Η έμφυλη διάσταση του νομοσχεδίου Χατζηδάκη: Υποκρισία και Ευελιξία

Παρόλο που, πράγματι, στο ΜΕΡΟΣ I του ν/σ και στο πρώτο άρθρο, κυρώνεται η Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας και εναρμονίζεται η εθνική νομοθεσία, η υποκρισία είναι μεγάλη. Και αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα.

Κατ’ αρχάς, το ελληνικό κράτος ήταν υποχρεωμένο να κυρώσει τη Σύμβαση 190 και μάλιστα η προθεσμία έχει παρέλθει αρκετούς μήνες πριν. Η Γραμματεία Ισότητας ΑΔΕΔΥ έχει δημοσιοποιήσει σχετική ανακοίνωση, τον Ιανουάριο του 2021, όπου αναφέρεται ότι ενώ η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας 190 αποφασίστηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας με εντυπωσιακή πλειοψηφία στις 21 Ιουνίου 2019 και με 18μηνη προθεσμία για την υποβολή της στα εθνικά Κοινοβούλια, η σχετική ημερομηνία παρήλθε άπρακτη στις 21.12.2020 στη χώρα μας, με αποτέλεσμα, η επικύρωσή της από την Ελλάδα να εκκρεμεί μέχρι σήμερα, που χρειάστηκε στην κυβέρνηση ως «τυράκι» στη φάκα του αντεργατικού τερατουργήματος που φέρνει στη βουλή.

Στο πρωτότυπο κείμενο της εν λόγω Σύμβασης (190) υπάρχουν πολύ χρήσιμα άρθρα.

Χρήσιμα άρθρα της Σύμβασης 190

Αναγνωρίζεται η ανάγκη ώστε τα Μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας να έχουν σοβαρή ευθύνη για «να προωθούν ένα γενικό περιβάλλον μηδενικής ανοχής στη βία και την παρενόχληση ώστε να διευκολύνουν την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών και πρακτικών και ότι όλοι οι  συντελεστές στον χώρο της εργασίας πρέπει να αποφεύγουν, να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν τη βία και την παρενόχληση», όπως και η ανάγκη «υιοθέτησης ολοκληρωμένης στρατηγικής με σκοπό την εφαρμογή μέτρων για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης», «ανάπτυξης εργαλείων, καθοδήγησης, εκπαίδευσης και κατάρτισης, και ευαισθητοποίησης, σε προσβάσιμες μορφές ανάλογα την περίπτωση και η διασφάλιση αποτελεσματικών μέσων ελέγχου και διερεύνησης για περιπτώσεις βίας και παρενόχλησης, μεταξύ άλλων μέσω των επιθεωρήσεων εργασίας ή άλλων αρμοδίων αρχών».

Αυτά είναι τα καλά νέα.

Γιατί στα χρήσιμα άρθρα της Διεθνούς Σύμβασης 190, οι πρακτικές που προτείνονται βασίζονται και προϋποθέτουν την ύπαρξη μιας σειράς θεσμών και κατοχυρωμένων συλλογικών κατακτήσεων του εργατικού κινήματος, τα οποία το ν/σ Χατζηδάκη καταργεί, απενεργοποιεί και περιορίζει δραματικά στο υπόλοιπο νομοθέτημα που ακολουθεί μετά τα πρώτα 53 άρθρα.

Χαρακτηριστικά, στη Διεθνή Σύμβαση 190 αναφέρονται τα εξής (άρθρο 5): «Με σκοπό την πρόληψη και εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας, κάθε Μέλος θα σέβεται, προωθεί και πραγματώνει τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία, δηλαδή τη συνδικαλιστική ελευθερία και την πραγματική αναγνώριση του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης, την εξάλειψη κάθε μορφής αναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας, την πραγματική κατάργηση της παιδικής εργασίας και την εξάλειψη των διακρίσεων όσον αφορά την απασχόληση και το επάγγελμα, καθώς και θα προωθεί την αξιοπρεπή εργασία».Όμως, η «συνδικαλιστική ελευθερία και η πραγματική αναγνώριση του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης», τίθενται εκτός πραγματικότητας από το παρόν ν/σ, επομένως είναι αδύνατο να συνεισφέρουν στην «εξάλειψη κάθε μορφής αναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας»!

Σε άλλα σημεία αναφέρονται «νομικά, κοινωνικά, ιατρικά και διοικητικά μέτρα στήριξης για τους καταγγέλλοντες και τα θύματα», τομείς που ξέρουμε ότι στη χώρα μας, μετά από τόσα μνημόνια και την καταστροφική πανδημία, τέτοιου τύπου μέτρα, που κοστίζουν, θεωρούνται «πολυτέλεια» και «άσκοπη σπατάλη» από τη πλευρά όλων των τελευταίων κυβερνήσεων. 

Αντίστοιχες αντιφάσεις παρατηρούνται όταν στη Διεθνή Σύμβαση (πχ άρθρο 11) αναγράφεται «Κάθε Μέλος, σε διαβούλευση με τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων, θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει ότι: (α) η βία και η παρενόχληση στον χώρο της εργασίας αντιμετωπίζεται με σχετικές εθνικές πολιτικές όπως αυτές που αφορούν την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, την ισότητα και τη μη-διάκριση και την μετανάστευση, (β) οι οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων και οι σχετικές αρχές έχουν λάβει καθοδήγηση, πόρους, κατάρτιση και άλλα εργαλεία σε προσβάσιμες μορφές ανάλογα την περίπτωση, σχετικά με τη βία και την παρενόχληση στον χώρο της εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας και παρενόχλησης…». Οι πόροι δεν διατίθενται γιατί ζούμε σε καθεστώς περιοριστικών πολιτικών διαρκείας για τις τάξεις των εργαζομένων, γιατί προτιμάται η αγορά Ραφάλ και επιθετικών πολεμικών εξοπλισμών και η ροή χρημάτων προς τη μεγάλη εργοδοσία και το κεφάλαιο. Η «ασφάλεια και η υγεία στην εργασία» έχουν υποβαθμιστεί και υποχρηματοδοτηθεί εγκληματικά, ακόμα και στην περίοδο Covid, επομένως αποκλείεται να ενισχυθούν για τις περιπτώσεις παρενοχλήσεων στο χώρο της εργασίας. Όσο για τις οργανώσεις των εργαζομένων, αυτές είναι που δέχονται απανωτά πλήγματα στα επόμενα άρθρα του ν/σ.

Στο δε άρθρο 12, που αφορά στους τρόπους εφαρμογής της Σύμβασης, «μέσω εθνικών νόμων και κανονισμών καθώς και μέσω συλλογικών συμβάσεων ή άλλων μέτρων που είναι σύμφωνα με την εθνική πρακτική, μεταξύ άλλων επεκτείνοντας ή προσαρμόζοντας τα υφιστάμενα μέτρα υγείας και ασφάλειας στην εργασία για να καλύπτουν τη βία και την παρενόχληση και αναπτύσσοντας συγκεκριμένα μέτρα όπου είναι απαραίτητο», είναι ηλίου φαεινότερο ότι οι Συλλογικές Συμβάσεις δεν θα μπορούν να εξασφαλίσουν τίποτα απολύτως, αφού απλά…δεν θα υπάρχουν, κάτι για το οποίο ακριβώς αυτό το ν/σ μεριμνά με ιδιαίτερη ζέση!

Η πολιτική ισότητας των φύλων απαιτεί χρηματοδότηση δημόσιων και δωρεάν δομών, για να αίρονται τα βάρη της κοινωνικής αναπαραγωγής από τις γυναίκες της εργατικής τάξης. Στην πραγματική ζωή το σύστημα και η κυβέρνηση έχουν επιλέξει ακριβώς το αντίθετο, να συρρικνώσουν τις κοινωνικές δομές ανθρώπινης φροντίδας, γι’ αυτό και υλοποιούν οπισθοδρομικές πολιτικές, που ταυτίζουν τις γυναίκες με την οικογενειακή και δημογραφική πολιτική, όπως έμπρακτα αποτυπώθηκε στη δραματική αλλαγή της ΓΓΙΦ σε ΓΓ Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας Φύλων, τα τελευταία 2 χρόνια.

Αντιφάσεις σε βάρος των εργαζομένων

Στο πεδίο των διατάξεων του ν/σ περί της εφαρμογής της Διεθνούς Σύμβασης (MΕΡΟΣ ΙΙ) προκύπτουν επιπρόσθετα προβλήματα.

Για παράδειγμα, στις επιχειρήσεις, αντί να προβλεφθούν όργανα πρόληψης και καταγγελίας, που να μπορούν να απευθυνθούν απρόσκοπτα και άφοβα οι εργαζόμενες-οι για περιστατικά παρενόχλησης, κακοποίησης, βίας κ.ά., ορίζεται ο ίδιος «ο εργοδότης καθώς και τα φυσικά πρόσωπα που ασκούν την εξουσία του εργοδότη στη διοίκηση προσωπικού…να παραλαμβάνουν, να διερευνούν και να διαχειρίζονται κάθε καταγγελία ή σχετική αναφορά…».

Σε άλλα σημεία αναφέρονται γιατροί εργασίας, επιθεωρητές υγείας και ορθή εφαρμογή των μέτρων υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, όπως και πρόγραμμα προληπτικής δράσης και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση, λαμβάνοντας υπόψη ιδίως την οργάνωση της εργασίας, τις κοινωνικές σχέσεις, περιβαλλοντικούς και τεχνολογικούς παράγοντες, αλλά και ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Λίγα άρθρα παρακάτω θεσμοθετείται το 10ωρο εργασίας, οι υπερωρίες μέχρι και 13 ώρες ημερησίως, όπως και η δουλειά την Κυριακή! Όσο για τους γιατρούς εργασίας,είναι ανύπαρκτοι ακόμα και στο Δημόσιο. Σε εποχή Covid έχουν μετατραπεί οι εργαζόμενες-οι σε γιατρούς και νοσηλευτές των ίδιων και των οικείων τους και οι ιατρικές οδηγίες και η πρόληψη είτε δίνονται τηλεφωνικά από τον ΕΟΔΥ, είτε αποτελούν ατομική ευθύνη (selftests, μάσκες, αντισηπτικά κ.ά.). 

Επιπλέον, μόνο «οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από είκοσι (20) άτομα υποχρεούνται να υιοθετούν πολιτική για τη διαχείριση εσωτερικών καταγγελιών για περιστατικά βίας και παρενόχλησης», τη στιγμή που στην Ελλάδα είναι πάρα πολλές οι επιχειρήσεις με λιγότερα άτομα κι αυτά αφήνονται και νομικά ακάλυπτα, με το παρόν άρθρο.

Ακόμα κι όταν βεβαιωθεί ότι ο εργοδότης έχει διαπράξει παρενόχληση, κακοποίηση κ.ο.κ., ο νομοθέτης εμφανίζεται και πάλι επιεικής προς τον εργοδότη, αφού είναι διατεθειμένος να μειώσει το διοικητικό πρόστιμο που επιβλήθηκε αρχικώς κατά τριάντα τοις εκατό (30%), εάν ο εργοδότης μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης επιβολής του προστίμου συμμορφωθεί με τις υποδείξεις του οργάνου που διενήργησε τον έλεγχο, παραιτηθεί από την άσκηση των ενδίκων βοηθημάτων, και εφαρμόζει εφεξής τις διατάξεις της κείμενης εργατικής νομοθεσίας…».

Διαβάζοντας τα άρθρα του «καλού τμήματος του ν/σ» μας περιμένει ακόμα μια δυσάρεστη έκπληξη: προβλέπεται απασχόληση με τηλεργασία/εξ αποστάσεως εργασία αναλόγως της φύσης των καθηκόντων του καταγγέλοντος, εφόσον πιθανολογείται επικείμενος κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία ή την ασφάλεια εργαζομένου από περιστατικό ή τη συμπεριφορά βίας ή παρενόχλησης, έως ότου παύσει αποδεδειγμένα να υφίσταται ο επικείμενος κίνδυνος. Και νομοθετείται το παράλογο: να απομακρύνεται το θύμα κι όχι ο καταγγελλόμενος. Έτσι και το θύμα βιώνει δυσμενείς εξελίξεις, απομονωμένο από το περιβάλλον εργασίας του και ο καταγγελλόμενος αφήνεται σε θέση που να μπορεί να επαναλάβει, πιθανά, τη βία ή την παρενόχληση!

Σε επόμενα σημεία, αντί να προωθείται η καλλιέργεια αντισεξιστικής λογικής, συμπεριφοράς και πράξης, προβλέπεται η «Επιβράβευση των επιχειρήσεων για την ανάπτυξη δράσεων προώθησης της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και καταπολέμησης της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία». Με «σήμα» θα επιβραβεύονται οι επιχειρήσεις και θα εξαργυρώνουν την όποια «ισότητα» θα έχουν εφαρμόσει, αντί να θεωρείται αυτονόητη κι αδιαπραγμάτευτη η ισότητα των φύλων!

Διάλεξαν τα χειρότερα

Στο ΜΕΡΟΣ III περιγράφονται οι ρυθμίσεις για την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1158 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 «για την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές και την κατάργηση της οδηγίας 2010/18/ΕΕ του Συμβουλίου».

Με αυτές τις διατάξεις θεσπίζεται η πολυδιαφημιζόμενη άδεια πατρότητας.

Η ίδια η ευρωπαϊκή οδηγία προβλέπει πολλή ευελιξία, τηλε-εργασία και γενικά, όλοι οι παράγοντες υπόκεινται σε ρυθμίσεις «ευέλικτες»: η εργασία, η άδεια, το ωράριο, ο χώρος εργασίας, τα πάντα!

Ωστόσο, σε όσα σημεία παρέχεται δυνατότητα συγκεκριμενοποίησης διατάξεων από τα Κράτη-Μέλη, η Ελλάδα έχει επιλέξει τις χειρότερες εκδοχές.

Δηλαδή, στο άρθρο 1, παρόλο που την άδεια πατρότητας δικαιούται να τη λάβει γενικότερα ο «δεύτερος γονέας», στη χώρα μας σκαλώνει μια τέτοια πρόβλεψη, αφού η τεκνοθεσία δεν επιτρέπεται στα ομόφυλα ζευγάρια και το μόνο που είναι «αποδεκτό» είναι το παραδοσιακό πατέρας-μητέρα.

Επιπλέον, όπου γίνεται αναφορά ότι τα Κράτη-Μέλη μπορούν να εξαρτούν το δικαίωμα γονικής άδειας από περιόδους προηγούμενης απασχόλησης ή από απαίτηση συγκεκριμένου χρόνου προϋπηρεσίας, ο χρόνος εργασίας/προϋπηρεσίας που διαλέγει η χώρα μας είναι ο μεγαλύτερος δυνατός, ενώ ο χρόνος της άδειας λόγω ανωτέρας βίας, είναι ο μικρότερος δυνατός.

Η τηλε-εργασία, όπως έχει διαφανεί και από το ν/σ Βορίδη για το Δημόσιο, αντικαθιστά σε πάρα πολλές περιπτώσεις τις μικρές ή μεγαλύτερες άδειες και παρέχεται πολύ συχνά ως δυνατότητα επιλογής από τον εργαζόμενο ή από την εργαζόμενη, αντί για διάφορες μορφές αδειών. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνη πρόβλεψη, που διαβρώνει τα κεκτημένα του εργατικού κινήματος σχετικά με τον τρόπο κάλυψης πολλών αναγκών του.

Εξάλλου, οι Μητσοτάκης κι οι υπουργοί του διαφημίζουν εξαιρετικά συχνά την τηλε-εργασία, ως μέτρο ελάφρυνσης των γυναικών, θεωρώντας ότι η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές θα επέλθει μεταφέροντας τη δουλειά στο σπίτι, συγχέοντας τη δουλειά με την προσωπική ζωή και κάνοντας τη ζωή κόλαση, τόσο στη δουλειά όσο και στο σπίτι!

Το φεμινιστικό και το εργατικό κίνημα έχουν πολλή κινηματική δουλειά άμεσα, ώστε, αφενός να ενημερώσουν τις γυναίκες της εργατικής τάξης για το ν/σ Χατζηδάκη και τις υποκριτικές διατάξεις του, αφετέρου να οργανώσουν αντιστάσεις και διεκδικήσεις.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά