ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ: «Τραγούδια της καρδιάς»

Η έκθεση δεν είναι για την ιστορία του ρεμπέτικου, αλλά ένας τρόπος υπενθύμισης αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς, μέσα κυρίως από τη ζωγραφική, αλλά και τη φωτογραφία, τη χαρακτική, το βίντεο, την αναπαράσταση, τους δίσκους, το βιβλίο ως έργο τέχνης, κ.λπ. Περιλαμβάνει αρκετές ζωγραφιές του Τσαρούχη με αναπαραστάσεις ανθρώπων που χορεύουν κυρίως ζεϊμπέκικο. Ξυλογραφίες του Τάσσου, με τίτλο, «Αρχόντισσες των ρεμπέτικων τραγουδιών (Αρχόντισσα της Κοκκινιάς, Αρχόντισσα της Δραπετσώνας, Αρχόντισσα της Καισαριανής, Αρχόντισσα της Ανατολής)» (1970), καθώς επίσης χαρακτικά του, για τα εξώφυλλα δίσκων της Μπέλλου. Επιπλέον, έχει σκίτσα ή σχέδια του Αλέκου Φασιανού́ για τα εξώφυλλα βιβλίων του Ηλία Πετρόπουλου, με αναπαραστάσεις με θέμα το ρεμπέτικο. Υπάρχει και ένας πίνακας του Χρόνη Μπότσογλου, «Προσωπική Νέκυια» (Αρ. 2 «Ελπήνωρ»), που δείχνει έναν [νεκρό] άντρα να χορεύει σε μορφή ζεϊμπέκικου.

Όμως, έχει και νεότερους καλλιτέχνες. Ενδεικτικά, αναφέρω κάποιους/-ες, που μου έκαναν εντύπωση, χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τους άλλους. Για παράδειγμα, ο Β. Αβραμόπουλος, με έξι πίνακες (λάδι σε μουσαμά), που μοιάζουν με ψηφιδωτό, με τίτλο «Λαϊκά στοιχεία», έχει αναπαραστάσεις των Τσιτσάνη, Βαμβακάρη, Καζαντζίδη, Καίτη Γκραίη, Μπιθικώτση και Άκη Πάνου. Επίσης, οι πίνακες της Εσθήρ Λέμη, με έξη γυναικεία πορτραίτα (Ρόζα Εσκενάζυ, Στέλλα Χασκίλ, Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Σωτηρία Μπέλλου, Μαρίκα Νίνου και μάλλον της Ρήτας Αμπατζή). Ο Σταμάτης Λαζάρου, με ξυλογραφίες των Βαμβακάρη, Τσιτσάνη, Παπαϊωάννου, Μπάτη, και ένα Κιθαρίστα. Η Φοίβη Γιαννίση, «Το χασαπάκι», που περιλαμβάνει φωτογραφίες με αναπαραστάσεις από μαγαζιά χασάπικα με χασάπηδες, μεταξύ αυτών και ο Μάρκος Βαμβακάρης, έχοντας ταυτόχρονα και μουσική υπόκρουση με χασάπικο χορό. 

Επιπρόσθετα, υπάρχουν σχέδια και καλούπια μουσικών οργάνων (π.χ. μπαγλαμάδες και μπουζούκια), από το εργαστήριο του Θ. Γκριτζάπη, καθώς και σπάνιοι δίσκοι των Ανέστου Δελιά, Γιοβάν Τσαούς, Γ. Κάβουρα, Α. Νταλγκά, Μαρίκα Νίνου, Γ. Κατσαρού, Γ. Μπάτη, Ρήτας Αμπατζή, «Αυθεντικά Ρεμπέτικα της Αμερικής», κ.ά. Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου, έχει κάνει αναπαράσταση του «Μπουφέ της Ρόζας», ο οποίος περιλαμβάνει χαρακτικά, διάφορα αντικείμενα, φωτογραφίες, βίντεο αρχείου που μιλάει η Ρόζα Εσκενάζυ, ενώ σε ένα άλλο τη δείχνει να χορεύει, τα οποία είναι προσαρμοσμένα με βάση τον μπουφέ της Ρόζας. Ενδιαφέρον έχει ένα βίντεο με φωτογραφίες από τη Μακρόνησο, ενώ παράλληλα ακούγεται το ρεμπέτικο τραγούδι, «Το φανταράκι», προφανώς επειδή πολλοί αριστεροί φαντάροι υπηρέτησαν τη θητεία τους ως εξόριστοί εκεί.

Στο θέατρο Ολύμπια, όπου δίπλα στην Έκθεση της Μαρίας Κάλλας, εκτίθενται τα προσωπικά αντικείμενα της Σωτηρίας Μπέλλου, όπως το βαλιτσάκι της, το εκλογικό της βιβλιάριο, τα γυαλιά της, ο μπαγλαμάς που έπαιζε κ.ά. Δύο σημαντικές κυρίες του μουσικού στερεώματος, δίπλα δίπλα.

Στο Κέντρο Τεχνών (Πάρκο Ελευθερίας), έχει λίγα περισσότερα εκθέματα. Μου έκαναν, ιδιαίτερα, εντύπωση δύο: Το πρώτο, του Β. Γεροδήμου, με τίτλο, «Χορός Α, σε ένα τετραγωνικό» (2021, πέτρα και μάρμαρο). Προφανώς, ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από τον μικρό χώρο που χρειάζεται για να χορευτεί το ζεϊμπέκικο, χορός μοναχικός, εσωτερικός, περιστρεφόμενος γύρω από τον εαυτό σου. Το δεύτερο είναι του Κ. Χατζηνικολάου, με τίτλο, «Τραγούδι, Καταμέτρηση, κτλ.» (2021/22), artist’sbooks. Περιλαμβάνει τρία τετράδια, όπου το ένα έχει μικρά στιχάκια, τα οποία επί της ουσίας είναι αφιερωμένα στον Ανέστο Δελιά και τη ζωή του. Αναφέρω χαρακτηριστικά δύο: «Το κορμί/ είναι τραγούδι// χωρίς ακροατές./ Το τραγούδι// είναι κορμί/ γυμνό» (σελ. 5). Και το δεύτερο: «Το πρωί/ σε μάζεψα// από την καρότσα./ Είδα το κορμί σου// σαν σύνοψη/ της ζωής σου» (σελ. 29). Το δεύτερο ποίημα αναφέρεται στο θάνατό του. Πέθανε στη διάρκεια της Κατοχής, από υπερβολική δόση ηρωίνης, σε ηλικία 32 ετών. Τον βρήκαν νεκρό σε ένα καροτσάκι έχοντας στα χέρια του το μπουζούκι του. Ήταν ο μοναδικός ρεμπέτης που πέθανε από ναρκωτικά.

Σε όσους/-ες αρέσει το ρεμπέτικο και το αγαπούν, αλλά και όσοι/-ες δεν έχουν προτίμηση σε αυτό το μουσικό είδος, θα πρότεινα να δούνε την Έκθεση έτσι κι αλλιώς. Διότι, έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε μια μορφή της μουσικής μας παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού, η οποία επιβιώνει μέχρι σήμερα και εξακολουθεί να μας συνοδεύει και να μας συγκινεί. Όπως έλεγε και ο Ηλίας Πετρόπουλος, τα ρεμπέτικα «είναι τραγούδια της καρδιάς, και μόνο όποιος τα πλησιάσει με αίσθημα, τα νιώθει και τα χαίρεται. Γιατί η καρδιά με καρδιά μετριέται».

rempetiko-r._ampatzi.jpg

Πίνακας της ESTHIR LEMI, «Η Ρίτα Α. τραγουδά: Μη μου δίνεις μάνα γέρον άντρα», κάρβουνο σε χαρτί – 15x21cm