Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το προσφυγικό φαίνεται να κρατάει ευχαριστημένους τους πάντες: τους ευρωπαίους αξιωματούχους, τον έλληνα πρωθυπουργό, την τουρκική κυβέρνηση.
Η δικαίωση αυτή, ωστόσο, δεν έχει να κάνει με την καλύτερη οργάνωση της υποδοχής των προσφύγων, ούτε μια πιο δίκαιη κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών: η Σύνοδος Κορυφής δεν είναι η Συνέλευση των Ευρωπαίων Αλληλέγγυων.
Η ικανοποίηση των πρωταγωνιστών της Συνόδου μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο με βάση τους στόχους κάθε πλευράς:
* Η ΕΕ επιδίωκε (και επιδιώκει) να κρατήσει όσο γίνεται μακριά από τα σύνορά της τους πρόσφυγες, κρατώντας γι'αυτό στο παιχνίδι του προσφυγικού την Τουρκία, παρά την προφανή απροθυμία της τελευταίας (και, για οικονομικούς λόγους, και αδυναμία) να εγγυηθεί την αξιοπρεπή παραμονή προσφύγων από τη Συρία στο έδαφός της. Με άλλη διατύπωση, επιδίωξη της ΕΕ, επιδίωξη δηλαδή όλων των κρατών-μελών, ήταν (και είναι) «να μειωθεί η ροή των μεταναστών στην Ευρώπη [και] συγκεκριμένα πράγματα από την Τουρκία, στη λογική 'σας βοηθάμε και θα μας βοηθήσετε"», όπως το έθεσε χτες επί λέξει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, γνωστός στο ελληνικό κοινό από κείνο το απεχθές «The game is over», που είχε απευθύνει τον Ιούνιο στον Αλέξη Τσίπρα.
* Η ελληνική κυβέρνηση, από την πλευρά της, ήθελε «να μετατοπιστεί το βάρος από τα ελληνικά νησιά προς τις ακτές της Τουρκίας και να δημιουργηθούν εκεί τα λεγόμενα "hot spots" και η διαδικασία της μετεγκατάστασης να γίνεται από την Τουρκία», όπως ανέφερε ο έλληνας πρωθυπουργός. Συγκλίνοντας με τους κοινούς στόχους της Ένωσης, η ελληνική πλευρά ήθελε και κάτι πιο «δικό της: να αποφευχθούν πάση θυσία οι κοινές περιπολίες με την Τουρκία στο Αιγαίο, θέμα που είχε ανοίξει από διάφορες πλευρές (π.χ. Ουγγαρία) στην προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι το διπλωματικό πλεονέκτημα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, η ιδιότητα δηλαδή της χώρας-μέλους της ΕΕ, όχι μόνο θα αχρηστεύονταν, αλλά η Άγκυρα θα μπορούσε να πατά πλέον σε μια ευρωπαϊκή πολιτική για να θέτει αξιώσεις κυριαρχίας στο Αιγαίο.
* Η Τουρκία, τέλος, με την οποία διαπραγματεύτηκε η Κομισιόν το σχέδιο κοινής δράσης, στόχευε στην εξασφάλιση οικονομικών και πολιτικών-διπλωματικών ανταλλαγμάτων για να συνεχίσει να «κόβει» προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη. Ενώ σε ολόκληρη της Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασαν φέτος 600.000 πρόσφυγες από τη θάλασσα, με βάση στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, μόνο μέχρι τον Ιούλιο στην Τουρκία βρίσκονταν 1.805.255 Σύροι. Σύμφωνα δε με την Άγκελα Μέρκελ, η Άγκυρα έχει ξοδέψει μέχρι σήμερα για το προσφυγικό περί τα 7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Τι έβγαλε, με βάση αυτούς τους στόχους, η Σύνοδος;
1. Αποφασίστηκε η ενίσχυση της Frontex, η οποία σύντομα θα αποκτήσει επιχειρησιακό χαρακτήρα, ενώ οι έλεγχοι στα σύνορα θα ενταθούν, όπως ανακοίνωσε ο Τουσκ. Οι «28» θα επιταχύνουν τη διαδικασία για τις επαναπροωθήσεις και, πριν το τέλος του χρόνου, θα έχει συσταθεί ειδικό σχετικό τμήμα στη Frontex για υποστήριξη των κρατών-μελών.
2. Η Τουρκία αναμένεται να λάβει ποσό ύψους 3 δισ. ευρώ, αφού όμως προχωρήσει σε αποτρεπτική δράση, πριν η ΕΕ της παραχωρήσει τα «ανταλλάγματα». Η ίδια παίρνει, επιπλέον, την (ασαφή) διαβεβαίωση για επανέναρξη των συνομιλιών γύρω από την ένταξή της στην ΕΕ, ενώ από την Άνοιξη του 2016 το καθεστώς χορήγησης βίζας προς τους τούρκους πολίτες διευκολύνεται.
3. Η ελληνική κυβέρνηση «παίρνει» από την ΕΕ τη διαβεβαίωση ότι θα γίνει σεβαστή η «εθνική κυριαρχία», δηλαδή η αποκλειστική νομή, στο Αιγαίο.Επιπλέον, την (μη δεσμευτική, για την ώρα) θέση του Τουσκ, ότι για τις χώρες που δέχονται πρόσφυγες, θα πρέπει να υπάρξει κάποιου τύπου δημοσιονομική χαλάρωση και οικονομική ενίσχυση, θέση που το γερμανικό οικονομικό περιοδικό WirtschaftsWoche αποδίδει και στην γερμανική κυβέρνηση.
Με τη συριακή κρίση στον πέμπτο της χρόνο, με τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες ήδη στις γειτονικές χώρες, και με τις προοπτικές ζωής όσων βρίσκονται σε αυτές να επιδεινώνονται, η ανταπόκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακολουθεί την πεπατημένη: Frontex και επαναπροωθήσεις, διεθνείς συμμαχίες ώστε οι πρόσφυγες να μείνουν όσο γίνεται μακριά από τα σύνορα της Ευρώπης - και για όσους περνούν, μέριμνα πάση θυσία να μη φτάσουν στον οικονομικά εύρωστο ευρωπαϊκό Βορρά. Σαν σε παράλληλο σύμπαν, μια άλλη Ευρώπη μαζεύει καθημερινά τρόφιμα, ρούχα και φάρμακα, δηλώνοντας μαζί με την αλληλεγγύη της την απόσταση από τους γραφειοκράτες και την κυνική διπλωματία τους.
