Τι Αριστερά χρειαζόμαστε;

Για να απα­ντή­σου­με στο ερώ­τη­μα «Τι Αρι­στε­ρά χρεια­ζό­μα­στε», οφεί­λου­με κα­ταρ­χήν να απα­ντή­σου­με στο ερώ­τη­μα ποια είναι η «πα­ρού­σα ιστο­ρι­κή στιγ­μή», όπως έλεγε ο Λένιν, η ιστο­ρι­κή συ­γκυ­ρία δη­λα­δή με τα λόγια που χρη­σι­μο­ποιού­με σή­με­ρα.

Ο Λένιν συ­νή­θι­ζε να ανα­λύ­ει τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της συ­γκυ­ρί­ας κά­νο­ντας χρήση ενός συ­στή­μα­τος ανα­φο­ράς που πε­ρι­λαμ­βά­νει τρεις ενό­τη­τες:

Πρώ­τον, το έδα­φος των κοι­νω­νι­κών συ­γκρού­σε­ων, το οποίο δεν είναι τί­πο­τα άλλο από τις αντι­κει­με­νι­κές συν­θή­κες των τα­ξι­κών αντι­θέ­σε­ων (οι­κο­νο­μι­κές: συσ­σώ­ρευ­ση κε­φα­λαί­ου και εκ­με­τάλ­λευ­ση της ερ­γα­σί­ας, πο­λι­τι­κές: θε­σμι­κό πλαί­σιο και «κα­νό­νες του πο­λι­τι­κού παι­χνι­διού», ιδε­ο­λο­γι­κές: μορφή, κα­τά­στα­ση και ισχύς των ιδε­ο­λο­γι­κών μη­χα­νι­σμών του κρά­τους κ.λπ.).

Δεύ­τε­ρον, το σύ­στη­μα των αντι­τι­θέ­με­νων κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων, με­ρί­δων τά­ξε­ων και κοι­νω­νι­κών δυ­νά­με­ων που δια­τάσ­σο­νται σε σχη­μα­τι­σμούς μάχης. πραγ­μα­το­ποιούν συμ­μα­χί­ες, υφί­στα­νται σχί­σμα­τα, συ­γκρού­ο­νται κ.λπ.

Τρί­τον, τα επί­δι­κα αντι­κεί­με­να των κοι­νω­νι­κών συ­γκρού­σε­ων, σε ανα­φο­ρά με τα οποία οι σχη­μα­τι­σμοί μάχης σχη­μα­τί­ζο­νται και ανα­δια­τάσ­σο­νται.

Τι μπο­ρού­με να πούμε, σή­με­ρα, για την πα­ρού­σα ιστο­ρι­κή στιγ­μή, για την ιστο­ρι­κή συ­γκυ­ρία;

Κατ’ αρχάς, επτά χρό­νια μετά, η κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού είναι μπρο­στά μας. Η «πο­σο­τι­κή χα­λά­ρω­ση», η έγ­χυ­ση ρευ­στό­τη­τας στο σύ­στη­μα από τις κε­ντρι­κές τρά­πε­ζες, απο­δεί­χθη­κε ότι μπο­ρού­σε μεν να προ­σφέ­ρει μια βαθιά ανάσα με­ρι­κών ετών στο κα­θε­στώς, αλλά σε καμιά πε­ρί­πτω­ση δεν οδη­γεί σε έξοδο από την κρίση. Οι κερ­δο­σκο­πι­κές φού­σκες επα­νεμ­φα­νί­στη­καν, οι χρη­μα­το­πι­στω­τι­κοί τί­τλοι με­γε­θύ­νο­νται και μαζί τους διο­γκώ­νε­ται η απαί­τη­ση του κε­φα­λαί­ου επί του προ­ϊ­ό­ντος. Με δυο λόγια, η υπερ­συσ­σώ­ρευ­ση κε­φα­λαί­ου συ­νε­χί­ζε­ται, και μά­λι­στα βα­θαί­νει για τους εξής λό­γους: Παρά τη συ­νε­χώς αναγ­γελ­λό­με­νη νέα τε­χνο­λο­γι­κή επα­νά­στα­ση, η επι­βρά­δυν­ση της πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τας της ερ­γα­σί­ας συ­νε­χί­ζε­ται ακο­λου­θώ­ντας τη μα­κρο­χρό­νια πτω­τι­κή πο­ρεία που ξε­κί­νη­σε στα πρώτα χρό­νια της δε­κα­ε­τί­ας του 1970, και σή­με­ρα πλη­σιά­ζει στην πε­ριο­χή του μη­δε­νός. Η συσ­σώ­ρευ­ση επι­βρα­δύ­νε­ται ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο και προ­σεγ­γί­ζου­με τώρα ένα ση­μείο απλής ανα­πα­ρα­γω­γής του πα­γί­ου κε­φα­λαί­ου. Επι­πλέ­ον, σβή­νουν πλέον και δύο ση­μα­ντι­κοί κι­νη­τή­ρες της πα­γκό­σμιας ανά­πτυ­ξης που στή­ρι­ζαν μέχρι σή­με­ρα τις χώρες του ανα­πτυγ­μέ­νου κα­πι­τα­λι­σμού στην Ευ­ρώ­πη και την Αμε­ρι­κή: Το πα­γκό­σμιο ερ­γα­στή­ρι συ­ναρ­μο­λό­γη­σης, η Κίνα, και οι Ανα­δυό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες βρί­σκο­νται σε πε­ρί­ο­δο επι­βρά­δυν­σης, η οποία φαί­νε­ται να έχει διαρ­θρω­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα, που δεν μπο­ρεί δη­λα­δή να αντι­με­τω­πι­στεί με με­ρι­κούς επι­δέ­ξιους χει­ρι­σμούς της νο­μι­σμα­τι­κής, δη­μο­σιο­νο­μι­κής ή συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κής πο­λι­τι­κής. Όσο για την θε­α­μα­τι­κή μεί­ω­ση της τιμής του πε­τρε­λαί­ου και των άλλων ορυ­κτών πρώ­των υλών, σε αντί­θε­ση με το πα­ρελ­θόν, θίγει τις χώρες πα­ρα­γω­γούς πε­ρισ­σό­τε­ρο από όσο ωφε­λεί τις χώρες κα­τα­να­λω­τές - επο­μέ­νως συ­νο­λι­κά έχει αρ­νη­τι­κή επί­πτω­ση στην πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία.

Το δικό μας ηγε­μο­νι­κό σχέ­διο: ο σο­σια­λι­σμός

Το πρώτο συ­μπέ­ρα­σμα που μπο­ρού­με να αντλή­σου­με από αυτά είναι ότι απέ­να­ντι στη διαρ­θρω­τι­κή κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού, οποια­δή­πο­τε πο­λι­τι­κή δια­χεί­ρι­σης της ζή­τη­σης μπο­ρεί να έχει ευ­νοϊ­κά απο­τε­λέ­σμα­τα μόνο βρα­χυ­πρό­θε­σμα και με­σο­πρό­θε­σμα. Στην πε­ρί­πτω­ση της Ελ­λά­δας π.χ. η αύ­ξη­ση της ζή­τη­σης, είτε προ­έλ­θει από υπο­τί­μη­ση ενός νέου νο­μί­σμα­τος είτε από την εισ­ροή πόρων είτε από οποια­δή­πο­τε άλλη πηγή, με δε­δο­μέ­νη τη ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­ση του πα­ρα­γω­γι­κού δυ­να­μι­κού, μπο­ρεί να οδη­γή­σει το προ­ϊ­όν από τα 185 δισ. στα 200 δισ. μέσα σε τρία χρό­νια - εκεί εξα­ντλεί­ται η απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τά της. Η κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού, επει­δή είναι διαρ­θρω­τι­κή, αφορά δη­λα­δή τον τρόπο με τον οποίο είναι χτι­σμέ­νο το σύ­στη­μα, μπο­ρεί να λυθεί μόνο με διαρ­θρω­τι­κά μέτρα, είτε μέτρα της αστι­κής τάξης κατά των δυ­νά­με­ων της ερ­γα­σί­ας είτε μέτρα των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων κατά του κε­φα­λαί­ου. Είναι αδύ­να­το να πα­λέ­ψου­με για μια αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή έξοδο από την κρίση χωρίς να θί­ξου­με τον κε­φα­λαιο­κρα­τι­κό τρόπο πα­ρα­γω­γής στην ίδια τη βάση του, δη­λα­δή στις σχέ­σεις ιδιο­κτη­σί­ας, στις σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής και στη δια­δι­κα­σία ανα­πα­ρα­γω­γής της ερ­γα­σια­κής δύ­να­μης.

Ένα άλλο πολύ ση­μα­ντι­κό στοι­χείο της συ­γκυ­ρί­ας είναι ότι η αστι­κή τάξη δεν δια­θέ­τει ηγε­μο­νι­κό σχέ­διο εξό­δου από την κρίση, όπως συ­νέ­βη στις δύο προη­γού­με­νες με­γά­λες κρί­σεις του ώρι­μου κα­πι­τα­λι­σμού, στις δε­κα­ε­τί­ες του 1930 και του 1970. Με άλλα λόγια, η αστι­κή τάξη δεν ασκεί πλέον την ιδιο­τε­λή πο­λι­τι­κή της στο όνομα του γε­νι­κού συμ­φέ­ρο­ντος, αλλά του γυ­μνού συμ­φέ­ρο­ντος του κε­φα­λαί­ου. Ανα­γκα­στι­κά, καθώς αδυ­να­τί­ζει το ιδε­ο­λο­γι­κό σκέ­λος της εξου­σί­ας, η αστι­κή τάξη κα­τα­φεύ­γει στην κα­τα­στο­λή. Η απά­ντη­ση που δί­νουν οι αστι­κές τά­ξεις στην κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού είναι η αύ­ξη­ση της επι­θε­τι­κό­τη­τάς τους ενά­ντια στις ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις (α) για να μειώ­σουν τις δα­πά­νες της ανα­πα­ρα­γω­γής τους (στην Ελ­λά­δα η μεί­ω­ση αυτή έχει υπερ­βεί το 40% των αντί­στοι­χων δα­πα­νών του 2008 χωρίς να συ­νυ­πο­λο­γί­σου­με την πε­ρι­στο­λή των κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών) , (β) για να δε­σμεύ­σουν τη μελ­λο­ντι­κή τους ερ­γα­σία μέσω της διό­γκω­σης του δη­μό­σιου χρέ­ους και της υπερ­φο­ρο­λό­γη­σης και (γ) για να υφαρ­πά­ξουν την πα­ρελ­θού­σα ερ­γα­σία τους, αυτήν που απο­κρυ­σταλ­λώ­νε­ται σε πε­ριου­σια­κά στοι­χεία, ιδιαί­τε­ρα σε ιδιό­κτη­τες κα­τοι­κί­ες. Το χει­ρό­τε­ρο είναι ότι θί­γε­ται πλέον συ­νο­λι­κά η ανα­πα­ρα­γω­γή των υπο­τε­λών κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων: στο βαθμό που μειώ­νε­ται το με­ρί­διο του ΑΕΠ που δια­τί­θε­ται για τη συ­ντή­ρη­ση και την ανα­πα­ρα­γω­γή των υπο­τε­λών κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων, δίπλα στην εξα­θλί­ω­σή τους, με­γα­λώ­νει και ο κίν­δυ­νος της πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­σης με­γά­λων στρω­μά­των πίσω από τείχη, όπως στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή, τον εγκλει­σμό στις φυ­λα­κές, την εκ­χώ­ρη­ση ολό­κλη­ρων τμη­μά­των πό­λε­ων στις συμ­μο­ρί­ες (όπως στο Με­ξι­κό).

Για τους λό­γους αυ­τούς, η κυ­ρί­αρ­χη αντί­θε­ση είναι με­τα­ξύ κε­φα­λαί­ου και ερ­γα­σί­ας, και ο σο­σια­λι­σμός είναι επί­και­ρος διότι απο­τε­λεί το μο­να­δι­κό σχέ­διο με ηγε­μο­νι­κές απαι­τή­σεις που μπο­ρεί να προ­βλη­θεί σή­με­ρα. Απέ­να­ντι στην αστι­κή τάξη που δεν δια­θέ­τει σή­με­ρα ηγε­μο­νι­κό σχέ­διο, η Αρι­στε­ρά μπο­ρεί να έχει ηγε­μο­νι­κό σχέ­διο και το σχέ­διο αυτό είναι ο σο­σια­λι­σμός.

Η δική μας Αρι­στε­ρά, λοι­πόν, πρέ­πει να είναι αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή και να ανα­φέ­ρε­ται στο σο­σια­λι­σμό. Να ανα­φέ­ρε­ται στο σο­σια­λι­σμό όμως ως ηγε­μο­νι­κό σχέ­διο απά­ντη­σης στην κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού, όχι ως κά­ποιο μα­κρι­νό στά­διο της αν­θρώ­πι­νης κοι­νω­νί­ας που αχνο­φέγ­γει στο βάθος του ορί­ζο­ντα. Αυτό ση­μαί­νει ότι ο σο­σια­λι­σμός είναι μια υπαρ­κτή τάση που ενυ­πάρ­χει στα πράγ­μα­τα ως έχουν σή­με­ρα, στον κα­πι­τα­λι­σμό, και ότι δικό μας κα­θή­κον είναι να εντο­πί­σου­με ό,τι στην κα­πι­τα­λι­στι­κή κοι­νω­νία αντι­στέ­κε­ται στη βαρ­βα­ρό­τη­τα, ό,τι μέσα στην κα­πι­τα­λι­στι­κή κοι­νω­νία αναγ­γέλ­λει το τέλος της, και σε αυτό να κά­νου­με χώρο και να δώ­σου­με διάρ­κεια - εδώ και τώρα. Εκεί που θί­γο­νται οι σχέ­σεις κα­πι­τα­λι­στι­κής ιδιο­κτη­σί­ας, εκεί που ανα­πτύσ­σο­νται δομές αλ­λη­λεγ­γύ­ης χτι­σμέ­νες πάνω στις αξίες του σο­σια­λι­σμού, εκεί που εμ­φα­νί­ζο­νται μη κα­πι­τα­λι­στι­κές μορ­φές πα­ρα­γω­γής, εκεί που αμ­φι­σβη­τεί­ται η αστι­κή ιδε­ο­λο­γία.

ΦΩΤΟ: Δη­μή­τρης Ασπιώ­της