Η ξεχασμένη ιστορία του ελληνικού τροτσκισμού

“Πάμε Ακρο­ναυ­πλία γι αρχή μ’ αψη­φι­σιά

για κά­ποιους μο­να­ξιώ­τες μ’ ένα φεγ­γί­τη μοι­ρα­σιά.

Θυ­μά­μαι από τη Θήβα έναν λε­βέ­ντη για­τρό

η «ΟΠΛΑ» του χε τάξει να τον βρού­νε μι­σε­ρό.

Τον βρή­καν κρε­μα­σμέ­νο θα ‘βγαι­νε σε ένα μήνα

και κλέ­ψαν το τε­φτέ­ρι του που θα ‘δινε στον Στίνα.

Να σε πάω Ικα­ρία, Μα­κρό­νη­σο ή Γυάρο

για τη σιωπή μου εκεί κά­ποιοι με ‘λέγαν «Χάρο».”

Active Member, “Ο μπαρ­μπα Γιάν­νης και η απο­λη­σμο­νιά” (Το τρα­γού­δι ανα­φέ­ρε­ται στο Γιάν­νη Ταμ­τά­κο, έναν τσα­γκά­ρη τρο­τσκι­στή από τη Θεσ­σα­λο­νί­κη που πρω­το­στά­τη­σε στους ερ­γα­τι­κούς αγώ­νες της επο­χής του)

Τα έβα­λαν με τα σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά και γρα­φειο­κρα­τι­κά στοι­χεία του ΣΕΚΕ αρ­χι­κά και του ΚΚΕ αρ­γό­τε­ρα. Επέ­μει­ναν στο να εντα­χθεί το ΣΕΚΕ στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή και να με­το­νο­μα­στεί σε ΚΚΕ. Απο­τέ­λε­σαν το βα­σι­κό θε­ω­ρη­τι­κό οπλο­στά­σιο του νε­ο­σύ­στα­του τότε κόμ­μα­τος. Ήλεγ­χαν αρ­κε­τά σω­μα­τεία και συμ­με­τεί­χαν στις με­γα­λύ­τε­ρες ερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις του με­σο­πο­λέ­μου με απο­κο­ρύ­φω­μα το Μάη του ’36 στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. Εξέ­δι­δαν ερ­γα­τι­κές εφη­με­ρί­δες και μαρ­ξι­στι­κά βι­βλία. Διώ­χθη­καν από τη δι­κτα­το­ρία του Πα­γκά­λου, από το βε­νι­ζε­λι­κό Ιδιώ­νυ­μο, από τη δι­κτα­το­ρία του Με­τα­ξά, από τις κα­το­χι­κές δυ­νά­μεις και τις δω­σί­λο­γες κυ­βερ­νή­σεις τους και σφα­γιά­στη­καν από την ΟΠΛΑ. Οι έλ­λη­νες τρο­τσκι­στές απο­τέ­λε­σαν το πιο γνή­σιο και ατό­φιο κομ­μά­τι του εγ­χώ­ριου κομ­μου­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος όταν αυτό ήταν ακόμη στη νιότη του. Σή­με­ρα, όμως οι αγώ­νες που έδω­σαν κατά τη διάρ­κεια του με­σο­πο­λέ­μου και του Β’ΠΠ αντι­με­τω­πί­ζο­νται με τρα­γι­κές συ­κο­φα­ντί­ες και δια­στρε­βλώ­σεις. Η πίστη τους στη δύ­να­μη της ερ­γα­τι­κής τάξης, οι ανα­λύ­σεις τους για τον ελ­λη­νι­κό κα­πι­τα­λι­σμό και η εμπλο­κή τους στους ερ­γα­τι­κούς αγώ­νες της πε­ριό­δου, τους δι­καί­ω­σαν. Το δυ­σα­νά­λο­γο βάρος που είχαν ανα­λά­βει στις πλά­τες τους όμως, καθώς και το γε­γο­νός ότι δεν το μοί­ρα­σαν με­τα­ξύ τους τους τσά­κι­σε.

Οι επα­να­στά­τες μαρ­ξι­στές στο με­σο­πό­λε­μο

Εμ­βλη­μα­τι­κή φι­γού­ρα του ελ­λη­νι­κού τρο­τσκι­σμού απο­τε­λεί ο Πα­ντε­λής Που­λιό­που­λος. Γεν­νή­θη­κε στη Θήβα το 1900 και έζησε εκεί μέχρι που τε­λεί­ω­σε το γυ­μνά­σιο. Εν συ­νε­χεία το 1919 ει­σά­γε­ται στη Νο­μι­κή Σχολή και ορ­γα­νώ­νε­ται στο ΣΕΚΕ. Είναι φα­ντά­ρος κατά τη διάρ­κεια του ελ­λη­νο­τουρ­κι­κού πο­λέ­μου και ανα­πτύσ­σει έντο­νη αντι­μι­λι­τα­ρι­στι­κή και αντι­πο­λε­μι­κή δράση στη Μικρά Ασία συ­σπει­ρώ­νο­ντας γύρω του κομ­μου­νι­στι­κούς πυ­ρή­νες. Τυ­πώ­νει και μοι­ρά­ζει προ­κη­ρύ­ξεις ανα­δει­κνύ­ο­ντας τα πραγ­μα­τι­κά αίτια του πο­λέ­μου στους φα­ντά­ρους. Η δράση του αυτή για την οποία και συ­νε­λή­φθη, θα απο­τε­λέ­σει τη βάση ώστε να παί­ξει ηγε­τι­κό ρόλο στο κί­νη­μα των Πα­λαιών Πο­λε­μι­στών αρ­γό­τε­ρα (1923-1925) το οποίο είχε πολύ με­γά­λη κοι­νω­νι­κή απή­χη­ση.Ο Που­λιό­που­λος, ένας μά­χι­μος δι­κη­γό­ρος με απε­ριό­ρι­στη νο­μι­κή υπο­στή­ρι­ξη σε απερ­γούς και διω­κό­με­νους ερ­γα­ζό­με­νους, ένας δια­νο­ού­με­νος της αρι­στε­ράς με δυ­να­τό­τη­τα να μιλά 10 γλώσ­σες και ένας κομ­μου­νι­στής που βρι­σκό­ταν σε διαρ­κή επαφή με την ερ­γα­τι­κή τάξη και το κί­νη­μα, ήταν από τους πρώ­τους που ει­ση­γή­θη­κε την μπολ­σε­βι­κο­ποί­η­ση του ΣΕΚΕ και την έντα­ξη στην Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή. Απο­τέ­λε­σε τον πρώτο εκλεγ­μέ­νο Γε­νι­κό Γραμ­μα­τέα του νε­ο­σύ­στα­του κομ­μου­νι­στι­κού κόμ­μα­τος και αντι­τά­χθη­κε σθε­να­ρά στις σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές τά­σεις που υπήρ­χαν στο κόμμα. Με το ίδιο πάθος, όμως, αντι­τά­χθη­κε και στη στα­λι­νο­ποί­η­ση των ΚΚ που προ­ω­θού­νταν εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο από την Κο­μι­ντέρν. Όντας ένας αγω­νι­στής με με­γά­λη μαρ­ξι­στι­κή κα­τάρ­τι­ση μπο­ρού­σε να κα­τα­νο­ή­σει τις δια­μά­χες που ανα­πτύσ­σο­νταν στη Μόσχα. Τον προ­βλη­μά­τι­ζε η πο­ρεία της ΕΣΣΔ και η γρα­φειο­κρα­τία που γι­γα­ντω­νό­ταν. Συ­ντά­χθη­κε με τον Τρό­τσκι και τη Διε­θνή Αρι­στε­ρή Αντι­πο­λί­τευ­ση κα­τα­νο­ώ­ντας τις αντι­φά­σεις που αντι­με­τώ­πι­ζε η ΕΣΣΔ και την προ­βλη­μα­τι­κή κα­τεύ­θυν­ση που έπαιρ­νε έχο­ντας στην ηγε­σία της τον Στά­λιν.

Πριν συν­δε­θεί με τον Τρό­τσκι και ξε­κι­νή­σει να εκ­δί­δει το πε­ριο­δι­κό «Σπάρ­τα­κος», δια­γρά­φε­ται ως λικ­βι­ντα­ρι­στής το 1927 από τη στα­λι­νι­κή πτέ­ρυ­γα του ΚΚΕ που με τη συν­δρο­μή της Κο­μι­ντέρν έχει γίνει κυ­ρί­αρ­χη. Μαζί με τους Σε­ρα­φείμ Μά­ξι­μο, Πα­στία Για­τσό­που­λο και Γιώρ­γο Νί­κο­λη ανα­λαμ­βά­νουν να δρά­σουν σαν εξω­κομ­μα­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση στο ΚΚΕ, αφό­του διε­γρά­φη­σαν. Μέχρι το 1934 προ­σπα­θού­σαν αντι­πο­λι­τευ­τι­κά να ανα­μορ­φώ­σουν το ΚΚΕ ασκώ­ντας κρι­τι­κή στην ηγε­σία του και στις πο­λι­τι­κές της. Τον Οκτώ­βριο του 1934, όταν έγινε σαφές ότι τα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα διε­θνώς ήταν υπό τον πλήρη έλεγ­χο του στα­λι­νι­σμού, ο Που­λιό­που­λος συ­ντάσ­σε­ται με τη γραμ­μή του Τρό­τσκι για την οι­κο­δό­μη­ση νέων επα­να­στα­τι­κών κομ­μά­των. Αυτή ήταν η δεύ­τε­ρη δια­φω­νία των σπαρ­τα­κι­στών (Που­λιό­που­λος) με τους αρ­χειο­μαρ­ξι­στές (αρ­χι­κά ρι­ζο­σπά­στες σο­σια­λι­στές και με­τέ­πει­τα τρο­τσκι­στές που δρού­σαν αυ­τό­νο­μα από το ΚΚ). Οι αρ­χειο­μαρ­ξι­στές δρού­σαν τε­λεί­ως ανε­ξάρ­τη­τα από το ΚΚ ήδη από τις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του ’20 συ­σπει­ρώ­νο­ντας δυ­νά­μεις γύρω από το πε­ριο­δι­κό που εξέ­δι­δαν. Είχαν έντο­νη θε­ω­ρη­τι­κή ενα­σχό­λη­ση και ισχυ­ρές ρίζες σε σω­μα­τεία και συν­δι­κά­τα χωρίς όμως ποτέ να κα­τα­φέ­ρουν να συν­δέ­σουν την πρώτη με τις δεύ­τε­ρες, παρά το ότι υπο­λο­γί­ζε­ται ότι στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του ’20 ο αρ­χειο­μαρ­ξι­σμός είχε πε­ρισ­σό­τε­ρα μέλη από το ΚΚΕ. Οι τρο­τσκι­στές που συ­σπει­ρώ­θη­καν γύρω από τον Που­λιό­που­λο, θε­ω­ρού­σαν δια­σπα­στι­κή και σε­χτα­ρι­στι­κή την πο­λι­τι­κή λο­γι­κή και τις πρα­κτι­κές των αρ­χειο­μαρ­ξι­στών. Η ενα­ντί­ω­ση των τε­λευ­ταί­ων στην οι­κο­δό­μη­ση νέων επα­να­στα­τι­κών κομ­μά­των που θα λει­τουρ­γού­σαν αντι­πα­ρα­θε­τι­κά στο στα­λι­νι­σμό ήταν και ο λόγος που δεν κα­τά­φε­ραν να συ­να­ντη­θούν ούτε το ’34, πα­ρό­τι αρ­κε­τοί αγω­νι­στές του αρ­χειο­μαρ­ξι­σμού τον εγκα­τέ­λει­ψαν για να συ­ντα­χθούν με το νέο εγ­χεί­ρη­μα του Που­λιό­που­λου.

Η πάλη ενά­ντια στο Λαϊ­κο­με­τω­πι­σμό

Σε όλη τη δε­κα­ε­τία του 1930, ο ελ­λη­νι­κός τρο­τσκι­σμός έδωσε τε­ρά­στιες πο­λι­τι­κές μάχες ενά­ντια στην επί­ση­μη γραμ­μή της Κομ­μου­νι­στι­κής Διε­θνούς η οποία εδώ και πολλά χρό­νια είχε πάψει να λει­τουρ­γεί ως διε­θνής ένωση κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των αλλά ως όρ­γα­νο εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής της ΕΣΣΔ. Με το πέρας της αρι­στε­ρί­στι­κης γραμ­μής της τρί­της πε­ριό­δου και τη θε­ω­ρία του σο­σιαλ­φα­σι­σμού, ο Στα­λι­νι­σμός πέ­ρα­σε στη θε­ω­ρία των στα­δί­ων και στα Λαϊκά Μέ­τω­πα. Στην αντί­λη­ψη δη­λα­δή ότι δεν είναι ώρι­μες οι συν­θή­κες ώστε η ερ­γα­τι­κή τάξη να πάρει επα­να­στα­τι­κές πρω­το­βου­λί­ες και ότι προ­έ­χουν οι δια­τα­ξι­κές συμ­μα­χί­ες με κομ­μά­τια του προ­ο­δευ­τι­κού αστι­σμού. Το ΚΚΕ επι­κύ­ρω­σε αυτή την αντί­λη­ψη στην 6η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του το 1934. Συ­γκε­κρι­μέ­να, υιο­θέ­τη­σε την άποψη ότι η Ελ­λά­δα είχε υπο­λείμ­μα­τα μι­σο­φε­ου­δαρ­χι­κών σχέ­σε­ων και ότι απο­τε­λού­σε έναν ανο­λο­κλή­ρω­το αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κό σχη­μα­τι­σμό γι αυτό προ­έ­κυ­πτε η ανά­γκη παλ­λαϊ­κού αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κού ξε­ση­κω­μού προ­κει­μέ­νου να ολο­κλη­ρω­θεί ο ελ­λη­νι­κός κα­πι­τα­λι­σμός. Αυτή η ανα­βο­λή του επα­να­στα­τι­κού κα­θή­κο­ντος επ’ αό­ρι­στον και η κα­τα­δί­κη των ΚΚ σε λύ­σεις εντός συ­στή­μα­τος, βρήκε απά­ντη­ση από τους επα­να­στά­τες κομ­μου­νι­στές της πε­ριό­δου. Ο Που­λιό­που­λος με το πολύ ση­μα­ντι­κό θε­ω­ρη­τι­κό του έργο «Δη­μο­κρα­τι­κή ή Σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση στην Ελ­λά­δα», απέ­δει­ξε ότι ο ελ­λη­νι­κός κοι­νω­νι­κός σχη­μα­τι­σμός από το τε­λευ­ταίο τέ­ταρ­το του 19ου αιώνα έως το Με­σο­πό­λε­μο είχε ολο­κλη­ρώ­σει τον αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κό του με­τα­σχη­μα­τι­σμό και ότι χρέος των κομ­μου­νι­στών στην Ελ­λά­δα είναι να ορ­γα­νω­θούν προ­κει­μέ­νου να κα­τα­λά­βουν την εξου­σία και να δη­μιουρ­γή­σουν την ερ­γα­τι­κή δη­μο­κρα­τία των σο­βιέτ. Κό­ντρα στη λο­γι­κή των στα­δί­ων επι­χει­ρη­μα­το­λό­γη­σε υπέρ ενός προ­γράμ­μα­τος που θα έβγα­ζε την ερ­γα­τι­κή τάξη στο προ­σκή­νιο και θα την κα­θι­στού­σε κα­τα­λύ­τη των εξε­λί­ξε­ων.

Οι τρο­τσκι­στές στον Β’ Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο

Ο Τρό­τσκι ήδη από το 1938 είχε δια­κρί­νει τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό χα­ρα­κτή­ρα του επερ­χό­με­νου πο­λέ­μου. Ο Β’ΠΠ πό­λε­μος δε θα ήταν ένας αντι­φα­σι­στι­κός πό­λε­μος αλλά ένας πό­λε­μος για το ξα­να­μοί­ρα­σμα του κό­σμου. Αυτό αντι­κα­το­πτρί­ζε­ται στο τι σχέ­σεις ανέ­πτυ­ξαν οι κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις με το φα­σι­σμό τη δε­κα­ε­τία του ’30. Σε καμία πε­ρί­πτω­ση όμως αυτό δε ση­μαί­νει ότι ο Τρό­τσκι ταύ­τι­ζε την αστι­κή δη­μο­κρα­τία με το φα­σι­σμό. Αντί­θε­τα ο στα­λι­νι­σμός ήταν αυτός που μέχρι το 1933 υιο­θε­τώ­ντας τη θε­ω­ρία του σο­σιαλ­φα­σι­σμού, ταύ­τι­ζε τα σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά κόμ­μα­τα με τα να­ζι­στι­κά με απο­τέ­λε­σμα τον αυ­το­κτο­νι­κό σε­χτα­ρι­σμό του ΚΚ Γερ­μα­νί­ας και την άνοδο του Χί­τλερ στην εξου­σία. Ο Τρό­τσκι υπο­στή­ρι­ζε ότι οι ερ­γά­τες έχουν χρέος να αντι­τα­χθούν στο φα­σι­σμό αξιο­ποιώ­ντας τα δικά τους επα­να­στα­τι­κά όπλα και όχι γι­νό­με­νοι ακό­λου­θοι της αστι­κής τάξης.

Πάνω σε αυτή την άποψη του Τρό­τσκι, δια­μορ­φώ­θη­καν δύο δια­φο­ρε­τι­κές προ­σεγ­γί­σεις του ελ­λη­νι­κού τρο­τσκι­σμού στο ζή­τη­μα του του Β’ΠΠ. Η πρώτη ήταν αυτή του Που­λιό­που­λου και των συ­ντρό­φων του που υπο­στή­ρι­ζαν ότι παρά την υπε­ρί­σχυ­ση των πα­τριω­τι­κών συν­θη­μά­των ένα­ντι των τα­ξι­κών εντός του ΕΑΜ, η κυ­ρί­αρ­χη τάξη φο­βά­ται το αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κό αί­σθη­μα που κρύ­βε­ται στις τά­ξεις του και που γεν­νιέ­ται από τη διαρ­κή απο­σύν­θε­ση και κα­τάρ­ρευ­ση του κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος. Η ορ­γά­νω­ση του Που­λιό­που­λου ανα­γνώ­ρι­ζε ότι πίσω από τον εθνι­κο­πα­τριω­τι­κό λόγο του ΕΑΜ υπήρ­χε μια τε­ρά­στια μάζα αγω­νι­στών που ανά πάσα στιγ­μή μπο­ρού­σε να δρά­σει κάτω από τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κά συν­θή­μα­τα. Μια μάζα φτω­χών αν­θρώ­πων που δεν πά­λευαν για το έθνος αλλά για τη διεκ­δί­κη­ση μιας άλλης κοι­νω­νί­ας. Αυτός ήταν και ο λόγος που το ρεύμα του Που­λιό­που­λου κα­τέ­κρι­νε την ηγε­σία του ΕΑΜ για τις αυ­τα­πά­τες που έσπερ­νε στην ερ­γα­τι­κή τάξη ωραιο­ποιώ­ντας στα μάτια της τον αγ­γλο­α­με­ρι­κά­νι­κο ιμπε­ρια­λι­σμό. Για τους έλ­λη­νες επα­να­στά­τες μαρ­ξι­στές της πε­ριό­δου η πάλη ενά­ντια στο φα­σι­σμό δεν ήταν απο­κομ­μέ­νη από τον αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κό αγώνα.

Η δεύ­τε­ρη προ­σέγ­γι­ση ήταν αυτή του Άγι Στίνα που απέρ­ρι­πτε εξαρ­χής την εμπλο­κή στην αντί­στα­ση. Εν­στερ­νι­ζό­με­νος την αντί­λη­ψη του επα­να­στα­τι­κού ντε­φε­τι­σμού, ο Στί­νας και οι σύ­ντρο­φοί του υπο­στή­ρι­ζαν ότι εφό­σον μι­λά­με για έναν ιμπε­ρια­λι­στι­κό πό­λε­μο από όλες τις πλευ­ρές, δεν έχει κα­νέ­να νόημα η σύ­ντα­ξη των ελ­λή­νων κομ­μου­νι­στών στο πλευ­ρό της μιας από τις αντι­μα­χό­με­νες ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυ­νά­μεις. Αντί­θε­τα προ­έ­κρι­νε τη συ­να­δέλ­φω­ση των ελ­λή­νων με τους ξέ­νους στρα­τιώ­τες και την ενα­ντί­ω­σή τους στην πο­λε­μι­κή μη­χα­νή. Ο Στί­νας αρ­νιό­ταν να δει το μα­ζι­κό χα­ρα­κτή­ρα και τη λαϊκή βάση του ΕΑ­Μι­κού κι­νή­μα­τος. Επι­χει­ρη­μα­το­λό­γη­σε ορθά για τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό χα­ρα­κτή­ρα του πο­λέ­μου με βάση τα οι­κο­νο­μι­κά κρι­τή­ρια, υπο­τι­μώ­ντας όμως τα πο­λι­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της πο­λε­μι­κής σύ­γκρου­σης των δύο αντι­μα­χό­με­νων πλευ­ρών.

Πάρα πολ­λοί Τρο­τσκι­στές παρά τη σκλη­ρή και σωστή κρι­τι­κή στην ηγε­σία του ΕΑΜ πήραν μέρος στο αντι­στα­σια­κό κί­νη­μα. Άλ­λο­τε το έκα­ναν φα­νε­ρώ­νο­ντας την πο­λι­τι­κή τους ταυ­τό­τη­τα και άλ­λο­τε δρώ­ντας μυ­στι­κά γνω­ρί­ζο­ντας την εχθρό­τη­τα του ΚΚΕ απέ­να­ντι στον τρο­τσκι­σμό αλλά και σε κάθε τι που αμ­φι­σβη­τού­σε την ορ­θο­δο­ξία του. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό πα­ρά­δειγ­μα ο Σταύ­ρος Βε­ρού­χης ο οποί­ος είχε θέσει ανοι­χτά από το 1943 το ζή­τη­μα του ορ­γα­νω­μέ­νου πε­ρά­σμα­τος των τρο­τσκι­στών στη στρα­τιω­τι­κή δράση. Συμ­με­τεί­χε ενερ­γά στην αντί­στα­ση και είχε εκλε­γεί εθνο­σύμ­βου­λος της ΠΕΕΑ (Κυ­βέρ­νη­ση του Βου­νού). Όλα αυτά όμως μέχρι να δο­λο­φο­νη­θεί το 1944 από στα­λι­νι­κά στε­λέ­χη που γνώ­ρι­ζαν την ταυ­τό­τη­τά του. Άλλο πα­ρά­δειγ­μα απο­τέ­λε­σε το κόμμα του Θ.Απο­στο­λί­δη (το οποίο βρι­σκό­ταν κοντά στον τρο­τσκι­σμό) που ζή­τη­σε να συμ­με­τά­σχει στο ΕΑΜ για να λάβει την άρ­νη­ση της ηγε­σί­ας του ΚΚΕ. Θε­τι­κή στάση απέ­να­ντι στην αντί­στα­ση κρά­τη­σαν και οι αρ­χειο­μαρ­ξι­στές που κρύ­βο­ντας την ταυ­τό­τη­τά τους εντά­χθη­καν στο ΕΑΜ. Έγι­ναν όμως πολύ εύ­κο­λα θύ­μα­τα της επι­θε­τι­κό­τη­τας της ηγε­σί­ας του ΚΚΕ και πολ­λοί από αυ­τούς δο­λο­φο­νή­θη­καν.

Η λα­σπο­λο­γία, η τρο­μο­κρα­τία, η ποι­νι­κο­ποί­η­ση των δια­φω­νιών και οι δο­λο­φο­νί­ες ήταν τα συ­νη­θέ­στε­ρα μέσα για την αντι­με­τώ­πι­ση των τρο­τσκι­στών εκεί­νη την εποχή. Ο ίδιος ο Νίκος Ζα­χα­ριά­δης κα­τη­γο­ρού­νταν για τη δο­λο­φο­νία του αρ­χειο­μαρ­ξι­στή Ηλία Γε­ωρ­γο­πα­πα­δά­του ήδη από το 1927. Μπο­ρεί να φα­ντα­στεί κα­νείς το τι συ­νέ­βη στα χρό­νια του πο­λέ­μου. Πάρα πολ­λοί τρο­τσκι­στές δο­λο­φο­νή­θη­καν από την ΟΠΛΑ. Οι οι­κο­γέ­νειές τους, όμως, με υπό­δει­ξη των τρο­τσκι­στι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων δεν προ­έ­βη­σαν σε μη­νύ­σεις θε­ω­ρώ­ντας τις δο­λο­φο­νί­ες ως εν­δο­τα­ξι­κή δια­μά­χη που δεν πρέ­πει να δώσει τροφή στον εχθρό.

Συ­μπε­ρά­σμα­τα

Ο ελ­λη­νι­κός τρο­τσκι­σμός δεν κα­τέ­βη­κε από τον ου­ρα­νό. Αντι­κα­τό­πτρι­ζε τις δια­μά­χες που επι­κρα­τού­σαν εκεί­νη την εποχή στο διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα με επί­κε­ντρο τη Μόσχα. Οι επα­να­στά­τες μαρ­ξι­στές της επο­χής δεν μπο­ρού­σαν να συμ­βι­βά­σουν την πο­λι­τι­κή τους ταυ­τό­τη­τα και τους αγώ­νες τους με τη στα­λι­νι­κή γρα­φειο­κρα­τία και τη δια­στρέ­βλω­ση του μαρ­ξι­σμού. Ρί­χτη­καν στους ερ­γα­τι­κούς αγώ­νες της επο­χής τους, ανέ­πτυ­ξαν θε­ω­ρη­τι­κή επε­ξερ­γα­σία και προ­σπά­θη­σαν να στή­σουν ορ­γα­νώ­σεις. Πολύ λίγοι στον αριθ­μό, αλλά έτοι­μοι για με­γά­λες μάχες, αφο­σιώ­θη­καν στην τα­ξι­κή πάλη και στο χει­ρα­φε­τη­τι­κό πρό­ταγ­μα διεκ­δι­κώ­ντας μια άλλη κοι­νω­νία. Σή­με­ρα, μέσα από τα σωστά τους και τα λάθη τους, μας έχουν αφή­σει την κλη­ρο­νο­μιά του ενιαί­ου με­τώ­που, του με­τα­βα­τι­κού προ­γράμ­μα­τος και του διε­θνι­σμού, μα­κριά από λο­γι­κές πε­ρι­χα­ρά­κω­σης και ανα­ζή­τη­σης της από­λυ­της αλή­θειας. Με τον ίδιο τρόπο που ο Πα­ντε­λής Που­λί­ο­που­λος κοί­τα­ζε τους Ιτα­λούς φα­ντά­ρους στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα και τους κα­λού­σε στη γλώσ­σα τους να μην τον εκτε­λέ­σουν στο όνομα του αντι­φα­σι­σμού και της διε­θνι­στι­κής αλ­λη­λεγ­γύ­ης, πρέ­πει να προ­τά­ξου­με τους τα­ξι­κούς αγώ­νες απέ­να­ντι στις λο­γι­κές της εθνι­κής συμ­φι­λί­ω­σης και της πα­τρί­δας. Τότε ίσως να απο­φύ­γου­με κά­ποιες από τις τρα­γω­δί­ες του πα­ρελ­θό­ντος. Τότε ίσως φτά­σου­με πιο κοντά σε μια κοι­νω­νία δια­φο­ρε­τι­κή.