Συνέντευξη με δύο μέλη του Κόμματος Εργατών Τουρκίας (TIP): «Να κινητοποιήσουμε τις φτωχοποιημένες μάζες με βάση τα αυθεντικά τους ταξικά συμφέροντα»

Καταρχήν, θα θέλαμε μια παρουσίαση του TIP. Πώς εξελίχθηκε, ποιες είναι οι πολιτικές του, οι ιδέες του, η οργανωτική δύναμη και λειτουργία του, το εσωκομματικό τοπίο.

Οι ρίζες της γέννησης του Κόμματος Εργατών Τουρκίας (TIP) μπορούν να εντοπιστούν σε μια ρήξη στο Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας (TKP) το 2014 λόγω εσωτερικών διαφωνιών. Αυτή η διάσπαση οδήγησε στη δημιουργία του Λαϊκού Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας (HTKP), το οποίο στη συνέχεια υιοθέτησε το όνομα TIP, επιλύοντας έτσι μια διαμάχη με το TKP γύρω από το όνομα. Το 2017, το TIP διακήρυξε τη φιλοδοξία του να εξελιχθεί σε ένα μαζικό κόμμα, έχοντας ως πηγή έμπνευσης το προηγούμενο Κόμμα Εργατών Τουρκίας (TIP), το οποίο είχε σημαντική επιρροή στην τουρκική εργατική τάξη κατά την δεκαετία του 1960. Το κόμμα επίσης δήλωσε ανοιχτό σε συνεργασία με άλλες αριστερές οργανώσεις. Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι στο κόμμα επιτρέπεται να ενταχθούν μόνο άτομα και όχι άλλες ομάδες ή οργανώσεις. 

Αρχικά το TIP δυσκολεύτηκε να αποκτήσει απήχηση. Ωστόσο, στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2018, κατάφερε να εξασφαλίσει δύο βουλευτές μέσα από τα ψηφοδέλτια του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP). Στη διαδρομή, προσχώρησαν στο TIP δύο ακόμα βουλευτές, από το HDP και από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP, Κεμαλικό), αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των βουλευτών του κόμματος σε τέσσερις. Στις πρόσφατες εκλογές το TIP πέτυχε ένα σημαντικό ορόσημο. Με τις συνολικές ψήφους της Συμμαχίας για την Εργασία και την Ελευθερία (10,58%), ξεπέρασε το όριο εισόδου στη Βουλή (7%) και εξασφάλισε 4 έδρες. Συγκεντρώνοντας 1,7% (1 εκατομμύριο ψηφοφόροι), το TIP κέρδισε το υψηλότερο ποσοστό ψήφων για οποιοδήποτε κόμμα δηλώνει σοσιαλιστικό στην Τουρκία τα τελευταία 50 χρόνια. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη επιτυχία. Παρόλα αυτά, το TIP αναγνωρίζει ότι βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια της πορείας του προς το να γίνει ένα ταξικά προσανατολισμένο κόμμα, και παραδέχεται ότι αυτή η διαδρομή θα είναι απαιτητική και γεμάτη προκλήσεις.

Κατά την αρχική του ίδρυση, το TIP υπολογιζόταν ότι έχει λίγες εκατοντάδες μέλη. Όμως καθώς οι κοινοβουλευτικοί του εκπρόσωποι αποκτούσαν ορατότητα στα ΜΜΕ, άρχισε να προκαλεί μεγαλύτερη προσοχή. Ως τον Μάη του 2022 ο αριθμός μελών είχε αυξηθεί γρήγορα στις 8.000 περίπου. Καθώς πλησίαζαν οι κρίσιμες εκλογές και το κόμμα απέκτησε ακόμα περισσότερη μιντιακή κάλυψη, επιταχύνθηκε ο ρυθμός με τον οποίο αυξανόταν η ορατότητά του και το ενδιαφέρον για αυτό, με αποτέλεσμα να έχει σήμερα περίπου 45-50 χιλιάδες μέλη. Με άλλα λόγια, μόνο τους τελευταίους 6 μήνες εντάχθηκε στο κόμμα ένας συγκλονιστικός αριθμός 30.000 ανθρώπων. Αυτή η ταχεία ανάπτυξη, την οποία χαρακτηρίζουμε ως «φούσκωμα», υπογραμμίζει μια εμφανή αναντιστοιχία ανάμεσα στη διεύρυνση του κόμματος και τις δυνατότητες των υπαρκτών δομών του. Αν το κόμμα δεν καταφέρει να αναδιοργανωθεί γρήγορα, υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορέσει η υπαρκτή δυναμική να μετασχηματιστεί σε συγκρότηση ενός ζωηρού σοσιαλιστικού μαζικού κόμματος.

Αν και το κεντρικό στελεχικό δυναμικό του κόμματος περιλαμβάνει και μέλη με  διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές, τα στελέχη του πρώην HTKP κυριαρχούν στις κρίσιμες θέσεις μέσα στο κόμμα. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το σημερινό ανώτερο και μεσαίο στελεχικό δυναμικό ανέλαβε αυτές τις θέσεις όταν ο αριθμός μελών του κόμματος ήταν στο 5% του σημερινού μεγέθους, το οποίο προκαλεί σημαντικές ανεπάρκειες στην οργανωτική λειτουργία του κόμματος. Συνεπώς, είναι πρόωρο να μιλάμε για δημοκρατικό εσωτερικό διάλογο ή ύπαρξη διακριτών πτερύγων μέσα στο κόμμα. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, πρέπει να ξεκινήσει μια διαδικασία ανοιχτής συζήτησης. Μετά τις εκλογές, η ηγεσία του κόμματος ανακοίνωσε σχέδια για ένα συνέδριο προγραμματισμένο για το Νοέμβρη, μαζί με μια σειρά από προπαρασκευαστικές συζητήσεις και συνεδριάσεις. Την ερχόμενη περίοδο, θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τον «χειροπιαστό» αντίκτυπο που θα έχουν οι εσωτερικές συζητήσεις μέσα στο κόμμα, αλλά και το πώς θα κινηθεί η κομματική ηγεσία μέσα σε αυτές. Μόνο τότε θα αποκτήσουμε μια πιο ξεκάθαρη κατανόηση των διάφορων τάσεων μέσα στο κόμμα και των σχετικών ζητημάτων.

Το TIP ορίζει τον εαυτό του ως ένα σοσιαλιστικό κόμμα, που υποστηρίζει τον σοσιαλισμό και ακόμα και μια σοσιαλιστική επανάσταση. Ωστόσο, από το πρόγραμμα του κόμματος απουσιάζει μια καθαρή σύνδεση ανάμεσα στις μίνιμουμ διεκδικήσεις και ένα συνολικό σοσιαλιστικό πρόγραμμα.   

Είναι σημαντικό να επαναλάβουμε πως όταν υιοθετήθηκε το τρέχον πρόγραμμα και καταστατικό του κόμματος, ο αριθμός του μελών του ήταν το 5% του σημερινού μεγέθους της οργανωμένης βάσης του. 

Η πλειοψηφία των νέων μελών του TIP είναι κάτοικοι των πόλεων, με κοσμικές απόψεις, τέτοιοι άνθρωποι γενικά τείνουν να ψηφίζουν το CHP. Όμως θεωρούν ότι το CHP δεν είναι επαρκώς αριστερό. Τα περισσότερα μέλη του κόμματος είναι από μεγάλες πόλεις όπως η Ισταμπούλ και η Άγκυρα, αν και μπορούν να ενταχθούν στο κόμμα άτομα από κάθε γωνιά της χώρας. Στις τελευταίες εκλογές, σύμφωνα με την κομματική ηγεσία, το 30% των ψηφοφόρων του κόμματος ήταν νέοι ψηφοφόροι, κυρίως από τα κατώτερα τμήματα της εργατικής τάξης που δεν είχαν υποστηρίξει ένα αριστερό κόμμα παλιότερα. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη. Προκειμένου να συγκεντρώσει και να συγκροτήσει αποτελεσματικά το ενδιαφέρον της εργατικής τάξης, το κόμμα οφείλει να εξελιχθεί σε μια συγκροτημένη οντότητα με εσωτερική δημοκρατία.

Στις τελευταίες εκλογές, το TIP μαζί με άλλες οργανώσεις της τουρκικής άκρας Αριστεράς συμμετείχε στη Συμμαχία για την Εργασία και την Ελευθερία. Ήταν ένας συνασπισμός με μόνο γνώμονα την εκλογική αποτελεσματικότητα ή κάτι παραπάνω; Πώς βλέπετε το HDP και τις άλλες δυνάμεις που συμμετείχαν;

Όταν ανακοινώθηκε η Emekve Özgürlük İttifakı (Συμμαχία για την Εργασία και την Ελευθερία), δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση από όλους στο ότι ήταν μια συμμαχία που πηγαίνει πέρα από την εκλογική δράση. Εκτός από το HDP/YSP (καθώς υπάρχουν εκκρεμείς δίκες κατά του HDP, συμμετέχει στις εκλογές με το όνομα Yeşil Sol Parti, YSP), υπάρχουν άλλα 5 μικρότερα κόμματα/οργανώσεις στη συμμαχία. Αυτή η συμμαχία αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς ένα ενιαίο σοσιαλιστικό μέτωπο στην Τουρκία. Όμως ο χειρισμός των συζητήσεων για το αν το HDP/YSP και το TIP πρέπει να κατέβουν στις εκλογές με κοινό ψηφοδέλτιο ή με διακριτά (πράγμα που επιτρέπει ο περίπλοκος εκλογικός νόμος) δεν ήταν καλός, δημιουργώντας δυσπιστία και εντάσεις μέσα στις βάσεις και των δύο κομμάτων. Παρόλα αυτά, είναι κρίσιμο να συνεχίσει αυτή η συμμαχία με μια ενιαιομετωπική προσέγγιση. Τα κόμματα της συμμαχίας οφείλουν να εκπληρώνουν τις ευθύνες τους από αυτήν τη σκοπιά.

Ως το μεγαλύτερο κόμμα της συμμαχίας, το HDP/YSP έχει έναν σημαντικό ρόλο στην Τουρκία. Αν και προσελκύει κυρίως κουρδικές ψήφους, το HDP/YSP είναι ένα «ρεφορμιστικό» αριστερό κόμμα που στηρίζεται κυρίως στην κουρδική εργατική τάξη και φτωχοποιημένη αγροτιά, παρότι δεν έχει ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα. Αν και το HDP/YSP επιδιώκει να είναι κόμμα για όλη την Τουρκία, συχνά το συνδέουν εύκολα με το PKK (και συνεπώς την τρομοκρατία) και αυτό δημιουργεί εμπόδια στο να προσεγγίσει την εργατική τάξη των δυτικών (πλειοψηφικά τουρκικών) περιφερειών. Παρά την ύπαρξη κάποιων δομικών αδυναμιών, το HDP/YSP παίζει ένα σημαντικό ρόλο ως το κόμμα που υποστηρίζει τα αιτήματα και τα δημοκρατικά δικαιώματα του κουρδικού λαού.

Συνεπώς, η ανάπτυξη του TIP, ως το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στη συμμαχία, έχει πολύ μεγάλη σημασία σε αυτό το πλαίσιο. Το TIP ξεχωρίζει ως το μοναδικό κόμμα με τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε ένα σοσιαλιστικό μαζικό κόμμα. Αν και συμμετέχει την Emekve Özgürlük İttifak, επέλεξε να συμμετέχει στις εκλογές ανεξάρτητα [με δικό του ψηφοδέλτιο και καμπάνια, αλλά εντός συμμαχίας, όπως εξηγείται παραπάνω ότι επιτρέπει ο εκλογικός νόμος, που για την κατανομή εδρών, «αθροίζει» ποσοστά διαφορετικών κατεβασμάτων εφόσον αυτά είναι σε συμμαχία].

Κατά τη γνώμη μας, η Emekve Özgürlük İttifakı (και το TIP) έκανε λάθος που δεν κατέβασε δική της υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές αλλά κάλεσε σε ψήφο στον Κιλιτσντάρογλου από τον πρώτο γύρο.  

Παρόλα αυτά, σήμερα υπάρχουν στη Βουλή εκπρόσωποι διάφορων σοσιαλιστικών κομμάτων, τόσο μέσα από το ψηφοδέλτιο του HDP/YSP όσο και του TIP. Υπάρχει η δυνατότητα για τη δημιουργία μιας δεύτερης κοινοβουλευτικής ομάδας που θα αποτελείται από αυτές τις σοσιαλιστικές δυνάμεις, διακριτά από την κοινοβουλευτική ομάδα του HDP. Μια τέτοια κοινοβουλευτική ομάδα θα μπορούσε να είναι η φωνή του εξωκοινοβουλευτικού κοινού αγώνα. Όμως δυστυχώς, προς το παρόν αυτή η ιδέα δεν έχει συζητηθεί καθόλου.

Η καταπιεστική φύση του καθεστώτος Ερντογάν και ο στενός του έλεγχος επί του κράτους είναι κοινός τόπος στις περισσότερες αναλύσεις. Αλλά μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για την κοινωνική βάση που τον στηρίζει; Τι ταξικό χαρακτήρα έχει και με τι κίνητρα στηρίζει τον Ερντογάν;

Στις προηγούμενες εκλογές, παρά τις έκτακτες συνθήκες που ευνόησαν τη νίκη του Ερντογάν, αξίζει να σημειώσουμε ότι το κόμμα του, το ΑΚΡ, υπέστη μια μείωση 7% των ψήφων. Ωστόσο, το ΑΚΡ διατήρησε ένα σημαντικό 35% που είναι αρκετά υψηλό.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που εκατομμύρια οικονομικά αδύναμοι άνθρωποι  ψήφισαν το ΑΚΡ. Καταρχήν, στα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ, υπήρξε μια σχετική βελτίωση των συνθηκών ζωής τους λόγω της σταθερής οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Δεύτερον, ενώ εφαρμόζει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που θέλει το μεγάλο κεφάλαιο, το ΑΚΡ επίσης εφάρμοσε κοινωνικές πολιτικές που ξεπέρασαν τις ανάλογες προσπάθειες των προηγούμενων κυβερνήσεων. Πιο αξιοσημείωτη είναι η δημιουργία του συστήματος Γενικής Ασφάλισης Υγείας το 2005 που παρέχει πρόσβαση στην περίθαλψη σε όλους τους πολίτες. Οι κοινωνικές πολιτικές του ΑΚΡ περιλάμβαναν μέτρα όπως η σύνταξη ανέργων και διάφορα παρόμοιου τύπου επιδόματα. Επιπλέον, το ΑΚΡ αντιμετώπισε το διαχρονικό ζήτημα της αυξημένης ηλικίας συνταξιοδότησης, αποκαθιστώντας τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα εκατομμυρίων ανθρώπων που είχαν στερηθεί το δικαίωμα στη συνταξιοδότηση. Το Πρόγραμμα Οικογενειακής Υποστήριξης διένειμε το σημαντικό ποσό των 13 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών σε 3 εκατομμύρια νοικοκυριά. 

Είναι σημαντικό να παίρνουμε υπόψη αυτούς τους παράγοντες όταν αναλύουμε την υποστήριξη στο ΑΚΡ, καθώς αυτά συνέβαλαν στη δημοφιλία του κόμματος σε ένα σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος. Τα φτωχά στρώματα και η εργατική τάξη έχουν θιχτεί ιδιαίτερα από το αυξανόμενο κόστος ζωής, που προέκυψε ως αποτέλεσμα των νομισματικών πολιτικών του ΑΚΡ που είχαν το βλέμμα στις εκλογές. Ωστόσο, η εφαρμογή διάφορων προγραμμάτων βοήθειας και εισοδηματικών πολιτικών συνέβαλε στην ελάφρυνση μέρους αυτών των βαρών, αποτρέποντας την εξέλιξη της κατάστασης σε απελπιστική. Ενώ η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να εξαφανίσει τη φτώχεια, έχει κάποιες επιτυχίες σε αυτό το μέτωπο. Επιπλέον, πολλοί ψηφοφόροι δεν πιστεύουν ότι οποιοδήποτε από τα 6 πολιτικά κόμματα που απαρτίζουν την [αντιπολιτευόμενη] Εθνική Συμμαχία μπορεί να διαχειριστεί πραγματικά την οικονομία υπέρ των φτωχών.  

Οι πρωτοβουλίες άμεσης παροχής βοήθειας του ΑΚΡ και ιδιαίτερα αυτές που υλοποιούν οι ελεγχόμενοι από το ΑΚΡ Δήμοι, έχουν βρει την υποστήριξη των φτωχοποιημένων τμημάτων της κοινωνίας. Επιπλέον, το Εθνικό Πρόγραμμα Επισκέψεων στα Νοικοκυριά, το οποίο αντιμετωπίζει την κοινωνική βοήθεια ως ένα είδος χορηγίας αντί για δικαίωμα, έχει καταφέρει να συγκεντρώσει υποστήριξη μεταξύ των φτωχών. Αυτές οι προσπάθειες έχουν συμβάλει σημαντικά στην ικανότητα του ΑΚΡ να εξασφαλίζει ψήφους από αυτό το δημογραφικό σώμα. 

Επιπλέον, στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, το ΑΚΡ έχει καλλιεργήσει μια Ισλαμιστική συντηρητική-εθνικιστική ιδεολογία, επικεντρωμένη γύρω από την προσωπολατρεία στον Ερντογάν. Το ΑΚΡ δεν θα ήταν στην εξουσία χωρίς τον Ερντογάν επικεφαλής. 

Ο εθνικισμός πάντοτε έπαιζε έναν κρίσιμο ρόλο στις τουρκικές εκλογές. Τόσο η Λαϊκή Συμμαχία, υπό την ηγεσία του ΑΚΡ, όσο και η Εθνική Συμμαχία, υπό την ηγεσία του CHP, περιλαμβάνουν εθνικιστικά κόμματα. Ωστόσο, διάφοροι παράγοντες, όπως η υποστήριξη που έδωσε η Συμμαχία για την Εργασία και την Ελευθερία στον πρόεδρο του CHP, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στον πρώτο γύρο, επηρέασε τους εθνικιστές ψηφοφόρους να στραφούν προς το ΑΚΡ.

Οι δύο κυρίαρχες διαχωριστικές γραμμές στην Τουρκία είναι η διαίρεση μεταξύ Ισλαμισμού και κοσμικότητας, όπως και η διαίρεση Κούρδων/Τούρκων. Κατά συνέπεια, η εργατική τάξη μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε 4 βασικούς προσανατολισμούς: Ισλαμιστική-συντηρητική, κοσμική-Αλεβίτικη, εθνικιστική/πατριωτική, και κουρδική.

Το Ισλαμιστικό-συντηρητικό τμήμα έχει προσανατολιστεί στο ΑΚΡ εξαιτίας παραγόντων όπως η ιδεολογία μιας τουρκικής-ισλαμικής σύνθεσης και η ιστορική καταπίεσή του. Τα κοσμικά, εθνικιστικά/πατριωτικά και αλεβίτικα τμήματα τείνουν να υποστηρίζουν το CHP, με βασικό λόγο τις ανησυχίες τους για την Σουνιτική-Ισλαμική ιδεολογία του ΑΚΡ και αυτό που αντιλαμβάνονται ως  παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών. Όσοι ταυτίζονται με τον τουρκικό εθνικισμό, συχνά στηρίζουν το MHP, ένα υπερ-εθνικιστικό κόμμα, ενώ ένα σημαντικό μέρος των Κούρδων συσπειρώνεται στο HDP. Ωστόσο, το ΑΚΡ έχει υποστήριξη και μεταξύ των Κούρδων λόγω του Σουνιτικού-Ισλαμικού συντηρητισμού του και της στάσης του στο κουρδικό ζήτημα, πράγματα που το καθιστούν δεύτερο πιο δημοφιλές κόμμα μεταξύ των Κούρδων.

Συνεπώς, ο μόνος τρόπος να απελευθερωθούμε από αυτό το στρεβλό σύστημα είναι να ξεπεράσουμε αυτά τα δίπολα και να κινητοποιήσουμε τις φτωχοποιημένες μάζες με βάση τα αυθεντικά τους ταξικά συμφέροντα. Έχουμε δει τον τρόπο με τον οποίο αυτό μπορεί να γίνει εφικτό, μέσα από στιγμές της ταξικής πάλης, όπως απεργίες και καταλήψεις εργοστασίων, όπου η εργατική τάξη μπορεί και ενώνεται πιο αποτελεσματικά.

Ο Ερντογάν επικρίνεται από τους «ορθόδοξους» νεοφιλελεύθερους για τη διαχείριση της οικονομίας. Ασφαλώς αυτό από μόνο του δεν λέει τίποτα για το περιεχόμενο της ασκούμενης πολιτικής. Περί τίνος πρόκειται; Ποια είναι η πραγματική οικονομική πολιτική του Ερντογανισμού;

Ο Ερντογάν υπήρξε ο ηγέτης που εφάρμοσε τις πιο εκτεταμένες νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές στην ιστορία της Τουρκίας. Πολλές ιδιωτικοποιήσεις συνέβησαν υπό την ηγεσία του και η συνολική φορολογική πολιτική έχει παραμείνει απαράλλακτη, επιβαρύνοντας τους φτωχούς ενώ δίνει ευκαιρίες και παραθυράκια για τους πλούσιους.

Ενώ εκπρόσωποι του καθεστώτος ισχυρίζονται ότι οι οικονομικές τους πολιτικές είναι «ετερόδοξες», στην πραγματικότητα υιοθετηθούν μια απολύτως «εκλεκτική» προσέγγιση. Η μόνη συνεπής-σταθερή στάση που χαρακτηρίζει τον Ερντογάν είναι η πεποίθησή του του ότι «τα επιτόκια είναι η αιτία και ο πληθωρισμός είναι το αποτέλεσμα». Ενώ άλλες καπιταλιστικές χώρες αυξάνουν τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, ο Ερντογάν επιμένει να τα κρατά χαμηλά, επικαλούμενος την αξιακή εναντίωση του Ισλάμ στους τόκους. Επιπλέον, έχει εξαντλήσει τα αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας προκειμένου να διατηρήσει μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Κατά συνέπεια, ο πληθωρισμός ξεπέρασε το 80% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία και σήμερα μετριέται γύρω στο 40%, λόγω του base effect [το φαινόμενο όπου η «βάση σύγκρισης» επηρεάζει τη μέτρηση των δεδομένων]. Όταν αυτό το φαινόμενο υποχωρήσει, αναμένονται μηνιαίες αυξήσεις του πληθωρισμού. Επιπλέον, το καθαρό αποθεματικό της Κεντρικής Τράπεζας έχει βυθιστεί περίπου στα μείον 60 δισεκατομμύρια [χρέος].

Σήμερα έχουμε νέο υπουργό Δημοσίων Εσόδων και Οικονομικών, ο οποίος είχε παλιότερα καθαιρεθεί από τον Ερντογάν. Αυτός ανακοίνωσε μια στροφή προς «λογικές» οικονομικές πολιτικές, η οποία έχει την μερική έγκριση του Ερντογάν. Παρά την αύξηση 6,5% στα επιτόκια, η τουρκική λίρα συνεχίζει να χάνει αξία. Ενώ τω μεταξύ, ο Ερντογάν επιδιώκει να συγκεντρώσει χρηματοδότηση, κυρίως από τις χώρες του Κόλπου. 

Ένας από τους βασικούς λόγους που κρατά τα επιτόκια χαμηλά, είναι η έμφαση του Ερντογάν στην προώθηση της «ανάπτυξης» και την απόπειρα να τεθεί υπό έλεγχο η ανεργία. Τα χαμηλά επιτόκια, συνδυαστικά με κίνητρα στους εργοδότες, έχουν συμβάλει να διατηρηθούν τα επίπεδα απασχόλησης. Ωστόσο, αυτή η απασχόληση είναι συχνά επισφαλής και ανεπαρκής. Παρότι τα επίπεδα απασχόλησης αποκαταστάθηκαν γρήγορα στα επίπεδα προ-πανδημίας, παραμένουν σχετικά χαμηλά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κατώτατος μισθός έχει αυξηθεί 45 φορές στη διάρκεια της διακυβέρνησης Ερντογάν, ενώ στην πράξη όλοι οι άλλοι μισθοί πιέζονται προς το επίπεδο του κατώτατου. Περίπου το 60% των εργαζομένων στην Τουρκία βγάζουν τον κατώτατο μισθό. Πλέον οι μισθοί αναπροσαρμόζονται δύο φορές το χρόνο σε μια απόπειρα να παρακολουθούν τον πληθωρισμό. Ωστόσο, ακόμα και μετά τις πρόσφατες μισθολογικές αυξήσεις, οι εργαζόμενοι-ες βίωσαν μια μείωση 10% στους πραγματικούς μισθούς προτού αρχίσουν να λαμβάνουν το νέο τους μισθολόγιο. 

Ποια είναι η κατάσταση του εργατικού κινήματος, αλλά και των άλλων κινημάτων αντίστασης;

Παρότι υπάρχουν κάποιες ιστορικές άνοδοι και ριζοσπαστικοποιήσεις μέσα στο εργατικό κίνημα στην Τουρκιά, πολλοί αγώνες συχνά καταπνίγονται πριν προλάβουν να αποκτήσουν ορμή. Αυτό οφείλεται στην ύπαρξη φιλοκυβερνητικών συνδικάτων που δημιουργήθηκαν στην περίοδο του ΑΚΡ, την κυριαρχία της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας στα περισσότερα συνδικάτα, και τις απαγορεύσεις απεργιών που καθιστούν τα συνδικάτα αναποτελεσματικά. Το χαμηλό επίπεδο συνδικαλισμένων εργαζομένων, που βρίσκεται γύρω στο 14%, υπογραμμίζει περεταίρω την γενικότερη αδυναμία του εργατικού κινήματος. Μεταξύ 2015 και 2019, το Υπουργικό Συμβούλιο έδωσε εντολή αναστολής σε 9 απεργιακές αποφάσεις που αφορούσαν 235 χώρους δουλειάς και 169.705 εργαζόμενους-ες. Ο συγκλονιστικός αριθμός αποδεικνύει τον παραλογισμό αυτών των απαγορεύσεων.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν οι περιστασιακοί μικροί αγώνες στην Τουρκία, ιδιαίτερα όσον αφορά τις μισθολογικές απαιτήσεις των επισφαλώς εργαζομένων. Αυτοί οι αγώνες αφορούν ζητήματα όπως αυξήσεις μισθών, εργασιακή ασφάλεια και το δικαίωμα συνδικαλισμού και συμβαίνουν σε διάφορες περιοχές της χώρας.

Σε μια ευρύτερη κλίμακα, τα κοινωνικά κινήματα στην Τουρκία πέρασαν από μια περίοδο αδράνειας καθώς υπήρχε η πεποίθηση ότι το καθεστώς Ερντογάν θα ανατραπεί στις εκλογές. Υπήρχε η προσδοκία ότι τα συνδικάτα θα έβλεπαν το τέλος των περιορισμών στους χώρους δουλειάς και στις οργανώσεις τους και ότι θα επιτυγχάνονταν ορισμένες ελευθερίες και πρόοδοι για το γυναικείο κίνημα και το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα. Όμως αυτές οι προσδοκώμενες αλλαγές δεν υλοποιήθηκαν και αμέσως μετά τις εκλογές, το ΑΚΡ αύξησε την ένταση της καταστολής του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος, εξαπολύοντας μια επίθεση που θυμίζει κυνήγι μαγισσών. Στη διάρκεια της Βδομάδας Υπερηφάνειας, σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας οργανώθηκαν flashmobs [αιφνιδιαστικές, κρυφά προετοιμασμένες δημόσιες δράσεις πολύ σύντομης διάρκειας], ως μια μερική απάντηση στις αυξανόμενες πιέσεις που αντιμετωπίζει η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.  Ενώ αυτές οι δράσεις θεωρήθηκαν ανεπαρκείς, αξίζει να σημειώσουμε ότι και το γυναικείο κίνημα έχει βιώσει μια απώλεια της ορμής του κατά την περίοδο μετά την πανδημία και αυτή η ύφεση δείχνει να συνεχίζεται. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι αυτές οι υποχωρήσεις συμβαίνουν στον απόηχο πρόσφατων ηττών και ότι το καθεστώς για άλλη μια φορά αναπτύσσει τις στρατηγικές του για να διατηρήσει τον έλεγχο.

Ποια είναι η ανάλυσή σας για την όξυνση του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού και ποια είναι τα καθήκοντα της Αριστεράς στις δυο πλευρές του Αιγαίου;

Τα έθνη-κράτη συχνά ενισχύουν την ύπαρξή τους δημιουργώντας ένα αίσθημα αντιπαλότητας προς κάποιον που γίνεται αντιληπτός ως εχθρός. Η ελληνοτουρκική αντιπαλότητα είναι ένα επικίνδυνο φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στην ιστορική συνείδηση και των δύο εθνών. Πέρα από την κατασκευασμένη-υποθετική  αντιπαλότητα μεταξύ των πολιτών, υπάρχουν συγκεκριμένα ζητήματα όπως το στάτους της Κύπρου, τα νησιά και οι πρόσφατες εντάσεις που προκύπτουν από τη διαμάχη για τα ορυκτά καύσιμα στην Ανατολική Μεσόγειο, τα οποία αντικειμενικά προκαλούν ένταση στις σχέσεις ανάμεσα στο τουρκικό και το ελληνικό κράτος. Ωστόσο, αυτά δεν είναι «προβλήματα» που αφορούν εμάς, αλλά εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία. Μια ενωμένη και ελεύθερη Κύπρος είναι προς το καλύτερο συμφέρον όλων όσων ζούνε στο νησί. Αντίστοιχα, είναι προς το συλλογικό μας συμφέρον να παραμείνουν τα ορυκτά καύσιμα της Ανατολικής Μεσογείου θαμμένα κάτω από το έδαφος. Είναι κρίσιμο να σταθούμε ενωμένοι και να παλέψουμε για αυτούς τους σκοπούς.

Τα τελευταία 3 χρόνια, τρέχουμε μια καμπάνια που λέγεται «Kazma Birak» («Don’t Dig», www.kazmabirak.org. ΣτΜ: «Μη Σκάβετε», γνωστή στα ελληνικά ως «Μας Σκάβουν το Λάκκο»), για να αντισταθούμε στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η καμπάνια έχει ενώσει πάνω από 70 οικολογικές οργανώσεις από Κύπρο, Τουρκία και Ελλάδα. Μέσα από την συνεργασία, την κατανόηση και τις εποικοδομητικές συζητήσεις, σφυρηλατούμε νέα πεδία συνεργασίας. Η αντίστασή μας από τα κάτω έχει τεράστια αξία και είναι ζωτικής σημασίας να αναπαράξουμε και να πολλαπλασιάσουμε τέτοια παραδείγματα αλληλεγγύης.

Έχετε κάποιες εκτιμήσεις για την πορεία των εξελίξεων στο άμεσο μέλλον, μετά τη νίκη του Ερντογάν;

Αυτή τη στιγμή είναι πρόωρο να κάνουμε ασφαλείς προβλέψεις για το μέλλον. Αυτή τη στιγμή το καθεστώς δείχνει να συγκεντρώνει την προσοχή του στην διασφάλιση μιας νέας εκλογικής νίκης στις ερχόμενες τοπικές εκλογές, ιδιαίτερα σε κρίσιμες πόλεις όπως η Ιστανμπούλ. Για να το πετύχει αυτό, το καθεστώς είναι πιθανό να συνεχίσει τη στρατηγική υλοποίησης μιας «προεκλογικής» οικονομικής πολιτικής και λαϊκιστικών προσεγγίσεων. Το αποτέλεσμα των εκλογών του Μάρτη θα μας δώσει μια πιο καθαρή εικόνα για την κατεύθυνση που θα πάρει το καθεστώς. Ωστόσο, είναι προφανές ότι οι καταπιεστικές και οι Ισλαμιστικές-συντηρητικές πολιτικές που εφαρμόζει το καθεστώς θα συνεχίσουν να έχουν αυξανόμενα αποτελέσματα. 

Το καθεστώς πέρασε πρόσφατα από έναν πλήρη ανασχηματισμό της κυβέρνησης. Αν και μπορεί να υπάρξουν κάποιες τροποποιήσεις στην οικονομική πολιτική, ιδιαίτερα όσον αφορά τα επιτόκια, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχει ένδειξη για μια πλήρη αντιστροφή. Η αύξηση των επιτοκίων δεν ανταποκρίθηκε στις γενικές προσδοκίες, δείχνοντας ότι το πρόβλημα του πληθωρισμού θα επιμείνει. Είναι πιθανό ο Ερντογάν να ισχυριστεί ότι η δική του στάση του στα επιτόκια ήταν εξαρχής η σωστή.

Ο Ερντογάν διόρισε τον επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών, τον οποίο αποκαλεί «μαύρο κουτί» του, στη θέση του υπουργού Εξωτερικών. Αυτό δείχνει την πρόθεσή του να εδραιώσει την επιρροή του επί της εξωτερικής πολιτικής στο μέλλον. Μπορεί να υπάρξουν στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και υπάρχει ήδη μια εντεινόμενη επίθεση που στοχοποιεί κουρδικές οργανώσεις σε Ιράκ και Συρία. Αυτή η επίθεση περιλαμβάνει δολοφονίες και χτυπήματα με drone εναντίον ηγετικών στελεχών του κουρδικού κινήματος.

Το μέτωπο της αστικής αντιπολίτευσης φαίνεται αυτή τη στιγμή να κατακλύζεται από το αίσθημα ήττας. Μέσα στο CHP, η δεξιά του πτέρυγα έχει εξαπολύσει μια επίθεση κατά του Κιλιτσντάρογλου. Ο κατακερματισμός της αστικής συμμαχίας αυξάνει τις πιθανότητες να εξασφαλίσει ο Ερντογάν άλλη μια νίκη στις ερχόμενες εκλογές του Μάρτη, όπου μπορεί να κερδίσει μεγάλες πόλεις όπως η Ιστανμπούλ και η Άγκυρα.

Συνεπώς, η εργατική τάξη και η κοινωνική αντιπολίτευση μπορούν να αναμένουν ένα νέο και πιο σκληρό κύμα καταστολής. Προκειμένου να κινηθεί μέσα στην οικονομική κρίση, είναι πιθανό να επιβάλει αυστηρά μέτρα, με αποτέλεσμα πίεση των μισθών και νέες δυσκολίες για τους μη-προνομιούχους.

Ο κρίσιμος παράγοντας για τον αγώνα μπροστά μας, σε αυτή την περίοδο που είναι ήδη γεμάτη προκλήσεις, θα είναι αν η αριστερή αντιπολίτευση μπορέσει να βγάλει τα σωστά συμπεράσματα από την πρόσφατη ήττα και να οικοδομήσει με επιτυχία μια ενωμένη αριστερή δύναμη.