Καλλιτεχνική Έκθεση Μακετών του ΚΚΕ (Γυάρος και Μακρόνησος)

Οι φυ­λα­κές της Γυά­ρου (Γιού­ρα), φτιά­χτη­καν με κα­τα­να­γκα­στι­κά έργα από τους ίδιους τους εξό­ρι­στους. Οι δε θά­λα­μοι ήταν στε­νοί και απο­πνι­χτι­κοί, με μικρά πα­ρά­θυ­ρα, και στοι­βά­ζο­νταν στους χώ­ρους τους 15-20 κρα­τού­με­νοι. Απο­τέ­λε­σαν τόπο εξο­ρί­ας την πε­ρί­ο­δο 1947-52, αλλά και κατά τη διάρ­κεια της δι­κτα­το­ρί­ας 1967-74. Συ­νο­λι­κά, πέ­ρα­σαν 18.000 εξό­ρι­στοι. Οι μαρ­τυ­ρί­ες λένε ότι η φυ­μα­τί­ω­ση θέ­ρι­ζε. Συ­γκε­κρι­μέ­να, αρ­ρώ­στη­σε το 60% με 70% του συ­νό­λου των εξο­ρί­στων, γε­γο­νός το οποίο δεί­χνει τις άθλιες και απάν­θρω­πες συν­θή­κες κρά­τη­σής τους.

Για τη Γυάρο, το 1ο βρα­βείο δό­θη­κε στο έργο με τίτλο, «ΡΩΓΜΗ», του γλύ­πτη Αντώ­νη Μυ­ρω­διά. Είναι αφαι­ρε­τι­κού χα­ρα­κτή­ρα και δεί­χνει δύο ανοίγ­μα­τα κά­θε­των με­ταλ­λι­κών στοι­χεί­ων. Το υλικό τους είναι από χά­λυ­βα, ο οποί­ος υπήρ­ξε το αντι­κεί­με­νο του κα­πι­τα­λι­στι­κού αντα­γω­νι­σμού. Στο «σώμα» των δύο με­ταλ­λι­κών στοι­χεί­ων είναι καρ­φω­μέ­να ει­κο­σιέ­να πρί­σμα­τα, θραύ­σμα­τα (όσα και τα χρό­νια λει­τουρ­γί­ας της Γυά­ρου), τα οποία δεί­χνουν τόσο τις πλη­γές όσο και τις ρωγ­μές. Και, τε­λι­κά, είναι αυτές οι πλη­γές που δη­μιουρ­γούν τις ρωγ­μές στην πάλη με­τα­ξύ ερ­γα­σί­ας και κε­φα­λαί­ου, με­τα­ξύ σο­σια­λι­σμού και κα­πι­τα­λι­σμού, και την αντι­δια­στο­λή ενός φω­τει­νού και ενός ζο­φε­ρού μέλ­λο­ντος, όπως ση­μειώ­νει ο καλ­λι­τέ­χνης. Και συ­νε­χί­ζει, λέ­γο­ντας πως τα θραύ­σμα­τα είναι «από υλικό ανο­ξεί­δω­το, μό­νι­μα λα­μπε­ρό και αναλ­λοί­ω­το στο χρόνο. [...] Οι "Ρωγ­μές" με τις έντο­νες εξάρ­σεις προσ­δί­δουν έντο­να δρα­μα­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα στην πάλη με­τα­ξύ των δύο ιδε­ο­λο­γιών». Ταυ­τό­χρο­να, τα πρί­σμα­τα-θραύ­σμα­τα και το αναλ­λοί­ω­το υλικό τους είναι η ανα­φο­ρά στους κρα­τού­με­νους κομ­μου­νι­στές και Αρι­στε­ρούς «που υπέ­φε­ραν, βα­σα­νί­στη­καν ή έχα­σαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους, πα­ρέ­μει­ναν ωστό­σο αμε­τα­κί­νη­τοι σε αυτές».

Εν­δει­κτι­κά, ανα­φέ­ρου­με και κά­ποια άλλα έργα της Έκ­θε­σης, σχε­τι­κά με τη Γυάρο:  «Ήλιος», «Χα­λα­σμός», «Ου­ρα­νός», «Εξό­ρι­στοι», κλπ.

Όσον αφορά το κο­λα­στή­ριο της Μα­κρο­νή­σου, έχουν γρα­φτεί τόσα πολλά, που φρίτ­τει ο νους του αν­θρώ­που, πολλώ δε μάλ­λον όσοι/-ες τα έζη­σαν. Η Μα­κρό­νη­σος (1947-58), υπήρ­ξε ο πο­λυ­πλη­θέ­στε­ρος τόπος εξο­ρί­ας. Πάνω από 60.000 άν­θρω­ποι βα­σα­νί­στη­καν εκεί, ανά­με­σά τους και 300 ανή­λι­κα παι­διά, τα οποία λόγω της φρι­κτής κα­τά­στα­σης, έκα­ναν, όλα μαζί και ταυ­τό­χρο­να, από­πει­ρα αυ­το­κτο­νί­ας. Απο­κο­ρύ­φω­μα της βίας απο­τέ­λε­σε η με­γά­λη ομα­δι­κή σφαγή στη χα­ρά­δρα της Μα­κρο­νή­σου (29 Φλε­βά­ρη - 1 Μάρτη 1948), όπου δο­λο­φο­νή­θη­καν πάνω από 300 εξό­ρι­στοι φα­ντά­ροι. Η Μα­κρό­νη­σος υπήρ­ξε ένα «ψυ­χι­κό θυ­σια­στή­ριο», όπως το ονο­μά­ζει ο Γιάν­νης Γα­λα­νός, που δο­κι­μά­στη­καν η αν­θρώ­πι­νη αξιο­πρέ­πεια και αντο­χή με τους πιο ακραί­ους τρό­πους και συν­θή­κες. Η μέ­θο­δος βα­σα­νι­σμού ήταν ξύλο και πάλι ξύλο, που σα­κά­τευε σώ­μα­τα, ψυ­χο­δια­νοη­τι­κή κα­τά­στα­ση και τε­λι­κά την ίδια τη ζωή.

Για τη Μα­κρό­νη­σο, το 1ο βρα­βείο, απο­νε­μή­θη­κε στο έργο με τίτλο, «ΠΡΟ­ΜΗ­ΘΕ­ΑΣ», πρό­τα­ση του γλύ­πτη και επί­κου­ρου κα­θη­γη­τή στην ΑΣΚΤ, Μάρ­κου Γε­ωρ­γι­λά­κη. Ένα με­λαγ­χο­λι­κό έργο, που δεί­χνει πέντε αν­θρώ­πι­νες μορ­φές-σκιές, οι οποί­ες ξε­προ­βά­λουν από το έδα­φος της Μα­κρο­νή­σου, όπως οι εξό­ρι­στοι, ως σκιές του εαυ­τού τους, εξαι­τί­ας της απου­σί­ας κάθε αν­θρώ­πι­νου στοι­χεί­ου. Όμως, ταυ­τό­χρο­να, αυτές οι σκιές θα υπάρ­χουν πάντα ως μορ­φές, ως ένα φάσμα, που άλ­λους θα τους στοι­χειώ­νει, θα τους τα­ρά­ζει και θα τους φο­βί­ζει, ενώ για άλ­λους θα απο­τε­λούν μια διαρ­κή πα­ρου­σία, για να θυ­μί­ζει, όπως ση­μειώ­νει ο γλύ­πτης, ότι οι κρα­τού­με­νοι της Μα­κρο­νή­σου με τη στάση τους «διεμ­βό­λι­σαν το χρόνο και πήραν τη θέση τους στην ιστο­ρία. Υπάρ­χουν στη σκέψη και στη συ­νεί­δη­ση του κα­θε­νός μας. Οι σκιές τους ξε­προ­βάλ­λουν από το έδα­φος της Μα­κρο­νή­σου και μας πε­ρι­μέ­νουν, μας υπο­δέ­χο­νται στο χώρο τους και συν­δια­λέ­γο­νται μαζί μας (…)».

Εν­δει­κτι­κά, πάλι, θα ανα­φέ­ρου­με και κά­ποια άλλα έργα της Έκ­θε­σης, σχε­τι­κά με τη Μα­κρό­νη­σο, όπως «Ο Γλά­ρος», ο «Ωκε­α­νός», «Το πνεύ­μα δεν φυ­λα­κί­ζε­ται», ο «Βο­ριάς», η «Δύ­να­μη», «Η Μάνα», κλπ.

Τέλος, να πούμε πως αυτοί οι τόποι μαρ­τυ­ρί­ας υπήρ­ξαν μια τρο­μα­κτι­κή ψυ­χο­λο­γι­κή εμπει­ρία, η οποία άφησε ανε­ξί­τη­λα τα ση­μά­δια της σε εκεί­νη τη γενιά, που ενώ έζησε το με­γα­λείο της αντί­στα­σης, εντού­τοις υπέ­στη την δρα­μα­τι­κή από­γνω­ση της ήττας, καθώς επί­σης το αί­σχος των νι­κη­τών. Ση­μά­δια, τα οποία με τη φι­λο­τέ­χνη­ση των Μνη­μεί­ων, αυτά τα δύο μαρ­τυ­ρι­κά νησιά μπο­ρούν «να ανα­δει­χθούν σε πραγ­μα­τι­κούς ιστο­ρι­κούς τό­πους, όπου να μπο­ρούν ο λαός και η νε­ο­λαία να έρ­θουν σε επαφή με την Ιστο­ρία του λαϊ­κού κι­νή­μα­τος της χώρας μας».