Συμβολή στη συζήτηση για μια σύγχρονη αντικαπιταλιστική πολιτική*

Επι­χει­ρεί να «μο­νι­μο­ποι­ή­σει» μια ορι­σμέ­νη δεξιά στρο­φή της κοι­νω­νί­ας με συ­νο­λι­κή επί­θε­ση στις κα­τα­κτή­σεις του κι­νή­μα­τος και της αρι­στε­ράς στα χρό­νια της Με­τα­πο­λί­τευ­σης.

Δεν αντι­με­τώ­πι­σε μα­ζι­κό ρεύμα κι­νή­μα­τος ανα­τρο­πής πλην της κι­νη­μα­τι­κής κλι­μά­κω­σης των τε­λευ­ταί­ων μηνών με κα­τα­λύ­τη το δυ­στύ­χη­μα στα Τέμπη. Ωστό­σο ο κό­σμος του κι­νή­μα­τος και της αρι­στε­ράς εκ­φρά­στη­κε σε διά­φο­ρες πε­ρι­στά­σεις, όπως στη Ν. Σμύρ­νη, στη δίκη της ΧΑ, στις αντι­φα­σι­στι­κές εκ­δη­λώ­σεις και στην επέ­τειο του Πο­λυ­τε­χνεί­ου, σε ορι­σμέ­νους εμ­βλη­μα­τι­κούς ερ­γα­τι­κούς αγώ­νες, όπως στην Cosco και στην efood στον ιδιω­τι­κό τομέα καθώς και στην Εκ­παί­δευ­ση (κυ­ρί­ως πρω­το­βάθ­μια και φοι­τη­τι­κό), στην Υγεία, στον Πο­λι­τι­σμό. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή έκ­φρα­ση οργής και αντί­στα­σης υπήρ­ξε η Γε­νι­κή Απερ­γία στις 9/11/2023.

Το σύν­θη­μα που ενο­ποιεί και εκ­φρά­ζει τον κόσμο του κι­νή­μα­τος και της αρι­στε­ράς είναι     «να πέσει η κυ­βέρ­νη­ση απ’ τα κάτω και απ’ τ’ αρι­στε­ρά». Όμως αυτό το σύν­θη­μα δεν βρί­σκει σε αυτές τις εκλο­γές το ψη­φο­δέλ­τιο που του αντι­στοι­χεί.

Στον χώρο της αρι­στε­ράς κυ­ριαρ­χεί η αμη­χα­νία.

ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ΚΚΕ, ΜΕΡΑ 25 - ΛΑΕ, ΑΝΤΑΡ­ΣΥΑ διεκ­δι­κούν και θα υπο­δε­χτούν τις ψή­φους του αρι­στε­ρού κό­σμου (πλην απο­χής). Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ θα πα­ρα­λά­βει την «με­ρί­δα του λέ­ο­ντος» πιέ­ζο­ντας τους υπό­λοι­πους, ιδιαί­τε­ρα εάν γί­νουν δεύ­τε­ρες εκλο­γές. Κα­νείς ωστό­σο δεν είναι σε θέση να προ­τεί­νει ένα σχέ­διο για τους «από κάτω» που να χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται από αυ­το­πε­ποί­θη­ση χτι­σμέ­νη μέσα από συ­μπε­ρά­σμα­τα που να εξη­γούν τόσο το σή­με­ρα όσο και το πρό­σφα­το χθες χα­ρά­ζο­ντας έτσι μια πει­στι­κή εναλ­λα­κτι­κή πρό­τα­ση για τον κόσμο της ερ­γα­σί­ας, του κι­νή­μα­τος και της Αρι­στε­ράς. Μια πρό­τα­ση που να διεκ­δι­κεί τη στή­ρι­ξη, ενί­σχυ­ση και κλι­μά­κω­ση της κοι­νω­νι­κής δρά­σης και του μα­ζι­κού κι­νή­μα­τος σε στό­χους άμε­σης ανα­δια­νο­μής πλού­του και ισχύ­ος από τα πάνω προς τα κάτω.

Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ από το μνη­μό­νιο του ’15 και μετά ακο­λου­θεί τα βή­μα­τα της ευ­ρω­παϊ­κής σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας στην ιστο­ρι­κή δεξιά στρο­φή της, στην βαθιά υπα­γω­γή της στην κυ­ρί­αρ­χη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη, ιμπε­ρια­λι­στι­κή στρα­τη­γι­κή. Από την με­τα­στρο­φή του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος και το τρίτο μνη­μό­νιο και μετά ο Τσί­πρας δεν μπο­ρεί (και δεν θέλει) να υπο­σχε­θεί τί­πο­τα που να αντα­πο­κρί­νε­ται και να καλ­λιερ­γεί την προσ­δο­κία των «από κάτω». Θέλει να κυ­βερ­νή­σει μόνο με αυ­τούς τους όρους, χωρίς ου­σια­στι­κές δε­σμεύ­σεις προς τους «από κάτω», φτιά­χνο­ντας την «πραγ­μα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση αρί­στων» όπως πρό­σφα­τα δή­λω­σε, υπο­γραμ­μί­ζο­ντας τον προ­ε­κλο­γι­κό του τόνο.  Η προ­ε­κλο­γι­κή προ­βο­λή της δια­θε­σι­μό­τη­τας για κυ­βέρ­νη­ση συ­νερ­γα­σί­ας πέρα από ητ­το­πά­θεια είναι, κυ­ρί­ως, δή­λω­ση διά­σω­σης του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος από πε­ρι­πέ­τειες.

Το ΚΚΕ δεν έχει αλ­λά­ξει κάτι στον πυ­ρή­να της πο­λι­τι­κής που ακο­λού­θη­σε όταν πήρε απο­στά­σεις από την κοι­νω­νι­κή κί­νη­ση καθώς και τις πο­λι­τι­κές εξε­λί­ξεις με­τα­ξύ 2010 – 2015. Ιδιαί­τε­ρα στην  τε­τρα­ε­τία Μη­τσο­τά­κη ακο­λού­θη­σε μια «δια­χει­ρι­στι­κή» αντι­με­τώ­πι­ση των συν­θη­κών με με­γά­λη ποι­κι­λία τα­κτι­κών, από ενιαιο­με­τω­πι­κές, (π.χ. Πο­λυ­τε­χνείο του 2020) έως, συ­χνό­τε­ρα, αυ­το­α­να­φο­ρι­κές και σε­χτα­ρι­στι­κές. Απορ­ρί­πτει κα­τη­γο­ρη­μα­τι­κά οποια­δή­πο­τε κυ­βερ­νη­τι­κή πρό­κλη­ση σή­με­ρα, δη­λώ­νο­ντας ωστό­σο, κατ’ επα­νά­λη­ψη, την δια­θε­σι­μό­τη­τα του ΚΚΕ να ανα­λά­βει κυ­βερ­νη­τι­κές ευ­θύ­νες! Εντέ­λει επι­λέ­γει τόσο την εκλο­γι­κή όσο και την κι­νη­μα­τι­κή τα­κτι­κή του, απο­φεύ­γο­ντας «κα­κο­το­πιές» αυ­ξη­μέ­νων ευ­θυ­νών. Οι εκλο­γι­κές του επι­διώ­ξεις δεν πε­ρι­λαμ­βά­νουν την υπέρ­βα­ση της ανα­ντι­στοι­χί­ας των εκλο­γι­κών του πο­σο­στών με την κοι­νω­νι­κή του «γεί­ω­ση».

Η ΑΝΤΑΡ­ΣΥΑ μετά από ένα διά­στη­μα όπου τόσο το ΝΑΡ όσο και το ΣΕΚ ανέ­πτυ­ξαν πρω­το­βου­λί­ες με σκοπό την ενί­σχυ­ση της θέσης της κάθε ορ­γά­νω­σης μέσα από την διεύ­ρυν­ση της ΑΝΤΑΡ­ΣΥΑ υπό την ηγε­μο­νία της, κα­τέ­λη­ξε στα ίδια. Διεκ­δι­κεί την ψήφο κό­σμου των κι­νη­μά­των και της επα­να­στα­τι­κής αρι­στε­ράς.

Τέλος, το ΜΕΡΑ 25 – ΛΑΕ απο­τε­λεί τη μόνη εξέ­λι­ξη εκλο­γι­κής συ­νερ­γα­σί­ας στην Αρι­στε­ρά με φι­λο­δο­ξία εκλο­γής (πλην ΚΚΕ). Ωστό­σο με πο­λι­τι­κό σχέ­διο που συ­γκρο­τεί­ται «καθ’ οδόν», εκ­φρά­ζε­ται από τις εμπνεύ­σεις Βα­ρου­φά­κη και ταυ­τό­χρο­να βρί­σκε­ται μπρο­στά σε πολύ δύ­σκο­λες προ­κλή­σεις και επι­σφα­λές μέλ­λον καθώς δεν πλη­ρεί τις ανα­γκαί­ες προ­ϋ­πο­θέ­σεις (ισχυ­ρή κοι­νω­νι­κή γεί­ω­ση, σαφή αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή στρα­τη­γι­κή).

Από αυτή την άποψη, ως Αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Πο­λι­τι­κή Ομάδα (ΑΠΟ), θε­ω­ρού­με «νό­μι­μη» και θε­μι­τή κάθε επι­λο­γή αρι­στε­ρού ψη­φο­δελ­τί­ου, όπως ο κα­θέ­νας/μια το αντι­λαμ­βά­νε­ται με βάση τις από­ψεις και τις προ­τε­ραιό­τη­τές του/της, μπρο­στά στην ανα­γκαιό­τη­τα να φύγει η ΝΔ.

Πα­ρό­τι η επα­νε­κλο­γή Μη­τσο­τά­κη απο­τε­λεί το απο­λύ­τως χει­ρό­τε­ρο εν­δε­χό­με­νο οι εναλ­λα­κτι­κές κυ­βερ­νή­σεις συ­νερ­γα­σί­ας με την συμ­με­το­χή του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ είναι σαφές ότι δεν προ­σφέ­ρουν καμιά ου­σια­στι­κή εναλ­λα­κτι­κή ούτε στην οι­κο­νο­μι­κή στρα­τη­γι­κή, ούτε στην εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή, ούτε ακόμη και στο κοι­νω­νι­κό κρά­τος. Η δια­φο­ρά υπάρ­χει (ακόμη) στις προσ­δο­κί­ες και στα πο­λι­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της πλειο­ψη­φί­ας των ψη­φο­φό­ρων του.

Το απο­τέ­λε­σμα των εκλο­γών, πρώ­των ή και δεύ­τε­ρων, η νέα κυ­βέρ­νη­ση  και το νέο πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό που θα προ­κύ­ψει και η θέση των αρι­στε­ρών κομ­μά­των σ’ αυτό, θα δια­μορ­φώ­σουν συ­γκε­κρι­μέ­να το πλαί­σιο της (ανοι­χτής) συ­ζή­τη­σης για την αρι­στε­ρά που χρεια­ζό­μα­στε.

Εντού­τοις η συ­γκε­κρι­μέ­νη συ­γκυ­ρία δεν μπο­ρεί να κα­τα­νοη­θεί απο­τε­λε­σμα­τι­κά, κατά την γνώμη μας, εάν δεν το­πο­θε­τη­θεί στο γε­νι­κό­τε­ρο πλαί­σιο της ανα­κα­τά­τα­ξης του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος και δεν «φω­τι­στεί» με συ­μπε­ρά­σμα­τα από το πα­ρελ­θόν.

Κρίση της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης στρα­τη­γι­κής – κρίση του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος

Η προ­σπά­θεια του Μη­τσο­τά­κη, επι­τυ­χής ως ένα βαθμό, να επι­τε­θεί σα­ρω­τι­κά στις (ενα­πο­μεί­να­σες) κα­τα­κτή­σεις του μα­ζι­κού κι­νή­μα­τος στα χρό­νια της Με­τα­πο­λί­τευ­σης (από την επί­θε­ση στα ερ­γα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα και τον αυ­ταρ­χι­σμό ενά­ντια στο κί­νη­μα ως την διά­λυ­ση και το ξε­πού­λη­μα κάθε τι δη­μό­σιου) ώστε να επι­τύ­χει απο­φα­σι­στι­κή δεξιά στρο­φή στην κοι­νω­νία και βαθιά ήττα της αρι­στε­ράς και του κι­νή­μα­τος, δεν απο­τε­λεί «αυ­το­τε­λές επει­σό­διο» της συ­γκε­κρι­μέ­νης κυ­βέρ­νη­σης και συ­γκυ­ρί­ας. Αυτό που κάνει σή­με­ρα ο Μη­τσο­τά­κης είναι η συ­νέ­χι­ση της πο­λι­τι­κής του πα­τέ­ρα του και όλων των υπό­λοι­πων νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων κυ­βερ­νή­σε­ων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και απορ­ρέ­ει από τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη στρα­τη­γι­κή που δε­σπό­ζει στην Ευ­ρώ­πη (και διε­θνώς) εδώ και σχε­δόν μισό αιώνα. Την αστι­κή στρα­τη­γι­κή που, από τα­ξι­κή σκο­πιά, σή­μα­νε την κα­πι­τα­λι­στι­κή αντε­πί­θε­ση στις κα­τα­κτή­σεις του «πα­γκό­σμιου Μάη» με ιδιαί­τε­ρη ιδε­ο­λο­γι­κή επι­τά­χυν­ση από την πτώση των ανα­το­λι­κών κα­θε­στώ­των και μετά.

Η δια­φο­ρά με το σή­με­ρα βρί­σκε­ται στο γε­γο­νός ότι η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη στρα­τη­γι­κή δεν εμ­φα­νί­ζε­ται πλέον ως λύση και σω­τη­ρία καθώς βρί­σκε­ται ήδη σε βαθιά κρίση από το 2008 και πλέον με δια­στά­σεις γε­ω­πο­λι­τι­κές στον πό­λε­μο στην Ου­κρα­νία. Τα ιδε­ο­λο­γή­μα­τα για την «πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση», την «αντι­πλη­θω­ρι­στι­κή πο­λι­τι­κή», την «αυ­το­ρυθ­μι­ζό­με­νη αγορά», το «κακό και με­γά­λο κρά­τος» σκόρ­πι­σαν μπρο­στά στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που ανέ­δει­ξαν η παν­δη­μία και ο πό­λε­μος. Πα­ρό­λαυ­τά εξα­κο­λου­θούν να συν­θέ­τουν το κυ­ρί­αρ­χο αστι­κό ιδε­ο­λό­γη­μα  και στρα­τη­γι­κή καθώς δεν προ­κύ­πτει εναλ­λα­κτι­κή. Τα συ­στη­μι­κά αδιέ­ξο­δα  είναι με­γά­λα αλλά αυτό δεν συ­νι­στά αυ­το­μά­τως, επου­δε­νί, «καλά νέα» για τους «από κάτω».

Απο­τε­λεί πικρή υπεν­θύ­μι­ση/ επι­βε­βαί­ω­ση του Λένιν στην συ­ζή­τη­ση περί «υπε­ρι­μπε­ρια­λι­σμού» (που έθετε ο Κά­ου­τσκι στις αρχές του προη­γού­με­νου αιώνα), ο οποί­ος ση­μεί­ω­νε ότι δεν έχει τόση ση­μα­σία να υπο­θέ­σου­με ή όχι ένα τέ­τοιο μέλ­λον του ιμπε­ρια­λι­σμού καθώς στην πο­ρεία οι αντι­φά­σεις του θα οξυν­θούν εκρη­κτι­κά δί­νο­ντας την ευ­και­ρία για την ανα­τρο­πή του.

Απα­ραί­τη­τος όμως και απο­φα­σι­στι­κής ση­μα­σί­ας πα­ρά­γο­ντας είναι η ισχυ­ρή και μα­ζι­κή αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή αρι­στε­ρά. Αυτό που συμ­βαί­νει σή­με­ρα είναι η κα­τάρ­ρευ­ση της «μα­ζι­κής αρι­στε­ράς» στα μάτια της κοι­νω­νί­ας πε­ρισ­σό­τε­ρο από το πρό­βλη­μα του αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κού/ επα­να­στα­τι­κού ή ρε­φορ­μι­στι­κού χα­ρα­κτή­ρα της.

Στην Ελ­λά­δα το πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα συ­γκλο­νί­στη­κε από την κρίση των μνη­μο­νί­ων και η αξιο­πι­στία του κα­τέρ­ρευ­σε με με­γά­λο θύμα το ΠΑΣΟΚ. Στην ευ­ρω­παϊ­κή συ­ζή­τη­ση ει­σή­χθη ο όρος «πα­σο­κο­ποί­η­ση»για να πε­ρι­γρά­ψει το πο­λι­τι­κό φαι­νό­με­νο της κα­τάρ­ρευ­σης της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας. Στη Γαλ­λία και στην Ιτα­λία όμως, χώρες ιστο­ρι­κές για το κί­νη­μα και την αρι­στε­ρά, η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία έχει σχε­δόν εκλεί­ψει χωρίς «μνη­μο­νια­κά επει­σό­δια». Το κόμμα του Μα­κρόν και το Δη­μο­κρα­τι­κό κόμμα στην Ιτα­λία δεν απο­τε­λούν ούτε κατ’ όνομα αρι­στε­ρά. Μοιά­ζουν πε­ρισ­σό­τε­ρο με το Δη­μο­κρα­τι­κό κόμμα των ΗΠΑ που δεν νο­εί­ται ως ρε­φορ­μι­στι­κή αρι­στε­ρά και σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία αλλά ένας από τους δύο αμι­γώς αστι­κούς πο­λι­τι­κούς πό­λους.

Τα κρι­τή­ρια του πο­λι­τι­κού ρε­φορ­μι­σμού (πέρα από τον αυ­θόρ­μη­το λαϊκό - ερ­γα­τι­κό) έχουν ση­μα­σία: σο­σια­λι­στι­κή στρα­τη­γι­κή και με­ταρ­ρυθ­μί­σεις, ο «δη­μο­κρα­τι­κός δρό­μος». Ακόμη κι αν αυτά έχουν ου­σια­στι­κά εγκα­τα­λει­φθεί εδώ και δε­κα­ε­τί­ες από τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ευ­ρω­παϊ­κή σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία ή «σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό», τα κόμ­μα­τα αυτά της μα­ζι­κής ρε­φορ­μι­στι­κής αρι­στε­ράς συ­νέ­χι­σαν να διεκ­δι­κούν την εκ­προ­σώ­πη­ση των «από κάτω» ως ορ­γα­νι­σμοί συν­δε­δε­μέ­νοι με αυτά τα κοι­νω­νι­κά τμή­μα­τα, πλέον πε­ρισ­σό­τε­ρο ως μνήμη παρά πράξη. Αυτή η δια­δι­κα­σία εκ­φυ­λι­σμού προ­κα­λεί ήδη με­ταλ­λά­ξεις (χωρίς ούτε καν μνήμη και ιδε­ο­λο­γι­κή ανα­φο­ρά στην Αρι­στε­ρά) συ­γκρο­τώ­ντας τους όρους για την ανά­δυ­ση του «ακραί­ου κέ­ντρου». 

Η κρίση του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος στην Ευ­ρώ­πη (και όχι μόνο) και κυ­ρί­ως η κρίση πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης των «από κάτω» εντεί­νε­ται καθώς διαρ­κώς αυ­ξά­νο­νται οι κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες και αυτό απο­τε­λεί δια­πί­στω­ση διά­φο­ρων συ­στη­μι­κών εκ­φρά­σε­ων[1]. Απο­τε­λεί ου­σια­στι­κό πρό­βλη­μα (σε κάθε χώρα χω­ρι­στά) καθώς δυ­σκο­λεύ­ει τη συ­γκρό­τη­ση των κοι­νω­νι­κών συ­ναι­νέ­σε­ων, δια­δι­κα­σία που με την σειρά της απο­τε­λεί προ­ϋ­πό­θε­ση της βέλ­τι­στης λει­τουρ­γί­ας του συ­στή­μα­τος και της αγο­ράς. Πρό­κει­ται εν τέλει για την έκ­φρα­ση των βα­θύ­τε­ρων αντι­φά­σε­ων και αδιε­ξό­δων του σύγ­χρο­νου, νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου, πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νου κα­πι­τα­λι­σμού στο πο­λι­τι­κό πεδίο. Ακόμη και το επει­σό­διο της προ­σω­ρι­νής αρι­στε­ρής στρο­φής στο Ερ­γα­τι­κό κόμμα της Βρε­τα­νί­ας, με τον Κόρ­μπιν ή και οι αυ­ξη­μέ­νες επι­δό­σεις τόσο του γε­ρου­σια­στή Σά­ντερς όσο και ορι­σμέ­νων βου­λευ­τών του Δη­μο­κρα­τι­κού κόμ­μα­τος στις ΗΠΑ και η συ­σπεί­ρω­ση του DSA στ’ αρι­στε­ρά του (δια­δι­κα­σί­ες που δη­μιούρ­γη­σαν  ισχυ­ρές πιέ­σεις στις ορ­γα­νώ­σεις της αμε­ρι­κα­νι­κής αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής αρι­στε­ράς, έως δια­λυ­τι­κές στην πε­ρί­πτω­ση της ISO), απο­τε­λούν εκ­φρά­σεις της ίδιας πε­ριό­δου και των ίδιων βα­θιών αντι­θέ­σε­ων της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης στρα­τη­γι­κής η οποία κα­τα­στρέ­φει μέσα από το ΤΙΝΑ (απου­σία της εναλ­λα­κτι­κής), την ίδια τη δυ­να­τό­τη­τα συ­γκρό­τη­σης κοι­νω­νι­κών συ­ναι­νέ­σε­ων, υπο­νο­μεύ­ο­ντας συ­νε­χώς το πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα και τρο­φο­δο­τώ­ντας ου­σια­στι­κά τον «πο­λι­τι­κό κίν­δυ­νο».

Παρά ταύτα τη δυ­σκο­λία έως αδυ­να­μία συ­γκρό­τη­ση πλα­τιών κοι­νω­νι­κών συ­ναι­νέ­σε­ων αντι­κα­θι­στά το αυ­ταρ­χι­κό κρά­τος. Όταν λι­γο­στεύ­ει το «κα­ρό­το» πε­ρισ­σεύ­ει το «μα­στί­γιο». Η διο­λί­σθη­ση προς ένα ορι­σμέ­νο «νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κρά­τος» στην Ευ­ρώ­πη, αυ­ταρ­χι­κό και με  πλού­σια ακρο­δε­ξιά στοι­χεία, είναι  ξε­κά­θα­ρη. Η συ­νύ­παρ­ξη, εξάλ­λου, τέ­τοιων χα­ρα­κτη­ρι­στι­κών με έναν υπο­κρι­τι­κό, κρα­τι­κό δήθεν δι­καιω­μα­τι­σμό πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στο σύγ­χρο­νο, με­τα­μο­ντέρ­νο, πο­λι­τι­στι­κό και ιδε­ο­λο­γι­κό πλαί­σιο. Η πε­ρί­πτω­ση της Ελ­λά­δας του Μη­τσο­τά­κη απο­τε­λεί «πρω­το­πο­ρία» τόσο στην αυ­ταρ­χι­κή και ακρο­δε­ξιά στρο­φή του κρά­τους όσο και στην υπο­κρι­σία.  

Στην αυγή της νέας χι­λιε­τί­ας το κί­νη­μα ενά­ντια στην κα­πι­τα­λι­στι­κή πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση τρο­φο­δό­τη­σε μια πο­λι­τι­κή δια­δι­κα­σία στην Ευ­ρώ­πη, συ­γκρό­τη­σης εναλ­λα­κτι­κών πο­λι­τι­κών σχη­μα­τι­σμών στ’ αρι­στε­ρά της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας στην βάση της αντί­θε­σης στο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό, τον πό­λε­μο, το ρα­τσι­σμό και την κυ­βερ­νη­τι­κή συ­νερ­γα­σία σε νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη, κε­ντρο­α­ρι­στε­ρή βάση.  Ονο­μά­στη­καν «πλα­τιά κόμ­μα­τα» της ρι­ζο­σπα­στι­κή αρι­στε­ράς. Πιο ση­μα­ντι­κές πε­ρι­πτώ­σεις υπήρ­ξαν ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ που συ­γκρο­τή­θη­κε (όπως τα πε­ρισ­σό­τε­ρα «πλα­τιά κόμ­μα­τα» σε διά­φο­ρες χώρες) από δυ­νά­μεις προ­ερ­χό­με­νες τόσο από την «ρε­φορ­μι­στι­κή Αρι­στε­ρά», όσο και από ορ­γα­νώ­σεις της «επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς» και έφτα­σε έως και την πρό­κλη­ση της «κυ­βέρ­νη­σης της Αρι­στε­ράς» με τα γνω­στά απο­τε­λέ­σμα­τα και, το ΝΡΑ, το Νέο Αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κό Κόμμα στην Γαλ­λία, το οποίο επι­χεί­ρη­σε τη διεκ­δί­κη­ση της «μα­ζι­κής πο­λι­τι­κής» μέσω μιας ενο­ποι­η­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας αμι­γώς ακρο­α­ρι­στε­ρών ορ­γα­νώ­σε­ων, απο­τυγ­χά­νο­ντας εντέ­λει, παρά την αρ­χι­κή φι­λο­δο­ξία και τον εν­θου­σια­σμό που προ­κά­λε­σε πα­νευ­ρω­παϊ­κά στους κόλ­πους πολ­λών ορ­γα­νώ­σε­ων της επα­να­στα­τι­κής αρι­στε­ράς.

Πρό­σφα­τα, τον πε­ρα­σμέ­νο Ια­νουά­ριο, ο Φραν­σουά Σα­μπα­ντό, εκ των ηγε­τι­κών στε­λε­χών που σχε­δί­α­σαν την με­τα­τρο­πή της ιστο­ρι­κής LCR σε ΝΡΑ, έδωσε μια συ­νέ­ντευ­ξη[2] απο­λο­γι­στι­κή της δια­δρο­μής του ΝΡΑ με πολύ εν­δια­φέ­ρο­ντα και χρή­σι­μα, κατά την γνώμη μας, συ­μπε­ρά­σμα­τα. Ση­μεί­ω­σε ότι το 1989 ήταν το τέλος του στα­λι­νι­σμού αλλά και το τέλος της δυ­να­μι­κής επί­δρα­σης της Οκτω­βρια­νής επα­νά­στα­σης, ότι ο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρος κα­πι­τα­λι­σμός ξη­λώ­νει τις ερ­γα­τι­κές κα­τα­κτή­σεις διαρ­κώς ενώ έχουν πε­ρά­σει σχε­δόν 50 χρό­νια από την τε­λευ­ταία επα­νά­στα­ση με σο­σια­λι­στι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, στη Νι­κα­ρά­γουα το ‘79. Εντό­πι­σε το λάθος της υπο­τί­μη­σης και της μη απεύ­θυν­σης στον Με­λαν­σό κατά την ιδρυ­τι­κή πε­ρί­ο­δο του ΝΡΑ. Το­νί­ζει ότι ο στό­χος της «κυ­βέρ­νη­σης της Αρι­στε­ράς» πρέ­πει να κα­τα­νοη­θεί ως αρχή παρά ως τέλος της επα­να­στα­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας ενώ πα­ράλ­λη­λα θα πρέ­πει να οι­κο­δο­μού­νται μορ­φές «αντιε­ξου­σί­ας» καθώς το αστι­κό κρά­τος δεν μπο­ρεί να εξυ­πη­ρε­τή­σει παρά μόνο τον κα­πι­τα­λι­σμό…

Επι­στρέ­φο­ντας στην Ελ­λά­δα οφεί­λου­με να δια­πι­στώ­σου­με πως η εξέ­λι­ξη του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ (ανε­ξάρ­τη­τα από το απο­τέ­λε­σμα των εκλο­γών), μετά τη συν­θη­κο­λό­γη­ση με τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη στρα­τη­γι­κή, δεν απο­τε­λεί πο­ρεία οι­κο­δό­μη­σης «αρι­στε­ρής εξό­δου» από τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη στρα­τη­γι­κή και επι­λο­γή δρα­στι­κής ανα­δια­νο­μής πλού­του και ισχύ­ος υπέρ των «από κάτω» αλλά είναι μια πο­ρεία αντί­στοι­χη της υπο­ταγ­μέ­νης στην «ενιαία στρα­τη­γι­κή», ευ­ρω­παϊ­κής σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας με όλα τα αδιέ­ξο­δα και τις προ­ο­πτι­κές με­τάλ­λα­ξης. Ένας ρε­φορ­μι­σμός, χωρίς ρίζες και μνή­μες νίκης, σε “απο­δρο­μή”. 

Το «κενό» πα­ρα­μέ­νει καθώς δεν οι­κο­δο­μεί­ται αντι­δε­ξιά δυ­να­μι­κή σαν πο­λι­τι­κή συ­σπεί­ρω­ση και έκ­φρα­ση των κοι­νω­νι­κών διερ­γα­σιών και πάνω απ’ όλα των αντι­στά­σε­ων και των αι­τη­μά­των του κι­νή­μα­τος. Στο με­τα­πο­λι­τευ­τι­κό δι­κομ­μα­τι­σμό ήταν σαφές ποιο κόμμα «διώ­χνει» τη δεξιά. Μά­λι­στα η κυ­ριαρ­χία του ΠΑΣΟΚ, κοι­νω­νι­κή, πο­λι­τι­κή και εκλο­γι­κή, ως ρε­φορ­μι­στι­κή, κυ­βερ­νη­τι­κή αρι­στε­ρά, συ­γκρο­τού­σε πλαί­σιο και για τις δυ­νά­μεις της ρι­ζο­σπα­στι­κής,  κομ­μου­νι­στι­κής, επα­να­στα­τι­κής αρι­στε­ράς. Σή­με­ρα η «γε­ω­με­τρία» αυτή έχει αλ­λά­ξει. Η πρό­κλη­ση που αντι­με­τώ­πι­σε ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, αυτή της «κυ­βέρ­νη­σης της αρι­στε­ράς» - την οποία εν τέλει απέ­τυ­χε να αντι­με­τω­πί­σει υπο­βι­βά­ζο­ντάς την σε «δια­κυ­βέρ­νη­ση», έστω κατ’ όνομα «αρι­στε­ρή» -έχει ανα­δυ­θεί μέσα στην ιστο­ρι­κή πε­ρί­ο­δο όσο κι αν δεν εμ­φα­νί­ζε­ται ως δυ­να­τό­τη­τα σε αυτές τις εκλο­γές στην Ελ­λά­δα. Η «κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς» - που απο­τε­λεί «αρχή της επα­να­στα­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας» όπως λέει ο Σα­μπα­ντό (αλλά επί­σης αντι­λαμ­βά­νε­ται ως υπαρ­κτή πρό­κλη­ση και ο γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΕ Κου­τσού­μπας και άλλα στε­λέ­χη και, αν και κάπως πα­ρά­δο­ξα και σε πλήρη αντί­θε­ση με την στάση που κρατά στις τρέ­χου­σες εκλο­γές, έρ­χε­ται και επα­νέρ­χε­ται στην δή­λω­ση πως το ΚΚΕ είναι «έτοι­μο να ανα­λά­βει κυ­βερ­νη­τι­κές ευ­θύ­νες»[3]) - απο­τε­λεί απο­δο­χή των ευ­θυ­νών της «μα­ζι­κής πο­λι­τι­κής» σε μη επα­να­στα­τι­κές συν­θή­κες (ένα πρό­γραμ­μα μα­ζι­κής απεύ­θυν­σης δεν μπο­ρεί παρά  να χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται ως «κυ­βερ­νη­τι­κό») και ταυ­τό­χρο­να απο­τε­λεί κο­ρυ­φαίο με­τα­βα­τι­κό στόχο. Η «κυ­βέρ­νη­ση της αρι­στε­ράς» δεν είναι «δια­κυ­βέρ­νη­ση του υπάρ­χο­ντος» αλλά συμ­βο­λή στην ανα­τρο­πή του, έχει αυ­στη­ρές και δύ­σκο­λες προ­ϋ­πο­θέ­σεις (που αφο­ρούν εντέ­λει στην κοι­νω­νι­κή συμ­με­το­χή και την πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση της κοι­νω­νι­κής δρά­σης ταυ­τό­χρο­να με την ύπαρ­ξη ικα­νής και ισχυ­ρής αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς) και ως εκ τού­του εμ­φα­νί­ζε­ται σπά­νια ως δυ­να­τό­τη­τα. Η δια­πί­στω­ση ωστό­σο της ανά­δυ­σης της πρό­κλη­σης για μα­ζι­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή πο­λι­τι­κή συ­νι­στά πλαί­σιο αντι­με­τώ­πι­σης της πε­ριό­δου με συ­γκε­κρι­μέ­νες συ­νέ­πειες.

Σή­με­ρα οι ευ­και­ρί­ες για την ρι­ζο­σπα­στι­κή και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή αρι­στε­ρά προ­κύ­πτουν και τρο­φο­δο­τού­νται από την κοι­νω­νι­κή ζή­τη­ση όμως απαι­τούν επα­νι­δρυ­τι­κές αλ­λα­γές από την ίδια προ­κει­μέ­νου να τις αντι­λη­φθεί και να τις αξιο­ποι­ή­σει.

Η συ­ζή­τη­ση και κυ­ρί­ως οι πρω­το­βου­λί­ες για την προ­ώ­θη­ση και την ενί­σχυ­ση της συ­γκέ­ντρω­σης της δύ­να­μης του κι­νή­μα­τος και της αρι­στε­ράς στην δράση, είναι προ­ϋ­πό­θε­ση για τις πο­λι­τι­κές επι­λο­γές. Ωστό­σο η ιστο­ρι­κή ανα­γκαιό­τη­τα θέτει «ηχηρά» το ζή­τη­μα της συ­γκέ­ντρω­σης της δύ­να­μης στο πο­λι­τι­κό πεδίο. Μια τέ­τοια προ­σέγ­γι­ση απαι­τεί την πο­λι­τι­κή βού­λη­ση. Όμως, όπως εξάλ­λου φά­νη­κε και σε όλες τις σχε­τι­κές εμπει­ρί­ες του πρό­σφα­του πα­ρελ­θό­ντος, ακόμη κι αυτή δεν αρκεί. Μία «ανά­μι­ξη» θέ­σε­ων και πα­ρα­δό­σε­ων χάριν της «ενό­τη­τας» δεν λύνει προ­βλή­μα­τα.

Χρειά­ζε­ται δίπλα στις «ενω­τι­κές» πρω­το­βου­λί­ες να ανοί­ξει συ­γκρο­τη­μέ­να η συ­ζή­τη­ση που αφορά σε ση­μα­ντι­κά θε­ω­ρη­τι­κά ζη­τή­μα­τα, τα οποία δεν έχουν απα­ντη­θεί με ενιαίο τρόπο από τις δυ­νά­μεις της ρι­ζο­σπα­στι­κής και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς και βρί­σκο­νται στην βάση ση­μα­ντι­κών απο­κλί­σε­ων έως και εντε­λώς αντι­θε­τι­κών, στο επί­πε­δο των επι­λο­γών.

Ιδέες...

Στο επί­κε­ντρο βρί­σκε­ται η έν­νοια της «επι­και­ρό­τη­τας του Σο­σια­λι­σμού» και η διεκ­δί­κη­σή της στη μα­ζι­κή πο­λι­τι­κή, σε αντί­θε­ση με οποια­δή­πο­τε λο­γι­κή «στα­δί­ων». Αυτό είναι το νόημα και το πε­ριε­χό­με­νο της με­τα­βα­τι­κής προ­σέγ­γι­σης και των συ­να­κό­λου­θων προ­γραμ­μά­των. Πρό­γραμ­μα με ση­μαία την ανα­δια­νο­μή και όχι εκ­δο­χές ανά­πτυ­ξης. Πρό­γραμ­μα για την δη­μο­κρα­τία και την διεύ­ρυν­σή της πέρα από τα όρια της «αστι­κής» και για τις ελευ­θε­ρί­ες που συ­γκλί­νουν και κτί­ζουν την κοινή απε­λευ­θε­ρω­τι­κή προ­ο­πτι­κή πέρα από τις «πο­λι­τι­κές ταυ­το­τή­των» που διεκ­δι­κούν την ξε­χω­ρι­στή τους ελευ­θε­ρία και προ­ο­πτι­κή συχνά σε σύ­γκρου­ση με­τα­ξύ τους. Πρό­γραμ­μα για την ει­ρή­νη και όχι για επι­λο­γές γε­ω­πο­λι­τι­κού «ρε­α­λι­σμού». Πρό­γραμ­μα για το πε­ρι­βάλ­λον και όχι για την εξα­γω­γή κέρ­δους από την επεί­γου­σα ανά­γκη της προ­στα­σί­ας του.

Με­τα­βα­τι­κό πρό­γραμ­μα για τον Σο­σια­λι­σμό και όχι πρό­γραμ­μα για μια  δήθεν «με­τα­βα­τι­κή κοι­νω­νία» με σο­σια­λι­στι­κή προ­ο­πτι­κή.

Από­ψεις που βά­ζουν στο κέ­ντρο ως άμε­σους στό­χους την «Ελ­λά­δα της πα­ρα­γω­γι­κής ανα­συ­γκρό­τη­σης», την «Ελ­λά­δα εκτός ευρώ», εκτός ΕΕ ακόμη και εκτός ΝΑΤΟ δεν μπο­ρούν να κα­τα­νοη­θούν παρά σαν «στά­δια» και ως τέ­τοια, δη­λα­δή ως εκ­δο­χές της κα­πι­τα­λι­στι­κής οι­κο­νο­μί­ας και πα­ρα­γω­γής, θα ήταν δυ­να­τό να υλο­ποι­η­θούν μόνο με την βού­λη­ση των «από πάνω». Η δε­δο­μέ­νη αντί­θε­ση της αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής στρα­τη­γι­κής, η κα­ταγ­γε­λία, ως και η προ­ο­πτι­κή της σύ­γκρου­σης με τους διε­θνι­κούς, ιμπε­ρια­λι­στι­κούς ορ­γα­νι­σμούς όπως είναι η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν συ­γκρο­τούν κά­ποιον δήθεν με­τα­βα­τι­κό στόχο της «ανε­ξάρ­τη­της Ελ­λά­δας», ως κα­πι­τα­λι­στι­κής χώρας έξω από αυ­τούς.

Όλες οι «εναλ­λα­κτι­κές αφη­γή­σεις» που θέ­τουν στο επί­κε­ντρο τέ­τοιους στό­χους απευ­θύ­νο­νται προς τους «από πάνω» κατά προ­τε­ραιό­τη­τα, προς την άρ­χου­σα τάξη της χώρας και μόνο έμ­με­σα και διε­θλα­σμέ­να προς το «φυ­σι­κό» ακρο­α­τή­ριο της Αρι­στε­ράς, δη­λα­δή τις υπο­τε­λείς τά­ξεις και στρώ­μα­τα, ως αντι­κεί­με­να μιας νέας ρύθ­μι­σης του βαθ­μού εκ­με­τά­λευ­σης (κα­θό­λου σί­γου­ρα μι­κρό­τε­ρου από πριν παρά μόνο δε­μέ­νου με το όραμα ενός «αρι­στε­ρού εθνι­κι­σμού»). Εν τέλει εντός του σύγ­χρο­νου, νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου κα­πι­τα­λι­σμού αυτές οι προσ­δο­κί­ες και στο­χεύ­σεις είναι απλά «εκτός τόπου και χρό­νου» και φυ­σιο­λο­γι­κά κα­τα­γρά­φουν αντί­στοι­χες πο­λι­τι­κές και εκλο­γι­κές επι­δό­σεις.

Η συ­ζή­τη­ση που βρί­σκε­ται στο υπό­βα­θρο αφορά την προ­σέγ­γι­ση για τη λει­τουρ­γία του κα­πι­τα­λι­σμού/ ιμπε­ρια­λι­σμού σή­με­ρα. Οι πε­ρισ­σό­τε­ρες θε­ω­ρί­ες που έχουν ανα­πτυ­χθεί ως ερ­μη­νεί­ες του ιμπε­ρια­λι­σμού πε­ρι­γρά­φουν «πα­ραλ­λα­γές» του κα­πι­τα­λι­στι­κού τρό­που πα­ρα­γω­γής,  διά­φο­ρες και δια­φο­ρε­τι­κές εκ­δο­χές και προ­σεγ­γί­σεις, συχνά αντι­φα­τι­κές και αντι­θε­τι­κές με­τα­ξύ τους, πλην με πα­ρό­μοιες συ­νέ­πειες στο πεδίο της στρα­τη­γι­κής και των πο­λι­τι­κών επι­λο­γών. Από­ψεις για τον «πα­ρα­σι­τι­κό κα­πι­τα­λι­σμό» του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού συ­στή­μα­τος και των μο­νο­πω­λί­ων (δη­λώ­νο­ντας ή υπο­νο­ώ­ντας ότι μπο­ρεί να υπάρ­ξει κά­ποιος άλλος, «ορ­θό­δο­ξος», της πα­ρα­γω­γής), για πα­γκό­σμια κα­πι­τα­λι­στι­κή υπέρ­βα­ση των κρα­τών και των εθνών, για αντί­θε­ση Βορρά – Νότου, για Μη­τρό­πο­λη και  Πε­ρι­φέ­ρεια αλλά και ημι­πε­ρι­φέ­ρεια κ.λ.π. τρο­φο­δο­τούν μέχρι και σή­με­ρα οι­κο­νο­μι­κά σχέ­δια και πο­λι­τι­κές αφη­γή­σεις που συχνά εμ­φα­νί­ζο­νται ως ρι­ζο­σπα­στι­κές ακόμη και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κές εναλ­λα­κτι­κές.

Η άλλη πλευ­ρά της ίδιας συ­ζή­τη­σης αφορά στην αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κή πάλη και απο­τε­λεί μια με­τα­φο­ρά της συ­ζή­τη­σης που γι­νό­ταν με­τα­πο­λε­μι­κά και χα­ρα­κτή­ρι­σε έντο­να τις ορ­γα­νώ­σεις που γεν­νή­θη­καν μέσα στην κοι­νω­νι­κή έκρη­ξη του «πα­γκό­σμιου Μάη», στην βάση των εμπει­ριών των κι­νη­μά­των αυ­το­διά­θε­σης και απο­α­ποι­κιο­ποί­η­σης διε­θνώς. Πόσο επί­και­ρη είναι αυτή η προ­σέγ­γι­ση σή­με­ρα;

Οι δύο πλευ­ρές της συ­ζή­τη­σης για τον κα­πι­τα­λι­σμό/ ιμπε­ρια­λι­σμό σή­με­ρα, η θε­ω­ρη­τι­κή και η πο­λι­τι­κή συ­να­ντιού­νται είτε στην κα­τεύ­θυν­ση της «επι­και­ρό­τη­τας του Σο­σια­λι­σμού», σε κάθε χώρα χω­ρι­στά, στον 21ο αιώνα, είτε στην επι­και­ρό­τη­τα της «εθνι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης» από το ιμπε­ρια­λι­στι­κό πλαί­σιο, ως προ­ϋ­πό­θε­ση για την αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή προ­ο­πτι­κή. Η από­κλι­ση με­τα­ξύ τους δια­σφα­λί­ζει με σα­φή­νια την πε­ρι­γρα­φή δια­φο­ρε­τι­κών στρα­τη­γι­κών στο­χεύ­σε­ων και εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κής προ­ο­πτι­κής. Εν τέλει κα­θο­ρί­ζει και την ίδια την πο­λι­τι­κή δυ­να­τό­τη­τα, σύν­δε­σης και έκ­φρα­σης κοι­νω­νι­κών τμη­μά­των είτε τα­ξι­κά κα­θο­ρι­σμέ­νων είτε δια­τα­ξι­κά.     

* βα­σι­σμέ­νο στην ει­σή­γη­ση (από την πλευ­ρά  της Αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Πο­λι­τι­κής Ομά­δας - ΑΠΟ) στην εκ­δή­λω­ση “Ψη­φί­ζου­με Αρι­στε­ρά – ψη­φί­ζου­με αντι­πο­λί­τευ­ση” που ορ­γά­νω­σε το rproject στις 4/5/2023, στην Αθήνα.

[1]      Εν­δει­κτι­κά: https://​www.​ot.​gr/​2023/​01/​16/​diethni/​ntavos-​o-​ypervolikos-​ploutos-​sto-​stoxastro-​tis-​oxfam/, https://​www.​kathimerini.​gr/​economy/​561874789/​ntavos-​me-​diadiloseis-​eka​tomm​yrio​ycho​n-​kai-​choris-​rosoys-​oligarches/, https://​www.​bus​ines​sdai​ly.​gr/​diethni/​9059_​ntabos-​i-​oikonomiki-​elit-​anisyhei-​gia-​periballon-​kai-​tis-​anisotites

[2]      https://​int​erna​tion​alvi​ewpo​int.​org/​spip.​php?​article7941

[3]      Εν­δει­κτι­κά, με­τα­ξύ πολ­λών σχε­τι­κών ανα­φο­ρών και δη­λώ­σε­ων: https://​www.​youtube.​com/​watch?​v=XMK​1yFj​Nu5M (στο 17.45) και https://​www.​efsyn.​gr/​stiles/​apopseis/​386009_​poios-​tha-​brethei-​apenanti