Η Αριστερά και το αδιέξοδο του «πολιτικά ορθού» επιστημονισμού

Κατ’ αρχάς ο αυ­στη­ρός δια­χω­ρι­σμός της επι­στή­μης από την επί­κλη­ση στο συ­ναί­σθη­μα και σε ηθι­κές αρχές, για τον οποίο έχω μι­λή­σει εκτε­νέ­στε­ρα σε προη­γού­με­νο κεί­με­νο, εκτός του ότι είναι πρα­κτι­κά αδύ­να­τος και ανι­στό­ρη­τος, απο­τε­λεί το ισχυ­ρό­τε­ρο ιδε­ο­λο­γι­κό υπό­βα­θρο του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού. Ο τε­χνο­κρα­τι­κός επι­στη­μο­νι­σμός της δήθεν «ου­δε­τε­ρό­τη­τας» και απο­στα­σιο­ποί­η­σης από τις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές συ­γκρού­σεις δεν είναι επι­στή­μη, αλλά χυ­δαία δια­στρέ­βλω­σή της. Η απο­κο­πή της επι­στή­μης από την πρόσ­δε­ση σε αρχές και αξίες, τις οποί­ες μόνο μια στα­θε­ρή κι ευ­θέ­ως δια­κη­ρυγ­μέ­νη ιδε­ο­λο­γι­κή το­πο­θέ­τη­ση μπο­ρεί να πα­ρά­σχει, μα­κράν του να ση­μα­το­δο­τεί το «τέλος της ιστο­ρί­ας και της ιδε­ο­λο­γί­ας» που κο­ντό­φθαλ­μα βιά­στη­καν να επι­κα­λε­στούν οι απο­λο­γη­τές του συ­στή­μα­τος μετά τα γε­γο­νό­τα του 1989-91, είναι απο­λύ­τως ιδε­ο­λο­γι­κά στρα­τευ­μέ­νη στην εδραί­ω­ση της αντί­λη­ψης ότι «δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή» πέραν του κα­πι­τα­λι­σμού(του γνω­στού Θα­τσε­ρι­κού ακρω­νυ­μί­ου TINA). Το να εγκλω­βί­ζε­ται λοι­πόν  η Αρι­στε­ρά στην αυ­τα­πά­τη της αποι­δε­ο­λο­γι­κο­ποί­η­σης και της «συ­ναι­νε­τι­κής κουλ­τού­ρας» που καλ­λιερ­γεί η κυ­ρί­αρ­χη ιδε­ο­λο­γία, απλώς επι­τεί­νει τα αδιέ­ξο­δά της και ενι­σχύ­ει την αστι­κή εξου­σία.

Αυτό βε­βαί­ως δε ση­μαί­νει ότι ο πο­λι­τι­κός λόγος της αρι­στε­ράς πρέ­πει να κα­τα­φύ­γει στο άλλο άκρο του επί­σης αδιέ­ξο­δου ηθι­κι­σμού και των απλών κα­ταγ­γελ­τι­κών κη­ρυγ­μά­των. Κάθε άλλο. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό γνώ­ρι­σμα και συ­γκρι­τι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα της επα­να­στα­τι­κής θε­ω­ρί­ας και πρα­κτι­κής σε σχέση με τη συ­ντη­ρη­τι­κή, αστι­κή και ρε­φορ­μι­στι­κή πα­ρά­δο­ση, και του ιστο­ρι­κού και δια­λε­κτι­κού υλι­σμού ως πυ­ρή­να της, οφεί­λει να είναι η συ­στη­μα­τι­κή εμπει­ρι­κή με­λέ­τη και ερ­μη­νεία των τά­σε­ων εξέ­λι­ξης της κοι­νω­νί­ας, με στόχο τον σο­σια­λι­στι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό της. Κατά συ­νέ­πεια, η επα­να­στα­τι­κή θε­ω­ρία είναι πρω­ταρ­χι­κά επι­στη­μο­νι­κή και αντι­κει­με­νι­κή. Ωστό­σο, δε­δο­μέ­νου ότι ο στρα­τη­γι­κός στό­χος είναι η κοι­νω­νι­κή αλ­λα­γή με αυ­τε­νέρ­γεια και άμεσα πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο των ίδιων των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων ως συ­νό­λου, εξί­σου κρί­σι­μη με την επι­στη­μο­νι­κή θε­με­λί­ω­ση είναι και η ιδε­ο­λο­γι­κή ηγε­μο­νία της Αρι­στε­ράς στις τά­ξεις αυτές. Και ως γνω­στόν, όπως έδει­ξε ο Γκράμ­σι, αυτή η ηγε­μο­νία δεν επι­τυγ­χά­νε­ται χωρίς την άμεση έκ­φρα­ση και ενο­ποί­η­ση των κα­θη­με­ρι­νών ανα­γκών, πε­ποι­θή­σε­ων και διεκ­δι­κή­σε­ων των υπο­τε­λών τά­ξε­ων με τρόπο προ­σι­τό και κα­τα­νοη­τό, ώστε, ανα­γνω­ρί­ζο­ντας την ηθική και πνευ­μα­τι­κή υπε­ρο­χή της Αρι­στε­ράς ως «επα­να­στα­τι­κής πρω­το­πο­ρί­ας», να συ­στρα­τευ­θούν μαζί της ως κοι­νω­νι­κή πλειο­ψη­φία, σχη­μα­τί­ζο­ντας αυτό που ο σπου­δαί­ος μαρ­ξι­στής ονό­μα­σε «ιστο­ρι­κό μπλοκ» ή «εθνι­κή λαϊκή βού­λη­ση» απέ­να­ντι στην αστι­κή ηγε­μο­νία. Αυτή η δια­δι­κα­σία δεν ση­μαί­νει κα­θό­λου την ακύ­ρω­ση του αντι­κει­με­νι­κού-κα­θο­λι­κού χα­ρα­κτή­ρα της επα­να­στα­τι­κής θε­ω­ρί­ας και τον υπο­βι­βα­σμό της στα ιδιαί­τε­ρα συμ­φέ­ρο­ντα των επι­μέ­ρους τά­ξε­ων που διεκ­δι­κεί να εκ­προ­σω­πή­σει. Αντί­θε­τα, τον συ­μπλη­ρώ­νει και τον ισχυ­ρο­ποιεί, καθώς απο­σκο­πεί στην άνοδο του πνευ­μα­τι­κού επι­πέ­δου και στη διεύ­ρυν­ση της κο­σμο­α­ντί­λη­ψης των εν λόγω τά­ξε­ων, που πραγ­μα­το­ποιεί­ται μέσα από την εξοι­κεί­ω­σή τους με τη θε­ω­ρία και την εμπει­ρία της πο­λι­τι­κής κι­νη­το­ποί­η­σης. Η ανα­βάθ­μι­ση αυτή, δε­δο­μέ­νου ότι λει­τουρ­γεί και ως «σχο­λείο» για να μά­θουν οι κυ­ριαρ­χού­με­νες τά­ξεις βιω­μα­τι­κά τη συλ­λο­γι­κή αυ­το­διεύ­θυν­ση και δια­χεί­ρι­ση του κοι­νω­νι­κού πλού­του, είναι ακόμα ση­μα­ντι­κό­τε­ρη σε συν­θή­κες κρί­σης και ρηγ­μά­των στην αστι­κή κυ­ριαρ­χία, όπως οι ση­με­ρι­νές. Και αυτό ανε­ξάρ­τη­τα από την προ­ο­δευ­τι­κή ή αντι­δρα­στι­κή κα­τά­λη­ξη των κρί­σε­ων. Δεν είναι άλ­λω­στε τυ­χαίο ότι, εκτός από τον Γκράμ­σι, στην ανα­γκαιό­τη­τα της ιδε­ο­λο­γι­κής-ηθι­κής ηγε­μο­νί­ας ανα­φέ­ρο­νται, άμεσα ή έμ­με­σα, όλοι οι θε­με­λιω­τές του μαρ­ξι­σμού, είτε οι επα­να­στα­τι­κές κα­τα­στά­σεις στις οποί­ες πρω­τα­γω­νί­στη­σαν είχαν επι­τυ­χή κα­τά­λη­ξη (ανα­φο­ρά του Λένιν στην απα­ραί­τη­τη ενό­τη­τα θε­ω­ρί­ας και πρά­ξης), είτε όχι (το­νι­σμός από τον Μαρξ της ση­μα­σί­ας του ηρω­ι­σμού των Πα­ρι­ζιά­νων κομ­μου­νά­ρων στον «Εμ­φύ­λιο Πό­λε­μο στη Γαλ­λία», επι­σή­μαν­ση από την Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ, στην μπρο­σού­ρα της «Τι ζητά ο Σπάρ­τα­κος», του «επα­να­στα­τι­κού ιδε­α­λι­σμού» ως αγω­νι­στι­κού μο­χλού του γερ­μα­νι­κού προ­λε­τα­ριά­του με το τέλος του Α’ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου).

Πέραν όλων αυτών, που κα­τα­δει­κνύ­ουν τη θε­ω­ρη­τι­κή ασυ­νέ­πεια και την ιστο­ρι­κή άγνοια αυτού του ιδιό­τυ­που «αρι­στε­ρού επι­στη­μο­νι­σμού», είναι να απο­ρεί κα­νείς πως είναι δυ­να­τόν, την ώρα που επι­φα­νείς εκ­πρό­σω­ποι της αστι­κής τάξης, πα­ρό­τι ακόμη ηγε­μο­νι­κής, εγκα­τα­λεί­πουν κάθε πρό­σχη­μα «πο­λι­τι­κά ορθής» συ­μπε­ρι­φο­ράς προς την υπό­λοι­πη χει­μα­ζό­με­νη κοι­νω­νία, με­τα­το­πι­ζό­με­νοι από τη γρα­φι­κό­τη­τα και τη γε­λοιο­ποί­η­ση στον κυ­νι­σμό και τού­μπα­λιν (τα πα­ρα­δείγ­μα­τα αφθο­νούν, από τις δη­λώ­σεις αξιω­μα­τού­χων της ΕΕ τις πα­ρα­μο­νές του ελ­λη­νι­κού δη­μο­ψη­φί­σμα­τος, μέχρι την πε­ρί­πτω­ση του «αντι­συ­στη­μι­κού» Ν. Φά­ρατζ στην Αγ­γλία, ο οποί­ος πα­ραι­τή­θη­κε από την ηγε­σία του κόμ­μα­τός του μετά την επι­κρά­τη­ση του Brexit που ο ίδιος είχε ανα­φαν­δόν στη­ρί­ξει, και τις θε­α­τρι­νί­στι­κες ρα­τσι­στι­κές ανοη­σί­ες του νέου πλα­νη­τάρ­χη-κλό­ουν), να ζη­τεί­ται από την Αρι­στε­ρά να υιο­θε­τή­σει το «πο­λι­τι­κά ορθό», που οι αντί­πα­λοί της πε­τούν στον κά­λα­θο των αχρή­στων, όπου και ανή­κει, κάθε φορά που τα συμ­φέ­ρο­ντά τους απει­λού­νται άμεσα. Όταν η κρίση απο­κα­λύ­πτει το αστι­κό κρά­τος ως αυτό που πραγ­μα­τι­κά είναι, ως πεδίο «ανει­ρή­νευ­των τα­ξι­κών αντι­θέ­σε­ων»(για να επι­κα­λε­στώ και πάλι τους Έγκελς-Λέ­νιν), η απά­ντη­ση στον τα­ξι­κό κυ­νι­σμό των από πάνω δεν είναι η σο­βα­ρο­φά­νεια ενός απο­νευ­ρω­μέ­νου, πα­τερ­να­λι­στι­κού ύφους, επι­στη­μο­νι­κού λόγου, που εξ’ ορι­σμού αφορά μόνο σε μια μειο­ψη­φία ήδη κα­ταρ­τι­σμέ­νη με τα σχε­τι­κά θέ­μα­τα, αλλά, ας το επα­να­λά­βου­με, η «προ­σγεί­ω­ση», μέσα πάντα από το ερ­μη­νευ­τι­κό φίλ­τρο του επι­στη­μο­νι­κού σο­σια­λι­σμού, στην «πεζή» πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, τις ανά­γκες και τα αι­σθή­μα­τα των από κάτω, ώστε αυτοί να κά­νουν κτήμα τους την αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή εναλ­λα­κτι­κή.

Εν κα­τα­κλεί­δι, πι­στεύω ότι, αν και το φαι­νό­με­νο της στεί­ρας ηθι­κής κα­ταγ­γε­λί­ας είναι ήδη παρών σε πολλά τμή­μα­τα της Αρι­στε­ράς, η αντι­με­τώ­πι­ση της αστι­κής κυ­ριαρ­χί­ας και του φα­σι­στι­κού κιν­δύ­νου με την απο­γύ­μνω­ση της επα­να­στα­τι­κής θε­ω­ρί­ας από κάθε συ­ναι­σθη­μα­τι­κή-ηθι­κή ανα­φο­ρά, τη στε­ρεί από το απα­ραί­τη­το αν­θρω­πι­στι­κό της θε­μέ­λιο, συ­νι­στώ­ντας φάρ­μα­κο χει­ρό­τε­ρο από την ίδια την ασθέ­νεια. Για να θυ­μη­θού­με τον Αρι­στο­τέ­λη, που δεν ήταν μαρ­ξι­στής, «επι­στή­μη χω­ρι­ζο­μέ­νη αρε­τής, πα­νουρ­γία εστί».