Με το καλημέρα τα ερευνητικά κέντρα στο στόχαστρο

Σύμ­φω­να με το Προ­ε­δρι­κό Διά­ταγ­μα ΠΔ 81/2019, η Γε­νι­κή Γραμ­μα­τεία Έρευ­νας και Τε­χνο­λο­γί­ας (ΓΓΕΤ), μαζί με τους επο­πτευό­με­νους φο­ρείς της, δη­λα­δή τη συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία των Ερευ­νη­τι­κών Κέ­ντρων (ΕΚ) της χώρας, με­τα­φέ­ρε­ται από το πρώην Υπουρ­γείο Παι­δεί­ας Έρευ­νας και Θρη­σκευ­μά­των στο νέο Υπουρ­γείο Ανά­πτυ­ξης και Επεν­δύ­σε­ων. Μια εξέ­λι­ξη που γεννά πλή­θος ερω­τη­μα­τι­κών αφε­νός ως προς το σχε­δια­σμό της, κα­θό­τι δεν είχε συ­ζη­τη­θεί στην ερευ­νη­τι­κή κοι­νό­τη­τα το προη­γού­με­νο διά­στη­μα από τους/τις εκ­προ­σώ­πους του κόμ­μα­τος της τότε αξιω­μα­τι­κής αντι­πο­λί­τευ­σης Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας, και αφε­τέ­ρου ως προς την σκο­πι­μό­τη­τα ενός τέ­τοιου χει­ρι­σμού από τη νέα κυ­βέρ­νη­ση.  

Δυ­στυ­χώς ιδιαί­τε­ρα ως προς το τε­λευ­ταίο οι συ­νειρ­μοί είναι αρ­νη­τι­κοί, καθώς ξυ­πνά­νε μνή­μες της πε­ριό­δου 2012-2015, όταν το αφή­γη­μα της σύν­δε­σης της έρευ­νας με τη λε­γό­με­νη «επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα» και της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης των ενα­πο­μει­νά­ντων δη­μό­σιων ΕΚ προ­βαλ­λό­ταν ως «ανα­πτυ­ξια­κή» στρα­τη­γι­κή για την έρευ­να στη χώρα. Ένας όμως ακόμα σο­βα­ρός λόγος ανη­συ­χί­ας είναι και η απο­σύν­δε­ση της έρευ­νας από την τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση. Με αυτή την αιφ­νι­δια­στι­κή κί­νη­ση από πλευ­ράς κυ­βέρ­νη­σης, τα ΕΚ βρί­σκο­νται σή­με­ρα πιο απο­κομ­μέ­να από την ακα­δη­μαϊ­κή κοι­νό­τη­τα, από τους φοι­τη­τές, από την ίδια τη βα­σι­κή έρευ­να. Ο κοι­νός χώρος παι­δεί­ας-έρευ­νας απο­τε­λεί δια­χρο­νι­κό αί­τη­μα της ερευ­νη­τι­κής κοι­νό­τη­τας, ενώ, από το 2009, ανα­γνω­ρί­στη­κε και από την πο­λι­τεία η ανα­γκαιό­τη­τα θέ­σπι­σής του, με μια σειρά αντι­φά­σεις βέ­βαια ως προς την υλο­ποί­η­σή του. 

Απα­ξί­ω­ση της έρευ­νας

Στο ση­μείο αυτό πρέ­πει να το­νί­σου­με πως η έρευ­να στην Ελ­λά­δα υπήρ­ξε ένας από τους το­μείς που πλή­ρω­σε ακρι­βά την οι­κο­νο­μι­κή κρίση της τε­λευ­ταί­ας δε­κα­ε­τί­ας. Έχο­ντας μεί­νει σε «δεύ­τε­ρη προ­τε­ραιό­τη­τα», υπο-χρη­μα­το­δο­τή­θη­κε επί σειρά ετών, ενώ η ίδια η ερευ­νη­τι­κή κοι­νό­τη­τα έχει κατά και­ρούς βιώ­σει την απα­ξί­ω­ση από τις εκά­στο­τε κυ­βερ­νή­σεις. Τα ΕΚ (ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ) αντι­με­τω­πί­στη­καν είτε ως ο απο­διο­πο­μπαί­ος τρά­γος πε­ρι­κο­πών, είτε ως «πα­ραρ­τή­μα­τα» των πα­νε­πι­στη­μί­ων, είτε ως οι φο­ρείς που θα πρέ­πει να πα­ρά­γουν εφαρ­μο­σμέ­νη και «αντα­πο­δο­τι­κή» έρευ­να, πα­ρέ­χο­ντας φθη­νές υπη­ρε­σί­ες για την ιδιω­τι­κή πρω­το­βου­λία και τον κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό. Το δε αφή­γη­μα της μη αξιο­λό­γη­σης των ΕΚ στο πλαί­σιο μιας γε­νι­κό­τε­ρης απα­ξί­ω­σής τους κα­τέρ­ρεε από τις επα­νει­λημ­μέ­νες αξιο­λο­γή­σεις (είτε από Ελ­λη­νι­κές, είτε από Διε­θνείς επι­τρο­πές), τα πο­ρί­σμα­τα των οποί­ων δεν ελή­φθη­σαν ποτέ υπόψη στη δια­μόρ­φω­ση της ερευ­νη­τι­κής πο­λι­τι­κής. Στην πε­ρί­πτω­ση του Ελ­λη­νι­κού Κέ­ντρου Θα­λασ­σί­ων Ερευ­νών, για πα­ρά­δειγ­μα, η Διε­θνής Ακα­δη­μαϊ­κή επι­τρο­πή αξιο­λό­γη­σης επι­σή­μα­νε την επι­τα­κτι­κή ανά­γκη έντα­ξης με μό­νι­μη σχέση του νέου δυ­να­μι­κού στα Ερευ­νη­τι­κά Ιν­στι­τού­τα. 

Αν­θρώ­πι­νο δυ­να­μι­κό

Ποιες είναι λοι­πόν οι προ­κλή­σεις που αντι­με­τω­πί­ζουν τα ΕΚ σή­με­ρα; Είναι η ελ­λι­πής σύν­δε­ση με την ανά­πτυ­ξη ή η αδυ­να­μία λει­τουρ­γί­ας λόγω υλι­κο­τε­χνι­κής ανε­πάρ­κειας και απο­ψί­λω­σης του δυ­να­μι­κού τους; Ιδιαί­τε­ρα ως προς το δεύ­τε­ρο πρέ­πει να το­νι­στεί πως η συ­ντρι­πτι­κή τους πλειο­ψη­φία, που εντά­χθη­κε ως νέο δυ­να­μι­κό μέσα στην τε­λευ­ταία 15ε­τία στα ΕΚ, απο­τε­λεί­ται από ερ­γα­ζό­με­νους με «ελα­στι­κές» σχέ­σεις ερ­γα­σί­ας που σή­με­ρα έχουν φτά­σει να απο­τε­λούν πάνω από το μισό ενερ­γη­τι­κό δυ­να­μι­κό της έρευ­νας στην Ελ­λά­δα. Κι ενώ τα τε­λευ­ταία χρό­νια, μετά από συλ­λο­γι­κούς αγώ­νες, ανα­γνω­ρί­στη­κε από την πο­λι­τεία η ανα­γκαιό­τη­τα στή­ρι­ξης των ΕΚ της χώρας με μό­νι­μο δυ­να­μι­κό, δυ­στυ­χώς από τον Αύ­γου­στο του 2018, όταν και ανα­κοι­νώ­θη­καν οι, κατά τα άλλα εξαι­ρε­τι­κά λι­γο­στές, 152 θέ­σεις για όλους τους ερευ­νη­τι­κούς φο­ρείς, οι κι­νή­σεις που έγι­ναν, υπήρ­ξαν εξαι­ρε­τι­κά αργές με απο­τέ­λε­σμα σή­με­ρα να βρι­σκό­μα­στε ακόμα στην αρχή της δια­δι­κα­σί­ας. Μέσα σε αυτό το πλαί­σιο, το πρό­βλη­μα της με­τα­νά­στευ­σης υψηλά κα­ταρ­τι­σμέ­νου επι­στη­μο­νι­κού δυ­να­μι­κού της χώρας (brain drain) έχει γι­γα­ντω­θεί τα τε­λευ­ταία χρό­νια, χωρίς να έχει γίνει τί­πο­τα το ου­σια­στι­κό για την ανά­σχε­σή του, πα­ρό­λο που υπο­τί­θε­ται έχει μπει ως προ­τε­ραιό­τη­τα από όλες τις προη­γού­με­νες κυ­βερ­νή­σεις.

Συ­νε­πώς θε­ω­ρού­με πως η συ­γκε­κρι­μέ­νη κί­νη­ση της νέας κυ­βέρ­νη­σης ου­δό­λως απα­ντά­ει σε κά­ποιο υπαρ­κτό ζή­τη­μα των ΕΚ σή­με­ρα. Του­να­ντί­ον απο­τε­λεί επι­κίν­δυ­νο πει­ρα­μα­τι­σμό, αν όχι προ­γραμ­μα­τι­σμό, για πε­ραι­τέ­ρω υπο­βάθ­μι­ση των ΕΚ και σύν­δε­σή τους με την αγορά και την επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα. Δυ­στυ­χώς τέ­τοιες λο­γι­κές συ­νή­θως πα­τά­νε σε πε­ρι­κο­πές, σε απο­σύν­δε­ση από το πεδίο πα­ρα­γω­γής γνώ­σης και πρόσ­δε­ση στη λο­γι­κή πα­ρο­χής υπη­ρε­σιών. Αυτό θα απο­τε­λέ­σει κα­τα­στρο­φή για το ίδιο το δυ­να­μι­κό που έχει απο­μεί­νει στην έρευ­να, ένα δυ­να­μι­κό που, παρά την οι­κο­νο­μι­κή κρίση, επι­μέ­νει και απο­τε­λεί μια πολύ ση­μα­ντι­κή μαγιά για την έρευ­να στη χώρα. Αυτό το δυ­να­μι­κό μαζί με τις υπο­δο­μές των ΕΚ είναι που πρέ­πει πρω­τί­στως να στη­ρι­χθούν, με συ­νο­λι­κό σχε­δια­σμό, σε σύν­δε­ση με την τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση, με αύ­ξη­ση της κρα­τι­κής χρη­μα­το­δό­τη­σης, για να μπο­ρεί η ερευ­νη­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα να ιδω­θεί ως ένας πραγ­μα­τι­κός μο­χλός ανά­πτυ­ξης. 

Οι ερ­γα­ζό­με­νοι του ΕΛ­ΚΕ­ΘΕ εκ­φρά­ζουν την αντί­θε­σή τους στην κυ­βερ­νη­τι­κή επι­λο­γή να με­τα­φέ­ρει τους φο­ρείς της ΓΓΕΤ από τον χώρο της «Παι­δεί­ας» στον χώρο της «Ανά­πτυ­ξης». Δη­λώ­νου­με την αντί­θε­σή μας στην απο­σύν­δε­ση των ΕΚ από την τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση. Τα ΕΚ δεν μπο­ρούν να αντι­με­τω­πί­ζο­νται για άλλη μια φορά ως «ανα­πτυ­ξια­κά» ερ­γα­λεία. Αντι­θέ­τως απο­τε­λούν τους απα­ραί­τη­τους αυ­τό­νο­μους και συ­μπλη­ρω­μα­τι­κούς φο­ρείς για την ανά­πτυ­ξη της επι­στη­μο­νι­κής γνώ­σης. Για την προ­α­γω­γή της βα­σι­κής και εφαρ­μο­σμέ­νης έρευ­νας, την και­νο­το­μία, την ευαι­σθη­το­ποί­η­ση και προ­στα­σία της κοι­νω­νί­ας. 

*Ο Δη­μή­τρης Κάσ­σης είναι πρό­ε­δρος του ΔΣ του  Πα­νελ­λή­νιου Συλ­λό­γου  Ερ­γα­ζο­μέ­νων ΕΛ­ΚΕ­ΘΕ

**Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά