επει­δή έχω κά­ποια θε­ω­ρη­τι­κή, ιδε­ο­λο­γι­κή ή συ­ναι­σθη­μα­τι­κή προ­τί­μη­ση προς αυτές –πα­ρό­λο που αυτό συμ­βαί­νει- αλλά για ένα πολύ απλό αντι­κει­με­νι­κό λόγο: επει­δή είναι με αυτή που ορ­γα­νώ­νε­ται ένα πολύ με­γα­λύ­τε­ρο πο­σο­στό των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των εκ­με­ταλ­λευ­μέ­νων μαζών.  Σε φυ­σιο­λο­γι­κές συν­θή­κες,  όταν δεν φρε­νά­ρο­νται από τους γρα­φειο­κρα­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς, τέ­τοια συμ­βού­λια φτά­νουν να ορ­γα­νώ­νουν το 90% ή και το 95% των εκ­με­ταλ­λευ­μέ­νων μαζών, πράγ­μα που δεν συμ­βαί­νει ποτέ σε ένα συν­δι­κά­το ή σε ένα πο­λι­τι­κό κόμμα. Είναι για αυτό το λόγο που απο­τε­λούν την υψη­λό­τε­ρη μορφή αυ­το­ορ­γά­νω­σης.

Δεν υπάρ­χει λοι­πόν απο­λύ­τως καμιά αντί­φα­ση με­τα­ξύ των χω­ρι­στών ορ­γα­νώ­σε­ων των πρω­το­πό­ρων επα­να­στα­τών αγω­νι­στών  και της συμ­με­το­χής τους σε μα­ζι­κές ορ­γα­νώ­σεις της ερ­γα­τι­κής τάξης. Αντί­θε­τα, η ιστο­ρία επι­βε­βαιώ­νει γε­νι­κά ότι, όσο πιο συ­νει­δη­τό και υψηλό είναι το επί­πε­δο ορ­γά­νω­σης και συ­νεί­δη­σης  των πρω­το­πο­ρια­κών ορ­γα­νώ­σε­ων, τόσο  πιο εποι­κο­δο­μη­τι­κή γί­νε­ται  η πα­ρέμ­βα­σή τους μέσα στις μα­ζι­κές ορ­γα­νώ­σεις της ερ­γα­τι­κής τάξης.  Αυτό ση­μαί­νει ότι πρέ­πει να απο­φεύ­γο­νται τα θε­ω­ρη­τι­κά πα­ρα­στρα­τή­μα­τα του σε­χτα­ρι­σμού, ότι πρέ­πει να σε­βό­μα­στε τη δη­μο­κρα­τία των ερ­γα­ζο­μέ­νων, τη σο­σια­λι­στι­κή δη­μο­κρα­τία, εκεί­νη των σο­βιέτ ή των ερ­γα­τι­κών ή λαϊ­κών συμ­βου­λί­ων, και αυτό με τρόπο από­λυ­το και  σχο­λα­στι­κό. Τού­του λε­χθέ­ντος, δεν υπάρ­χει λοι­πόν καμιά αντί­φα­ση.

Και πάλι, το μόνο δι­καί­ω­μα που διεκ­δι­κείς για τον εαυτό σου μέσα στα συν­δι­κά­τα, μέσα στα μα­ζι­κά κόμ­μα­τα, μέσα στα σο­βιέτ, είναι το δι­καί­ω­μα να είσαι ο πιο αφο­σιω­μέ­νος, ο πιο δρα­στή­ριος, ο πιο θαρ­ρα­λέ­ος, ο πιο  συ­νει­δη­τός,  ο πιο ανι­διο­τε­λής,  ο πιο πα­θια­σμέ­νος στην οι­κο­δό­μη­ση των συν­δι­κά­των, των μα­ζι­κών κομ­μά­των, των σο­βιέτ, ένας υπε­ρα­σπι­στής των γε­νι­κών συμ­φε­ρό­ντων της ερ­γα­τι­κής τάξης που ωστό­σο, δεν  απο­λαμ­βά­νει κα­νέ­να προ­νό­μιο ένα­ντι των άλλων ερ­γα­ζο­μέ­νων, με εξαί­ρε­ση το δι­καί­ω­μα να προ­σπα­θεί να τους πεί­σει.

Η θέση μας υπέρ της δη­μο­κρα­τί­ας μέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη,  υπέρ της σο­σια­λι­στι­κής δη­μο­κρα­τί­ας και του σο­σια­λι­στι­κού πλου­ρα­λι­σμού, βα­σί­ζε­ται πάνω στην προ­γραμ­μα­τι­κή κα­τα­νό­η­ση ότι δεν υπάρ­χει αντί­φα­ση  ανά­με­σα στα συμ­φέ­ρο­ντα των κομ­μου­νι­στών, των πρω­το­πό­ρων αγω­νι­στών, και σε εκεί­να της ερ­γα­τι­κής τάξης και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος στο σύ­νο­λό του.  Δεν υπάρ­χει καμιά πε­ρί­πτω­ση που να μας κάνει να υπο­τά­ξου­με τα συμ­φέ­ρο­ντα της τάξης στα συμ­φέ­ρο­ντα κά­ποιας σέ­χτας, ομα­δού­λας ή ξε­χω­ρι­στής ορ­γά­νω­σης. Είναι βα­σι­σμέ­νοι στη θε­ω­ρη­τι­κής κα­τα­νό­η­ση αυτής της αλή­θειας που μπο­ρού­με να πο­λε­μή­σου­με με εν­θου­σια­σμό, που μπο­ρού­με να αγω­νι­στού­με με αφο­σί­ω­ση και εν­συ­νεί­δη­τα για το ενιαίο μέ­τω­πο των ερ­γα­τών, για μια πο­λι­τι­κή ενο­ποί­η­σης όλων των δια­φο­ρε­τι­κών τά­σε­ων του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος και της ερ­γα­τι­κής τάξης για κοι­νούς στό­χους, επει­δή πι­στεύ­ου­με ότι η νίκη του σο­σια­λι­σμού είναι αδύ­να­τη χωρίς τη νίκη του αγώνα για αυ­τούς τους κοι­νούς στό­χους.

Υπάρ­χει όμως μια βα­σι­κή θε­ω­ρη­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη αυτής της θέσης. Δεν πι­στεύ­ου­με ότι ο Μαρ­ξι­σμός είναι ένα πλή­ρες, ολο­κλη­ρω­μέ­νο δόγμα,  ή μια κο­σμο­θε­ω­ρία. Δεν πι­στεύ­ου­με ότι το μαρ­ξι­στι­κό πρό­γραμ­μα, που εν­σαρ­κώ­νει τη συ­νέ­χεια της εμπει­ρί­ας των τα­ξι­κών αγώ­νων και των αυ­θε­ντι­κών επα­να­στά­σε­ων των τε­λευ­ταί­ων  150 ετών, είναι ένα ορι­στι­κά κλει­στό βι­βλίο. Το να πι­στέ­ψου­με κάτι τέ­τοιο ση­μαί­νει πως πι­στεύ­ου­με ότι ένας  επα­να­στά­της μαρ­ξι­στής είναι ένα αν­δρεί­κε­λο που απαγ­γέ­λει το μά­θη­μά του από μνή­μης  και που ανα­μέ­νει τα απο­τε­λέ­σμα­τα μόνον αφού έχει φορ­τώ­σει όλα τα δε­δο­μέ­να σε έναν υπο­λο­γι­στή. Κατά τη γνώμη μας, ο μαρ­ξι­σμός είναι πάντα ανοι­κτός επει­δή υπάρ­χουν πάντα νέες εμπει­ρί­ες, νέα γε­γο­νό­τα, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των γε­γο­νό­των του πα­ρελ­θό­ντος, που πρέ­πει να εν­σω­μα­τω­θούν στο συ­νο­λι­κό έργο του επι­στη­μο­νι­κού σο­σια­λι­σμού. Ο μαρ­ξι­σμός είναι πάντα ανοι­κτός, πάντα κρι­τι­κός, πάντα αυ­το­κρι­τι­κός.

Δεν είναι τυ­χαίο ότι όταν ο Μαρξ κλή­θη­κε να απα­ντή­σει στην ερώ­τη­ση ενός παι­χνι­διού «Ποιο είναι το αγα­πη­μέ­νο σου γνω­μι­κό» , απά­ντη­σε «De omnibus est dubitatum” («Πρέ­πει να αμ­φι­βάλ­λεις για τα πάντα»). Αυτή είναι η ακρι­βώς αντί­θε­τη στάση από εκεί­νη που βλα­κω­δώς απο­δί­δουν τόσο συχνά στον Μαρξ, δη­λα­δή ότι δη­μιούρ­γη­σε μια νέα  θρη­σκεία χωρίς Θεό.  Το να αμ­φι­βά­λεις για τα πάντα, να θέ­τεις υπό αμ­φι­σβή­τη­ση  τις δικές σου θε­ω­ρί­ες, είναι  μια στάση δια­με­τρι­κά αντί­θε­τη σε κάθε θρη­σκεία και σε κάθε δόγμα. Οι μαρ­ξι­στές πι­στεύ­ουν ότι δεν υπάρ­χουν αιώ­νιες αλή­θειες, και ότι δεν υπάρ­χει κα­νέ­νας πα­ντο­γνώ­στης. Η δεύ­τε­ρη στρο­φή του δικού μας Ύμνου, της Διε­θνούς, αρ­χί­ζει με αυτά τα υπέ­ρο­χα λόγια στα γαλ­λι­κά :

· Δεν υπάρ­χει υπέρ­τα­τος σω­τή­ρας

· Ούτε Θεός, ούτε Καί­σα­ρας, ούτε δη­με­γέρ­της

· Πα­ρα­γω­γοί να σω­θού­με μόνοι μας

· Ας επι­βά­λου­με τη κοινή σω­τη­ρία

Μόνο μόνη της μπο­ρεί να χει­ρα­φε­τη­θεί ολά­κε­ρη η μάζα των πα­ρα­γω­γών. Δεν υπάρ­χει ούτε Θεός, ούτε Καί­σα­ρας, ούτε Δη­με­γέρ­της, ούτε αλάν­θα­στος Γε­νι­κός Γραμ­μα­τέ­ας ή Πρώ­τος Γραμ­μα­τέ­ας,, ούτε αλάν­θα­στος Πρό­ε­δρος,  ούτε αλάν­θα­στη Κε­ντρι­κή Επι­τρο­πή, που μπο­ρεί να υπο­κα­τα­στή­σει τις συλ­λο­γι­κές προ­σπά­θειες της τάξης. Είναι για αυτό το λόγο που προ­σπα­θού­με να οι­κο­δο­μή­σου­με ταυ­τό­χρο­να πρω­το­πο­ρια­κές ορ­γα­νώ­σεις και μα­ζι­κές ορ­γα­νώ­σεις.

Δεν μπο­ρού­με να κο­ροϊ­δέ­ψου­με την ερ­γα­τι­κή τάξη ή να την κά­νου­με να κάνει κάτι που αυτή δεν θέλει να κάνει. Την ερ­γα­τι­κή τάξη πρέ­πει να την πεί­θου­με. Πρέ­πει να την βοη­θή­σου­με να κα­τα­λά­βει συλ­λο­γι­κά και μα­ζι­κά την ανά­γκη του σο­σια­λι­στι­κού με­τα­σχη­μα­τι­σμού της κοι­νω­νί­ας, της σο­σια­λι­στι­κής επα­νά­στα­σης. Αυτή είναι η δια­λε­κτι­κή σχέση με­τα­ξύ του πρω­το­πο­ρια­κού κόμ­μα­τος και της μα­ζι­κής αυ­το­ορ­γά­νω­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης.

Και είναι για αυτό το λόγο που, κατά τη γνώμη μας, ο σο­σια­λι­στι­κός πλου­ρα­λι­σμός, η συ­ζή­τη­ση, ακόμα κι όταν παίρ­νει την όχι και τόσο επι­θυ­μη­τή και ευ­τυ­χή μορφή του φρα­ξιο­νι­σμού και της έντο­νης αντι­πα­ρά­θε­σης, που εκνευ­ρί­ζουν κάθε σο­βα­ρό αγω­νι­στή (επει­δή γε­νι­κά, πρό­κει­ται για χά­σι­μο χρό­νου), είναι το αντί­τι­μο που πρέ­πει να πλη­ρώ­σου­με προ­κει­μέ­νου να δια­τη­ρή­σου­με αυτή την αυ­το­κρι­τι­κή δια­δι­κα­σία. Μια και κα­νείς δεν κα­τέ­χει προ­κα­τα­βο­λι­κά την από­λυ­τη αλή­θεια,  και μια και κάθε  κα­τά­στα­ση  πρέ­πει πάντα να εξε­τά­ζε­ται  με κρι­τι­κό πνεύ­μα σε σχέση με τις νέες εμπει­ρί­ες της τα­ξι­κής πάλης και με τις χει­ρο­πια­στές επα­να­στά­σεις, τότε  φυ­σι­κά η κρι­τι­κή είναι απα­ραί­τη­τη, είναι απα­ραί­τη­το να εξε­τα­στούν νέες προ­τά­σεις, νέες πα­ραλ­λα­γές. Δεν πρό­κει­ται για μια πο­λυ­τέ­λεια που τάχα επι­βάλ­λει μια αφη­ρη­μέ­νη φόρ­μου­λα της ερ­γα­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας. Όχι! Είναι μια εντε­λώς ου­σιώ­δης προ­ϋ­πό­θε­ση για να μπο­ρέ­σου­με να κα­τα­στή­σου­με νι­κη­φό­ρα μια επα­νά­στα­ση που θα φέρει την ατα­ξι­κή κοι­νω­νία.

Η επα­νά­στα­ση δεν είναι αυ­το­σκο­πός. Η επα­νά­στα­ση είναι ένα ερ­γα­λείο, όπως εξάλ­λου είναι και το κόμμα.  Ο στό­χος είναι η οι­κο­δό­μη­ση μιας ατα­ξι­κής κοι­νω­νί­ας. Όλα όσα κά­νου­με, ακόμα και σή­με­ρα, ακόμα και με  βρα­χυ­πρό­θε­σμες προ­ο­πτι­κές όπως το να διευ­θύ­νου­με τις μάζες στους κα­θη­με­ρι­νούς τους αγώ­νες, δεν πρέ­πει ποτέ να γί­νο­νται με τρόπο που έρ­χε­ται σε βα­σι­κή αντί­θε­ση με τον μα­κρο­πρό­θε­σμο στόχο, που είναι ο στό­χος της αυ­το-χει­ρα­φέ­τη­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης, της αυ­το-χει­ρα­φέ­τη­σης των εκ­με­ταλ­λευ­μέ­νων, της δη­μιουρ­γί­ας μιας ατα­ξι­κής κοι­νω­νί­ας, χωρίς εκ­με­τάλ­λευ­ση, χωρίς κα­τα­πί­ε­ση, χωρίς βία ανά­με­σα στους  άν­δρες και τις γυ­ναί­κες. Η σο­σια­λι­στι­κή δη­μο­κρα­τία δεν είναι μια πο­λυ­τέ­λεια αλλά μια από­λυ­τη, θε­με­λιώ­δης ανα­γκαιό­τη­τα για να ανα­τρέ­ψου­με τον κα­πι­τα­λι­σμό και να οι­κο­δο­μή­σου­με το σο­σια­λι­σμό. Επι­τρέψ­τε μου να δώσω δυο πα­ρα­δείγ­μα­τα.

Κα­τα­λα­βαί­νου­με σή­με­ρα τη λει­τουρ­γι­κή διά­στα­ση της σο­σια­λι­στι­κής δη­μο­κρα­τί­ας στις ση­με­ρι­νές με­τα-κα­πι­τα­λι­στι­κές κοι­νω­νί­ες  (στις κοι­νω­νί­ες της Ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης, της ΕΣΣΔ, της Κίνας, του Βιετ­νάμ, της Κού­βας). Χωρίς σο­σια­λι­στι­κή δη­μο­κρα­τία δεν μπο­ρείς να βρεις σω­στές λύ­σεις στα βα­σι­κά προ­βλή­μα­τα του σο­σια­λι­στι­κού σχε­δια­σμού. Κα­νέ­να κόμμα δεν μπο­ρεί να υπο­κα­τα­στή­σει τη μάζα του λαού και να κα­θο­ρί­σει αυτό σε ποιες μορ­φές κα­τα­νά­λω­σης  θέλει να δώσει προ­τε­ραιό­τη­τα  η μάζα του λαού, ποια θέλει να είναι η ανα­λο­γία με­τα­ξύ των ποσών που πάνε στην κα­τα­νά­λω­ση και σε εκεί­να  που προ­ο­ρί­ζο­νται στις επεν­δύ­σεις, με­τα­ξύ της ατο­μι­κής και της συλ­λο­γι­κής κα­τα­νά­λω­σης, με­τα­ξύ των πα­ρα­γω­γι­κών και των μη πα­ρα­γω­γι­κών επεν­δύ­σε­ων, και ούτω κα­θε­ξής.  Κα­νείς δεν μπο­ρεί να το κάνει αυτό. Το να πι­στεύ­εις το αντί­θε­το είναι σαν να ονει­ρεύ­ε­σαι ου­το­πί­ες μέρα με­ση­μέ­ρι.

Αν η μάζα του λαού δεν δέ­χε­ται τις επι­λο­γές σου, τότε καμιά επί­γεια εξου­σία, ακόμα και η στα­λι­νι­κή τρο­μο­κρα­τία, δεν μπο­ρούν να υπο­χρε­ώ­σουν τις μάζες να κά­νουν το μόνο πράγ­μα απο­φα­σι­στι­κής ση­μα­σί­ας που χρειά­ζε­σαι για να  οι­κο­δο­μή­σεις το σο­σια­λι­σμό: να έχεις την εποι­κο­δο­μη­τι­κή, δη­μιουρ­γι­κή και απο­φα­σι­σμέ­νη συμ­με­το­χή στη πα­ρα­γω­γι­κή δια­δι­κα­σία. Υπάρ­χει μια μορφή αντι­πο­λί­τευ­σης  που η γρα­φειο­κρα­τία δεν κα­τόρ­θω­σε να συ­ντρί­ψει. Και που ενι­σχύ­ε­ται όλο και πιο πολύ:  είναι η αντι­πο­λί­τευ­ση που εκ­φρά­ζε­ται μέσα από τη πλήρη αδια­φο­ρία για τα τε­κται­νό­με­να  στη πα­ρα­γω­γή.  Γνω­ρί­ζε­τε το διά­ση­μο ανέκ­δο­το που κυ­κλο­φο­ρεί στην Ανα­το­λι­κή Γερ­μα­νία:   Ένας δη­μο­σιο­γρά­φος φτά­νει σε ένα ερ­γο­στά­σιο και ρω­τά­ει το διευ­θυ­ντή: «Σύ­ντρο­φε διευ­θυ­ντή, πόσοι ερ­γά­τες ερ­γά­ζο­νται στο ερ­γο­στά­σιό σας; Απά­ντη­ση:  Του­λά­χι­στον οι μισοί». Αυτή είναι η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα σε όλες τις γρα­φειο­κρα­τι­κές  χώρες τις επο­νο­μα­ζό­με­νες «σο­σια­λι­στι­κές». Καμιά τρο­μο­κρα­τία δεν μπο­ρεί να αντι­με­τω­πί­σει  αυτή τη κα­τά­στα­ση. Μόνον η σο­σια­λι­στι­κή δη­μο­κρα­τία μπο­ρεί να την αντι­με­τω­πί­σει,  μόνον ο πλου­ρα­λι­σμός, μόνον η δυ­να­τό­τη­τα της μάζας των πα­ρα­γω­γών και των κα­τα­να­λω­τών να επι­λέ­γουν ανά­με­σα σε διά­φο­ρες πα­ραλ­λα­γές του σχε­δί­ου ποιες από αυτές αντα­πο­κρί­νο­νται σε αυτά που οι ίδιοι αντι­λαμ­βά­νο­νται ως συμ­φέ­ρο­ντά τους.

Η σο­σια­λι­στι­κή δη­μο­κρα­τία δεν είναι πο­λυ­τέ­λεια και η ανά­γκη της δεν πε­ριο­ρί­ζε­ται μόνο στις πιο προ­χω­ρη­μέ­νες βιο­μη­χα­νι­κές χώρες. Είναι ανα­γκαία στη Κίνα όπως είναι ανα­γκαία και στο Βιετ­νάμ. Είναι ο μόνος δρό­μος για να διορ­θώ­νο­νται γρή­γο­ρα οι κα­τα­στρο­φι­κές συ­νέ­πειες  σο­βα­ρά λα­θε­μέ­νων πο­λι­τι­κών.  Χωρίς πλου­ρα­λι­σμό, χωρίς μια πλα­τιά δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση, χωρίς μια νό­μι­μη αντι­πο­λί­τευ­ση, θα χρεια­ζό­σουν 15, 25 ή ακόμα και 30 χρό­νια για να διορ­θώ­σεις αυτά τα λάθη.  Έχου­με δει τον ιστο­ρι­κό απο­λο­γι­σμό και αυτός δεί­χνει πόσο φο­βε­ρό είναι το τί­μη­μα που πρέ­πει να πλη­ρώ­σει η ερ­γα­τι­κή τάξη όταν  χρειά­ζε­ται τόσο πολύ χρό­νος για να διορ­θω­θούν αυτά τα λάθη.

Τα ίδια τα λάθη είναι ανα­πό­φευ­κτα.  Όπως το έλεγε ο σύ­ντρο­φος Λένιν, το με­γά­λο ζη­τού­με­νο για έναν επα­να­στά­τη δεν είναι πώς να απο­φεύ­γει να κάνει λάθη (κα­νείς δεν απο­φεύ­γει τα λάθη) αλλά πώς να τα διορ­θώ­νει. Χωρίς εσω­κομ­μα­τι­κή δη­μο­κρα­τία, χωρίς το δι­καί­ω­μα στη δια­δή­λω­ση, χωρίς τη μη απα­γό­ρευ­ση φρα­ξιών ή κομ­μά­των, χωρίς την ελεύ­θε­ρη δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση, θα συ­να­ντή­σεις με­γά­λα εμπό­δια στη διόρ­θω­ση των λαθών και θα πλη­ρώ­σεις πολύ βαρύ τί­μη­μα  για αυτό. Κατά συ­νέ­πεια, εί­μα­στε απο­λύ­τως υπέρ του δι­καιώ­μα­τος στις δια­φο­ρε­τι­κές τά­σεις, στη πλήρη εσω­τε­ρι­κή δη­μο­κρα­τία, και στη μη απα­γό­ρευ­ση των φρα­ξιών ή των κομ­μά­των.

Δεν λέω δι­καί­ω­μα στις φρά­ξιες, επει­δή αυτό είναι μια λα­θε­μέ­νη δια­τύ­πω­ση. Οι φρά­ξιες είναι μια έν­δει­ξη ότι το κόμμα είναι άρ­ρω­στο.  Σε ένα υγιές κόμμα από την άποψη τόσο της πο­λι­τι­κής γραμ­μής όσο και  του εσω­τε­ρι­κού του κομ­μα­τι­κού κα­θε­στώ­τος δεν έχεις φρά­ξιες. Όμως το δι­καί­ω­μα να μην σε  πε­τά­νε έξω από το κόμμα στη πε­ρί­πτω­ση  που δη­μιουρ­γείς μια φρά­ξια, είναι μι­κρό­τε­ρο κακό από το να σε δια­γρά­ψουν και να κα­τα­πνί­ξουν την εσω­τε­ρι­κή ζωή ενός κόμ­μα­τος μέσα από υπερ­βο­λι­κές απα­γο­ρεύ­σεις της εσω­τε­ρι­κής συ­ζή­τη­σης.

Δεν πρό­κει­ται για ένα εύ­κο­λο ζή­τη­μα, ει­δι­κά σε ένα προ­λε­τα­ρια­κό κόμμα. Όσο πε­ρισ­σό­τε­ρο είναι οι πρω­το­πο­ρια­κές ορ­γα­νώ­σεις ρι­ζω­μέ­νες μέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη, τόσο μι­κρό­τε­ρος θα είναι ο αριθ­μός των φοι­τη­τών και των άλλων μη προ­λε­τα­ρια­κών μελών τους (δεν λέω ότι είναι κακό να έχεις φοι­τη­τές ή δια­νο­ού­με­νους, καθώς τους χρειά­ζε­σαι. Όμως, δεν πρέ­πει να είναι η πλειο­ψη­φία σε μια επα­να­στα­τι­κή ορ­γά­νω­ση).

Όσο πε­ρισ­σό­τε­ρους ερ­γα­ζό­με­νους έχεις στην ορ­γά­νω­σή σου, τόσο κα­λύ­τε­ρα θα είσαι ρι­ζω­μέ­νος στην ερ­γα­τι­κή τάξη, και τόσο πε­ρισ­σό­τε­ρες πι­θα­νό­τη­τες θα έχεις να συν­δε­θείς με τα συ­γκε­κρι­μέ­να προ­βλή­μα­τα της τάξης.  Είναι σε αυτό το πλαί­σιο που πρέ­πει να θέ­του­με το ζή­τη­μα της λει­τουρ­γι­κής φύσης  μιας πρω­το­πο­ρια­κής ορ­γά­νω­σης για τη τα­ξι­κή πάλη, για την επα­νά­στα­ση, για την οι­κο­δό­μη­ση του σο­σια­λι­σμού.  Δεν πρέ­πει ποτέ να ξε­χά­σεις ότι υπάρ­χει μια αυ­στη­ρή δια­λε­κτι­κή σχέση με­τα­ξύ των τριών τους.  Δια­φο­ρε­τι­κά, πα­ρα­στρα­τού­με και δεν παί­ζου­με τον ιστο­ρι­κό ρόλο που θέ­λου­με να παί­ξου­με: να βοη­θή­σου­με τις μάζες, τους εκ­με­ταλ­λευ­μέ­νους και τους κα­τα­πιε­σμέ­νους του κό­σμου, να οι­κο­δο­μή­σουν  μια ατα­ξι­κή κοι­νω­νία, μια πα­γκό­σμια σο­σια­λι­στι­κή ομο­σπον­δία

Με­τά­φρα­ση: Γιώρ­γος Μη­τρα­λιάς