Ο ρατσισμός στις μέρες της πανδημίας

Τόσον καιρό μετά, οι πρόσφυγες παραμένουν εγκλεισμένοι στις τρισάθλιες (ακόμα και σε «νορμάλ» εποχές) δομές, που μπορούν να μετατραπούν σε «κόλαση» αν διαδοθεί ο κορονοϊός. Η Διεθνής Αμνηστία, ο ΟΗΕ κ.ά. διεθνείς οργανισμοί ή και μεγάλες ΜΚΟ υπεράνω πάσης υποψίας για «μαξιμαλισμό» επιμένουν να απαιτούν την άμεση εκκένωση των στρατοπέδων.

Η μόνη «μεταφορά» για την οποία έχουμε ακούσει όλο αυτό το διάστημα (συγκεκριμένα στα μέσα Μάρτη) ήταν αυτή των «συλληφθέντων» στα ελληνοτουρκικά σύνορα που στοιβάχτηκαν σε ένα δεύτερο στρατόπεδο στη Μαλακάσα, πλάι στο παλιό από το οποίο πετάχτηκαν έξω οι ομάδες αλληλεγγύης από το μακρινό 2017 (επί ΣΥΡΙΖΑ…) κι έκτοτε οι συνθήκες παραμένουν τραγικές.

Ακόμα πιο εξοργιστική είναι η αντίδραση της κυβέρνησης ακόμα κι όταν κι όπου εμφανίστηκαν κρούσματα. Ολόκληρα στρατόπεδα τίθενται σε πλήρη αποκλεισμό από τον «έξω κόσμο» και μετατρέπονται ντεφάκτο σε «κλειστά», την ίδια ώρα που γίνεται η παραδοχή ότι στο εσωτερικό αυτών των δομών η τήρηση της «κοινωνικής απόστασης» είναι ανέφικτη! Πρόκειται για ένα χυδαίο «απαρτχάιντ», που λίγο-πολύ λέει ότι βασική του έγνοια είναι να κρατήσει τη μόλυνση μέσα στις δομές. Στο Λαύριο, ο δήμαρχος έφτασε να ζητήσει προληπτικά τη μετατροπή των εκεί ανοιχτών δομών φιλοξενίας (που «τρέχουν» οι ίδιοι οι πρόσφυγες με τη στήριξη αλληλέγγυων, εγκαταλελειμένοι από το κράτος και παίρνοντας οι ίδιοι τα σχετικά μέτρα προστασίας μετά το ξέσπασμα της πανδημίας) σε κλειστά στρατόπεδα. Οι αποκλεισμοί των στρατοπέδων (Ριτσώνα, Μαλακάσα) δεν έχουν καμία «αντικειμενική», «υγειονομική» λογική. Αν ήταν έτσι, θα έμπαιναν «σε καραντίνα», με συρματοπλέγματα και 24ωρη αστυνομική περικύκλωση και όποιες γειτονιές της Αθήνας παρουσίαζαν κρούσματα! Θα αντιμετωπιζόταν ως «υγειονομική βόμβα» συλλήβδην το… Παγκράτι ή η Πετρούπολη! Πόσο «λογικό» θα φαινόταν κάτι τέτοιο και πόσο «χαμηλά» θα περνούσε άραγε στο δημόσιο διάλογο; Η αντιμετώπιση των προσφύγων σε αυτήν την υγειονομική κρίση έχει ως μόνο κριτήριο τον πιο ωμό, απροκάλυπτο ρατσισμό.

Να το ξαναπούμε. Η εκκένωση των στρατοπέδων και η μεταφορά των προσφύγων σε ξενοδοχεία όπου θα τους παρέχονται ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα έπρεπε να έχει γίνει όχι χτες, αλλά βδομάδες πριν. Ή και από πάντα, αλλά ας μείνουμε στη συνθήκη του κορονοϊού, που αποδέχονται οι πάντες ότι είναι «έκτακτη» και «κρίσιμη» κι απαιτεί αντίστοιχα μέτρα. Κάθε μέρα καθυστέρησης αποτελεί σιωπηλό έγκλημα. Και υπάρχει ο κίνδυνος να παραμείνει σιωπηλό αν χοντρύνει, σε μια κατάσταση όπου το κράτος επιβάλει αποκλεισμό των έγκλειστων από τον υπόλοιπο κόσμο.

Εν τω μεταξύ, πρωτοβουλίες όπως αυτή της καμπάνιας «Κανένας Μόνος/Καμία Μόνη», για συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης για τις μετανάστριες φυλακισμένες στην Πέτρου Ράλλη, δείχνουν μια πρώτη αντιμετώπιση από τον κόσμο της αλληλεγγύης. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες αλληλεγγύης και δράσεις διεκδίκησης θα πρέπει να προχωρήσουν και αλλού, και για άλλους κι άλλες.

Δεν πρέπει να επιτρέψουμε να αξιοποιηθεί η πανδημία για να ενισχυθούν ρατσιστικά ανακλαστικά. Η ίδια η πανδημία –παγκόσμια, μεταδιδόμενη μαζικά μεταξύ των «πολιτισμένων εθνών» της Δύσης– δεν κάνει χατίρια στην ακροδεξιά δημαγωγία (που έχει «λουφάξει» μετά τον πρώιμο αντι-ασιατικό ρατσισμό ή τις θεωρίες περί «Ιρανών» κι «Αφγανών» που θα τάχα θα φέρουν τον ιό στην Ελλάδα). Αλλά μπορεί να επιχειρηθεί να αξιοποιηθεί. Η διαρροή του ΓΕΕΘΑ για «μολυσμένους μετανάστες που στέλνει ο Ερντογάν» μπορεί να ήταν γελοία και μπορεί αργότερα να διαψεύστηκε, αλλά προκάλεσε «θόρυβο» κι έδειξε πιθανές πολιτικές αξιοποίησης της «κορονοϋστερίας» σε ρατσιστική-εθνικιστική κατεύθυνση.

Ήταν η πιο χοντροκομμένη εκδοχή μιας αφήγησης που ίσως βρούμε μπροστά μας στο κοντινό μέλλον, όταν στη Δύση θα υπάρξει σχετική ύφεση και δειλή επιστροφή στην «κανονικότητα» και θα κληθούμε ενδεχομένως να «οχυρωθούμε» απέναντι στον παγκόσμιο Νότο… Όπου αυτοί που θα σκούζουν ενάντια στην «ανεξέλεγκτη μετανάστευση» που φέρνει «ανεξέλεγκτη μετάδοση» θα φέρουν όλη την ευθύνη, έχοντας καταστήσει τη μετανάστευση «παράνομη» διαδικασία, δηλαδή αποκλείοντας τους μετανάστες και τους πρόσφυγες από την πολιτισμένη-οργανωμένη αντιμετώπιση που θα  επιφυλάσσεται για άλλους (λευκούς) πληθυσμούς –όπως η θερμομέτρηση στα αεροδρόμια κ.ο.κ.  Σε τέτοιες συνθήκες, η «νόμιμη κι ασφαλής διέλευση» θα παραμένει η μόνη σοβαρή-ανθρώπινη απάντηση. Μη το ξεχάσουμε αυτό όταν θα καλούμαστε να πανηγυρίσουμε που η Ελλάδα θα «ανασαίνει» από την ροή τουριστών αλλά θα πρέπει να μαντρώνει εκτός τους έχοντες ανάγκη ως «επικίνδυνους».

Αν και η οικονομική κρίση και οι συνέπειες της πανδημίας μπορούν να ρίξουν φως στο γεγονός ότι αυτοί οι «έχοντες ανάγκη» είναι ταυτόχρονα απολύτως αναγκαίοι.

Ειπώθηκαν πολλά (και υποκριτικά) για τους υγειονομικούς, για τα ντελίβερι, για τους εργαζόμενους στα σούπερμαρκετ. Αλλά υπάρχει κι ο πρωτογενής τομέας στην οικονομία, απολύτως αναγκαίος για να παραχθούν τα τρόφιμα πριν φτάσουμε στη διανομή τους. Με την σχετική συζήτηση να αρχίζει να στρέφεται σταδιακά και γύρω από τις προοπτικές και τη σημασία αυτού του κλάδου, θα έχει πολύ ενδιαφέρον να δούμε αν θα «χειροκροτηθούν» και οι μετανάστες εργάτες γης, που συχνά ζουν κι εργάζονται σε συνθήκες που θυμίζουν αμερικάνικο Νότο κάμποσες δεκαετίες πριν.

Στις ίδιες τις ΗΠΑ, οι εργαζόμενοι στις φάρμες εντάχθηκαν στους «κοινωνικά αναγκαίους» με τους εργοδότες να υποχρεούνται να τους παρέχουν σχετικά έγγραφα που διευκολύνουν την μετακίνηση κλπ. Μόνο που ένα 50-75% αυτών των εργαζομένων υπολογίζεται ότι είναι… μετανάστες χωρίς χαρτιά! Οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν μια εξωφρενικά ειρωνική σύγχυση, όπου ενημερώνονται ότι έχουν ελευθερία μετακίνησης γιατί είναι «αναγκαίοι» αλλά ταυτόχρονα κινδυνεύουν με απέλαση γιατί είναι «παράνομοι».

Είναι ένας παραλογισμός που ίσχυε πάντα, αλλά τώρα «φωτίζεται» διαφορετικά (όπως και τόσα άλλα πράγματα μπροστά στη δοκιμασία της πανδημίας). Είναι ένας παραλογισμός που πρέπει να λήξει. Αναγνωρίζοντας σε όλους αυτούς τους ανθρώπους το δικαίωμά τους «να είναι άνθρωποι, να γίνονται σεβαστοί ως άνθρωποι, να αποκτήσουν τα δικαιώματα ανθρώπου σε αυτήν την κοινωνία, αυτήν την γη, αυτήν τη μέρα…», όπως έλεγε κάποτε ο Μάλκολμ Χ.

*Δημοσιεύτηκε στην Εργατική Αριστερά, στις 15 Απρίλη