Ο κοροναϊός δεν είναι η αιτία της τρέχουσας οικονομικής κρίσης

Ήταν καθαρό ότι η ελίτ των επιχειρήσεων και του μεγάλου πλούτου είχε δώσει εντολές «ξεφορτώματος» των μετοχών και των άλλων χρηματοοικονομικών «προϊόντων» με τα οποία εξασφάλισε τεράστια κέρδη στην προηγούμενη περίοδο, εκτιμώντας ότι «το πάρτι τελείωσε». Τα παπαγαλάκια στον Τύπο πόνταραν στην εκτίμηση ότι το φαινόμενο ήταν συγκυριακό και υπερπρόβαλαν κάποιες εκλάμψεις (όπως μια ημερήσια άνοδο στη Wall Street όταν επιβεβαιώθηκε ότι ο Μπάιντεν παραμένει ζωντανός στην κούρσα των υποψηφίων του Δημοκρατικού Κόμματος).

Όμως η πτώση συνεχίστηκε με αμείωτο και εντεινόμενο ρυθμό. Η 9/3 υπήρξε η χειρότερη μέρα στα διεθνή χρηματιστήρια μετά τη μεγάλη κρίση του 2007. Ο S&P κατέγραψε μια από τις 10 μεγαλύτερες ημερήσιες πτώσεις του στην ιστορία.

Περιττό να προσθέσουμε τη συντριβή του Χρηματιστηρίου στην Αθήνα. Μέσα σε δυο εβδομάδες εξαερώθηκαν τα «κέρδη» από το πάρτι της εποχής που παραπειστικά ονομάστηκε «έξοδος από την κρίση», αποδεικνύοντας ότι οι σχετικοί πανηγυρισμοί (τόσο του Τσίπρα χθες, όσο και του Μητσοτάκη σήμερα) είχαν αξία ανάλογη με αυτό που ο κόσμος περιγράφει με την παροιμία «ανεμομαζώματα-διαβολοσκορπίσματα».

Η πτώση, ασφαλώς, δεν περιορίζεται στα χρηματιστήρια. Στη Γερμανία –στην πιο ισχυρή και συγκροτημένη βιομηχανική δύναμη της ΕΕ– στην αυτοκινητοβιομηχανία (έναν κλάδο σύνθετο, που αποτελεί παραγωγική συνισταμένη πολλών κλάδων) σημειώθηκε πτώση της παραγωγής κατά 14,5% μεταξύ του Οκτώβρη του 2018 και του Οκτώβρη του 2019. Μεγάλη πτώση καταγράφεται και σε άλλους κρίσιμους κλάδους, όπως στην παραγωγή μηχανών και εργαλείων που είναι απαραίτητα για τη βιομηχανία συνολικά.

Το παγκόσμιο εμπόριο, κατά τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, βυθίζεται σε στασιμότητα.

Η οικονομική κρίση του 2008, στα χρόνια που ακολούθησαν απλώθηκε ως μετάσταση, ως πολιτική κρίση που μαστίζει μεγάλες καπιταλιστικές χώρες και ως κρίση ηγεμονίας στη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, με την όξυνση και την αναρχία στους ανταγωνισμούς και τη μεγέθυνση του ρεύματος του «νεοφιλελευθερισμού εθνικής προτεραιότητας» ή «εθνο-νεοφιλελευθερισμού». Ο πόλεμος στις τιμές του πετρελαίου, αρχικά μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας, είναι ένα φαινόμενο συνδεδεμένο με αυτήν την εξέλιξη, που όμως απειλεί να την επιταχύνει και να την κάνει ακόμα πιο άγρια κι ανεξέλεγκτη.

«Η ταχύτητα με την οποία συμβαίνει όλο αυτό θυμίζει έντονα το 2008», έγραψε ένα νεοφιλελεύθερο οικονομικό site.

Είναι κοινό μυστικό ότι οι αιτίες που βύθισαν τον καπιταλισμό στη διεθνή κρίση του 2008 –τη μεγαλύτερη μετά το 1929– δεν θεραπεύτηκαν. Οι «ανακάμψεις» στα χρόνια που ακολούθησαν ήταν ασθενικές, αβέβαιες, επισφαλείς. Μια νέα σοβαρή διεθνής οικονομική επιδείνωση ήταν στην επικαιρότητα.

Οι μαρξιστές, οι ριζοσπάστες, ακόμα και πολλοί «συστημικοί» οικονομολόγοι προειδοποιούσαν ότι το κλίμα αισιοδοξίας των χρόνων 2016-2018 ήταν τεχνητό και υπονομευμένο. Κάποιοι ανάμεσά τους προσδιόριζαν το 2020 ως τον πιθανότερο χρόνο για το ξέσπασμα ενός νέου σοβαρού «επεισοδίου» της κρίσης του καπιταλισμού διεθνώς.

Αυτό συμβαίνει γύρω μας.

Η επιδημία του κορωναϊού είναι η αφορμή και όχι το αίτιο της κρίσης, είναι το σπίρτο που μπορεί να βάλει φωτιά στην πυριτιδαποθήκη, αλλά όχι ο παράγοντας που συσσώρευσε τα εκρηκτικά υλικά της αστάθειας που οδηγεί σε κρίση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο παράγοντας του κοροναϊού δεν είναι σημαντικός. Το αντίθετο. Η επιδημία θα έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις: οι αεροπορικές εταιρείες και οι μεταφορές γενικότερα, ο τουρισμός, οι κλάδοι της εστίασης και της ψυχαγωγίας κ.ά. θα δοκιμαστούν ιδιαίτερα, όπως και οι τράπεζες και το διεθνές εμπόριο. Η καραντίνα και ο φόβος για τις αδυναμίες του δημόσιου συστήματος περίθαλψης θα συμπιέσουν τις ήδη εξασθενημένες λαϊκές αποταμίευσεις προς τα μηδενικά επίπεδα.

Ο ΟΟΣΑ έχει ήδη αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις του για το 2020: εκτιμά παγκόσμια «ανάπτυξη» 2,5% στο πρώτο εξάμηνο του 2020 (μικρότερη από το αναιμικό 2,9% του 2019). Όμως δηλώνει ότι αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο: αν η επιδημία συνεχίσει να εξαπλώνεται, τότε εκτιμά ότι η παγκόσμια «ανάπτυξη» θα περιοριστεί στο 1,5%...

Μητσοτάκης

Η κυβέρνηση της ΝΔ έσπευσε, όπως άλλωστε όλες οι αστικές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, να αποδώσει την «αιφνίδια» οικονομική επιδείνωση στον κοροναϊό.

Άνετο και βολικό. Επιτρέπει να παρουσιάζονται τα κυβερνητικά μέτρα ως δύσκολοι και πικροί ελιγμοί μέσα σε μια αντικειμενικά δύσκολη κατάσταση. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει έναν πρόσθετο και βαρύ λόγο: η συμφωνία «εξόδου από τα μνημόνια» είναι κομμένη και ραμμένη με βάση την πιο αισιόδοξη εκτίμηση για μια διαρκή αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας εδώ και διεθνώς. Αυτή η εκτίμηση είναι πλέον κλινικά νεκρή. Ο Μητσοτάκης δηλώνοντας ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο ή και ανέφικτο το να πιαστούν οι στόχοι της ετήσιας αξιολόγησης, της «έντονης εποπτείας» στην ελληνική οικονομία, στην πραγματικότητα μας είπε ότι χαράζει η ημέρα του μνημονίου 4. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ντόπια κυρίαρχη τάξη και οι δανειστές θα επιχειρήσουν να φορτώσουν το κόστος της αντιμετώπισης της παρούσας κρίσης αποκλειστικά στις πλάτες των εργαζομένων και λαϊκών μαζών. Ακριβώς όπως έκαναν σε όλη την προηγούμενη περίοδο.

Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκαν τα πρώτα οικονομικά μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση σχετικά με τον κοροναϊό.

Είναι κυριολεκτικά σοκαριστικό ότι τα μέτρα αυτά, ακόμα και τώρα, αρνούνται να αναγνωρίσουν την επείγουσα ανάγκη ουσιαστικής ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας. Η κυβέρνηση εξήγγειλε την πρόσληψη λίγων γιατρών και νοσηλευτών σε καθεστώς «προσωρινής απασχόλησης», ενώ ο προϋπολογισμός παραχωρεί στο σύνολο των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας «έκτακτη ενίσχυση» ύψους… 15 εκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση, λέει, της επιδημίας του κοροναϊού. Στις μέρες που έρχονται τα δημόσια νοσοκομεία θα δοκιμαστούν άγρια. Δεν έχουμε καμιά αμφιβολία για τον ηρωισμό στην εργασία των γιατρών, των νοσοκόμων, του προσωπικού. Όμως αυτή δεν αρκεί. Θα χρειαστεί απαίτηση και μάχη για να ενισχυθούν με κάθε τρόπο. Εκεί πρέπει να πάνε όλοι οι διαθέσιμοι κοινωνικοί πόροι και όχι στα όπλα και στους συνοριοφύλακες.

Ακολούθως, ο Σταϊκούρας ανακοίνωσε κάποια μέτρα για την ενίσχυση της «επιχειρηματικότητας» που θα δοκιμαστεί κατά την επιδημία. Πρόκειται κυρίως για 4μηνη αναστολή βεβαιωμένων το Μάρτιο υποχρεώσεων (ΦΠΑ, οφειλές σε ΔΟΥ και ρυθμίσεις παλαιότερων χρεών, ασφαλιστικές εισφορές) των επιχειρήσεων που θα αντιμετωπίσουν άμεσα προβλήματα λειτουργίας (τουλάχιστον 10ήμερο βεβαιωμένο κλείσιμο). Είναι φανερό ότι πρόκειται για ασπιρίνες.

Οι «μεγάλοι» του επιχειρείν περιμένουν πολύ πιο πλουσιοπάροχα δώρα. Προς τούτο, απ’ ότι φαίνεται, η κυβέρνηση περιμένει τις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Αν και κατά πόσο θα επιτραπεί «χαλάρωση» που θα επιτρέψει επιχορηγήσεις στις αεροπορικές και τουριστικές επιχειρήσεις, τονωτικές δημόσιες επενδύσεις, ευνοϊκές ρυθμίσεις για το εμπόριο, τις βιομηχανίες, τις τράπεζες.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτούν τα μέτρα που ακουμπάνε τα εργασιακά. Με πρόσχημα την αντιμετώπιση των έκτακτων συνθηκών της επιδημίας και της καραντίνας, οι καπιταλιστές μέσα σε μια ήδη απορρυθμισμένη αγορά εργασίας θα επιδιώξουν την εμπέδωση μεγαλύτερης «ελαστικότητας» (τηλεργασία, αρρύθμιστο ωράριο, μείωση μισθών, «ελευθερία» απολύσεων κ.ο.κ.).

Η μάχη ενάντια στον κοροναϊό θα είναι ταυτόχρονα μια οικονομική μάχη, μια ταξική αντιπαράθεση. Σε αυτήν, η «σημαία» θα πρέπει να είναι η απαίτηση για την άμεση ενίσχυση του δημόσιου νοσοκομείου, αλλά μαζί πρέπει να σηκώσουμε τη νοοτροπία ότι μπροστά σε μια μαζική απειλή οφείλουμε να ενισχύσουμε και όχι να αποδυναμώσουμε το εργατικό εισόδημα, τις εργασιακές κατακτήσεις, τα κοινωνικά δικαιώματα.

Είναι ο μόνος τρόπος για να μην πληρώσει η τάξη μας βαρύ τίμημα. Σήμερα, μετρώντας τα θύματα της επιδημίας, αύριο μετρώντας τα συντρίμμια των εργατικών δικαιωμάτων.