​Συρία: Μετά την πτώση του Χαλεπιού

Τραγωδία

Πρώτο, είναι μια νέα ανθρώπινη τραγωδία, στη μεγάλη αλυσίδα τραγωδιών που ζει η ευρύτερη περιοχή (Συρία, Ιράκ, Υεμένη, Λιβύη, Τουρκία). Όταν συγκρούονται μηχανισμοί προπαγάνδας, αρκεί η κοινή λογική. Στο Χαλέπι προελαύνουν σιιτικές πολιτοφυλακές που κινητοποιήθηκαν από Ιράν, Συρία, Αφγανιστάν, Λίβανο, για «θρησκευτικό πόλεμο» με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Η μοίρα των σουνιτών στη Φαλούτζα, το Ραμαντί (και προσεχώς στη Μοσούλη) μετά την «απελευθέρωσή» τους από το Ισλαμικό Κράτος, αρκεί ως προειδοποίηση.

Στο ανατολικό Χαλέπι αμφισβητήθηκε ένοπλα η εξουσία του Άσαντ για 4 χρόνια. Η τύχη της Χάμα το 1982 (όταν ο πατέρας Άσαντ συνέτριψε μια ένοπλη εξέγερση των Αδελφών Μουσουλμάνων) ή πιο πρόσφατα της Χομς (που μετατράπηκε σε «πόλη-φάντασμα» από τον γιό Άσαντ) αρκούν ως προειδοποίηση.

Το Χαλέπι σφυροκοπήθηκε επί μήνες από τη ρωσική αεροπορία. Θα ήταν τουλάχιστον αφελής όποιος υποτιμά ότι ο ρωσικός στρατός «ξαναστήθηκε στα πόδια του» με τη νίκη του στην Τσετσενία, όπου απέκτησε μια πολύ συγκεκριμένη «εκπαίδευση» στο «πώς ανακαταλαμβάνεις πόλεις από ισλαμιστές αντάρτες».

Σημείο καμπής

Δεύτερο, πρόκειται για ένα πολιτικό μήνυμα. Αν και η δυναμική του 2011 είχε θαφτεί εδώ και πολύ καιρό, η ανακατάληψη του Χαλεπιού από τις δυνάμεις του Άσαντ διατηρεί έναν ισχυρό συμβολισμό για όσους (κυρίως πρόσφυγες πλέον) ήλπιζαν ότι θα ζήσουν κάποτε σε μια Συρία χωρίς τον Άσαντ. «Δεν υπάρχει ρουά-ματ. Ο βασιλιάς δεν πεθαίνει!», φώναζε ο δεσμοφύλακας στον κρατούμενο, σε μια συριακή ταινία μικρού μήκους.

Τρίτο, πρόκειται για ένα γεγονός που αποτελεί σημείο καμπής στην πορεία του πολέμου. Ολοκληρώνεται με την ανακατάληψη του Χαλεπιού, η εκστρατεία του Άσαντ με στόχο να θέσει υπό τον έλεγχό του τη λεγόμενη «χρήσιμη Συρία». Μπορεί στο χάρτη να είναι το 30% του εδάφους, αλλά πρόκειται για τις σημαντικότερες πόλεις, την πλειοψηφία του πληθυσμού, τις βασικές οδικές αρτηρίες, που «ενώνονται» σε ένα «Υ». Οι Κούρδοι και οι σύμμαχοί τους στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις ελέγχουν τη βορειοανατολική Συρία, το Ισλαμικό Κράτος διατηρεί τη Ράκα, στο Ιντλίμπ (όπου την εξουσία κρατά η Αλ Νούσρα και άλλες σαλαφιστικές οργανώσεις) «σπρώχνονται» συστηματικά όσοι εγκαταλείπουν τις πόλεις που ανακαταλαμβάνει το καθεστώς, ενώ το φιλοδυτικό «Μέτωπο του Νότου» είναι καθηλωμένο σε μια λωρίδα γης στα σύνορα με την Ιορδανία, σε μια άτυπη εκεχειρία με το καθεστώς που κρατάει πάρα πολλούς μήνες.

Και τώρα;

Διαμορφώνεται ένα σκηνικό που μένει να φανεί αν θα ανατραπεί ένοπλα ή αν θα παγιωθεί έστω προσωρινά. Σ’ αυτό το γρίφο υπάρχουν πολλοί παράγοντες: Αν η Ρωσία θα δώσει πράσινο φως στον Άσαντ να ανακαταλάβει όλη τη Συρία. Αν οι ΗΠΑ θα παραμείνουν σε γραμμή «ανοχής» της επέλασης του Άσαντ ή ο «θρήνος» για το Χαλέπι προετοιμάζει μια σκλήρυνση της στάσης τους. Ποιος θα κινηθεί ταχύτερα προς τη Ράκα (οι Κούρδοι και οι σύμμαχοί τους ή ο Άσαντ; Και με ποιας μεγάλης δύναμης τη στήριξη;). Τι θα γίνει με την «τουρκική» ζώνη στη βόρεια Συρία, αλλά και με τη Ροζάβα.

Και βέβαια, οι πληγές του εμφυλίου (που πήρε έντονο «θρησκευτικό» χαρακτήρα και γίνεται όλο και πιο άγριος) μένουν ανοιχτές και μπορούν να τροφοδοτήσουν νέες συγκρούσεις: από μια στροφή των αντικαθεστωτικών πολιτοφυλακών σε «ανταρτοπόλεμο» ή και σε ακόμα περισσότερες επιθέσεις «τρομοκρατίας» (άλλοι από φόβο τι θα τους συμβεί αν παραδοθούν, άλλοι από επιμονή να συνεχιστεί η «τζιχάντ», άλλοι με την ενθάρρυνση της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ) μέχρι τη δράση των πολυάριθμων πολιτοφυλακών που έχουν ουσιαστικά αντικαταστήσει τον παλιό «συριακό στρατό». Τα διαρκή εμπόδια στην υλοποίηση της εκεχειρίας για μεταφορά αμάχων είναι ένα πρώτο δείγμα: Σιϊτικές πολιτοφυλακές πυροβολούν λεωφορεία που έχει στείλει το ίδιο το καθεστώς για μεταφορά πολιορκημένων του Χαλεπίου, σαλαφιστές πυρπολούν λεωφορεία που θα μετέφεραν τους πολιορκημένους (από τους αντικαθεστωτικούς) των αλεβιτικών χωριών. 

Είναι μια μεγάλη συζήτηση η ίδια η «λύση» που ίσως προκύψει και η οποία κατά πάσα πιθανότητα δεν θα αλλάζει τις ζωές των Σύρων προς το καλύτερο. Αλλά όπως φαίνεται απέχουμε ακόμα από έστω αυτή τη «σάπια» λύση, που τουλάχιστον θα έβαζε ένα τέλος στη φρίκη του πολέμου.

«Ανθρωπιστικά» γεράκια

Τα γεγονότα στο Χαλέπι αποτέλεσαν σημαντικό γεγονός και όσον αφορά τη διεθνή συζήτηση. Πάνω στην πτώση του Χαλεπιού σπεκουλάρουν οι οπαδοί του «φιλελεύθερου παρεμβατισμού» για να αντεπιτεθούν ιδεολογικά και να αποκαταστήσουν το δόγμα της «ανθρωπιστικής παρέμβασης». Το δόγμα αυτό είχε δεχτεί τεράστια πλήγματα μετά το Ιράκ. Επιχειρήθηκε να «αναβαπτιστεί» στη Λιβύη, αλλά τα καταστροφικά αποτελέσματα της επέμβασης αποδυνάμωσαν ακόμα περισσότερο το επιχείρημα.

Σήμερα η τραγωδία στο Χαλέπι αξιοποιείται ως «αντεπιχείρημα». Αν το Ιράκ και η Λιβύη έδειξαν «το κόστος των επεμβάσεων», λέει ο συλλογισμός, το Χαλέπι δείχνει «το κόστος της μη-επέμβασης». Κι έτσι ο υποκριτικός «θρήνος» για τους άμαχους νεκρούς του Χαλεπιού συνοδεύεται από «αυτοκριτικές» πολιτικών στελεχών του «δυτικού κόσμου που δεν έπαιξε το ρόλο του» και κριτικές σε όποιον εναντιώθηκε στην προοπτική παρέμβασης στη Συρία το 2013. Αυτοί που έχουν τόσο αίμα στα χέρια τους προσπαθούν σήμερα να «ισοφαρίσουν», ισχυριζόμενοι ότι «έχει αίμα στα χέρια του» και όποιος αντιδρά στην κλιμάκωση του πολέμου!

Αριστερά

Απέναντι σε αυτή την πίεση, πολλές αντιδράσεις κόσμου της Αριστεράς ήταν βαθιά προβληματικές. Η «φιλικότητα» προς τον Άσαντ και τη Ρωσία, που συνοδεύει κάποιες αναλύσεις από το 2011 ακόμα, έφτασε σε παροξυσμό το τελευταίο διάστημα, στηριγμένη σε επιχειρήματα που ανήκουν παραδοσιακά στο ιδεολογικό οπλοστάσιο του αντιπάλου –από μια κατάσταση «άρνησης» όσον αφορά τους άμαχους νεκρούς, μέχρι τη δικαιολόγηση των εγκλημάτων «αφού οι αντάρτες είχαν οχυρωθεί σε πυκνοκατοικημένες περιοχές», μέχρι την περιγραφή όσων συνέβησαν ως «απελευθέρωση»! Επιστρατεύτηκε το «δικαίωμα της νόμιμης κυβέρνησης να ζητήσει τη βοήθεια του Ιράν και της Ρωσίας», που ανακαλύπτει «νομιμότητα» στον Μπασάρ, που κληρονόμησε την εξουσία από τον πατέρα του, ο οποίος την είχε καταλάβει με πραξικόπημα ενάντια στην αριστερή πτέρυγα του Μπάαθ, που «αθωώνει» κάθε ιμπεριαλιστική επέμβαση, αν αυτή γίνει «κατόπιν πρόσκλησης της νόμιμης κυβέρνησης».

Αλλά πιο επικίνδυνη είναι η «κρυφή γοητεία του πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία». Όλη η επιχειρηματολογία που επιστρατεύτηκε για να στηρίξει την επιχείρηση Άσαντ-Ρωσίας στο Χαλέπι οδηγεί εύκολα κάποιον να ετοιμαστεί να πανηγυρίσει και για την επιχείρηση Βαγδάτης-ΗΠΑ στη Μοσούλη, ή να στηρίξει τον (δικτάτορα, αλλά κοσμικό) Σίσι στον πόλεμό του κατά του εκεί ισλαμικού αντάρτικου (ή να κάνει την αυτοκριτική του που εναντιώθηκε στην αμερικανική επέμβαση στο Αφγανιστάν, που δεν «πανηγύρισε» τα αμερικανικά χτυπήματα στη νότια Υεμένη κατά της Αλ Κάιντα, ή τις βόμβες του «διεθνούς συνασπισμού» στη Ράκα).

Ο Όουεν Τζόουνς, με τον οποίο μπορεί να διαφωνήσει κανείς σε πολλά ως «θεωρητικό» της αριστερής πτέρυγας των Εργατικών, παρενέβη εύστοχα στο διάλογο με άρθρο του.

«Η Συρία μας υπενθυμίζει την ανάγκη της συνέπειας. Όσοι από μας εναντιωθήκαμε παθιασμένα στους πολέμους της Δύσης σε Ιράκ και Λιβύη δεν είμαστε απολογητές του Πούτιν και του Άσαντ. Αντίστοιχα, όσοι κατηγορούν τους αντιπάλους της δυτικής επέμβασης θα έπρεπε να ντρέπονται περισσότερο για το Ιράκ και τη Λιβύη: για τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, τη θρησκευτική σύγκρουση, τα εκατομμύρια εκτοπισμένων, τις εξτρεμιστικές οργανώσεις που άνθισαν μέσα στο χάος. Θα έπρεπε να μιλήσουν για τη συμμαχία της Δύσης με μια δικτατορία που αποκεφαλίζει κόσμο όπως η Σαουδική Αραβία, η οποία εξάγει εξτρεμισμό –και στη Συρία– και η οποία σφαγιάζει Υεμένιους πολίτες με βρετανικές βόμβες.  

Αν εναντιώνεσαι στα εγκλήματα πολέμου, αν εναντιώνεσαι στις δολοφονίες αθώων πολιτών, πρέπει να μιλάς όποιος κι αν είναι ο υπεύθυνος. Δεν υπάρχει αντίφαση στο να εναντιώνεσαι στα εγκλήματα και της δυτικής και της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής ή στο να καταγγέλλεις τις βόμβες και της Συρίας και της Σαουδικής Αραβίας. Εγώ αυτό το αποκαλώ συνέπεια».

ΥΓ: Κάποιοι σύντροφοι εστιάζουν στην ανάγκη «να ηττηθούν τα σχέδια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού» και «να επιβιώσει το μπααθικό κράτος». Aν αξίζει το μπααθικό κράτος κάποια αντι-ιμπεριαλιστική στήριξη (σήμερα και όχι το 1960), ποια ήταν πραγματικά τα σχέδια των ΗΠΑ για τη Συρία (το 2011 και όχι το 2003), τι συνέβη στη Συρία (το 2011, το 2013, το 2015…) και ποια η σχέση ΗΠΑ-φονταμενταλιστικού Ισλάμ (το 2016 και όχι το 1979), όλα αυτά θα απαιτούσαν ένα άλλο άρθρο. Αλλά πέραν αυτών των διαφωνιών, θα ήταν πιο φρόνιμο να περιοριστεί κανείς στη θέση ότι «η γεωπολιτική» ιεραρχείται ψηλότερα από όσα κάνει το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, και να μην επιχειρεί να τα «ξεπλύνει» βαφτίζοντας τα πάντα «προπαγάνδα» και βλέποντας παντού «νατοϊκούς»… Αυτό είναι μια καλή αφετηρία, για να συζητηθούν σοβαρά και τα παραπάνω…

*Αναδημοσίευση από την "Εργατική Αριστερά" που κυκλοφορεί