Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: ΤΕΛΟΣ!

Ένα σκύλος για να επιβιώσει χρειάζεται  οξυγόνο, νερό και τροφή. Ένας άνθρωπος για να επιβιώσει χρειάζεται κι αυτός οξυγόνο, νερό και τροφή. Οι σκύλοι όμως ποτέ δεν οργανώθηκαν  σε κοινωνίες και προφανώς ποτέ δε δημιούργησαν δομές που να παρέχουν ισότιμα στα μέλη των κοινωνιών αυτών όλα όσα χρειάζονται για να επιβιώσουν. Οι ανθρώπινες κοινωνίες μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους από εποχή σε εποχή, από τόπο σε τόπο. Μέτρο του πόσο εξελιγμένη είναι μια κοινωνία  είναι οι παροχές της προς τα μέλη της.  Μία στοιχειώδης κοινωνία δημιουργεί τους όρους ώστε τα μέλη της να έχουν νερό και τροφή, μία εξελιγμένη κοινωνία όμως δημιουργεί δομές που παρέχουν ισότιμα στα μέλη της όχι μόνο όσα χρειάζονται για να επιβιώσουν αλλά και όλα όσα χρειάζονται για να ζήσουν. Και σίγουρα μέσα σε αυτά κυρίαρχη θέση έχει η υγεία.

Η δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, εκτός από βασικό δικαίωμα του ανθρώπου, είναι λοιπόν και μία απαραίτητη παροχή  της κοινωνίας προς τα μέλη της-και κατ‘ επέκταση του κράτους προς τους πολίτες. Το πρώτο επίπεδο επαφής των ατόμων, της οικογένειας και της κοινότητας με το εθνικό σύστημα υγείας ονομάζεται Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και είναι ουσιαστικά το πρώτο στοιχείο μίας συνεχούς διαδικασίας για τη φροντίδα της υγείας. Περιλαμβάνει την διάγνωση και την θεραπεία νόσων για τις οποίες δεν είναι απαραίτητη η εισαγωγή στο νοσοκομείο, παρέχεται σε τοπικό επίπεδο και είναι εύκολα προσβάσιμη από τους κατοίκους μιας περιοχής. Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος υγείας της χώρας και δε στοχεύει μόνο στην περίθαλψη αλλά και στην πρόληψη και προαγωγή της υγείας.

Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) ασκείται μέσα από τα Κέντρα Υγείας, την Νοσηλεία στο σπίτι, το ΙΚΑ, τα ΚΑΠΗ, τα ΚΗΦΗ (Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων), τα Γηροκομεία και τα Εξωτερικά Ιατρεία των Νοσοκομείων.

Στις μη αστικές περιοχές παρέχεται κυρίως από τα Κέντρα Υγείας και τα περιφερειακά ιατρεία που ανήκουν στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, στα οποία και πραγματοποιείται το 12,5% περίπου του συνόλου των επισκέψεων στις μονάδες της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

Στις λοιπές περιοχές η Πρωτοβάθμια Φροντίδα υγείας παρέχεται κυρίως από τα Πολυϊατρεία του ΕΟΠΥΥ (πρώην ΙΚΑ) (38,8%) και άλλων ασφαλιστικών ταμείων (2,5%), τους ιδιώτες ιατρούς (34,4%), τα εργαστήρια και διαγνωστικά κέντρα του ιδιωτικού τομέα και τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων του Ε.Σ.Υ.

 Όσον αφορά στην πρόληψη και στην κοινωνική φροντίδα, στην ΠΦΥ περιλαμβάνονται υπηρεσίες όπως τακτική φροντίδα στο σπίτι των ασθενών, παρακολούθηση χρόνιων προβλημάτων, προγράμματα άσκησης ηλικιωμένων, προληπτική εξέταση των παιδιών στο σχολείο κ.α.

Ας έρθουμε τώρα στην ελληνική πραγματικότητα του 2013. Η κοινωνία εξαθλιώνεται καθημερινά από τις επιπτώσεις των αντικοινωνικών μνημονιακών μέτρων της συγκυβέρνησης και η εδώ και καιρό επίθεση στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, το οποίο βρίσκεται  υπό κατάρρευση, καλά κρατεί! Παράλληλα με τη διάλυση και το κλείσιμο δημόσιων νοσοκομείων αρχικά στην Αττική και στη συνέχεια σε ολόκληρη τη χώρα, το Υπουργείο Υγείας προχωρά τις «μεταρρυθμίσεις» και στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, η οποία καλώς ή κακώς,  κρατούσε την ελληνική κοινωνία μέχρι τώρα ζωντανή, ακόμα κι αν πολλές φορές λειτουργούσε προβληματικά.

Ήδη η ΠΦΥ αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα: απλήρωτοι γιατροί, υποστελέχωση κέντρων υγείας, μεγάλες λίστες αναμονής ασθενών για ραντεβού στα ιατρεία του ΕΟΠΥΥ,  επιβολή συμμετοχής 15% στις εξετάσεις, αδυναμία εξυπηρέτησης ανασφάλιστων και ανέργων κ.α. Τη λύση όμως σε όλα αυτά τη βρήκε το Υπουργείο Υγείας και είναι η εξής: ενοποίηση Κέντρων Υγείας και μονάδων υγείας του ΕΟΠΥΥ για να περιοριστούν τα ελλείμματα και ένταξη των δομών του ΕΟΠΥΥ στο ΕΣΥ. Α, και περικοπές του προϋπολογισμού του ΕΟΠΥΥ, επιβολή του μέτρου της διαθεσιμότητας και απολύσεις προσωπικού από τον Οργανισμό για να εξοικονομήσει το κράτος και κανένα ευρώ. Θα ρωτούσε κάποιος πώς οι «μεταρρυθμίσεις»  αυτές που προωθεί το υπουργείο λύνουν  τα παραπάνω προβλήματα; Την απάντηση την ξέρει μόνο ο  Άδωνις…

Τι σημαίνει όμως ενοποίηση μονάδων υγείας του ΕΟΠΥΥ και ένταξη των δομών του στο ΕΣΥ; Πρακτικά σημαίνει  κλείσιμο των πολυιατρείων του ΙΚΑ-ΕΟΠΥΥ , αποκλεισμός της πρόσβασης των ασφαλισμένων σε εξειδικευμένους ιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και τελικά διάλυση  του μεγαλύτερου οργανωμένου δικτύου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας της χώρας, το οποίο φρόντισαν να απαξιώσουν οι προηγούμενες κυβερνήσεις αλλά και η σημερινή συγκυβέρνηση. Σημαίνει απόλυση χιλιάδων εργαζομένων στο χώρο της υγείας και χειρότεροι όροι εργασίας για τους υπόλοιπους. Σημαίνει ότι οι ασφαλισμένοι θα χάσουν τη δυνατότητα για δωρεάν συνταγογράφηση, δωρεάν πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη, δωρεάν αιματολογικές και εργαστηριακές εξετάσεις, δωρεάν ακτινογραφίες, αξονικές, μαγνητικές, δωρεάν γυναικολογικές εξετάσεις, test pap, παρακολούθηση εγκύων, δωρεάν εμβόλια για παιδιά, ενήλικες και ηλικιωμένους. Σημαίνει ότι όποιος δεν έχει λεφτά χάνει το δικαίωμα στην προστασία της υγείας.  Ωστόσο  και χωροταξικά αν το δούμε, σημαίνει ότι η γιαγιά στο απομακρυσμένο χωριό  αν αρρωστήσει, ακόμα κι αν έχει χρήματα, ίσως να μην μπορέσει να φτάσει στο γιατρό  αφού το κέντρο υγείας που υπήρχε στο διπλανό χωριό ενοποιήθηκε με κάποιο μεγαλύτερο, 40 χιλιόμετρα μακριά.

Και αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Το μοντέλο που προωθούν θέλει τον ΕΟΠΥΥ μόνο «αγοραστή»  και όχι πια πάροχο υπηρεσιών, δηλ ο οργανισμός θα αγοράζει για να προσφέρει στους ασφαλισμένους του υπηρεσίες υγείας τις οποίες μέχρι τώρα παρείχε ο ίδιος. Έτσι θα ευνοηθούν οι μεγάλες επιχειρήσεις υγείας  και ο ιδιωτικός τομέας. Οι λειτουργοί της υγείας θα υποβαθμίζονται επαγγελματικά και επιστημονικά και οι ασθενείς θα βάζουν όλο και πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη αφού  σύντομα η σημερινή συμμετοχή 15% θα αυξηθεί, γιατί θα δημιουργηθούν μονοπωλιακές συνθήκες από τους ιδιώτες παρόχους υγείας.

Και σα να μην έφτανε η ενοποίηση, το υπουργείο σχεδιάζει ακόμα  περικοπές του προϋπολογισμού του ΕΟΠΥΥ, επιβολή του μέτρου της διαθεσιμότητας και απολύσεις προσωπικού (συγκεκριμένα  διαθεσιμότητα 10.000 εργαζόμενων πολλοί από τους οποίους εργάζονται ήδη σε καθεστώς μεσαίωνα με σημαντικές μειώσεις μισθών, απλήρωτες υπερωρίες και εφημερίες). Η ΠΦΥ στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερα χρηματοδοτούμενες στη ζώνη του ΟΟΣΑ και στην ΕΕ. Με την ανεργία να φτάνει στο 30% και με περισσότερους από 3 εκατομμύρια ανασφάλιστους, κάθε περαιτέρω μείωση του προϋπολογισμού για την ΠΦΥ θα έχει δραματικές επιπτώσεις στην υγεία του λαού.

Η κατάργηση κάθε δυνατότητας δωρεάν πρόσβασης σε δημόσιο δίκτυο πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ο περιορισμός των ιατροφαρμακευτικών παροχών στη λογική του «βασικού» ή «στοιχειώδους» πακέτου που σχεδιάζει το Υπουργείο Υγείας και η περαιτέρω  επιβάρυνση των ασθενών για κάθε επαφή με το σύστημα υγείας είναι σίγουρα μέσα στις προτεραιότητες της συγκυβέρνησης. Μόνη απάντηση στα σχέδια αυτά είναι η υπεράσπιση από όλους -πολίτες και εργαζόμενους- των δημόσιων δομών υγείας με δωρεάν πρόσβαση σε όποιον έχει ανάγκη, ασφαλισμένο ή ανασφάλιστο, έλληνα ή μετανάστη, σε ένα ολοκληρωμένο δημόσιο σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

*Το ελληνικό σύνταγμα αναγνωρίζει απόλυτα το δικαίωμα για προστασία της υγείας  και την ανάληψη από το κράτος  της σχετικής ευθύνης απέναντι στους πολίτες. Όπως και τα υπόλοιπα Συντάγματα των χωρών της Δυτικής Ευρώπης, ορίζει ότι το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών (άρθρο 21) χωρίς όμως να κατοχυρώνει τη δημόσια δωρεάν υγεία. Το μόνο Σύνταγμα που κατοχυρώνει τη δημόσια δωρεάν υγεία είναι αυτό της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ). Η προστασία της δημόσιας υγείας θεωρούταν υπέρτατη κοινωνική αξία και χρηματοδοτούταν από τον εθνικό προϋπολογισμό. Στο άρθρο 42 του Συντάγματος θεμελιωνόταν ρητά και κατηγορηματικά η αποκλειστική ευθύνη του κράτους για την προστασία της υγείας των πολιτών. Οι πολίτες δεν είχαν καμία άμεση επιβάρυνση από τη χορήγηση απλών φαρμάκων ως τις πιο πολύπλοκες εγχειρήσεις ενώ  σε περίπτωση που παρεμποδιζόταν  η άσκηση του δικαιώματος στην υγεία προβλεπόταν διοικητικές, πειθαρχικές, ακόμα και ποινικές κυρώσεις σε βάρος των αρμοδίων οργάνων