Μένουμε Ευρώπη, ενώ η Ευρώπη φεύγει

Εδώ και δε­κα­ε­τί­ες τα πο­λι­τι­κά συ­στή­μα­τα σε όλες τις χώρες της Ευ­ρώ­πης συ­γκρο­τού­νται γύρω από μια κε­ντρο­μό­λο δύ­να­μη, αυτήν που εκ­πέ­μπει ο λε­γό­με­νος «ευ­ρω­παϊ­σμός». Για πα­ρά­δειγ­μα, στις χώρες του πρώην «υπαρ­κτού σο­σια­λι­σμού», που απο­τέ­λε­σαν το πεδίο της τε­λευ­ταί­ας με­γά­λης διεύ­ρυν­σης της Ε.Ε., ακόμη και τα κόμ­μα­τα που προ­ήλ­θαν από την απο­σύν­θε­ση των πρώην κυ­βερ­νώ­ντων «κομ­μου­νι­στι­κών» κομ­μά­των έχτι­σαν βια­στι­κά τις νέες ταυ­τό­τη­τές τους με τα στοι­χειώ­δη οι­κο­δο­μι­κά υλικά του «ευ­ρω­παϊ­σμού»: οι­κο­νο­μία της αγο­ράς, ελευ­θε­ρία κί­νη­σης κε­φα­λαί­ων, ελά­χι­στη κοι­νω­νι­κή προ­στα­σία, κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δη­μο­κρα­τία, αλ­λη­λεγ­γύη των κρα­τών. Αυτά τα υλικά συ­μπυ­κνώ­θη­καν στην εντα­ξια­κή δια­δι­κα­σία (1993-2013) που διεύ­ρυ­νε την Ε.Ε. με 13 νέα μέλη. Συ­ντη­ρη­τι­κοί, φι­λε­λεύ­θε­ροι, σο­σια­λι­στές, με­τα-κομ­μου­νι­στές, αρι­στε­ροί δια­γκω­νί­στη­καν για τον βαθμό συμ­μόρ­φω­σης στον φα­ντα­σια­κό «ευ­ρω­παϊ­σμό» τους, ο οποί­ος, συν τω χρόνω, βρι­σκό­ταν σε ολο­έ­να και με­γα­λύ­τε­ρη αντί­φα­ση με τον «υπαρ­κτό ευ­ρω­παϊ­σμό». Αυτόν που με­τέ­τρε­ψε τις χώρες της ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης σε κοι­νω­νι­κούς ερει­πιώ­νες και σε πα­ρα­δεί­σους του πιο αρ­πα­κτι­κού κα­πι­τα­λι­σμού που γνώ­ρι­σε η Γη­ραιά Ήπει­ρος.

Αυτό που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε με χον­δροει­δή, σχε­δόν βίαιο τρόπο στις «νέες χώρες» της Ε.Ε., μέσα από μια δια­δι­κα­σία θε­σμι­κής προ­σαρ­μο­γής που απο­δεί­χθη­κε πο­λι­τι­κή μη­χα­νι­κή δια­μόρ­φω­σης των κομ­μα­τι­κών συ­στη­μά­των, στις «πα­λαιές χώρες» της Ε.Ε. έγινε με πιο εκλε­πτυ­σμέ­νη διερ­γα­σία. Το ευ­ρω­παϊ­κό Ιε­ρα­τείο, αξιο­ποιώ­ντας ακόμη και τις θε­σμι­κές κρί­σεις που κλό­νι­σαν την ΕΟΚ-Ε.Ε., από την εποχή της Ενιαί­ας Ευ­ρω­παϊ­κής Πρά­ξης (1986) μέχρι και τη Συν­θή­κη της Λισ­σα­βώ­νας (2007), εμ­βο­λί­α­σε τον «υπαρ­κτό ευ­ρω­παϊ­σμό» με σειρά με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων που έδω­σαν θε­σμι­κή υπό­στα­ση στις νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες και μο­νε­τα­ρι­στι­κές ιδε­ο­λη­ψί­ες που επι­κρα­τού­σαν στις τά­ξεις του. Με ελά­χι­στες εξαι­ρέ­σεις πα­νευ­ρω­παϊ­κά, τα κομ­μα­τι­κά συ­στή­μα­τα των χωρών της Ε.Ε. προ­σχώ­ρη­σαν σχε­δόν αδια­μαρ­τύ­ρη­τα στο διαρ­κώς με­ταλ­λασ­σό­με­νο- επί το αντι­δρα­στι­κό­τε­ρον- πε­ριε­χό­με­νο του «ευ­ρω­παϊ­σμού». Ακόμη και τα ηχηρά «όχι» των λαών σε δη­μο­ψη­φί­σμα­τα για ανα­θε­ω­ρή­σεις των ευ­ρω­παϊ­κών συν­θη­κών (Γαλ­λία, Ιρ­λαν­δία, Δανία) άφη­σαν μόνον αχνά ίχνη στο πο­λι­τι­κό τοπίο. Δεν κα­τέ­λη­ξαν στη συ­γκρό­τη­ση ισχυ­ρών πο­λι­τι­κών πόλων ρι­ζο­σπα­στι­κής αντί­στα­σης στον «ολο­κλη­ρω­τι­κό ευ­ρω­παϊ­σμό» του Διευ­θυ­ντη­ρί­ου. Το οποίο επέ­δει­ξε ανε­ξά­ντλη­τη επι­νοη­τι­κό­τη­τα στο να ακυ­ρώ­νει, να πα­ρα­κάμ­πτει και να κα­τα­λύ­ει δη­μο­κρα­τι­κές επι­λο­γές των λαών ή των κοι­νο­βου­λί­ων. Ακραίο αλλά όχι μο­να­δι­κό πα­ρά­δειγ­μα το «πρα­ξι­κό­πη­μα» της τρόι­κας στην Κύπρο, το 2013.

Ένα πα­ρά­ξε­νο μείγ­μα ευ­ρω-λα­γνεί­ας, ευ­ρω-αφα­σί­ας και ευ­ρω-φο­βί­ας κρά­τη­σε εδώ και δε­κα­ε­τί­ες σχε­δόν το σύ­νο­λο των πο­λι­τι­κών δυ­νά­με­ων όλου του φά­σμα­τος, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης της Αρι­στε­ράς, αγκι­στρω­μέ­νο στον κυ­ρί­αρ­χο «υπαρ­κτό ευ­ρω­παϊ­σμό». Μά­λι­στα, στο μίγμα αυτό έχει αυ­ξη­θεί ιδιαί­τε­ρα το ει­δι­κό βάρος της ευ­ρω-φο­βί­ας: ακόμη και η τρέ­χου­σα επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία γύρω από το GRexit δεν κάνει την πα­ρα­μι­κρή προ­σπά­θεια να πεί­σει για τα εν­δε­χό­με­να οφέλη της πα­ρα­μο­νής στο ευρώ. Εξα­ντλεί­ται στον φόβο του αγνώ­στου, των αχαρ­το­γρά­φη­των νερών ή στο «ανα­γκαίο κακό». Με επι­χει­ρή­μα­τα στα όρια του μυ­στι­κι­σμού.

Ωστό­σο, ο «υπαρ­κτός ευ­ρω­παϊ­σμός», έχο­ντας κόψει και τους τε­λευ­ταί­ους δε­σμούς του με τον «φα­ντα­σια­κό ευ­ρω­παϊ­σμό» του πα­ρελ­θό­ντος στη διάρ­κεια της ευ­ρω­παϊ­κής κρί­σης χρέ­ους, πλήτ­τε­ται από βα­θύ­τα­τη κρίση απο­δο­χής από εκτε­τα­μέ­να τμή­μα­τα των ευ­ρω­παϊ­κών κοι­νω­νιών, που έχουν τσα­κι­στεί από τις πο­λι­τι­κές του. Τα απο­τε­λέ­σμα­τα των πρό­σφα­των εκλο­γών σε Δανία και Πο­λω­νία, με τις επι­τυ­χί­ες δυ­νά­με­ων που αμ­φι­σβη­τούν ρι­ζι­κά -του­λά­χι­στον ρη­το­ρι­κά- την ευ­ρω­παϊ­κή αρ­χι­τε­κτο­νι­κή από ακρο­δε­ξιές θέ­σεις, η βρε­τα­νι­κή στρα­τη­γι­κή ανα­δια­πραγ­μά­τευ­σης της σχέ­σης με την Ε.Ε. με μοχλό το δη­μο­ψή­φι­σμα, αλλά και η συ­γκρό­τη­ση δεύ­τε­ρης ακρο­δε­ξιάς ευ­ρω­σκε­πτι­κι­στι­κής ομά­δας υπό την Μαρίν Λεπέν στο Ευ­ρω­παϊ­κό Κοι­νο­βού­λιο (η άλλη είναι η «αντα­γω­νι­στι­κή» ομάδα του Φά­ρατζ), είναι οι τε­λευ­ταί­ες εν­δεί­ξεις ότι η διά­χυ­τη αμ­φι­σβή­τη­ση του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου βρί­σκει πο­λι­τι­κή στέγη εκτός «ευ­ρω­παϊ­κού τόξου». Είτε σε ακρο­δε­ξιές, εθνι­κι­στι­κές δυ­νά­μεις που υπό­σχο­νται ανοι­κτά ρήξη με το σχέ­διο του ευ­ρω­παϊ­κού ιε­ρα­τεί­ου. Είτε σε πα­ρα­δο­σια­κές, συ­ντη­ρη­τι­κές δυ­νά­μεις (Κά­με­ρον) που υπό­σχο­νται εθνι­κή ανα­δί­πλω­ση και διεκ­δί­κη­ση εξαι­ρέ­σε­ων από το δυ­σβά­στα­κτο ευ­ρω­παϊ­κό κε­κτη­μέ­νο.

Εν ολί­γοις, την ώρα που η ευ­ρω­παϊ­κή ηγε­σία εγκρί­νει οδικό χάρτη εμ­βά­θυν­σης της πο­λι­τι­κής και δη­μο­σιο­νο­μι­κής ένω­σης με εκ­χώ­ρη­ση εθνι­κής κυ­ριαρ­χί­ας ( βλέπε Έκ­θε­ση των Πέντε Προ­έ­δρων που συ­ζη­τή­θη­κε στην προ­χθε­σι­νή σύ­νο­δο κο­ρυ­φής), κυ­βερ­νή­σεις και αντι­δρα­στι­κά ευ­ρω­σκε­πτι­κι­στι­κά κόμ­μα­τα ακρο­βο­λί­ζο­νται για να διεκ­δι­κή­σουν ακρι­βώς το αντί­θε­το: ανά­κτη­ση κυ­ριαρ­χί­ας, ως αντί­δο­το στην κοι­νω­νι­κή κα­κου­χία που έχει προ­κα­λέ­σει ο «υπαρ­κτός ευ­ρω­παϊ­σμός».

Φο­βού­μαι ότι, σ' αυτή τη δια­πά­λη ανά­με­σα στον κε­ντρο­μό­λο ευ­ρω­παϊ­σμό και στον φυ­γό­κε­ντρο ευ­ρω­σκε­πτι­κι­σμό που προ­σε­χώς θα κλο­νί­σει το ευ­ρω­παϊ­κό οι­κο­δό­μη­μα, η ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά θα απο­δει­χθεί η με­γά­λη απού­σα. Παρ' ότι βρί­σκε­ται στην κα­λύ­τε­ρη στιγ­μή της από άποψη επιρ­ρο­ής, με επί­κε­ντρο φυ­σι­κά την Ελ­λά­δα, δεν αδρά­χνει την ευ­και­ρία ρι­ζι­κής και ρι­ζο­σπα­στι­κής απο­δό­μη­σης του «ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου», που εξε­λίσ­σε­ται στο πιο αντι­δρα­στι­κό, αντι­δη­μο­κρα­τι­κό, πα­ρακ­μια­κό και μη ανα­στρέ­ψι­μο μόρ­φω­μα της κα­πι­τα­λι­στι­κής υφη­λί­ου. «Μέ­νου­με Ευ­ρώ­πη», την ώρα που η Ευ­ρώ­πη φεύ­γει σε δρό­μους ολο­κλη­ρω­τι­κούς, ψυ­χρο­πο­λε­μι­κούς, αποι­κιο­κρα­τι­κούς και εθνο-αντα­γω­νι­στι­κούς.