«Ένας λαός που δεν γνωρίζει το παρελθόν του, δεν μπορεί να χαράξει το μέλλον του». Κατά πως φαίνεται, αυτό επιχειρεί να κάνει το βιβλίο, με τίτλο, «Νέα Φιλαδέλφεια-Νέα Χαλκηδόνα: Ιστορικές διαδρομές μέσα στον 20ο αιώνα».
Παρουσιάστηκε στις 18-11-2019, στη Φιλαδέλφεια, από το Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς (ΠΠΙΕΔ) και τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), ενώ η ανάθεση αυτής της προσπάθειας ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε επί δημαρχίας Άρη Βασιλόπουλου.
Άραγε, σε τι μπορεί να μας ενδιαφέρει ένα βιβλίο, το οποίο αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή; Και, όμως!! Η τοπική ιστορία εγγράφεται στην παγκόσμια ιστορία, όπως επεσήμανε ο Κωστής Καρπόζηλος (ιστορικός και διευθυντής των ΑΣΚΙ), με την έννοια ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως και άλλες παρόμοιες, η εγκατάσταση των προσφύγων αναδεικνύει την με βίαιο τρόπο υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμών, κάτι που στις μέρες μας επανέρχεται με πολύ σφοδρό τρόπο. Ταυτόχρονα, η εν λόγω περίπτωση, αναδεικνύει επίσης ότι εκτός από την καταστροφή υπάρχει και η δυνατότητα για ζωή, και αυτό είναι το πιο σημαντικό νόημα. Όπως επισημαίνεται στο εισαγωγικό σημείωμα, «η έκδοση επιχειρεί μέσα από τοπικό πρίσμα να αναδείξει τις μείζονες ιστορικές τομές και παράλληλα τα σημεία όπου η ‘‘μεγάλη’’ ιστορία, η ιστορία της χώρας αντανακλάται σε μικρές εικόνες από την ιστορία της συνοικίας και της γειτονιάς».
Η Νέα Φιλαδέλφεια και η Νέα Χαλκηδόνα αναδύονται ως παγκόσμια υποδείγματα για το πως μπορεί να σχεδιαστεί η εγκατάσταση των προσφύγων, με οργανωμένη οικιστική δόμηση, με σπίτια που έχουν μπαλκόνια, αυλές και κήπους, με ρυμοτομικό σχέδιο, γεωμετρική κανονικότητα, πλατείες, σχολεία, ακτινωτές οδούς κλπ., κάτι το οποίο δεν ίσχυσε σε άλλες περιοχές, όπως για παράδειγμα στη Δραπετσώνα, στην Καισαριανή, στο Πολύγωνο κλπ., που φτιάχτηκαν παράγκες, στις οποίες οι άνθρωποι ζούσαν μέσα στην εξαθλίωση και τις άσχημες καιρικές συνθήκες. Γι’ αυτό, άλλωστε, αυτές οι περιοχές δεν διατήρησαν το παραδοσιακό τους χρώμα, αλλά με τα χρόνια άλλαξαν δομή.
Το βιβλίο εστιάζει στις μεγάλες τομές και μετασχηματισμούς που υπέστη κατά τον 20ο αιώνα η εν λόγω περιοχή, όπου από τόπος ανοιξιάτικων περιπάτων και αναψυχής, μετατράπηκε σε προσφυγικό οικισμό, λίγα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, με την εγκατάσταση εκεί προσφύγων τον Αύγουστο 1927. Επιπλέον, μιλά για θέματα συνυφασμένα με την πόλη, όπως το γήπεδο της ΑΕΚ και την ταύτιση των κατοίκων με αυτή, την ίδρυση του Δήμου, τις υποδομές, τις πλατείες, το ρέμα του Ποδονίφτη, τον πολιτισμό, τους διάφορους συλλόγους, την οργάνωση πυρήνων αντίστασης κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τους οικιστικούς μετασχηματισμούς, τις δημογραφικές εξελίξεις, τις επιχειρηματικές δραστηριότητες (π.χ. το 1974 λειτουργούσαν 49 βιομηχανίες/βιοτεχνίες στη Ν. Φιλαδέλφεια, που απασχολούσαν 3.000 εργαζόμενους και 20 βιομηχανίες/βιοτεχνίες στη Ν. Χαλκηδόνα), αλλά και τις αντιθέσεις που υπήρχαν.
Είναι ένα ενδιαφέρον πόνημα, του οποίου η έρευνα και η συγγραφή απαίτησε ιδιαίτερη προσπάθεια, από μια πλούσια συγγραφική ομάδα, την οποία αποτέλεσαν οι Θανάσης Γάλλος, Στέφανος Ιωαννίδης, Ανδρέας Μπαλτάς, Στάθης Παυλόπουλος, Νίκος Τσιβίκης και Αγγελική Χριστοδούλου.
