Οι «άξονες» στην Ανατολική Μεσόγειο και ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός

Το ελ­λη­νι­κό κρά­τος, εδώ και χρό­νια, δεν βρί­σκε­ται απλώς σε συμ­μα­χι­κές σχέ­σεις με το Κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ, αλλά σε σχέ­σεις στρα­τιω­τι­κού-δι­πλω­μα­τι­κού-οι­κο­νο­μι­κού «άξονα» μαζί του. Οι χα­σά­πη­δες που σή­με­ρα κα­τα­κρε­ουρ­γούν τη Γάζα, έχουν πυ­κνό­τα­τη στρα­τιω­τι­κή πα­ρου­σία στο εσω­τε­ρι­κό της ελ­λη­νι­κής επι­κρά­τειας, 365 μέρες το χρόνο: έχουν ανα­λά­βει την εκ­παί­δευ­ση των πι­λό­των της ελ­λη­νι­κής πο­λε­μι­κής αε­ρο­πο­ρί­ας (ανα­λαμ­βά­νο­ντας επι­σή­μως το Κέ­ντρο στην Κα­λα­μά­τα), συμ­με­τέ­χουν με ει­δι­κές δυ­νά­μεις, αε­ρο­πλά­να και ναυ­τι­κό σε όλες τις με­γά­λες «ασκή­σεις» του ελ­λη­νι­κού στρα­τού, τρο­φο­δο­τούν με πυ­ραύ­λους και «έξυ­πνα» βλή­μα­τα το πυ­ρο­βο­λι­κό που έχει ανα­πτυ­χθεί στα νησιά κ.ο.κ.

Για όποιον κα­τα­λα­βαί­νει, η στρα­τη­γι­κή του Κρά­τους του Ισ­ρα­ήλ δεν πε­ριο­ρί­ζε­ται στην εξό­ντω­ση των Πα­λαι­στι­νί­ων. Απο­σκο­πεί στην ευ­ρύ­τε­ρη πει­θάρ­χη­ση της Μέσης Ανα­το­λής, που –αν χρεια­στεί– πε­ρι­λαμ­βά­νει και την πο­λε­μι­κή αντι­με­τώ­πι­ση του Ιράν.

Κατά συ­νέ­πεια, η εμπλο­κή της χώρας σε μια τόσο στενή και τόσο προ­ω­θη­μέ­νη «συμ­μα­χία» με το Ισ­ρα­ήλ –υπό τις ευ­λο­γί­ες των ΗΠΑ και της ΕΕ– ενέ­χει εγκλη­μα­τι­κές ευ­θύ­νες και πολύ επι­κίν­δυ­νες προ­ο­πτι­κές.

Η εμπλο­κή αυτή έγινε εφι­κτή πο­λι­τι­κά, κάμ­πτο­ντας το εύρος και την έντα­ση των αντι­πο­λε­μι­κών-αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κών-φι­λο­πα­λαι­στι­νια­κών αι­σθη­μά­των που κυ­ριαρ­χού­σαν στην κοινή γνώμη τις προη­γού­με­νες δε­κα­ε­τί­ες, με την έντα­ξη των «τρια­δι­κών αξό­νων» (Ελ­λά­δα-Κύ­προς-Ισ­ρα­ήλ και Ελ­λά­δα-Κύ­προς-Αί­γυ­πτος) στο «οπλο­στά­σιο» του ελ­λη­νι­κού κρά­τους για την αντι­με­τώ­πι­ση του γε­ω­πο­λι­τι­κού αντα­γω­νι­σμού με την Τουρ­κία.

Η στρα­τη­γι­κή των «αξό­νων» (που κά­πο­τε χα­ρα­κτή­ρι­ζε μόνο την ακρο­δε­ξιά, τη σα­μα­ρι­κή πτέ­ρυ­γα της Δε­ξιάς και το Δί­κτυο 21) επε­κτά­θη­κε σε ένα ευρύ πο­λι­τι­κό φάσμα, στο σύ­νο­λο των κοι­νο­βου­λευ­τι­κών κομ­μά­των –με την εξαί­ρε­ση του ΚΚΕ– συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του κυ­βερ­νη­τι­κού ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μετά το 2015. Οι ευ­θύ­νες του Αλ. Τσί­πρα και του Ν. Κο­τζιά που όχι μόνο απο­δέ­χθη­καν αλλά επι­τά­χυ­ναν αυτή τη στρα­τη­γι­κή, είναι πα­ρα­πά­νω από βα­ριές.

Η πο­λι­τι­κή αυτή έγινε κυ­ρί­αρ­χη επι­λο­γή για τις δυ­τι­κές δυ­νά­μεις στην πο­λι­τι­κή τους στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο μέσω δύο πα­ρα­γό­ντων που ξε­δι­πλώ­θη­καν στα­δια­κά στα τε­λευ­ταία χρό­νια:

α) Το ρήγμα στις αμε­ρι­κα­νο­τουρ­κι­κές και στις ευ­ρω­τουρ­κι­κές σχέ­σεις.

Ένα με­γά­λο τμήμα της κοι­νής γνώ­μης, ακόμα και ένα με­γά­λο τμήμα της Αρι­στε­ράς στην Ελ­λά­δα, έχει μάθει να αντι­δρά και να σκέ­φτε­ται θε­ω­ρώ­ντας ως δε­δο­μέ­νο ότι ο δυ­τι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός (κυ­ρί­ως οι ΗΠΑ και η ΕΕ) «υπο­στη­ρί­ζουν την Τουρ­κία» και κρύ­βο­νται πίσω από αυτήν, πιέ­ζο­ντας διαρ­κώς την «πτωχή πλην τίμια» Ελ­λά­δα, για να υπο­χω­ρεί στο με­τα­ξύ τους αντα­γω­νι­σμό. Είναι τμήμα της με­τα­πο­λι­τευ­τι­κής ιδε­ο­λο­γι­κής «τα­κτο­ποί­η­σης», ένα τμήμα των ιδε­ο­λο­γη­μά­των δια των οποί­ων οι κα­θε­στω­τι­κές δυ­νά­μεις «εσω­τε­ρί­κευ­σαν δη­μιουρ­γι­κά» στον πλη­θυ­σμό την ήττα του 1974 στην Κύπρο.

Σή­με­ρα, όλα αυτά τα ανα­κλα­στι­κά, όλος αυτός ο τρό­πος σκέ­ψης, βρί­σκε­ται εκτός πραγ­μα­τι­κό­τη­τας.

Οι αμε­ρι­κα­νο­τουρ­κι­κές σχέ­σεις βρί­σκο­νται επι­σή­μως σε δυ­να­μι­κή σύ­γκρου­σης. Οι ΗΠΑ, ακόμα επί Τραμπ, επέ­βα­λαν κυ­ρώ­σεις στην Τουρ­κία απαι­τώ­ντας να στα­μα­τή­σει το πρό­γραμ­μα ανά­πτυ­ξης των ρω­σι­κών πυ­ραύ­λων S400 που έχει προ­μη­θευ­τεί ο Ερ­ντο­γάν. Η κυ­βέρ­νη­ση Μπάι­ντεν επέ­κτει­νε τις κυ­ρώ­σεις, ανα­γνώ­ρι­σε τις σφα­γές των Αρ­με­νί­ων του 1915 ως «γε­νο­κτο­νία», απο­κά­λε­σε την Ιστα­μπούλ σε επί­ση­μη-κα­τα­γε­γραμ­μέ­νη δή­λω­ση «Κων­στα­ντι­νού­πο­λη» και απέ­κλει­σε την Τουρ­κία από τη Να­τοϊ­κή άσκη­ση Defender, που ξε­κί­νη­σε από το λι­μά­νι της Αλε­ξαν­δρού­πο­λης, λίγα χι­λιό­με­τρα από τα ρω­σι­κά σύ­νο­ρα.

Οι ευ­ρω­τουρ­κι­κές σχέ­σεις βρί­σκο­νται και αυτές σε δυ­να­μι­κή σύ­γκρου­σης. Η ΕΕ έχει απο­φα­σί­σει επί­σης την επι­βο­λή κυ­ρώ­σε­ων, εξαρ­τώ­ντας το χρόνο πυ­ρο­δό­τη­σής τους από τη συμ­μόρ­φω­ση της Τουρ­κί­ας στο λε­πτο­με­ρές πρό­γραμ­μα «προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων» που έχει υπο­βά­λει η Έκ­θε­ση Μπο­ρέλ. Οι συ­νέ­πειες αυτής της στά­σης της ΕΕ είναι ήδη ορα­τές στην επι­δεί­νω­ση της κα­τά­στα­σης της τουρ­κι­κής οι­κο­νο­μί­ας και ει­δι­κό­τε­ρα του τομέα των τρα­πε­ζών.

Η πο­λι­τι­κή των ΗΠΑ και της ΕΕ είναι σαφής. Δια­μη­νύ­ουν στην κυ­ρί­αρ­χη τάξη και τις κρα­τι­κές γρα­φειο­κρα­τί­ες της γει­το­νι­κής χώρας ότι οι «ευ­ε­λι­ξί­ες» στην πο­λι­τι­κή του Ερ­ντο­γάν τα τε­λευ­ταία χρό­νια, δεν είναι πλέον ανε­κτές. Ζη­τούν είτε την έμπρα­κτη αλ­λα­γή πο­λι­τι­κής της κυ­βέρ­νη­σης Ερ­ντο­γάν (αρ­χί­ζο­ντας πχ με την ακύ­ρω­ση του προ­γράμ­μα­τος S400), είτε την ανα­τρο­πή του Ερ­ντο­γάν. Δεν δι­στά­ζουν να υπο­γραμ­μί­ζουν αυτή την απαί­τη­ση με «κι­νή­σεις» ση­μα­ντι­κής πί­ε­σης στο δι­πλω­μα­τι­κό, το στρα­τιω­τι­κό και τον οι­κο­νο­μι­κό τομέα.

Αυτή η πο­λι­τι­κή βρί­σκε­ται το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα σε φάση διαρ­κούς όξυν­σης.

Η πο­λι­τι­κή όλων των ελ­λη­νι­κών κυ­βερ­νή­σε­ων στα τε­λευ­ταία χρό­νια ήταν συ­γκε­ντρω­μέ­νη στην προ­σπά­θεια να με­τα­τρέ­ψουν το ρήγμα στις αμε­ρι­κα­νο­τουρ­κι­κές και ευ­ρω­τουρ­κι­κές σχέ­σεις, σε «ελ­λη­νι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα» στον εν εξε­λί­ξει ελ­λη­νο­τουρ­κι­κό αντα­γω­νι­σμό στο Αι­γαίο και στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Το μόνο απο­τέ­λε­σμα αυτής της πο­λι­τι­κής είναι η βα­θύ­τε­ρη εμπλο­κή του ελ­λη­νι­κού κρά­τους στους μη­χα­νι­σμούς της δυ­τι­κής ιμπε­ρια­λι­στι­κής αλυ­σί­δας. Το απει­κο­νί­ζουν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά ο «άξο­νας» με το Ισ­ρα­ήλ, αλλά και η «με­τα­κό­μι­ση» της ισχύ­ος ως βάσης του Ιν­τσιρ­λίκ στη Σούδα της Κρή­της.

Μια (πι­θα­νή πλέον) ανα­τρο­πή του Ερ­ντο­γάν θα αφή­σει αυτή την πο­λι­τι­κή πραγ­μα­τι­κά με­τέ­ω­ρη. Κα­νείς δε δι­καιού­ται να ξεχνά ότι η «κε­μα­λι­κή» πτέ­ρυ­γα του τουρ­κι­κού κα­θε­στώ­τος εκ­προ­σω­πεί μια κάθε άλλο παρά φι­λει­ρη­νι­κή πο­λι­τι­κή στο Αι­γαίο και στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Στις προη­γού­με­νες από­πει­ρες πρα­ξι­κο­πη­μά­των στην Τουρ­κία (2016, Ερ­γκέ­νε­κον, «Βα­ριο­πού­λα»), η πτέ­ρυ­γα αυτή είχε «παί­ξει» με την ιδέα ενός θερ­μού επει­σο­δί­ου στο Αι­γαίο, για να νο­μι­μο­ποι­ή­σει τις πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κές πα­ρεμ­βά­σεις της.

β) Η στρα­τη­γι­κή των υδρο­γο­ναν­θρά­κων.

Ο πα­ρά­γο­ντας που απο­γεί­ω­σε τον ελ­λη­νο­τουρ­κι­κού αντα­γω­νι­σμό και τον οδή­γη­σε στο παρά πέντε μιας θερ­μής αντι­πα­ρά­θε­σης, ήταν η δια­βό­η­τη στρα­τη­γι­κή των υδρο­γο­ναν­θρά­κων. Το με­γα­λε­πή­βο­λο σχέ­διο για την εξό­ρυ­ξη με­γά­λων πο­σο­τή­των φυ­σι­κού αε­ρί­ου από τα υπαρ­κτά (ή υπο­θε­τι­κά) κοι­τά­σμα­τα στη λε­κά­νη της Ανα­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου και της με­τα­φο­ράς τους στις ευ­ρω­παϊ­κές αγο­ρές μέσω του υπο­θα­λάσ­σιου αγω­γού East Med.

Το σχέ­διο αυτό συ­γκε­κρι­με­νο­ποιού­σε μια νέα κα­τα­νο­μή ισχύ­ος που υπο­στή­ρι­ζαν οι δυ­τι­κές Με­γά­λες Δυ­νά­μεις στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Όλα τα δι­καιώ­μα­τα ερευ­νών-εξό­ρυ­ξης-εμπο­ρί­ας επί των κοι­τα­σμά­των πα­ρα­χω­ρή­θη­καν με απο­φά­σεις των κυ­βερ­νή­σε­ων των τρια­δι­κών «αξό­νων» στο πα­νί­σχυ­ρο κον­σόρ­τιουμ των εξο­ρυ­κτι­κών πο­λυ­ε­θνι­κών με «συ­ντο­νι­στή» τη Noble Energy (εται­ρεία που έπαι­ξε «μαύρο» ρόλο στην ει­σβο­λή στο Ιράκ και είχε ως διευ­θύ­νο­ντα σύμ­βου­λο τον Ντικ Τσένι, τον πα­νί­σχυ­ρο αντι­πρό­ε­δρο του Μπους). Σή­με­ρα η Noble Energy έχει εξα­γο­ρα­στεί από τον αμε­ρι­κα­νι­κό κο­λοσ­σό Chevron, ενώ στο κον­σόρ­τιουμ συμ­με­τέ­χουν η επί­σης αμε­ρι­κα­νι­κή Exxon Mobile, η γαλ­λι­κή Total, η ιτα­λι­κή Eni κ.ά.

Τα κρά­τη-πα­τρί­δες αυτών των πο­λυ­ε­θνι­κών έσπευ­σαν να πά­ρουν θέση στο «τρα­πέ­ζι», υπεν­θυ­μί­ζο­ντας τη στρα­τιω­τι­κή δύ­να­μή τους: Ο αμε­ρι­κα­νι­κός 6ος Στό­λος αύ­ξη­σε την πα­ρου­σία του στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο, με κέ­ντρο τη Σούδα. Η Γαλ­λία απέ­κτη­σε μό­νι­μο πο­λε­μι­κό ναύ­σταθ­μο στην Κύπρο. Η Βρε­τα­νία ανα­βάθ­μι­σε ση­μα­ντι­κά την κα­τα­στρε­πτι­κή ισχύ των αε­ρο­πο­ρι­κών βά­σε­ων που δια­θέ­τει στην Κύπρο.

Η γε­ω­πο­λι­τι­κή του East Med ου­σια­στι­κά απέ­κλειε την Τουρ­κία από ση­μα­ντι­κή πα­ρου­σία στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο, έθετε ως προ­α­παι­τού­με­νο τη δια­σφά­λι­ση της γε­ω­γρα­φι­κής συ­νέ­χειας των ΑΟΖ του Ισ­ρα­ήλ, της Κύ­πρου και της Ελ­λά­δας, οδη­γώ­ντας έτσι σε μια με­γά­λη ανα­βάθ­μι­ση του ελ­λη­νι­κού ρόλου. Οι χάρ­τες για τις ΑΟΖ που πλημ­μύ­ρι­σαν τον Τύπο τα τε­λευ­ταία 10-15 χρό­νια –που πε­ριο­ρί­ζουν την Τουρ­κία σε μια μικρή λω­ρί­δα κυ­ριαρ­χί­ας στη θά­λασ­σα, γύρω από τα πα­ρά­λιά της– εκ­πο­νή­θη­καν από τα κον­σόρ­τιουμ των πο­λυ­ε­θνι­κών εξό­ρυ­ξης και δό­θη­καν στη δη­μο­σιό­τη­τα μο­νο­με­ρώς από την κυ­βέρ­νη­ση του Ισ­ρα­ήλ.

Το σχέ­διο αυτό λει­τούρ­γη­σε ως «κα­ρό­το» για την ελ­λη­νο­κυ­πρια­κή και την ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση. Η κυ­βέρ­νη­ση Ανα­στα­σιά­δη, ελ­πί­ζο­ντας σε «βέλ­τι­στη λύση» μέσω της στρα­τη­γι­κής των υδρο­γο­ναν­θρά­κων, απέρ­ρι­ψε στο Κραν Μο­ντα­νά τη λύση της Δι­ζω­νι­κής Δι­κοι­νο­τι­κής Ομο­σπον­δί­ας, που συν­δυα­ζό­ταν με χρο­νο­διά­γραμ­μα απο­χώ­ρη­σης των τουρ­κι­κών στρα­τευ­μά­των από το νησί και την κα­τάρ­γη­ση των εξου­σιών των «εγ­γυ­η­τριών δυ­νά­με­ων» που εγκα­τέ­στη­σε η Συμ­φω­νία της Ζυ­ρί­χης.

Το ελ­λη­νι­κό κρά­τος (επί Σα­μα­ρά, Τσί­πρα και Μη­τσο­τά­κη) προ­σάρ­μο­σε το εξο­πλι­στι­κό πρό­γραμ­μά του –στην πράξη και το πο­λε­μι­κό δόγμα του– στη στρα­τη­γι­κή των υδρο­γο­ναν­θρά­κων. Η ανα­βάθ­μι­ση των F-16, οι φρε­γά­τες, τα Ραφάλ και η προ­ο­πτι­κή των F-35, δεί­χνουν τη με­τά­βα­ση από την απο­τρε­πτι­κή πο­λι­τι­κή στο Αι­γαίο, στη διεκ­δί­κη­ση «στρα­τη­γι­κής πα­ρου­σί­ας» στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Είναι μια πο­λι­τι­κή εξαι­ρε­τι­κά τυ­χο­διω­κτι­κή κι επι­κίν­δυ­νη.

Πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο σή­με­ρα που εν πολ­λοίς η στρα­τη­γι­κή των υδρο­γο­ναν­θρά­κων απο­δει­κνύ­ε­ται χί­μαι­ρα. Στις ανέ­με­λες ημέ­ρες που ο «σερ» Μαρ­κε­ζί­νης ο νε­ό­τε­ρος μοί­ρα­ζε «χάρ­τες» που υπό­σχο­νταν κυ­ριαρ­χία στο 95% των θα­λάσ­σιων εκτά­σε­ων του Αι­γαί­ου και νο­τιό­τε­ρα, ου­δείς έδινε ση­μα­σία στις προει­δο­ποι­ή­σεις των εμπει­ρο­γνω­μό­νων (όπως πχ οι υπεύ­θυ­νοι ανά­πτυ­ξης επεν­δύ­σε­ων των Ελ­λη­νι­κών Πε­τρε­λαί­ων) επί ορι­σμέ­νων ενο­χλη­τι­κών ση­μεί­ων. Όπως ότι τα κοι­τά­σμα­τα –με εξαί­ρε­ση το Λε­βιά­θαν στην ΑΟΖ του Ισ­ρα­ήλ και το Ζορ στην αντί­στοι­χη αι­γυ­πτια­κή) είναι αβέ­βαιου με­γέ­θους και ακόμα πιο αβέ­βαι­ης εμπο­ρευ­σι­μό­τη­τας. Όπως το ότι η γραμ­μή Κύ­προς-Κρή­τη-Πε­λο­πόν­νη­σος δια­σχί­ζει με­ρι­κά από τα πιο βαθιά και σει­σμο­γε­νή ση­μεία της Με­σο­γεί­ου, με συ­νέ­πεια το κό­στος και η τε­χνι­κή δυ­σκο­λία του East Med να εκτο­ξεύ­ο­νται σε δυ­σθε­ώ­ρη­τα επί­πε­δα.

Την αφύ­πνι­ση από τη μέθη, ανέ­λα­βε ο πο­λύ­πει­ρος Τζέ­φρι Πάιατ. Σε συ­νέ­ντευ­ξή του σε αθη­ναϊ­κή εφη­με­ρί­δα δή­λω­σε ότι «οι διε­θνείς αγο­ρές» είναι ο μόνος αρ­μό­διος για να απα­ντή­σει στο αν θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί τε­λι­κά ο East Med. Είχε προη­γη­θεί η συ­νά­ντη­ση Μη­τσο­τά­κη-Σί­σι στην Αθήνα και ακο­λού­θη­σαν οι συ­ντο­νι­σμέ­νες «διαρ­ρο­ές» των κυ­βερ­νή­σε­ων Ελ­λά­δας-Αι­γύ­πτου-Ισ­ρα­ήλ που έλε­γαν ότι ανα­ζη­τού­νται νέες, πιο ρε­α­λι­στι­κές, πιο φτη­νές και γε­ω­πο­λι­τι­κά πιο ελέγ­ξι­μες δια­δρο­μές για το δια­βό­η­το αγωγό (με προ­τά­σεις για χερ­σαίο τμήμα από το Ισ­ρα­ήλ ως τα δυ­τι­κά σύ­νο­ρα της Αι­γύ­πτου, υπο­θα­λάσ­σιο τμήμα ως την Κρήτη, σταθ­μό υγρο­ποί­η­σης/με­τα­φόρ­τω­σης εκεί και ναυ­τι­λια­κή γραμ­μή με­τα­φο­ράς στην Αλε­ξαν­δρού­πο­λη). Η δια­φο­ρά με το αρ­χι­κό σχέ­διο είναι ση­μα­ντι­κή στο οι­κο­νο­μι­κό/τε­χνι­κό πεδίο, αλλά κε­φα­λαιώ­δης στο γε­ω­πο­λι­τι­κό, αφού πα­ρα­κάμ­πτο­νται πλέον τα «καυτά ση­μεία» με­τα­ξύ Κύ­προ-Κα­στε­λό­ρι­ζου, όπου η Τουρ­κία διεκ­δι­κεί βά­σι­μα δι­καιώ­μα­τα «εκ­βο­λής».

Η εξέ­λι­ξη είναι πι­θα­νό­τα­τα ευ­ρύ­τε­ρη. Ο Ν. Δέν­διας, κατά την πρό­σφα­τη επί­σκε­ψή του στη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, προει­δο­ποί­η­σε για μια πιο ρι­ζι­κή «από­συρ­ση εν­δια­φέ­ρο­ντος» απέ­να­ντι στη στρα­τη­γι­κή των υδρο­γο­ναν­θρά­κων. Η εξό­ρυ­ξη από τα θα­λάσ­σια οι­κό­πε­δα, είπε, θα μπο­ρού­σε να φτά­σει σε εμπο­ρεύ­σι­μο προ­ϊ­όν σε 20-25 (!) χρό­νια, οπότε είναι εξαι­ρε­τι­κά αμ­φί­βο­λο αν τότε θα υπάρ­χει αντί­στοι­χη ζή­τη­ση. Ακόμα κι έτσι, συ­μπλή­ρω­σε, η τιμή του θα ήταν κατά 5 ως 6 φορές υψη­λό­τε­ρη από την αντί­στοι­χη του σα­ου­δα­ρα­βι­κού (σσ: ή και ρω­σι­κού) αντα­γω­νι­σμού.

Σχε­δόν ταυ­τό­χρο­να, η γαλ­λι­κή Total και η ιτα­λι­κή Eni ανα­κοί­νω­σαν ότι «απο­σύ­ρο­νται» από τα δι­καιώ­μα­τα που προη­γου­μέ­νως απέ­σπα­σαν, σε χερ­σαία και θα­λάσ­σια «οι­κό­πε­δα» της Δυ­τι­κής Ελ­λά­δας, κα­λώ­ντας την κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη να τα… επα­να­κρα­τι­κο­ποι­ή­σει.

Αν η τάση αυτή επι­βε­βαιω­θεί, αν ο οι­κο­νο­μι­κός ρε­α­λι­σμός των «αγο­ρών» επι­κρα­τή­σει της γε­ω­πο­λι­τι­κής μω­ρο­φι­λο­δο­ξί­ας στο έτσι κι αλ­λιώς πα­νά­κρι­βο σπορ των εξο­ρύ­ξε­ων, θα εί­μα­στε μπρο­στά σε μια μεί­ζο­να εξέ­λι­ξη.

Που «συ­ντο­νί­ζε­ται» με δι­πλω­μα­τι­κές εξε­λί­ξεις που έχουν προη­γη­θεί και συ­νε­χί­ζουν με αμεί­ω­το ρυθμό.

Προς τη Χάγη;

Απέ­να­ντι στη συ­γκρό­τη­ση των τρια­δι­κών «αξό­νων», το σχέ­διο East Med, τη συ­να­κό­λου­θη κα­τα­νο­μή ΑΟΖ στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο και την προ­φα­νή υπο­στή­ρι­ξή του από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, η τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση δεν έμει­νε αδρα­νής.

Η τα­κτι­κή των μο­νο­με­ρών διεκ­δι­κη­τι­κών ενερ­γειών στη θά­λασ­σα, απο­δεί­χθη­κε πε­ριο­ρι­σμέ­νης ση­μα­σί­ας, κυ­ρί­ως για εσω­τε­ρι­κή κα­τα­νά­λω­ση. Η πα­ρου­σία των αμε­ρι­κα­νι­κών και γαλ­λι­κών αε­ρο­πλα­νο­φό­ρων δεν άφηνε αμ­φι­βο­λί­ες για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα αυτών των «προ­κλή­σε­ων». Συ­νει­δη­το­ποιώ­ντας αυτόν το συ­σχε­τι­σμό, το κα­θε­στώς Ερ­ντο­γάν στρά­φη­κε προς τις δια­δι­κα­σί­ες του… Διε­θνούς Δι­καί­ου, δη­λώ­νο­ντας ότι επι­διώ­κει και απο­δέ­χε­ται «διά­λο­γο» υπό διε­θνή επο­πτεία.

Η γε­ω­γρα­φία και τα πλη­θυ­σμια­κά δε­δο­μέ­να δί­νουν, άλ­λω­στε, στην τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση ση­μα­ντι­κά πε­ρι­θώ­ρια ελιγ­μών.

Η πρώτη με­γά­λη «κί­νη­ση» προς την κα­τεύ­θυν­ση αυτή ήταν το τουρ­κο-λι­βυ­κό σύμ­φω­νο για τις ΑΟΖ με­τα­ξύ των δύο χωρών. Η μόνη ση­μα­σία του είναι ότι κα­τα­τέ­θη­κε στον ΟΗΕ, πρω­το­κολ­λή­θη­κε και λει­τουρ­γεί ως οιο­νεί πρό­σκλη­ση προς όποια πλευ­ρά έχει αντιρ­ρή­σεις, να προ­σέλ­θει σε δια­πραγ­μά­τευ­ση, κατά τη διε­θνή πρα­κτι­κή, που οδη­γεί τις δια­φο­ρές στο Διε­θνές Δι­κα­στή­ριο.

Την ώρα της σφα­γής στη Γάζα, η τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση ανα­κοί­νω­σε ότι βρί­σκε­ται σε δια­πραγ­μα­τεύ­σεις για τον κα­θο­ρι­σμό ΑΟΖ με την Πα­λαι­στί­νη και με τη Συρία, εγεί­ρο­ντας γε­νι­κό­τε­ρο θέμα κα­τα­νο­μής των ΑΟΖ στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο με­τα­ξύ όλων των χωρών που δια­θέ­τουν πα­ρά­λια σε αυτήν.

Πα­ράλ­λη­λα η κυ­βέρ­νη­ση Ερ­ντο­γάν έσπευ­σε (για να εκτο­νώ­σει κυ­ρί­ως την ευ­ρω­παϊ­κή πίεση) να δη­λώ­σει πρό­θυ­μη να ει­σέλ­θει σε δι­με­ρή ελ­λη­νο­τουρ­κι­κό διά­λο­γο για απο­κλι­μά­κω­ση της έντα­σης, υπό διε­θνή επο­πτεία. Αξιο­ποί­η­σε μά­λι­στα τις κα­θυ­στε­ρή­σεις της Αθή­νας στις σχε­τι­κές απο­φά­σεις, για να κα­τη­γο­ρή­σει την ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά για πο­λι­τι­κή «μο­νο­με­ρών ενερ­γειών» και προ­σπά­θεια «επι­βο­λής τε­τε­λε­σμέ­νων». Μετά το αρ­γο­πο­ρη­μέ­νο ξε­κί­νη­μα των διε­ρευ­νη­τι­κών επα­φών, πα­ρέ­μει­νε ψύ­χραι­μα σε αυτή τη γραμ­μή, παρά τις «μα­γκιές» του Δέν­δια στη συ­νά­ντη­ση με τον Τσα­βού­σο­γλου.

Η στρο­φή του Ερ­ντο­γάν προς την πο­λι­τι­κή δια­πραγ­μά­τευ­σης υπό διε­θνή (δυ­τι­κή) επο­πτεία, μια στρο­φή υπο­χρε­ω­τι­κή λόγω της δυ­σμε­νούς θέσης του, θέτει την κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη μπρο­στά σε στρα­τη­γι­κές και δι­χα­στι­κές απο­φά­σεις.

Ένα τμήμα του πο­λι­τι­κού δυ­να­μι­κού (Ση­μί­της, Ευαγγ. Βε­νι­ζέ­λος, Ντ. Μπα­κο­γιάν­νη κ.ά.) υπο­γραμ­μί­ζει ότι οι απο­φά­σεις προς τη Χάγη πρέ­πει να παρ­θούν τώρα, γιατί δεν είναι κα­θό­λου δε­δο­μέ­νο ότι ο χρό­νος θα λει­τουρ­γή­σει θε­τι­κά (κρίση στρα­τη­γι­κής υδρο­γο­ναν­θρά­κων, ευ­με­τά­βλη­το της θέσης ΗΠΑ-ΕΕ κλπ). Ένα με­γά­λο τμήμα των στρα­τιω­τι­κών και δι­πλω­μα­τι­κών γρα­φειο­κρα­τιών (με­τα­ξύ τους σχε­δόν όλοι οι δια­πραγ­μα­τευ­τές του ελ­λη­νι­κού κρά­τους στους διε­θνείς ορ­γα­νι­σμούς) προει­δο­ποιεί ότι δεν υπάρ­χει κα­νέ­να πε­ρι­θώ­ριο για λύ­σεις στο Αι­γαίο και στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο έξω από τις δια­δι­κα­σί­ες διε­θνούς δια­πραγ­μά­τευ­σης. Ο επι­κε­φα­λής της ελ­λη­νι­κής αντι­προ­σω­πεί­ας στις δι­με­ρείς διε­ρευ­νη­τι­κές επα­φές, πρέ­σβης (και πρώην διοι­κη­τής της ΕΥΠ…) Π. Απο­στο­λί­δης, έχει κατ’ επα­νά­λη­ψη δη­λώ­σει ότι κάθε πρα­κτι­κή λύση προ­ϋ­πο­θέ­τει «συ­νεν­νό­η­ση με την Τουρ­κία». Αυτή είναι η τάση που πιέ­ζει και εδώ για πρω­το­βου­λί­ες που έχουν ως ορί­ζο­ντα τη Χάγη.

Ο Ευάγ­γε­λος Βε­νι­ζέ­λος είναι ο αρ­χι­τέ­κτο­νας της πο­λι­τι­κής που έχει προ­ε­τοι­μά­σει το ελ­λη­νι­κό κρά­τος για το εν­δε­χό­με­νο κα­τα­φυ­γής στο Διε­θνές Δι­κα­στή­ριο. Το 2014, λίγο πριν την ήττα της συ­γκυ­βέρ­νη­σης ΝΔ-ΠΑ­ΣΟΚ από τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, κα­τέ­θε­σε (εκ μέ­ρους και του Σα­μα­ρά…) μια δή­λω­ση του ελ­λη­νι­κού κρά­τους προς τους διε­θνείς θε­σμούς, όπου προει­δο­ποιού­σε ότι δεν ανα­γνω­ρί­ζει καμία εξου­σία και αρ­μο­διό­τη­τα του Διε­θνούς Δι­κα­στη­ρί­ου σε: α) Θέ­μα­τα κυ­ριαρ­χί­ας επί χερ­σαί­ου εδά­φους (βρα­χο­νη­σί­δες κ.ο.κ.) β) Θέ­μα­τα εύ­ρους χω­ρι­κών υδά­των (δι­καί­ω­μα επέ­κτα­σης ως τα 12 ν.μ.) και συ­σχε­τι­σμού των χω­ρι­κών υδά­των με τον εθνι­κό ενα­έ­ριο χώρο και γ) Θέ­μα­τα που άπτο­νται του σχε­δια­σμού της Εθνι­κής Άμυ­νας (στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­ση των νη­σιών).

Αυτή είναι η βάση της πο­λι­τι­κής που, προς ώρας, υλο­ποιούν ο Μη­τσο­τά­κης και ο Δέν­διας: Αν χρεια­στεί να κα­τα­φύ­γου­με στη Χάγη, τότε εκεί συ­ζη­τά­με ένα και μόνο θέμα: τον κα­θο­ρι­σμό υφα­λο­κρη­πί­δας και ΑΟΖ.

Όμως όλοι γνω­ρί­ζουν ότι αυτή η βάση είναι ασθε­νι­κή και προ­σχη­μα­τι­κή. Στις πρό­σφα­τες δια­πραγ­μα­τεύ­σεις για την υφα­λο­κρη­πί­δα και τις ΑΟΖ στο Ιόνιο με τη «φι­λι­κή» Ιτα­λία, ενε­πλά­κη το ζή­τη­μα των χω­ρι­κών υδά­των και λύ­θη­κε με μακρά δι­με­ρή δια­πραγ­μά­τευ­ση (και όχι μο­νο­με­ρώς όπως δια­τυ­μπα­νί­ζε­ται) που πε­ρι­λάμ­βα­νε συ­γκε­κρι­μέ­νες πα­ρα­χω­ρή­σεις και θε­σμο­θέ­τη­ση «διευ­κο­λύν­σε­ων». Στις πρό­σφα­τες δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με τη «συμ­μα­χι­κή» Αί­γυ­πτο, στο θέμα του κα­θο­ρι­σμού των ΑΟΖ ενε­πλά­κη το ζή­τη­μα του βαθ­μού επή­ρειας των νη­σιών, ο σύν­θε­τος τε­χνι­κά κα­θο­ρι­σμός των «γραμ­μών βάσης» υπο­λο­γι­σμού του εύ­ρους, το γε­νι­κό κρι­τή­ριο «ανα­λο­γι­κό­τη­τας» κ.ά που πολύ απέ­χουν από τις αυ­θαι­ρε­σί­ες που προ­βάλ­λο­νται ως τάχα άμε­σες συ­νέ­πειες του Διε­θνούς Δι­καί­ου σχε­τι­κά με την εξαι­ρε­τι­κά πιο πε­ρί­πλο­κη γε­ω­γρα­φία του Αι­γαί­ου.

Η κα­τα­φυ­γή στη Χάγη είναι, λοι­πόν, δί­κο­πο μα­χαί­ρι για τον Μη­τσο­τά­κη. Παίρ­νο­ντας υπόψη κα­νείς τη γραμ­μή των ΗΠΑ και της ΕΕ μπο­ρεί εύ­κο­λα να προ­βλέ­ψει ότι ένας «συμ­βι­βα­σμός» που μπο­ρεί να προ­κύ­ψει εκεί, θα είναι θε­τι­κός για την ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά. Όμως θα είναι ένας συμ­βι­βα­σμός που θα απέ­χει αι­σθη­τά από τις μα­ξι­μα­λι­στι­κές προσ­δο­κί­ες που η εθνι­κι­στι­κή ρη­το­ρι­κή έχει καλ­λιερ­γή­σει στην κοινή γνώμη. Γιατί το Διε­θνές Δι­κα­στή­ριο δεν πρό­κει­ται να θε­σμο­θε­τή­σει «λύ­σεις» που οι ιμπε­ρια­λι­στές θα βρουν μπρο­στά τους ως εμπό­διο, είτε στους δι­κούς τους αντα­γω­νι­σμούς, είτε ενά­ντια σε συμ­φέ­ρο­ντά τους σε άλλες πε­ριο­χές του πλα­νή­τη.

Αυτές τις προ­βλέ­ψεις αντα­να­κλούν οι πρό­σφα­τες δη­λώ­σεις του Σα­μα­ρά και του Κα­ρα­μαν­λή που κι­νή­θη­καν στην κα­τεύ­θυν­ση ενός «απορ­ρι­πτι­σμού» που, τάχα, «δεν δέ­χε­ται συμ­βι­βα­σμούς στα εθνι­κά θέ­μα­τα». Αν και πρέ­πει να συν­δε­θούν με ένα γε­νι­κό­τε­ρο κλο­νι­σμό της εμπι­στο­σύ­νης απέ­να­ντι στις ηγε­τι­κές προ­ο­πτι­κές του Μη­τσο­τά­κη, αυτές οι δη­λώ­σεις των δύο προη­γού­με­νων προ­έ­δρων της ΝΔ είναι πα­ρά­δειγ­μα για το πόσο εύ­κο­λο είναι να με­τα­τρα­πούν οι δυ­σκο­λί­ες στρα­τη­γι­κού προ­σα­να­το­λι­σμού σε αμε­σό­τε­ρη πο­λι­τι­κή κρίση.

Κυ­ριαρ­χι­κά δι­καιώ­μα­τα;

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η κυ­ρί­αρ­χη ελίτ στο ελ­λη­νι­κό κρά­τος βρί­σκε­ται μπρο­στά στην εν­δε­χό­με­νη υπο­χρέ­ω­ση να ανα­γνω­ρί­σει στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας ότι πολ­λοί από τους στό­χους επέ­κτα­σης της ελ­λη­νι­κής κυ­ριαρ­χί­ας που κατά την προη­γού­με­νη πε­ρί­ο­δο προ­βλή­θη­καν ως, τάχα, αυ­το­νό­η­τες συ­νέ­πειες του Διε­θνούς Δι­καί­ου ήταν μα­ξι­μα­λι­στι­κές επι­διώ­ξεις.

Η επέ­κτα­ση των χω­ρι­κών υδά­των στα 12 ν. μίλια δεν απο­τε­λεί «δι­καί­ω­μα» που μπο­ρεί να ασκη­θεί μο­νο­με­ρώς. Το Διε­θνές Δί­καιο προ­βλέ­πει τη δυ­να­τό­τη­τα επέ­κτα­σης των χω­ρι­κών υδά­των μέχρι του ορίου των 12 ν.μ., αλλά καθώς πρό­κει­ται για επέ­κτα­ση της εθνι­κής/κρα­τι­κής κυ­ριαρ­χί­ας που ισο­δυ­να­μεί με αλ­λα­γή συ­νό­ρων, υπό την προ­ϋ­πό­θε­ση διε­θνούς συμ­φω­νί­ας. Η επέ­κτα­ση των χω­ρι­κών υδά­των στα 12 ν.μ. με­τα­τρέ­πει το Αι­γαίο σε κλει­στή ελ­λη­νι­κή θά­λασ­σα, αλ­λά­ζο­ντας ρι­ζι­κά το κα­θε­στώς «ελεύ­θε­ρης ναυ­σι­πλο­ΐ­ας» που εγκα­τέ­στη­σε η Συν­θή­κη της Λο­ζά­νης το 1923 σχε­τι­κά με τα στενά αλλά και το Αι­γαίο. Όλοι, λοι­πόν, γνω­ρί­ζουν ότι το πρό­βλη­μα δεν αφορά μόνο την Τουρ­κία, αλλά τις διε­θνείς ναυ­τι­κές δυ­νά­μεις και ιδιαί­τε­ρα τις χώρες της Μαύ­ρης Θά­λασ­σας και τη Ρωσία. Το «αγκά­θι» αυτό είναι ιδιαί­τε­ρα ευ­με­γέ­θες…

Η στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­ση των νη­σιών, πα­ρό­τι απο­τε­λεί πα­ρα­βί­α­ση της Συν­θή­κης της Λο­ζά­νης, είναι κάτι που είχε απο­δε­χθεί σιω­πη­λά η Τουρ­κία για 3-4 δε­κα­ε­τί­ες. Τι άλ­λα­ξε; Ο προ­σε­κτι­κός ανα­γνώ­στης των «εθνι­κών» και φι­λο­μι­λι­τα­ρι­στι­κών sites θα δια­πι­στώ­σει έναν «υπε­ρή­φα­νο» νε­ω­τε­ρι­σμό: η εξέ­λι­ξη της πο­λε­μι­κής τε­χνο­λο­γί­ας δίνει στο πυ­ρο­βο­λι­κό ξηράς κα­τα­στρε­πτι­κή ισχύ με­γά­λων απο­στά­σε­ων. Ο «πυ­ραυ­λο­κε­ντρι­κός πό­λε­μος» με­τα­τρέ­πει τα νησιά από αμυ­ντι­κό πρό­βλη­μα σε επι­θε­τι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα, που μπο­ρεί να απει­λή­σει τις πα­ρα­γω­γι­κές βά­σεις και τις πό­λεις του αντι­πά­λου. Αυτά τα ζη­τή­μα­τα θα βρουν μπρο­στά τους οι ελ­λη­νι­κές αντι­προ­σω­πεί­ες, αν και όταν φτά­σουν σε σο­βα­ρές διε­θνείς δια­πραγ­μα­τεύ­σεις. Το ζή­τη­μα δεν θα είναι μόνο αν εξο­πλί­ζο­νται τα νησιά, αλλά και το τι εί­δους εξο­πλι­σμοί ανα­πτύσ­σο­νται σε αυτά…

Το ζή­τη­μα του εθνι­κού ενα­έ­ριου χώρου, διε­θνώς ταυ­τί­ζε­ται με το εύρος των χω­ρι­κών υδά­των. Η ελ­λη­νι­κή «πα­τέ­ντα» με χω­ρι­κά ύδατα στα 6 ν.μ. και ενα­έ­ριο χώρο (εντός του οποί­ου γί­νο­νται οι «ανα­χαι­τί­σεις») στα 10 ν.μ., δεν είναι δυ­να­τόν να εγκρι­θεί σε καμιά διε­θνή δια­δι­κα­σία.

Τέλος, η υφα­λο­κρη­πί­δα και οι ΑΟΖ, σε πε­ριο­χές με αντι­τι­θέ­με­να συμ­φέ­ρο­ντα εντός της μά­ξι­μουμ ζώνης των 200 ν.μ., κα­θο­ρί­ζο­νται μόνο εάν υπάρ­ξει διε­θνής συμ­φω­νία οριο­θέ­τη­σης και έγκρι­σής τους. Η εξέ­λι­ξη στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο, με την ενερ­γο­ποί­η­ση όλων των χωρών, δεί­χνει ότι αυτή η δια­δι­κα­σία θα είναι μακρά, πε­ρί­πλο­κη και πι­θα­νό­τα­τα επώ­δυ­νη.

Η εκτί­μη­ση των ελ­λη­νι­κών ελίτ ότι σε όλα αυτά τα θέ­μα­τα θα μπο­ρού­σε να επι­βλη­θεί, δια των τε­τε­λε­σμέ­νων, η δική τους «ανά­γνω­ση» του Διε­θνούς Δι­καί­ου, έβαζε όλα τα αυγά στο κα­λά­θι της υπο­στή­ρι­ξης από τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Που θε­ω­ρή­θη­κε και θε­ω­ρεί­ται ως δε­δο­μέ­νη και διαρ­κής. Όμως η ιστο­ρία είναι γε­μά­τη πα­ρα­δείγ­μα­τα με­τα­στρο­φής των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων. Πριν από 100 χρό­νια, έσπρω­ξαν το ελ­λη­νι­κό κρά­τος στο τυ­χο­διω­κτι­σμό της Μι­κρα­σια­τι­κής Εκ­στρα­τεί­ας. Όταν οι Άγ­γλοι, οι Γάλ­λοι και οι Ιτα­λοί απέ­σπα­σαν, τότε, τα «λά­φυ­ρα» που επι­δί­ω­καν, βρή­καν ένα συμ­βι­βα­σμό με τη νέα Τουρ­κία του Κεμάλ. Και άφη­σαν τους ντό­πιους να αλ­λη­λο­σφα­γούν ανε­νό­χλη­τοι.

Η Τουρ­κία, γε­ω­γρα­φι­κά και πλη­θυ­σμια­κά, πα­ρα­μέ­νει μια ση­μα­ντι­κή χώρα για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Είναι πι­θα­νό ο Ερ­ντο­γάν να βρει τρό­πους νέου συμ­βι­βα­σμού μαζί τους, ενώ είναι εξί­σου πι­θα­νό να ανα­τρα­πεί και να ανα­δυ­θεί μια νέα φι­λο­δυ­τι­κή πο­λι­τι­κή ηγε­σία. Και τότε η δια­πραγ­μά­τευ­ση των ελ­λη­νο­τουρ­κι­κών δια­φο­ρών θα τεθεί σε τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κή βάση απ’ ό,τι γνω­ρί­σα­με τα τε­λευ­ταία χρό­νια.

Συ­μπε­ρα­σμα­τι­κά

α) Ο ελ­λη­νο­τουρ­κι­κός αντα­γω­νι­σμός, είναι ο αντα­γω­νι­σμός των δύο αστι­κών τά­ξε­ων για ισχύ και κυ­ριαρ­χία στην ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή. Καμιά από τις δύο δεν έχει εκ προ­οι­μί­ου «δίκιο», ο ρόλος του αμυ­νό­με­νου και του επι­τι­θέ­με­νου εναλ­λάσ­σε­ται συ­γκυ­ρια­κά με­τα­ξύ τους.

β) Το απο­τέ­λε­σμα της αντι­πα­ρά­θε­σης θα κρι­θεί, σε ση­μα­ντι­κό βαθμό, από τη στάση των με­γά­λων δυ­νά­με­ων, ει­δι­κό­τε­ρα των ΗΠΑ και της ΕΕ. Η θε­μα­το­λο­γία του ελ­λη­νο­τουρ­κι­κού αντα­γω­νι­σμού όχι μόνο δεν υπο­βαθ­μί­ζει αλλά υπο­γραμ­μί­ζει την ανά­γκη αυ­θε­ντι­κής αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κής γραμ­μής. Η ρήξη με το ΝΑΤΟ, την ΕΕ και τους τρια­δι­κούς «άξο­νες» είναι προ­ϋ­πό­θε­ση για την ει­ρή­νη και για όποιες φι­λο­λαϊ­κές εξε­λί­ξεις στην ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή.

γ) Η αντί­θε­ση στον πό­λε­μο, η αδια­πραγ­μά­τευ­τη υπο­στή­ρι­ξη της ει­ρή­νης, πέρα από τα απα­τη­λά πο­λε­μο­κά­πη­λα ιδε­ο­λο­γή­μα­τα των «κυ­ριαρ­χι­κών δι­καιω­μά­των» πρέ­πει να απο­τε­λεί πρω­τεύ­ουν πο­λι­τι­κό κρι­τή­ριο για την ερ­γα­τι­κή τάξη και τις λαϊ­κές μάζες. Οι διαρ­κείς εξο­πλι­σμοί είναι μια επι­λο­γή οι­κο­νο­μι­κο­κοι­νω­νι­κά πα­ρά­λο­γη και πο­λι­τι­κά αντι­δρα­στι­κή και επι­κίν­δυ­νη. Η Ελ­λά­δα και η Τουρ­κία είναι χώρες σε οι­κο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή κρίση. Η απόρ­ρι­ψη των εξο­πλι­σμών είναι προ­ϋ­πό­θε­ση για να επι­κρα­τή­σουν προ­τε­ραιό­τη­τες που θα λο­γο­δο­τούν στις κοι­νω­νι­κές ανά­γκες.

δ) Η στρα­τη­γι­κή των υδρο­γο­ναν­θρά­κων είναι απα­τη­λή και επι­κίν­δυ­νη. Ο εξο­ρυ­κτι­σμός δένει χώρες και λαούς στην ουρά των με­γά­λων πο­λυ­ε­θνι­κών, των μόνων δυ­νά­με­ων που μπο­ρούν να τον υλο­ποι­ή­σουν. Συμ­βά­λει κα­θο­ρι­στι­κά στην απει­λή κατά του πε­ρι­βάλ­λο­ντος και η εγκα­τά­λει­ψή του ανα­γνω­ρί­ζε­ται πλέον ως προ­ϋ­πό­θε­ση για την αντι­με­τώ­πι­ση της κλι­μα­το­λο­γι­κής κα­τα­στρο­φής.

ε) Οι ερ­γα­ζό­με­νοι και οι λαϊ­κές μάζες και στις δυο πλευ­ρές των συ­νό­ρων, έχουν ανά­γκη από μια αρι­στε­ρή πο­λι­τι­κή που θα χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται από πλήρη ανε­ξαρ­τη­σία απέ­να­ντι στην κυ­ρί­αρ­χη τάξη της «δικής της» χώρας. Κάθε υπο­χώ­ρη­ση από αυτήν τη κα­τεύ­θυν­ση, κάθε υπό­κλι­ση στην εθνι­κή ενό­τη­τα υπό το πρό­σχη­μα είτε του Διε­θνούς Δι­καί­ου είτε των «κυ­ριαρ­χι­κών δι­καιω­μά­των» είναι με­τα­τό­πι­ση προς τις σύγ­χρο­νες εκ­δο­χές της πα­λιάς αμαρ­τί­ας του «σο­σια­λι­μπε­ρια­λι­σμού». Δη­λα­δή, όπως υπο­γράμ­μι­ζε ο Λένιν, της προ­δο­σί­ας της προ­τε­ραιό­τη­τας του κοι­νω­νι­κού στοι­χεί­ου με άλ­λο­θι την ανα­φο­ρά στην προ­τε­ραιό­τη­τα του εθνι­κού.