Η εκτέλεση του Σάλεχ και ο πόλεμος στην Υεμένη

Ο βιο­λο­γι­κός θά­να­τος ίσως ήταν και ο μο­να­δι­κός τρό­πος να πάψει να παί­ζει ενερ­γό ρόλο στα πράγ­μα­τα ο «εφτά­ψυ­χος» πο­λι­τι­κά Σάλεχ, διά­ση­μος για τις μη­χα­νορ­ρα­φί­ες του και την ικα­νό­τη­τά του να στέ­κε­ται στην κο­ρυ­φή της εξου­σί­ας, «να χο­ρεύ­ει πάνω σε κε­φά­λια φι­διών» κατά την προ­σφι­λή του έκ­φρα­ση. Ακόμα και μετά την πτώση του, πα­ρέ­με­νε πα­νί­σχυ­ρος πο­λι­τι­κά, οι­κο­νο­μι­κά και στρα­τιω­τι­κά στην Υε­μέ­νη. Με ένα ένο­πλο χτύ­πη­μα, ο «χορός πάνω στα κε­φά­λια των φι­διών» έλαβε τέλος.

Η εκτέ­λε­ση του Σάλεχ είναι ένα ση­μείο κα­μπής στον πό­λε­μο στην Υε­μέ­νη. Πριν φτά­σου­με στις ση­με­ρι­νές εξε­λί­ξεις, αξί­ζει μια σύ­ντο­μη υπεν­θύ­μι­ση της πρό­σφα­της προϊ­στο­ρί­ας.

Το 2011 η «αρα­βι­κή άνοι­ξη» έφτα­σε και στην Υε­μέ­νη, την πιο φτωχή και πιο νε­α­νι­κή χώρα του αρα­βι­κού κό­σμου, με μια μα­ζι­κή εξέ­γερ­ση και πο­λύ­μη­νες κι­νη­το­ποι­ή­σεις να συ­γκλο­νί­ζει το κα­θε­στώς. Τους μήνες του ξε­ση­κω­μού, συ­να­ντή­θη­καν πολύ δια­φο­ρε­τι­κές δυ­νά­μεις: η φτωχή νε­ο­λαία, οι αντάρ­τες Χούτι, το σε­πα­ρα­τι­στι­κό κί­νη­μα της Νό­τιας Υε­μέ­νης. Πέρα από την κοινή δράση και την ντε­φά­κτο συμ­μα­χία ενά­ντια σε έναν κοινό αντί­πα­λο, υπήρ­ξαν τότε και κά­ποιες -σύ­ντο­μες, ανορ­γά­νω­τες, ίσως μειο­ψη­φι­κές- ανα­ζη­τή­σεις για το πώς μια «νέα Υε­μέ­νη» δεν θα άλ­λα­ζε απλώς προς το κα­λύ­τε­ρο τη ζωή των «από κάτω», αλλά θα αντι­με­τώ­πι­ζε και τις υπαρ­κτές και θε­μι­τές δυ­σφο­ρί­ες των Χούτι (κί­νη­μα μιας θρη­σκευ­τι­κής μειο­νό­τη­τας που είχε όμως και έντο­να το­πι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά -μιας και συ­γκε­ντρω­νό­ταν στα βό­ρεια της χώρας) και των κα­τοί­κων του Νότου (που χρό­νια μετά την ενο­ποί­η­ση, βρί­σκο­νταν σε πα­ρό­μοια -και χει­ρό­τε­ρη- οι­κο­νο­μι­κά θέση με αυτήν των Ανα­το­λι­κο­γερ­μα­νών μετά την ενο­ποί­η­ση της Γερ­μα­νί­ας).

Οι Χούτι είχαν βρε­θεί στο στό­χα­στρο των ενό­πλων δυ­νά­με­ων του Σάλεχ από το 2004 ως το 2010. Οι σε­πα­ρα­τι­στές του Νότου είχαν ξε­κι­νή­σει με κι­νη­το­ποι­ή­σεις που διεκ­δι­κού­σαν να πάψει η πα­ρα­μέ­λη­ση των πε­ριο­χών τους, πέ­ρα­σαν στη διεκ­δί­κη­ση μιας διευ­ρυ­μέ­νης αυ­το­νο­μί­ας για να κα­τα­λή­ξουν να συ­ζη­τούν ανοι­χτά την λύση μιας νέας ανε­ξαρ­τη­σί­ας.

Απέ­να­ντι στον ξε­ση­κω­μό του 2011, με πα­ρέμ­βα­ση των Σα­ούντ, ο Σάλεχ συμ­φώ­νη­σε να απο­μα­κρυν­θεί από την προ­ε­δρία, για να ορ­γα­νω­θεί μια «ομαλή με­τά­βα­ση». Ο μέχρι πρό­τι­νος αντι­πρό­ε­δρος Χάντι ανέ­λα­βε την εξου­σία, ενώ το κα­θε­στώς έμει­νε άθι­χτο, όπως και όλα τα δί­κτυα επιρ­ρο­ής και ισχύ­ος της οι­κο­γέ­νειας Σάλεχ (στην οι­κο­νο­μία, το πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα, αλλά και τις ένο­πλες δυ­νά­μεις). Η κρίση προ­σω­ρι­νά εκτο­νώ­θη­κε και έκτο­τε η «λύση Υε­μέ­νης» θε­ω­ρή­θη­κε πρό­τυ­πο αντί­δρα­σης των κα­θε­στώ­των και των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων απέ­να­ντι στις εξε­γέρ­σεις.  

Η συ­νέ­χεια έδει­ξε ότι τέ­τοιου τύπου ελιγ­μοί μπο­ρούν να εκτο­νώ­σουν κα­τα­στά­σεις, καθώς τα κι­νή­μα­τα του 2011 ήταν πολύ αδύ­να­μα πο­λι­τι­κά. Έδει­ξε όμως επί­σης ότι δεν μπο­ρούν να λύ­σουν τις αι­τί­ες που γέν­νη­σαν την έκρη­ξη του 2011, που είναι βα­θιές και δο­μι­κού χα­ρα­κτή­ρα.

Αυτή η «αμοι­βαία αδυ­να­μία» (των «από κάτω» να οδη­γή­σουν τις εξε­γέρ­σεις τους σε νίκες, των «από πάνω» να αντι­με­τω­πί­σουν προ­βλή­μα­τα δε­κα­ε­τιών) έχει οδη­γή­σει στα τέ­ρα­τα που βλέ­που­με σε όλη τη Βό­ρεια Αφρι­κή και Μέση Ανα­το­λή τα τε­λευ­ταία χρό­νια. Η Υε­μέ­νη δεν απο­τέ­λε­σε εξαί­ρε­ση. Ο Σάλεχ είχε την ικα­νό­τη­τα να κρα­τά­ει μια ισορ­ρο­πία με­τα­ξύ φα­τριών, τμη­μά­των του κρά­τους, πο­λι­τι­κών δυ­νά­με­ων κ.ο.κ. (η δια­χρο­νι­κή εναλ­λα­γή με­τα­ξύ υπο­στή­ρι­ξης των Χούτι ενά­ντια στους σα­λα­φι­στές και αντί­στρο­φα, στα βό­ρεια της χώρας, είναι εμ­βλη­μα­τι­κή αυτής της τα­κτι­κής). Η απο­μά­κρυν­σή του διέρ­ρη­ξε αυτές τις ισορ­ρο­πί­ες.

Η διά­δο­χη κα­τά­στα­ση δεν αντι­με­τώ­πι­σε ούτε την ακραία φτώ­χεια, ούτε οποια­δή­πο­τε άλλη δυ­σφο­ρία, ίσα-ίσα κά­ποια μέτρα λι­τό­τη­τας επέ­τει­ναν την οργή, οδη­γώ­ντας σε δια­δο­χι­κές πο­λι­τι­κές κρί­σεις. Όμως το «μο­μέ­ντουμ» του 2011 δεν υπήρ­χε πια, και οι συ­γκρού­σεις πήραν άλλο χα­ρα­κτή­ρα. Το φθι­νό­πω­ρο του 2014, εν μέσω μα­ζι­κών αντι­κυ­βερ­νη­τι­κών δια­δη­λώ­σε­ων, οι Χούτι απο­φα­σί­ζουν τη με­τα­τρο­πή τους από «το­πι­κό» αντάρ­τι­κο σε πα­νε­θνι­κή δύ­να­μη, και προ­ε­λαύ­νουν προς την πρω­τεύ­ου­σα Σαναά. Την κα­τα­λαμ­βά­νουν με εντυ­πω­σια­κή ευ­κο­λία. Αφε­νός, ο πρό­ε­δρος Χάντι είναι βαθιά αντι­δη­μο­φι­λής και η ανα­τρο­πή του έχει λαϊκή στή­ρι­ξη πολύ ευ­ρύ­τε­ρη των Χούτι του βορρά. Αφε­τέ­ρου, οι πι­στές στον Σάλεχ δυ­νά­μεις διευ­κο­λύ­νουν την προ­έ­λα­ση των ανταρ­τών, αρ­νού­με­νες να υπε­ρα­σπι­στούν τον Χάντι. Ο έκ­πτω­τος πρό­ε­δρος κα­τα­φεύ­γει στο νότο με όσες ένο­πλες δυ­νά­μεις του έμει­ναν πι­στές και από εκεί βρί­σκει αρ­γό­τε­ρα κα­τα­φύ­γιο στη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, που τον παίρ­νει υπό την προ­στα­σία της. Ακο­λού­θη­σε ο βάρ­βα­ρος πό­λε­μος που εξα­πέ­λυ­σε ο Σα­ου­δά­ρα­βας «πρί­γκι­πας του στέμ­μα­τος» Μο­χά­μεντ Μπιν Σαλ­μάν, που με τα­κτι­κή «κα­μέ­νης γης» και με έναν απάν­θρω­πο απο­κλει­σμό έχει προ­κα­λέ­σει τα τε­λευ­ταία δυό­μι­σι χρό­νια μια ανεί­πω­τη φρίκη και κα­τα­στρο­φή (βομ­βαρ­δι­σμοί σχο­λεί­ων, νο­σο­κο­μεί­ων, υπο­δο­μών ύδρευ­σης και ηλε­κτρι­σμού, χτυ­πή­μα­τα σε κη­δεί­ες και γά­μους, κα­τα­στρο­φι­κές ελ­λεί­ψεις σε ανα­γκαία φάρ­μα­κα, λι­μο­κτο­νία, χο­λέ­ρα κ.ο.κ.).

Παρά την κα­τα­στρο­φή, οι Χούτι έχουν αντέ­ξει. Έχα­σαν τα νότια της χώρας (όπου δεν είχαν ιδιαί­τε­ρη βάση στή­ρι­ξης), αλλά συ­νε­χί­ζουν να ελέγ­χουν το βορρά, την πρω­τεύ­ου­σα, και να με­τα­φέ­ρουν -έστω στιγ­μιαία- τον πό­λε­μο σε σα­ου­δα­ρα­βι­κό έδα­φος. Δια­τη­ρούν μα­ζι­κή λαϊκή στή­ρι­ξη -του­λά­χι­στον απέ­να­ντι στη βάρ­βα­ρη επέμ­βα­ση των Σα­ούντ- και έχουν κα­θη­λώ­σει το «συ­να­σπι­σμό» (Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα κ.λπ.) σε έναν επι­χει­ρη­σια­κό «βάλτο».

Όλο αυτό το διά­στη­μα, ο Σάλεχ απο­τέ­λε­σε σύμ­μα­χο των Χούτι. Ήταν ένας άβο­λος γάμος, που απο­τυ­πω­νό­ταν στις θη­ριώ­δεις κι­νη­το­ποι­ή­σεις κατά των Σα­ούντ, όπου οι οπα­δοί των Χούτι δια­δή­λω­ναν δίπλα σε θη­ριώ­δη πορ­τρέ­τα του επί δε­κα­ε­τί­ες διώ­κτη τους. Για τον Σάλεχ, ήταν ένα ακόμα παι­χνί­δι εξου­σί­ας, ένας ακόμα «χορός στα κε­φά­λια των φι­διών»: επι­τεί­νο­ντας το χάος, αυ­ξά­νο­ντας τις δυ­σκο­λί­ες για τους Σα­ούντ, φι­λο­δο­ξού­σε να κερ­δί­σει το χρί­σμα τους και ταυ­τό­χρο­να να επι­στρέ­ψει ως «σω­τή­ρας» στην Υε­μέ­νη, για να στρώ­σει το δρόμο της δια­δο­χής στο γιο του. Έφτα­σε αρ­κε­τά κοντά. Έχο­ντας κερ­δί­σει την στή­ρι­ξη των ΗΑΕ (όπου ζει ο γιος του, πε­ρι­μέ­νο­ντας να επι­στρέ­ψει), πι­θα­νά με με­σο­λά­βη­ση της Ρω­σί­ας (μετά την επί­σκε­ψη Μπιν Σαλ­μάν στη Μόσχα), φαί­νε­ται πως κέρ­δι­σε το στοί­χη­μα και έπει­σε τους Σα­ούντ (που φήμες λένε ότι ανα­ζη­τούν τρόπο απε­μπλο­κής από το στρα­τιω­τι­κό φιά­σκο) να πα­ρα­τή­σουν τον Χάντι και να στρα­φούν σε αυτόν. Ανα­κοί­νω­σε ότι είναι έτοι­μος να πρω­τα­γω­νι­στή­σει στην «αλ­λα­γή σε­λί­δας», πα­ρα­τώ­ντας τους Χούτι και ανα­λαμ­βά­νο­ντας μια δια­πραγ­μά­τευ­ση με το «διε­θνή συ­να­σπι­σμό» για να τερ­μα­τί­σει τις επι­θέ­σεις και τον απο­κλει­σμό -μια ανα­κοί­νω­ση που χαι­ρε­τί­στη­κε από το Ριάντ.

Τις επό­με­νες μέρες, ξέ­σπα­σαν συ­γκρού­σεις με­τα­ξύ των δυ­νά­με­ων του Σάλεχ και των Χούτι, με τα βομ­βαρ­δι­στι­κά της Σα­ου­δι­κής Αρα­βί­ας να στη­ρί­ζουν τους πρώ­τους, κά­νο­ντας σαφή τον χα­ρα­κτή­ρα της «ει­ρη­νευ­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας» του Σάλεχ. Αυτός ο «χορός» ήταν όμως και ο τε­λευ­ταί­ος για τον πρώην δι­κτά­το­ρα, που εκτε­λέ­στη­κε από τους Χούτι για την προ­δο­σία του.

Το ρήγμα στη συμ­μα­χία που ελέγ­χει το βορρά, ήρθε όμως μετά από ένα άλλο ρήγμα, στη συμ­μα­χία που ελέγ­χει το νότο. Εκεί, οι σε­πα­ρα­τι­στές (που πο­λε­μούν ενά­ντια στους Χούτι, θε­ω­ρώ­ντας τους «ει­σβο­λείς»), ήρθαν πρό­σφα­τα σε σύ­γκρου­ση και με τις πι­στές στον Χάντι δυ­νά­μεις. Πέρα από υπαρ­κτές δυ­σφο­ρί­ες, ρόλο έχουν παί­ξει και τα ΗΑΕ, που φαί­νε­ται πως έχουν απο­φα­σί­σει να πο­ντά­ρουν σε άλ­λους «παί­κτες», θε­ω­ρώ­ντας τον Χάντι κα­μέ­νο χαρτί. Ένα ακόμα πα­ρά­δο­ξο -αντί­στοι­χο με εκεί­νο των δια­δη­λώ­σε­ων στη Σαναά: πλάι στα αρι­στε­ρά σύμ­βο­λα της πα­λιάς «σο­σια­λί­ζου­σας» Νό­τιας Υε­μέ­νης, κυ­μα­τί­ζουν οι ση­μαί­ες των... Ηνω­μέ­νων Αρα­βι­κών Εμι­ρά­των.

Το τι θα ακο­λου­θή­σει μετά από αυτές τις ανα­τρο­πές στις μέχρι πρό­τι­νος συμ­μα­χί­ες μένει να φανεί. Όλες οι αντι­φά­σεις έχουν βγει εκρη­κτι­κά στο προ­σκή­νιο (χωρίς να συ­νυ­πο­λο­γί­ζου­με την ενί­σχυ­ση της «Αλ Κάι­ντα Αρα­βι­κής Χερ­σο­νή­σου» μέσα στο χάος του πο­λέ­μου). Το σί­γου­ρο είναι ότι το τέλος του πο­λέ­μου δεί­χνει μα­κριά. Εξί­σου σί­γου­ρο είναι ότι άλλη μια προ­σπά­θεια των Σα­ούντ να επι­βά­λουν λύση προς το συμ­φέ­ρον τους απέ­τυ­χε, προς το παρόν. Αλλά θα χρεια­στούν πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα για να απο­δε­χτούν την ήττα τους και να τερ­μα­τι­στεί η βάρ­βα­ρη επέμ­βα­ση -κάτι απο­λύ­τως ανα­γκαίο και για αν­θρω­πι­στι­κούς λό­γους, αλλά και ως πρώτο βήμα για να δρο­μο­λο­γη­θούν θε­τι­κές εξε­λί­ξεις στην πο­λύ­πα­θη Υε­μέ­νη.

Αυτό το τε­λευ­ταίο, ου­δό­λως απα­σχο­λεί την κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ, που συ­νε­χί­ζο­ντας τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό κα­τή­φο­ρο, έφτα­σε στην προ­θυ­μία να που­λή­σει όπλα που θα χρη­σι­μο­ποιού­σαν οι Σα­ούντ στο αι­μα­το­κύ­λι­σμα του λαού της Υε­μέ­νης. Είναι μια όψη που έχει χαθεί τε­λεί­ως στον καβγά γύρω από τους «με­σά­ζο­ντες», μιας και η ίδια η συ­νε­νο­χή στο έγκλη­μα δεν δεί­χνει να απα­σχο­λεί κα­νέ­να. Η ΝΔ -για να μην αφή­σει κα­νέ­να πε­ρι­θώ­ριο πα­ρερ­μη­νεί­ας της φύσης των εν­στά­σε­ών της για την πώ­λη­ση- έφτα­σε να δια­φο­ρο­ποι­η­θεί στη σχε­τι­κή ψη­φο­φο­ρία στο ευ­ρω­κοι­νο­βού­λιο για το εμπάρ­γκο όπλων. Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μπο­ρεί να κρύ­βε­ται σή­με­ρα πίσω από την κα­ταγ­γε­λία της ευ­ρω-ομά­δας της ΝΔ. Αλλά όταν ο διευ­θυ­ντής της ΚΟ (Ζα­χα­ριά­δης) δη­λώ­νει με ασύλ­λη­πτο κυ­νι­σμό ότι «δεν θα στα­μα­τή­σει ο πό­λε­μος αν δεν που­λή­σου­με τα βλή­μα­τα» ή ότι «δε φταί­ει ο πω­λη­τής, αλλά αυτός που τα χρη­σι­μο­ποιεί» και όταν η «αρι­στε­ρή αμ­φι­σβή­τη­ση» (Φίλης) πα­ρα­δέ­χε­ται ότι, αν ήταν μέλος της επι­τρο­πής εξο­πλι­σμών, μάλ­λον θα υπερ­ψή­φι­ζε πει­θαρ­χώ­ντας ή δη­λώ­νει ότι «πλέον υπάρ­χει ζή­τη­μα», επει­δή το είπε το... ευ­ρω­κοι­νο­βού­λιο, κα­τα­λα­βαί­νει κα­νείς το μέ­γε­θος της σήψης...

* Ανα­δη­μο­σί­ε­ση από το φ. 397 της Ερ­γα­τι­κής Αρι­στε­ράς