Κλίμα: Τη διέξοδο τη δίνει ο αγώνας, όχι οι διασκέψεις COP!

Στα 25 χρόνια της ύπαρξής τους, οι COP δεν κατάληξαν σε κανένα αποτελεσματικό και δίκαιο μέτρο για να εμποδίσουν την “επικίνδυνη ανθρωπική διατάραξη” του κλίματος της Γης ενάντια στην οποία οι επιστήμονες προειδοποιούν εδώ και δεκαετίες, όλο και πιο συγκεκριμένα και πιεστικά.

Το αποτέλεσμα ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας: Πυρκαγιές, πλημμύρες, κυκλώνες, ξηρασίες...Είναι τόσο πολύς ο χρόνος που χάθηκε από τη Συνάντηση κορυφής για τη Γη του Ρίο (1992) μέχρι σήμερα, που δεν είναι πια δυνατό να αποφύγουμε την καταστροφή: Ενώ τα μέσα για να την σταματήσουμε υπάρχουν, αυτή μεγεθύνεται ταχύτατα γύρω μας και απειλεί να μεταξελιχτεί σε ένα τρομερό κατακλυσμό. Εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπινα και μη-ανθρώπινα όντα κινδυνεύουν να το πληρώσουν με τη ζωή τους.

Η αιτία αυτής της εφιαλτικής, τρομακτικής και παράλογης κατάστασης δεν αφήνει καμιά αμφιβολία: Οι επιχειρήσεις του ορυκτού τομέα αρνούνται να αφήσουν τα καύσιμα μέσα στο έδαφος, οι τράπεζες τις στηρίζουν, όλοι οι μεγάλοι οικονομικοί τομείς κάνουν το ίδιο και οι κυβερνήσεις στέκονται προσοχή μπροστά τους επειδή είναι όλες τους στην υπηρεσία του καπιταλιστικού κέρδους και της καπιταλιστικής ανταγωνιστικότητας.

Οι πολιτικοί υπεύθυνοι επιχειρούν να μας καθησυχάσουν λέγοντας πως η COP26, που θα γίνει στη Γλασκώβη του χρόνου, θα υιοθετήσει επιτέλους το “νέο αγοραίο μηχανισμό” που αποφασίστηκε κατ’αρχήν στο Παρίσι το 2015 και για τον οποίο οι διαπραγματευτές δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν στη Μαδρίτη. Μας λένε, κάντε λίγη υπομονή: Τότε τα πάντα θα ξεμπλοκάρουν, μια και τα Κράτη θα διαθέτουν μια καλή βάση για να ανταλλάξουν “πιστώσεις εκμπομπής” και να καλύψουν έτσι με μικρότερο κόστος το χάος που χωρίζει τις εθνικές τους δεσμεύσεις (+3,3°C!) από τον στόχο του 1,5°C μάξιμουμ.

Πρέ­πει να είναι κα­νείς αφε­λής για να πι­στέ­ψει τέ­τοιες υπο­σχέ­σεις! Το πρω­τό­κολ­λο του Κυότο είχε δη­μιουρ­γή­σει κι αυτό έναν “αγο­ραίο μη­χα­νι­σμό” που πα­ρου­σί­α­ζαν ως “σφρι­γη­λό”. Ο απο­λο­γι­σμός είναι απο­στο­μω­τι­κός: Το 73% των πι­στώ­σε­ων που ανταλ­λά­χτη­καν ήταν κατά πολύ επί­πλα­στες, το 2% μόλις και μετά βίας αντι­στοι­χού­σαν όντως σε πραγ­μα­τι­κές μειώ­σεις(1). Επι­πλέ­ον, πολ­λές από αυτές τις πι­στώ­σεις απο­κτή­θη­καν σε βάρος των πλη­θυ­σμών του Νότου, και ει­δι­κό­τε­ρα των ιθα­γε­νών λαών που εκ­διώ­χτη­καν από τη γη τους. Οι από­πει­ρες να “διορ­θω­θεί” ο μη­χα­νι­σμός εξά­λει­ψαν τις πιο με­γά­λες απά­τες (2), αλλά δεν άλ­λα­ξαν τί­πο­τα επί της ου­σί­ας...

Κάπου 4,3 δισεκατομμύρια πιστώσεων εκπομπής του παλιού συστήματος παραμένουν χωρίς να έχουν ανταλλαγεί. Αυτό αντιπροσωπεύει περισσότερο από τις ετήσιες εκπομπές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κίνα κατέχει το 60% από αυτές, η Ινδία το 10%, η Βραζιλία το 5%. (3) Παρόλο που η ευκολία με την οποία δημιουργούνται αυτές οι πιστώσεις μέσα από πολυάριθμες αλχημείες και κολπάκια προκάλεσε την κατάρρευση των τιμών, το στοκ των μη πωληθέντων αντιπροσωπεύει ωστόσο ένα σεβαστό ποσό. Εκείνοι που το κατέχουν αρνούνται να τo αποχωριστούν.

Στη Μαδρίτη, η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία και η Αυστραλία απαίτησαν να μπορούν να συνεχίσουν να πουλάνε τις παλιές τους πιστώσεις εκπομπής “Κυότο” στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού. Το λιγότερο θα ήταν να απορριφθεί αυτή η ιδιαίτερα υπερβολική απαίτηση, καθώς αυτό που απλούστατα ζητούσαν αυτές οι χώρες ήταν να συνεχίσουν να πλουτίζουν με δόλιο τρόπο κάνοντας τάχα πως ό,τι κάνουν είναι για το κλίμα. ωστόσο, όλες οι κυβερνήσεις αποδέχονται τη δυνατότητα να αντικαταστήσουν τις μειώσεις εκπομπών ορυκτού CO2 με απορρόφηση CO2 από τα δάση. Όμως, αυτό το “αντιστάθμισμα άνθρακα” είναι καθεαυτό μια τεράστια απάτη.

Στη πραγματικότητα, η απάτη αποτελεί αρχή της νεοφιλελεύθερης κλιματικής πολιτικής. Γιατί; Μα, επειδή μόνον η απάτη επιτρέπει να ξεπεραστεί επιφανειακά ο ασυμφιλίωτος ανταγωνισμός ανάμεσα στα όρια της Γης και στην χωρίς όρια καπιταλιστική δίψα για κέρδη. Όμως, η κλιματική πολιτική διευθύνεται όλο και πιο καθαρά και άμεσα από τις πολυεθνικές. Αυτές άλλαξαν τακτική: Αντί να αρνούνται την πραγματικότητα, καμώνονται ότι την αποδέχονται, διακηρύσσουν τη διάθεσή τους να συνεργαστούν με αποφασιστικό τρόπο, και έτσι παίρνουν τον έλεγχο των κέντρων απόφασης... και παίζουν το παιχνίδι των καθυστερήσεων για να συνεχίσουν να καίνε τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ενώ ταυτόχρονα εφευρίσκουν νέες απάτες.

Η ίδια η διεξαγωγή των COP είναι κατ’εικόνα και ομοίωση αυτής της διαρκώς αυξανόμενης επιρροής. Ακόμα περισσότερο από τις προηγούμενες, τη διάσκεψη της Μαδρίτης την πατρονάριζαν οι ρυπαντές. Έτσι, τα δυο μεγάλα ισπανικά ενεργειακά γκρουπ, Iber­drola και En­de­sa, χρηματοδότησαν τη διάσκεψη με 2 εκατομμύρια ευρώ το καθένα.(4) Αντίθετα, διακόσιοι ακτιβιστές μη-κυβερνητικών οργανώσεων εκδιώχτηκαν από το συνεδριακό κέντρο και οι εκπρόσωποι των φτωχών χωρών αποκλείστηκαν από ορισμένες τελικές συναντήσεις...(5)

Κάποιοι εναποθέτουν τις ελπίδες τους στη συνάντηση κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας, που θα γίνει τον Σεπτέμβρη του 2020, μερικούς μήνες πριν τη Γλασκώβη. Πρέπει να είσαι εντελώς εκτός πραγματικότητας για να φανταστείς ότι μια συμφωνία μεταξύ αυτών των δυό ιμπεριαλισμών (ή άλλες διμερείς συμφωνίες) μπορεί να βάλει την COP26 στο δρόμο μιας δίκαιης και αποτελεσματικής εξόδου από τη κλιματική κρίση.

Το “Green Deal”, την έναρξη του οποίου ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση στην COP25, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία. “Βαφτίζουν το κρέας ψάρι”: Καθώς η “βιώσιμη αναπτυξη” δεν αρκούσε πια για να δημιουργεί αυταπάτες, αυτό το “Green Deal” δεν είναι τίποτ’άλλο από τη νέα μεταμφίεση του πράσινου καπιταλισμού (στον οποίο προσθέτουν μια πινελιά “δίκαιης μετάβασης”, για να αποκοιμίσουν τα συνδικάτα)… Προκειμένου να προστατεύσουν την ανταγωνιστικότητα, θα βάλουν ένα φόρο στις εισαγωγές...αλλά η ΕΕ θα μπορεί να συνεχίσει να εξάγει στο Νότο τα αγροτικά της προϊόντα με τιμές που καταστρέφουν τους ντόπιους παραγωγούς.

Στη Μαδρίτη, η κινέζικη κυβέρνηση εμφανίστηκε ως υπερασπιστής του παγκόσμιου Νότου. Έθεσε ως προϋπόθεση για να αυξήσει τους κλιματικούς της στόχους, να σεβαστούν οι πλούσιες χώρες τις υποσχέσεις τους να βοηθήσουν οικονομικά και να αποζημιώσουν τις φτωχές χώρες για τίς “απώλειες και τις ζημιές” που έχουν υποστεί. Όμως, όλα αυτά δεν είναι παρά τακτική. Όπως συμβαίνει και με κάθε ιμπεριαλισμό, οι έγνοιες του Πεκίνου είναι γεωστρατηγικές: Να επεκτείνει την επιρροή στο εξωτερικό και να ενισχύσει το στρατιωτικό του δυναμικό… ενώ ταυτόχρονα απαγορεύει στους πάντες να διαμαρτυρηθούν ενάντια στις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο εσωτερικό.

Η ΕΕ και η Κίνα δεν έχουν παρά ένα πράγμα κατά νου: Να επωφεληθούν από τον κλιματο-αρνητισμό της αμερικανικής κυβέρνησης για να κατακτήσουν τις αγορές του “πράσινου καπιταλισμού”...και την παγκόσμια ηγεμονία. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι η μετακόμιση των βρώμικων παραγωγών προς τι χώρες της περιφέρειας, η γεωλογική αποθήκευση του CO2, η αλόγιστη ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας, η μη λογιστικοποίηση των γκρίζων εκπομπών (6) και των διεθνών μεταφορών, ο έλεγχος των ικανοτήτων απορρόφησης του CO2 από τα εδάφη και τα δάση… Δεν είναι τυχαίο ότι η Κίνα ξαναρχίζει την παραγωγή της άνθρακα.

Μαζί με δυο άλλες ακτι­βί­στριες, η Γκρέ­τα Τούν­μπεργκ έγρα­φε πρό­σφα­τα ότι “η κλι­μα­τι­κή κρίση δεν αφορά μόνο το πε­ρι­βάλλ­λον. Είναι μια κρίση των αν­θρώ­πι­νων δι­καιω­μά­των, της δι­καιο­σύ­νης, της πο­λι­τι­κής βού­λη­σης. Την εξέ­θρε­ψαν τα αποι­κιο­κρα­τι­κά, ρα­τσι­στι­κά και πα­τριαρ­χι­κά συ­στή­μα­τα κα­τα­πί­ε­σης. Πρέ­πει όλα τους να τα δια­λύ­σου­με. (7) Από το βήμα της COP, η νεαρή Σου­η­δέ­ζα δή­λω­σε ότι η λύση δεν θα έλθει από τις συ­να­ντή­σεις κο­ρυ­φής αλλά από τους λαούς. Και πράγ­μα­τι, αυτή είναι η λύση που επι­βάλ­λε­ται μετά από ένα τέ­ταρ­το του αιώνα κα­πι­τα­λι­στι­κών κλι­μα­τι­κών πα­νη­γυ­ρι­κών δια­σκέ­ψε­ων: Η λύση θα έλθει από τον αγώνα, όχι από τις COP!

Κανένας αγοραίος μηχανισμός δεν θα σταματήσει την κλιματική καταστροφή που προκαλεί η αγορά. Η καταστροφή της κοινωνίας και της φύσης είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η αποκατάσταση της φύσης και της κοινωνίας απαιτεί επιτακτικα να παράγουμε λιγότερο, να μεταφέρουμε λιγότερο, να μοιραζόμαστε περισσότερο, για να ικανοποιούμε πραγματικές κοινωνικές ανάγκες, και όχι εκείνες της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Πρόκειται για μια επιλογή κοινωνίας, μια επιλογή πολιτισμού. Και δεν μπορεί να τεθεί και να ξεκαθαρίσει παρά μέσα στους αγώνες. Ο εχθρός πρέπει να ονοματιστεί ξεκάθαρα: Ο εχθρός είναι το καπιταλιστικό παραγωγικιστικό, εκμεταλλευτικό, ρατσιστικό, πατριαρχικό και θανατηφόρο σύστημα.

Σημειώσεις

1. « How additional is the Clean Development Mechanism? », Öko-Institut E.V, Berlin 2016

2. Ει­δι­κά ο κλά­δος του HFC-23, από τον οποίο, με το πρό­σχη­μα της μεί­ω­σης των εκ­πο­μπών, εκ­πέ­μπε­ται στη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα πε­ρισ­σό­τε­ρο αέριο του θερ­μο­κη­πί­ου!

3. Financial Times, 15/12/2019.

4. El Independiente, 19/11/2019.

5.​Climate Home News

6. Ορί­ζου­με ως “γκρί­ζες εκ­πο­μπές” τις εκ­πο­μπές που συν­δέ­ο­νται με την πα­ρα­γω­γή ει­σα­γό­με­νων εμπο­ρευ­μά­των.

7. https://​www.​project-​syndicate.​org/​commentary/​climate-​strikes-​un-​conference-​madrid-​by-​greta-​thunberg-​et-​al-​2019-​11/

Ντανιέλ Τανούρο

16 Δεκεμβρίου 2019

Με­τά­φρα­ση: Γιώρ­γος Μη­τρα­λιάς