Λίγο μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚ Κίνας, που χαρακτηρίστηκε από την κατοχύρωση της παντοδυναμίας του Σι Γινπίνγκ*, ο Πρόεδρος της Κίνας βρέθηκε αντιμέτωπος με το μεγαλύτερο κύμα λαϊκής αμφισβήτησης στα 10 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία.
(*Βλ. «Το 20ό Συνέδριο του ΚΚ Κίνας: Δύναμη, ανταγωνισμοί και πολυπολισμός»)
Σε πείσμα κάποιων περιγραφών στα μεγάλα ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν ως «πρωτοφανή» την ενεργοποίηση των ανθρώπων στην Κίνα, οι αγώνες και οι αντιστάσεις δεν είναι καθόλου ξένες στη χώρα.
Ωστόσο το σημερινό κύμα διαδηλώσεων έχει κάποια χαρακτηριστικά τα οποία όντως το ξεχωρίζουν σε σχέση με τους προηγούμενους αγώνες στην Κίνα.
Καταρχήν, είναι εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο η εξάπλωση των διαδηλώσεων σε διάφορες πόλεις της αχανούς χώρας, από τα δυτικά της άκρα μέχρι τις νοτιοανατολικές ακτές της. Η μαζικότητα ή η μαχητικότητα διαφέρει από πόλη σε πόλη, ούτε είναι δόκιμο να μιλήσει κανείς για «πανεθνική» διάσταση, ωστόσο για πρώτη φορά εδώ και πάρα πολλά χρόνια (ίσως από το 1989), εμφανίζεται ένα κύμα που ξεπερνά τον παραδοσιακά τοπικό χαρακτήρα των προηγούμενων αγώνων.
Έπειτα εμφανίζεται και μια άλλη μορφή ενότητας, αυτή μεταξύ διαφορετικών εθνοτήτων (οι ταραχές είχαν ως αφετηρία την Σινγιάνγκ με το ισχυρό μουσουλμανικό στοιχείο των Ουιγούρων αλλά συμμετέχουν μαζικά Κινέζοι Χαν) αλλά και κοινωνικών ομάδων: Οι βιομηχανικοί εργάτες -όπως της Foxconn- και οι κάτοικοι των μεγάλων εργατικών πολυκατοικιών, οι φοιτητές σε περίπου 50 πανεπιστήμια της χώρας, τα μεσοστρώματα της Σανγκάης, όπου άλλοι εκφράζουν τις δυσφορίες τους για τις βάρβαρες εργασιακές συνθήκες, άλλοι για τον ασφυκτικό έλεγχο του κράτους στην καθημερινότητά τους, άλλοι για την ευρύτερη έλλειψη δημοκρατικών ελευθεριών.
Από το συνδυασμό αυτών των στοιχείων προκύπτει κι ένα τρίτο: τη στοχοποίηση της κορυφής του κράτους, είτε διατυπωμένη ρητά στα συνθήματα (κατά του Σι, ή κατά του ΚΚ), είτε ως γενικότερο αίσθημα ότι τα προβλήματα είναι συνολικά-συστημικά. Πρόκειται επίσης για τομή σε σχέση με τους παλιότερους αγώνες που παραδοσιακά στοχοποιούσαν τους τοπικούς αξιωματούχους. Αυτή η πρακτική αντανακλούσε μια πραγματικότητα (τοπικοί κυβερνήτες κ.ά. στελέχη απολαμβάνουν συχνά μεγάλες «αυτονομίες» στη διαχείριση των περιοχών τους), ενώ στηριζόταν και σε έναν υπολογισμό: Να αποφευχθεί η καταστολή από το κεντρικό κράτος ή/και να «διευκολυνθεί» από τους διαδηλωτές η πρακτική του Πεκίνου να παρεμβαίνει ενίοτε «πυροσβεστικά», κάνοντας κάποιες παραχωρήσεις και φορτώνοντας όλη την ευθύνη στον εκάστοτε τοπικό άρχοντα.
Στο φόντο αυτής της εξέλιξης βρίσκονται κάποιες συνολικότερες δυναμικές. Για ένα διάστημα, το κινεζικό κράτος είχε κατορθώσει να διαμορφώσει μια σχετική κοινωνική ειρήνη. Η ταχύτατη ανάπτυξη είχε φέρει βελτιώσεις (ή την προσδοκία βελτίωσης) στις (εξωφρενικά χαμηλές για χρόνια) απολαβές αρκετών εργατών, είχε δημιουργήσει μια «μεσαία τάξη» στις μεγάλες πόλεις και σε αυτό το φόντο εμφανιζόταν και μια υποτυπώδης «κοινωνία των πολιτών» -κυρίως από φοιτητικά στρώματα που είτε επιχειρούσαν με ιντερνετικά και έντυπα Μέσα να αυξήσουν τη λογοδοσία των Αρχών είτε καταπιάνονταν με τη δημιουργία «εργατικών ΜΚΟ» (ουσιαστικά προσπάθειες «από έξω» παρέμβασης στα εργοστάσια και στήριξης των εργατικών αγώνων και δικαιωμάτων).
Όμως τα τελευταία χρόνια, ο Σι Γινπίνγκ καθοδηγεί μια αυταρχική σκλήρυνση του καθεστώτος, ενώ η σχετική βελτίωση των απολαβών δεν αναιρεί την άθλια κατάσταση των εργασιακών συνθηκών στα εργοστάσια, την απουσία δικαιωμάτων όπως η υγειονομική περίθαλψη κ.ο.κ.
Η πανδημία και η κρατική διαχείρισή της παρόξυναν αυτές τις αντιφάσεις. Η πολιτική «μηδενικού κοβίντ» αρχικά συνάντησε την αποδοχή ή και την ενεργή στήριξη/συμμετοχή της κινεζικής κοινωνίας και λειτούργησε το 2020 και 2021 (λίγες χιλιάδες νεκροί σε μια τεράστια χώρα). Σύμφωνα με Κινέζους επιστήμονες, με τα σημερινά δεδομένα σε εμβολιασμό και διαθέσιμα νοσοκομεία, μια πολιτική «συμβίωσης με τον ιό», σε μια χώρα όπως η Κίνα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε 1,5 εκατομμύριο νεκρούς.
Αλλά τα lockdown του 2022 είναι διαφορετικά. Η κόπωση του πληθυσμού αντιμετωπίζεται με ασύλληπτη σκλήρυνση της καταστολής (πολυκατοικίες «σφραγίζονται», διαμερίσματα αλλάζουν κλειδαριές, με το κράτος να «κλειδώνει μέσα» τους ανθρώπους κυριολεκτικά). Η κοινωνική πρόνοια (επαρκής διανομή τροφίμων, φαρμάκων, πρόσβαση σε υγειονομικό προσωπικό κλπ) που κάνει ένα lockdown στοιχειωδώς βιώσιμο αυτή τη φορά ήταν λειψή. Αλλά η πιο εξοργιστική «καινοτομία» του 2022 υπήρξε η μέθοδος που επελέγη για να μην σταματήσει η «οικονομία». Τον Απρίλη του 2022, αντιμέτωπη με εμφάνιση κρουσμάτων στη Σαγκάη, η κινεζική ηγεσία ξεχώρισε 666 εταιρείες που είναι κεντρικές για την οικονομία της περιοχής και εφάρμοσε σε αυτές το σύστημα της «κλειστής λούπας». Αυτή η πρακτική, που γενικεύτηκε σε άλλα τοπικά lockdown, προβλέπει ότι οι εργάτες ζουν μέσα στα εργοστάσια (!) και η ευθύνη της διαχείρισης του μοντέλου (συνθήκες στέγασης, σίτισης, υγειονομική περίθαλψη) βρίσκεται στην ευχέρεια των εργοδοτών!
Μπορεί κανείς να φανταστεί τη «διαχείριση» που έκανε η Foxconn, η εταιρεία που έγινε διαβόητη πριν χρόνια για την επιδημία αυτοκτονιών εργατών της. Οι άθλιες συνθήκες και η εμφάνιση κρουσμάτων εντός εργοστασίου οδήγησαν χιλιάδες εργάτες σε μια μαζική και βίαιη «έξοδο» της οποίας οι εικόνες συγκλόνισαν την κινεζική κοινωνία. Λίγες μέρες μετά, η πυρκαγιά σε πολυκατοικία στο Ουρουμκί κόστισε τις ζωές 10 ανθρώπων. Αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί τι ακριβώς συνέβη και η πυροσβεστική απέτυχε να παρέμβει, στο κλίμα που έχει διαμορφωθεί οι ντόπιοι θεώρησαν τα «πρωτόκολλα» του lockdown υπεύθυνα και ακολούθησε μια τοπική εξέγερση. Είναι αυτές οι αφορμές και οι παρόμοιες κοινές εμπειρίες που οδήγησαν σε εξάπλωση των διαδηλώσεων -σε αλληλεγγύη στους εργάτες της Foxconn και στη μνήμη των νεκρών του Ουρουμκί.
Η σπέκουλα των δυτικών ΜΜΕ πάνω στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κινεζική ηγεσία, δείχνοντας τάχα ευαισθησία για τους διαδηλωτές, δεν μπορεί να κρύψει μια άλλη πραγματικότητα. Η Foxconn, που γιγαντώθηκε αξιοποιώντας τις συνθήκες γαλέρας στην Κίνα, είναι… ταϊβανέζικη. Το άγριο σύστημα της «κλειστής λούπας» εφαρμόζεται από εργοστάσια της αμερικανικής Tesla ή τα εργοστάσια της Quanta που παρέχει ηλεκτρονικά στην επίσης αμερικανική Apple. Είναι ίσως το πιο γλαφυρό σύγχρονο παράδειγμα της ρήσης του Μαρξ για τους καπιταλιστές ως «αδέρφια που τρώγονται μεταξύ τους». Απέναντι στους εργάτες, παραμένουν «αδέρφια»… Αντίστοιχα οφείλουμε να σταθούμε και εμείς. Όπως καταλήγει άρθρο Κινέζου συντρόφου:
«Η υποστήριξη των διαδηλωτών δεν είναι αυτή που θα κλιμακώσει την καθηγούμενη από τις ΗΠΑ ιμπεριαλιστική σύγκρουση με την Κίνα. Στην πραγματικότητα, η δική μας λαϊκή αλληλεγγύη πέρα από σύνορα είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσουμε τις εντάσεις και να οικοδομήσουμε ένα διεθνή αγώνα για δικαιοσύνη, ισότητα και δημοκρατία -που όλα τους απειλούνται από τους άρχοντές μας σε όλο τον πλανήτη».
Άλλωστε η πιο όμορφη εικόνα από τους δρόμους της Κίνας αυτές τις μέρες είναι ότι η Διεθνής, λερωμένη από τους εκατομμυριούχους-γραφειοκράτες με το σφυροδρέπανο στο πέτο, ξαναβρίσκει αυτό το πραγματικό της νόημα στα στόματα των διαδηλωτών…
*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά
