Marginalia #7: Αφιέρωμα στα 200 χρόνια Μαρξ

Γεννημένος στο Τρίερ της Ρηνανίας, ως ένα από τα εννιά παιδιά μιας προοδευτικής εβραϊκής οικογένειας, ο Καρλ Χάινριχ Μαρξ, συμπλήρωσε το 2018 διακόσια χρόνια ζωής. Μιας ζωής, βιολογικής και μη, που άφησε ένα από τα μεγαλύτερα αποτυπώματα στον σύγχρονο κόσμο, παρότι πραγματεύτηκε, στοχάστηκε, τεκμηρίωσε και έδρασε κατεξοχήν υπέρ της ριζικής αλλαγής του. Το φάντασμα αυτής της παρέμβασης εξακολουθεί να πλανιέται πάνω από τον σύγχρονο κόσμο· ένα φάντασμα από το οποίο οι πολιτικοί και ιδεολογικοί εκπρόσωποι αυτού του κόσμου πασχίζουν ακόμη να απαλλαγούν.



Στα Marginalia -Σημειώσεις στο περιθώριο επιχειρήσαμε λοιπόν, στο τέλος αυτής της σημαδιακής χρονιάς, να αποτυπώσουμε όψεις από το εύρος αυτού του Μαρξ. Ενός Μαρξ του οποίου η πολιτική στράτευση βαδίζει μαζί με το επιστημονικό έργο, και οι δύο είναι άρρηκτα δεμένες στην καθημερινότητα μιας ζωής δύσκολων επιλογών που υπαγορεύονται από την αφοσίωση σε έναν σκοπό: να δοθεί φωνή, επιχειρήματα και αυτοπεποίθηση στα πλατιά προλεταριακά στρώματα, που αναδύονται ως αυτόνομη κοινωνική, ιστορική, δύναμη.

Οι δύο μεγάλες συνεντεύξεις που φιλοξενούμε, του Θανάση Γκιούρα, μεταφραστή και επιστημονικού επιμελητή της νέας σειράς εκδόσεων έργων του Καρλ Μαρξ στην Ελλάδα, το τρίτο μείζον βήμα της οποίας, τα Κείμενα από τη δεκαετία του 1850, μόλις κυκλοφόρησε, και του Μίκαελ Χάινριχ, γερμανού μαρξιστή θεωρητικού, με σημαντικό έργο στη θεωρία της αξίας, και συγγραφέα μιας τρίτομης διανοητικής βιογραφίας του Μαρξ, ο πρώτος τόμος της οποίας κυκλοφόρησε πρόσφατα στα γερμανικά, επιχειρούν να φωτίσουν αυτές τις όψεις.

Την καθημερινή ζωή του Μαρξ, που παραμένει, παρά τις χιλιάδες σελίδες που έχουν γραφτεί για αυτήν, μάλλον άγνωστη στο ευρύ κοινό, για το οποίο κυριαρχεί η εικόνα ενός εύπορου, καλοζωισμένου φιλοσόφου, που έγραφε εκ του ασφαλούς, επιχειρούμε να την προσεγγίσουμε δίνοντας τον λόγο στον σπουδαίο Άγγελο Αντωνόπουλο, ο οποίος ενσαρκώνει τον Μαρξ στον σπουδαίο θεατρικό μονόλογο του Χάουαρντ Ζιν, Ο Μαρξ στο Σόχο. Αλλά και ακολουθώντας τον Γιάννη Ανδρουλιδάκη στο διάβασμα της μυθοπλασίας του Άρη Μαραγκόπουλου για τη ζωή και τη δράση των επιγόνων του, στο σημαντικό Πωλ Και Λόρα. Ζωγραφική εκ του φυσικού.

Στη διαδρομή των μεταμορφώσεων της κεντρικής πολιτικής έννοιας του Μαρξ, αυτής του κομμουνισμού, όπως την προσεγγίζει στο κλασικό του έργο Communisme, Kommunism/Communism, 1785-1842, ο Jacques Grandjonc, μας ξεναγούν ο Δημήτρης Κουσουρής και ο Νίκος Σκοπλάκης, ενώ η Μαριλένα Καρρά μας εισάγει στο λογοτεχνικό σύμπαν του Μαρξ, και ιδιαίτερα στην χρήση και την θέση του Σαίξπηρ και του Γκαίτε στο μαρξικό κείμενο.

Στεκόμαστε, επίσης, στην ιδιαίτερη πρόσληψη του μαρξικού έργου από δύο σημαντικούς σύγχρονους στοχαστές: Ο Ντάρεν Ρόσο γράφει με αφορμή το βιβλίο του γάλλου διανοούμενου και αγωνιστή της αριστεράς Ντανιέλ Μπενσαΐντ, Ο Μαρξ της εποχής μας, ενώ ο Σωτήρης Σιαμανδούρας μας ξεναγεί στην συνάντηση του Κορνήλιου Καστοριάδη, με το έργο του Μαρξ.

Σε στιγμές από τη διαχρονική παρουσία του Μαρξ στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, όπως αποτυπώνονται στο κλασικό Σιδερένιο τακούνι του Τζακ Λόντον (μετάφραση Άρη Αλεξάνδρου), και στην πρόσφατη ταινία Όταν ο Μαρξ γνώρισε τον Ένγκελς του Ράουλ Πεκ, μας μεταφέρουν ο Αντώνης Γαζάκης στο Παλαιοβιβλιοπωλείο του, και ο Αμερικάνος μαρξιστής φιλόσοφος Τζέισον Ρηντ στην στήλη του Κινηματογράφου, ενώ στην στήλη της Μουσικής ο Ηρακλής Οικονόμου γράφει για τις διαδρομές των μαρξικών εννοιών, αλλά και του ίδιου του Μαρξ, στο ελληνικό τραγούδι. Στην στήλη ΣτΜ ο Θανάσης Γκιούρας μας μιλάει για ένα από τα μεταφραστικά διλήμματα στο μαρξικό έργο (αξιακή υπόσταση ή ουσία;), ενώ στα ψηφιακά προϊόντα, ο Στέλιος Χρονόπουλος παρουσιάζει την εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας «Ο δικός σου Μαρξ για όλους» στο πλαίσιο της συζήτησης στη Γερμανία για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ και της αντιπαράθεσης για το νέο του άγαλμα στην Τρίερ. Τέλος, ο Αντώνης Γαζάκης ανθολογεί δύο σατιρικά ποιήματα του ποιητή Άχθου Αρούρη από τον Μεσοπόλεμο, στα οποία είναι εμφανείς οι επιρροές του Γερμανού φιλοσόφου.



Καλή ανάγνωση λοιπόν, γιατί απομένει ακόμη πολύς Μαρξ για το μέλλον.