Όχι πόλεμο για τις ΑΟΖ

Οι δη­λώ­σεις του Αρ­χη­γού ΓΕΕΘΑ Κων­στα­ντί­νου Φλώ­ρου, θε­ω­ρή­θη­καν ως ένα «απο­τρε­πτι­κό» αλλά και σκλη­ρό-ετοι­μο­πό­λε­μο μή­νυ­μα προς την Άγκυ­ρα, που επί της ου­σί­ας διεύ­ρυ­νε τη μέχρι σή­με­ρα ελ­λη­νι­κή «απο­τρε­πτι­κή» πο­λι­τι­κή (φέρ­νο­ντας σε πρώτο πλάνο τη στρα­τιω­τι­κή/πο­λε­μι­κή απά­ντη­ση), ενώ επί της φόρ­μας, δη­λα­δή του φρα­στι­κού τόνου, φά­νη­κε να ξε­περ­νά κάθε σύγ­χρο­νο όριο που θέλει, τάχα, ακόμα και τους στρα­τιω­τι­κούς «να κά­νουν πό­λε­μο με πο­λι­τι­σμέ­νο τρόπο». Η φράση του Κ. Φλώρο «πρώτα θα τους κά­ψου­με και μετά θα πάμε να δούμε ποιοι ήταν» έκανε, φυ­σιο­λο­γι­κά, τον γύρο των ΜΜΕ σε διε­θνές επί­πε­δο.

Αξί­ζει να ση­μειω­θεί η κά­λυ­ψη που είχε στη συ­νέ­χεια ο Κ. Φλώ­ρος από την ηγε­σία του υπουρ­γεί­ου Εθνι­κής Άμυ­νας –δη­λα­δή την κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη– όπως και το γε­γο­νός ότι οι «ει­δι­κοί» δη­μο­σιο­γρά­φοι ανέ­λα­βαν να θυ­μί­σουν ότι η φι­λο­πό­λε­μη θέση του Κ. Φλώ­ρου είναι συ­νέ­χεια των ανά­λο­γων θέ­σε­ων του προ­κα­τό­χου του, ναυάρ­χου Απο­στο­λά­κη, δη­λα­δή του Αρ­χη­γού ΓΕΕΘΑ που εμπι­στεύ­θη­κε ο Αλ. Τσί­πρας. Η σιωπή άλ­λω­στε του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ επί του θέ­μα­τος είναι εν­δει­κτι­κή: οι κα­ρα­βα­νά­δες στο Πε­ντά­γω­νο αντι­με­τω­πί­ζουν σή­με­ρα πε­ρισ­σό­τε­ρα προ­βλή­μα­τα «τρι­βής» στις σχέ­σεις τους με το υπ. Εξω­τε­ρι­κών, παρά στις σχέ­σεις τους με την αξιω­μα­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση.

Ανά­λο­γοι «ει­δι­κοί-εθνι­κοί» δη­μο­σιο­γρά­φοι και δια­νο­ού­με­νοι ανέ­λα­βαν να πο­λι­τι­κο­ποι­ή­σουν και να ερ­μη­νεύ­σουν το χο­ντρο­κομ­μέ­νο μή­νυ­μα: Το ΓΕΕΘΑ επε­ξερ­γά­ζε­ται «απο­φα­σι­στι­κή στάση με κλι­μα­κω­τά σε­νά­ρια σε πε­ρί­πτω­ση που η αμ­φι­σβή­τη­ση της ελ­λη­νι­κής κυ­ριαρ­χί­ας δεν θα αφο­ρού­σε το έδα­φος, αλλά τη θά­λασ­σα, όπως το ζή­τη­μα της διε­νέρ­γειας τουρ­κι­κών ερευ­νών και γε­ω­τρή­σε­ων εντός της ελ­λη­νι­κής ΑΟΖ», δια­βά­σα­με στο SLPRESS, ενώ ο γνω­στός Κων­στα­ντί­νος Γρί­βας εκτί­μη­σε ότι πλέον «προ­ε­τοι­μα­ζό­μα­στε όχι μόνο για κά­ποια εμπλο­κή ή για θερμό επει­σό­διο, αλλά για πο­λε­μι­κή ανα­μέ­τρη­ση με­γά­λης κλί­μα­κας, αν το κρί­νου­με σκό­πι­μο…». 

Βε­βαί­ως, η επί­ση­μη κρα­τι­κή πο­λι­τι­κή οφεί­λει να κρατά μια κά­ποια επαφή με το λε­γό­με­νο Διε­θνές Δί­καιο, όχι λόγω μιας κά­ποιας νο­μι­μο­λα­γνεί­ας αλλά στη βάση της πε­ποί­θη­σης ότι σε κάθε εν­δε­χό­με­νο «ανα­μέ­τρη­σης» με την Τουρ­κία η στή­ρι­ξη στις διε­θνείς συμ­μα­χί­ες με τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το Κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ είναι πα­ρά­γο­ντας απο­φα­σι­στι­κής ση­μα­σί­ας.

Η πρό­σφα­τη συμ­φω­νία με την Ιτα­λία για τις ΑΟΖ στο Ιόνιο και οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με την Αί­γυ­πτο –κατά το τα­ξί­δι του Δέν­δια στο Κάιρο– απέ­δει­ξαν ότι υπάρ­χουν πολλά «αγκά­θια» στην προ­σπά­θεια να εμ­φα­νι­στούν οι από­ψεις του ελ­λα­δι­κού κρά­τους ως πε­ρί­που μια «αυ­τό­μα­τη με­τά­φρα­ση» του Διε­θνούς Δι­καί­ου. 

Ο Τσα­βού­σο­γλου σχο­λιά­ζο­ντας τη συμ­φω­νία Ελ­λά­δας-Ιτα­λί­ας για τις ΑΟΖ στο Ιόνιο δή­λω­σε ότι αυτή δι­καιώ­νει τις τουρ­κι­κές θέ­σεις για το Διε­θνές Δί­καιο στο Αι­γαίο και ότι η Τουρ­κία σκο­πεύ­ει να την έχει ως ση­μείο ανα­φο­ράς στις μελ­λο­ντι­κές δι­πλω­μα­τι­κές και νο­μι­κές αντι­πα­ρα­θέ­σεις. 

Ιτα­λία

Το ίδιο το γε­γο­νός της υπο­γρα­φής της συμ­φω­νί­ας για τις ΑΟΖ στο Ιόνιο, με­τα­ξύ Ελ­λά­δας-Ιτα­λί­ας, γκρε­μί­ζει έναν πα­ρα­πει­στι­κό μύθο του ελ­λη­νι­κού εθνι­κι­σμού: οι ΑΟΖ δεν είναι αυ­θύ­παρ­κτες, δεν ανα­κη­ρύσ­σο­νται μο­νο­με­ρώς, ορί­ζο­νται και δί­νουν δι­καιώ­μα­τα κυ­ριαρ­χί­ας επί θα­λασ­σί­ων ζωνών μόνο κα­τό­πιν δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων και συμ­φω­νί­ας με­τα­ξύ των αντι­πα­ρα­βαλ­λό­με­νων «γει­τό­νων». Μέχρι τότε, η μόνη διε­θνώς ανα­γνω­ρι­σμέ­νη μορφή νό­μι­μης κυ­ριαρ­χί­ας στις θά­λασ­σες είναι η αι­για­λί­τι­δα ζώνη, δη­λα­δή τα 6 ή 12 ναυ­τι­κά μίλια από τις ακτές κάθε κρά­τους. 

Εδώ κα­τέρ­ρευ­σε ένας δεύ­τε­ρος πα­ρα­πει­στι­κός μύθος: ότι η δια­κή­ρυ­ξη της κυ­ριαρ­χί­ας στα 12 ν. μίλια της αι­για­λί­τι­δας ζώνης, είναι μο­νο­με­ρές δι­καί­ω­μα που προ­κύ­πτει αβί­α­στα από το Διε­θνές Δί­καιο. Στην «εύ­κο­λη» θά­λασ­σα του Ιο­νί­ου, η Ιτα­λία μόλις τώρα ανα­γνώ­ρι­σε το δι­καί­ω­μα στην Ελ­λά­δα να επε­κτεί­νει τα χω­ρι­κά της ύδατα στα 12 ν. μίλια και μά­λι­στα κα­το­χυ­ρώ­νο­ντας το δι­καί­ω­μα στον ιτα­λι­κό αλιευ­τι­κό στόλο να ψα­ρεύ­ει ανε­μπό­δι­στα στη ζώνη με­τα­ξύ των 6 και των 12 ν. μι­λί­ων. Είναι γνω­στό ότι στο Ιόνιο το μόνο πρό­βλη­μα αντι­πα­ρά­θε­σης ήταν τα αλιευ­τι­κά δι­καιώ­μα­τα. Αν αυτό ρυθ­μί­στη­κε κατ’ αυτόν τον «ευ­έ­λι­κτο» τρόπο (που εγκα­θι­στά μια «δια­βαθ­μι­σμέ­νη» κυ­ριαρ­χία με­τα­ξύ 6 και 12 ν. μι­λί­ων) μπο­ρεί εύ­κο­λα να φα­ντα­στεί κα­νείς τις δυ­σκο­λί­ες που πα­ρα­μέ­νουν στο εξαι­ρε­τι­κά πιο πο­λύ­πλο­κο Αι­γαίο, όπου τα ζη­τή­μα­τα της ανε­μπό­δι­στης ναυ­σι­πλο­ΐ­ας δεν αφο­ρούν μόνο την Ελ­λά­δα και την Τουρ­κία, αλλά και τις διε­θνείς Με­γά­λες Δυ­νά­μεις…

Ένα τρίτο «καυτό» ζή­τη­μα είναι το πού θα ανα­γνω­ρι­στεί η «γραμ­μή βάσης» για να υπο­λο­γι­σθεί η «μέση γραμ­μή απο­στά­σε­ως» που είναι κα­θο­ρι­στι­κή για την ανα­γνώ­ρι­ση των ΑΟΖ. Η συμ­φω­νία με την Ιτα­λία ανα­γνώ­ρι­σε ως «γραμ­μή βάσης» το ηπει­ρω­τι­κό έδα­φος των 2 χωρών, ενώ έδωσε στα νησιά (στα Στρο­φά­δια 26 ν.μ. δυ­τι­κά της Πε­λο­πον­νή­σου και στους Οθω­νιούς στα βο­ρειο­δυ­τι­κά της Κέρ­κυ­ρας) με­ρι­κή «επή­ρεια» στον κα­θο­ρι­σμό των ΑΟΖ. Το μο­ντέ­λο αυτό, αν θε­ω­ρη­θεί ως «προη­γού­με­νο» για τις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις στο Αι­γαίο, θα προ­κα­λέ­σει σο­βα­ρούς πο­νο­κε­φά­λους στην Αθήνα. 

Έχει ση­μα­σία το γε­γο­νός ότι η Ιτα­λία (μια χώρα με πα­ρα­δο­σια­κά με­γά­λη εμπλο­κή στη γε­ω­πο­λι­τι­κή της Με­σο­γεί­ου) υπο­γράμ­μι­σε ότι η ισχύς της συμ­φω­νί­ας με την Ελ­λά­δα απέ­χει αι­σθη­τά από τα «καυτά» ση­μεία των αντι­πα­ρα­θέ­σε­ων στην πε­ριο­χή: οι συ­ντε­ταγ­μέ­νες που κα­τα­τέ­θη­καν αρ­χί­ζουν νότια του βό­ρειου «καυ­τού ση­μεί­ου» (τρι­με­ρές Ιτα­λί­ας-Ελ­λά­δας-Αλ­βα­νί­ας) και –κυ­ρί­ως!– φτά­νουν βό­ρεια του νό­τιου «καυ­τού ση­μεί­ου» (τρι­με­ρές Ιτα­λί­ας-Λι­βύ­ης-Ελ­λά­δας). Έτσι η συμ­φω­νία δεν μπο­ρεί να αξιο­ποι­η­θεί ως μέσο πί­ε­σης ούτε προς την Αλ­βα­νία ούτε, πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο, προς τη Λιβύη. 

Γι’ αυ­τούς τους πραγ­μα­τι­κούς λό­γους οι πα­νη­γυ­ρι­σμοί που ακο­λού­θη­σαν κρά­τη­σαν λίγο και ήταν φα­νε­ρά συ­γκρα­τη­μέ­νοι, ενώ δεν έλει­ψαν φωνές που έκα­ναν λόγο για «εθνι­κό αυ­το­γκόλ». 

Αυτή η πο­λυ­πλο­κό­τη­τα του λε­γό­με­νου Διε­θνούς Δι­καί­ου επι­βε­βαιώ­θη­κε αμέ­σως μετά στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με την Αί­γυ­πτο. 

Αί­γυ­πτος

Πα­ρό­τι το κα­θε­στώς του Σίσι έχει εντά­ξει την Αί­γυ­πτο στη συμ­μα­χία με την Ελ­λά­δα, την Κύπρο και το Κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ, το τα­ξί­δι του Δέν­δια στο Κάιρο υπήρ­ξε αδιέ­ξο­δο. 

Το σχέ­διο του αγω­γού East Med, υπό την αι­γί­δα των δυ­τι­κών κο­λοσ­σών πε­τρε­λαί­ου και τη στή­ρι­ξη των ΗΠΑ και της ΕΕ, προ­ϋ­πο­θέ­τει αδια­τά­ρα­κτη γε­ω­γρα­φι­κή συ­νέ­χεια των ΑΟΖ του Ισ­ρα­ήλ, της Κύ­πρου και της Ελ­λά­δας. Αυτό γί­νε­ται εφι­κτό μόνο αν οι ΑΟΖ με­τα­ξύ Ελ­λά­δας και Αι­γύ­πτου ορι­στούν παίρ­νο­ντας ως «γραμ­μή βάσης» για τον υπο­λο­γι­σμό της «μέσης από­στα­σης» το νο­τιό­τε­ρο ελ­λη­νι­κό ση­μείο (δη­λα­δή την Κρήτη) που έτσι απο­κτά κα­θο­ρι­στι­κό ρόλο και όχι απλή «επή­ρεια». Με αυτόν τον τρόπο κλεί­νει ο «διά­δρο­μος» επι­κοι­νω­νί­ας των ΑΟΖ Τουρ­κί­ας-Λι­βύ­ης και κα­θί­στα­ται εφι­κτό το σχέ­διο East Med. Μόνο που έτσι η Αί­γυ­πτος χάνει ένα ση­μα­ντι­κό τμήμα της ΑΟΖ της που θα προ­έ­κυ­πτε αν στην Κρήτη ανα­γνω­ρι­ζό­ταν απλή «επή­ρεια». 

Παρά την όξυν­ση των σχέ­σε­ών της με την Τουρ­κία –που επι­δει­νώ­νο­νται λόγω των πο­λε­μι­κών εξε­λί­ξε­ων στη Λιβύη– η δι­κτα­το­ρι­κή κυ­βέρ­νη­ση Σίσι αρ­νή­θη­κε να προ­χω­ρή­σει σε έναν τέ­τοιο «συμ­βι­βα­σμό», που θα είχε ως ωφε­λη­μέ­νο κυ­ρί­ως την ελ­λα­δι­κή πλευ­ρά. 

Κατά τα διε­θνή πρα­κτο­ρεία, ο Δέν­διας –με την υπο­στή­ρι­ξη της κυ­πρια­κής κυ­βέρ­νη­σης– επι­δί­ω­ξε μια έστω επί μέ­ρους κι όχι συ­νο­λι­κή διευ­θέ­τη­ση των ΑΟΖ, με στόχο να πα­ρε­μπο­δι­στεί το εν­δε­χό­με­νο μιας διε­θνούς ανα­γνώ­ρι­σης του «μνη­μο­νί­ου» με­τα­ξύ Τουρ­κί­ας και Λι­βύ­ης που έχει ήδη κα­τα­τε­θεί στον ΟΗΕ. Όμως ούτε αυτό έγινε εφι­κτό. Οι συμ­μα­χι­κές σχέ­σεις και οι κοι­νοί «άξο­νες» δεν είναι πα­ρά­γο­ντες αρ­κε­τά ισχυ­ροί για να κά­νουν οποια­δή­πο­τε αστι­κή κυ­βέρ­νη­ση να υπο­χω­ρή­σει οι­κειο­θε­λώς από τα αυ­τό­νο­μα συμ­φέ­ρο­ντά της. 

Σε αυτό το γε­ω­πο­λι­τι­κό και δι­πλω­μα­τι­κό αδιέ­ξο­δο ση­κώ­νο­νται σή­με­ρα οι φι­λο­πό­λε­μες κραυ­γές όπως αυτή του Κων­στα­ντί­νου Φλώ­ρου. 

Προ­ε­τοι­μα­σί­ες

Εί­μα­στε στη φάση της ιδιαί­τε­ρης έντα­σης των αντα­γω­νι­σμών στην πε­ριο­χή. 

Η πο­ρεία μέσα σε αυτή τη φάση δεν είναι μο­νο­σή­μα­ντη: του­λά­χι­στον δύο φορές μέσα στην πρό­σφα­τη συ­γκυ­ρία, ο Κυ­ριά­κος Μη­τσο­τά­κης υπαι­νί­χθη­κε το εν­δε­χό­με­νο της κα­τα­φυ­γής στο Διε­θνές Δι­κα­στή­ριο της Χάγης. 

Σε αυτή τη δια­δι­κα­σία, κα­θο­ρι­στι­κό ρόλο είχαν και θα έχουν οι με­γά­λες ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυ­νά­μεις. 

Αυτός δεν είναι λόγος εφη­συ­χα­σμού. Η ιστο­ρία της πε­ριο­χής δεί­χνει ότι οι ιμπε­ρια­λι­στές συχνά οδή­γη­σαν στο πο­λε­μι­κό σφα­γείο. Επί­σης δεί­χνει ότι μι­κρό­τε­ροι, «εθνι­κοί», πα­ρά­γο­ντες συχνά προ­σπά­θη­σαν να εκ­βιά­σουν τις εξε­λί­ξεις παί­ζο­ντας στα ζάρια την ει­ρή­νη, τη ζωή και το μέλ­λον της με­γά­λης κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας από όλες τις πλευ­ρές των συ­νό­ρων. 

Σή­με­ρα όλα μας τα αι­τή­μα­τα, κάθε πτυχή του κοι­νω­νι­κού αγώνα, θα πρέ­πει να συν­δυα­στεί με το σύν­θη­μα: Όχι πό­λε­μο για τις ΑΟΖ. Όχι αίμα για το πε­τρέ­λαιο ή το φυ­σι­κό αέριο που, έτσι κι αλ­λιώς, θα καρ­πω­θούν κυ­ρί­ως οι με­γά­λες πο­λυ­ε­θνι­κές εται­ρί­ες εξό­ρυ­ξης που σή­με­ρα κα­τα­στρέ­φουν τον πλα­νή­τη. 

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά