Ναι, υπήρχε άλλος δρόμος

Θα καταθέσω κάποια επιχειρήματα για τον τίτλο που επέλεξα. Ναι, υπήρχε άλλος δρόμος.

Ένα. Η πολιτική των συμμαχιών είναι αδιάψευστο κριτήριο για κάθε πολιτική κατεύθυνση. Ο ΣΥΡΙΖΑ βγαίνει πρώτο κόμμα το Γενάρη του 2015. Η λαϊκή εντολή ήταν απόλυτα σαφής: Ανατροπή της δρακόντειας μνημονιακής λιτότητας και ρήξη με την τρόικα. Αυτά από μόνα τους δήλωναν μια σύγκρουση που μόνο μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα μπορούσε να δώσει. Το αποτέλεσμα ήταν 149 έδρες. Με βάση αυτό, ο Τσίπρας επιλέγει να σχηματίσει κυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ του Καμένου. Εδώ να υπογραμμίσουμε τι έλεγαν οι αποφάσεις του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ: «Από την Αριστερά της Αριστεράς ως την αντιμνημονιακή σοσιαλδημοκρατία». Μια απόφαση που χρειάστηκαν μάχες για να παρθεί, γιατί πάντα οι συμμαχίες ήταν επίδικο μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν αναγκαστική αυτή η επιλογή; Όχι. Θα μπορούσε να πάει στη Βουλή και να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης ή ανοχής. Ξέρουμε τη στάση του ΚΚΕ. Ξέρουμε ότι δεν είχε μπει στην πολιτική μάχη, ξέρουμε τις καταγγελίες για την «κυβέρνηση της Αριστεράς». Όμως μια τέτοια κίνηση θα έβαζε μεγάλη πίεση. Ακόμα και αν δεν ψήφιζε το ΚΚΕ ή κάποιοι μεμονωμένοι, υπήρχε εναλλακτική και αυτή ήταν η προκήρυξη νέων εκλογών, ζητώντας μια σαφέστερη πλειοψηφία για να εφαρμοστεί το πρόγραμμα με το οποίο είχε εκλεγεί.

Τα πράγματα έγιναν καθαρότερα με την επιλογή του Προκόπη Παυλόπουλου ως Προέδρου της Δημοκρατίας. Του ανθρώπου που αντιμετώπισε την νεολαιίστικη εξέγερση του 2008 και στελέχους της καραμανλικής πτέρυγας. Για αυτήν δεν υπήρχε ούτε η δικαιολογία των 149 εδρών. Και οι δύο μαζί ήταν επιλογές που σηματοδοτούσαν έναν άλλο προσανατολισμό, έναν προσανατολισμό συμβιβασμού. Η ΔΕΑ, με δημόσια ανακοίνωσή της, διαχωρίστηκε από την επιλογή ΑΝΕΛ. Ενώ στη ψηφοφορία για τον Παυλόπουλο, η Γιάννα Γαϊτάνη, μόνη από την Κοινοβουλευτική Ομάδα, δεν τον υπερψήφισε. Η ΔΕΑ, η ΑΠΟ, το Κόκκινο Δίκτυο, αυτήν την κυβέρνηση δεν την είπαμε ποτέ «κυβέρνηση της Αριστεράς». Την λέγαμε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Αυτήν την κυβέρνηση αργότερα την ονομάσαμε κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας. Αυτό ήταν. Με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου και όσων άλλων ακολούθησαν, ήταν η κυβέρνηση που έβγαλε τον ελληνικό καπιταλισμό από τη μεγάλη πολιτική κρίση που τον δοκίμασε την περίοδο 2010-25.

Δεύτερο. Το οικονομικό πεδίο. Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης περιελάμβανε δεσμεύσεις για μονομερείς ενέργειες ενάντια στη λιτότητα: 13ος και 14ος μισθός και σύνταξη, επαναφορά Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, κατάργηση του ΕΝΦΙΑ, δραστική μείωση του ΦΠΑ. Αυτά συνοδεύονταν από την στάση πληρωμών των δόσεων του χρέους, την επαναφορά των τραπεζών σε καθεστώς δημόσιου ελέγχου, τα μέτρα κατά της δραπέτευσης κεφαλαίων, το «καμιά θυσία για το ευρώ». Να πω ότι ως ΔΕΑ θεωρούσαμε το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης κατώτερο αυτού του συνεδρίου του 2013 που και αυτό τόσο εμείς όσο και συνολικά η Αριστερή Πλατφόρμα δεν το είχαμε ψηφίσει. Παρόλα αυτά τα συγκεκριμένα σημεία ήταν τμήμα ενός μεταβατικού προγράμματος που στη δικιά μας αντίληψη σημαίνουν κρίσιμοι κόμβοι που απειλούν την αστική τάξη και τους διεθνείς θεσμούς -έτσι το αντιλήφθηκαν και γι’ αυτούς ήταν «αιτία πολέμου»- που υπερασπίζονται τα συμφέροντα της εργαζόμενης πλειοψηφίας, που είναι κατανοητοί σε αυτήν την πλειοψηφία και την βάζουν σε μάχη. Όμως και για την πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ, θεωρούταν δεδομένη μια κατώτερη εκδοχή: Ότι πάμε σε διαπραγμάτευση, αλλά με κάποιες μονομερείς ενέργειες.

Αντ’ αυτού, υπήρξε η συμφωνία της 20ής Φλεβάρη. Μια συμφωνία που εγγυόταν την πληρωμή των δόσεων εγκαίρως και στο ακέραιο, που δεσμευόταν στο καμιά ενέργεια αντιλιτότητας και που δεχόταν το «πάση θυσία στο ευρώ». Ήταν μια συμφωνία που έχει την υπογραφή του Γιάνη Βαρουφάκη (αν και τη στιγμή του μνημονίου επέλεξε να φύγει από τον ΣΥΡΙΖΑ) και από τον Τσίπρα χαρακτηρίστηκε επώδυνος συμβιβασμός. Η δήλωση του Μανώλη Γλέζου ήταν μια ηχηρή παρέμβαση τότε και  παραμένει κόλαφος σήμερα για όσους ανέχτηκαν αυτήν τη συμφωνία. Υπήρχε άλλος δρόμος; Ναι. Τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω ως μεταβατικό πρόγραμμα. Και μάλιστα γύρω από αυτά δόθηκε μια μεγάλη πολιτική μάχη μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ που σε κάποια στιγμή κέρδισε τη σημαντική πλειοψηφία του. Υπήρχαν και οι οικονομικοί όροι. Για παράδειγμα, την ώρα που γινόταν αυτή η διαπραγμάτευση, 40 δις ευρώ έβγαιναν στο εξωτερικό, ενώ τα αποθεματικά του δημοσίου εξαντλούνταν και έφταναν στο σημείο η κυβέρνηση να μην έχει να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Η μάχη θα ήταν δύσκολη, αλλά είχε δυνατότητες. Η μία ήταν η κινητοποίηση του κόσμου εδώ. Να διεκδικήσει απέναντι στην εργοδοσία, να διεκδικήσει απέναντι στην τρόικα. Αντ’ αυτού ο κόσμος καθηλώθηκε στο να παρακολουθεί μια διαπραγμάτευση και να μην παίζει τον οποιονδήποτε ρόλο. Άλλη δυνατότητα, η διεθνιστική αλληλεγγύη. Ξέρουμε όλες και όλοι ότι γίνονταν συγκεντρώσεις στο εξωτερικό. Σε αυτές όμως έπρεπε να σταλεί μήνυμα ότι στην Ελλάδα το κίνημα θα δώσει μια τεράστια σύγκρουση και είναι απαραίτητη η αλληλεγγύη τους.

Ο αντίπαλος ήταν ισχυρός. Ο αντίπαλος όμως πάντοτε απειλείται και αποσταθεροποιείται από τη δράση των μαζών. Άλλωστε και η απειλή της εξόδου από το ευρώ αφορούσε κύρια το πολιτικό μικρόβιο -της λαϊκής κινητοποίησης και μιας τύπου κυβέρνησης της Αριστεράς- που έπρεπε να απομονωθεί στην Ελλάδα και να μη φτάσει σε άλλες χώρες.

Ο τελευταίος ριζοσπαστικός σπασμός του ΣΥΡΙΖΑ ήταν το δημοψήφισμα. Για μια σειρά λόγους αναγκάστηκε σε αυτό ο Τσίπρας. Τη μάχη για την υπεράσπισή του τη σήκωσε η βάση του ΣΥΡΙΖΑ, η αριστερή αντιπολίτευση μέσα σε αυτόν, οι σύντροφοι και συντρόφισσες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και άλλων οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Δεν ξεχνιούνται φωνές κυβερνητικών ή κοινοβουλευτικών στελεχών που μαζί με το «Μένουμε Ευρώπη» και τη λυσσασμένη αντίδραση της αστικής τάξης, προέτρεπαν στο ΝΑΙ. Το συντριπτικό ποσοστό του 61,3%, με κλειστές τις τράπεζες, με καθαρό στον κόσμο τι θα συνέβαινε με την επιλογή του, έδειχνε και με το παραπάνω ότι υπήρχε το δυναμικό για να δώσει τη μάχη. Αυτό το δυναμικό είχε μείνει απροετοίμαστο και αργότερα δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην κωλοτούμπα.

Διάφορα προετοιμάζονταν από ένα περίκλειστο κύκλο γύρω από τον Τσίπρα ήδη από το 2013 και αυτό υπογραμμίζει τη σημασία που έχει η συλλογικότητα των διαδικασιών, ότι δεν μπορεί να υπάρχει η αρχή ενός φωτισμένου ηγέτη, αλλά αντίθετα προϋποθέτει ενίσχυση της συλλογικότητας, ενίσχυση της συζήτησης και του ελέγχου. Τα ζητήματα της πολιτικής και οργανωτικής ανεξαρτησίας των οργανώσεων -γι’ αυτό δεν διαλύσαμε την ΔΕΑ- αποδείχθηκαν εξαιρετικά κρίσιμα, όπως και αυτά των συλλογικών διαδικασιών των οργάνων,.

Το διάστημα από το Φλεβάρη μέχρι την υπογραφή του τρίτου μνημονίου ήταν μια περίοδος κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο χρόνος δεν επιτρέπει να περιγράψω τα όσα συνέβαιναν στις ΟΜ, στις Νομαρχικές Επιτροπές, στην Κεντρική Επιτροπή. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι πέρα από τους συντρόφους και τις συντρόφισσες που ανήκαμε στην Αριστερή Πλατφόρμα, σύντροφοι και συντρόφισσες της ευρύτερης αριστερής αντιπολίτευσης έδιναν τη μάχη σε διάφορα επίπεδα.

Στις εκλογές του Σεπτέμβρη του 2015 έχει αποχωρήσει περίπου το 30% των μελών του ΣΥΡΙΖΑ, έχει συγκροτηθεί η ΛΑΕ, που αποκτά επιρροή στα πιο ριζοσπαστικά τμήματα της εκλογικής βάσης του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν κατορθώνει να μπει στη Βουλή. Η νίκη του Τσίπρα έγινε στο έδαφος της αμφιβολίας πλατιών κομματιών της κοινωνίας για το ποια ήταν η διέξοδος και στην απογοήτευση άλλων που δεν έφτασαν στην κάλπη. Είναι και αυτά έκφραση ότι το «θηρίο» του ρεφορμισμού δεν είναι μόνο τα συντεταγμένα κόμματά του, αλλά και οι διάχυτες ιδέες που υπάρχουν στο μυαλό του κόσμου.

Ο δρόμος που περιέγραψα παραπάνω δεν είναι σίγουρο αν θα νικούσε. Είναι σίγουρο ότι θα άφηνε την Αριστερά και το κίνημα σε καλύτερη κατάσταση αν είχε δοκιμαστεί. Είναι όμως αποδεδειγμένο ότι ο δρόμος που επιλέχθηκε είχε και έχει σκληρές συνέπειες για τον κόσμο μας και οφέλη μόνο για την άρχουσα τάξη. Είναι στην κυριολεξία το «ή εμείς ή αυτοί». Εμείς ακόμα διεκδικούμε 13ο και 14ο μισθό και σύνταξη. Εμείς δεν μπορούμε να βγάλουμε το μήνα. Εμείς δουλεύουμε σε κατάσταση ευελιξίας. Εμείς ζούμε την επέκταση και τα θανατηφόρα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων. Οι άλλοι μετρούν αύξηση της κερδοφορίας τους, από την οποία μάλιστα δεν είναι ευχαριστημένοι και ζητούν περισσότερα.

Όμως υπάρχει και μια άλλη πλευρά που έχει την ίδια σημασία. Αυτή της ευθυγράμμισης με τον ιμπεριαλισμό. Σε αυτά τα χρόνια της κυβερνητικής θητείας, τέθηκαν τα θεμέλια για ακόμα πιο βαθιά φιλονατοϊκή στροφή του ελληνικού κράτους. Η συνεργασία με τον Νετανιάχου, η δημιουργία του Άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ είναι τμήμα της νατοϊκής ευθυγράμμισης. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή από τους εναγκαλισμούς με τον Νετανιάχου και το χαϊδευτικό «Μπίμπι» με το οποίο προσφωνούσαν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αυτόν που σήμερα οργανώνει τη γενοκτονία του Παλαιστινιακού λαού.

Σε αυτά τα ζητήματα πρέπει να απαντήσουν και τα στελέχη της Νέας Αριστεράς, που δεν έχουν ακόμα προχωρήσει στην αναγκαία δημόσια αυτοκριτική. Και αυτό το υπογραμμίζουμε γιατί έχει σημασία για τους σημερινούς αγώνες, γιατί δεν υπάρχει τίποτα θετικό στην κυβερνητική θητεία αλλά και στην περίοδο που ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν αξιωματική αντιπολίτευση. 

Τελευταίο σημείο. Θεωρούμε πολύ χρήσιμη αυτή τη συζήτηση γιατί επιχειρείται να καλλιεργηθεί και στον δικό μας κόσμο ότι ούτε τότε υπήρχε εναλλακτική λύση, ούτε τώρα υπάρχει. Την θεωρούμε πολύ σημαντική όμως και για την επιλογή που έχουμε να κάνουμε ως αντικαπιταλιστική Αριστερά. Στη συζήτηση που προηγήθηκε, απασχόλησαν πολύ τα ζητήματα του Ενιαίου Μετώπου, του ρεφορμισμού, των κυβερνήσεων. Σήμερα θέλω να σταθώ σε ένα άλλο σημείο, σε αυτό του προγράμματος. Έχει σημασία το πρόγραμμα; Και βέβαια ναι. Άλλωστε, γι’ αυτό και μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ δώσαμε τη μάχη για ένα πρόγραμμα ταξικής μονομέρειας με σαφή αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό, δένοντάς το με το σοσιαλιστικό όραμα. Όμως αυτό δεν είναι το μόνο που εξασφαλίζει τη νίκη. Υπάρχουν κι άλλες προϋποθέσεις. Ο βαθμός ανάπτυξης της ταξικής πάλης, η ικανότητα των πολιτικών οργανώσεων της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και των αριστερών πτερύγων μέσα στα μέτωπα να κάνουν μαζική δουλειά, η ικανότητά τους να ανταποκρίνονται σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα -στο πολιτικό, το οργανωτικό, το ιδεολογικό.

Σήμερα γίνεται ακόμα πιο ορατό ότι χρειαζόμαστε ένα συνεκτικό πρόγραμμα με αντικαπιταλιστική προοπτική που θα εξασφαλίζει την ενότητα της πάλης ενάντια στον ακραίο νεοφιλελευθερισμό, τον ιμπεριαλισμό, τον πόλεμο, το ρατσισμό, την πάλη για τα έμφυλα ζητήματα. Για μας παραμένει ως επίκαιρη η διεκδίκηση της ενωτικής, μαζικής, αντικαπιταλιστικής προοπτικής. Η ΔΕΑ είναι οργάνωση της επαναστατικής Αριστεράς που αναφέρεται στην εργατική εξουσία, την εργατική δημοκρατία, το διεθνισμό. Δε μετανιώνουμε για την επιλογή ΣΥΡΙΖΑ. Αποπειραθήκαμε. Κολυμπήσαμε στο ρεύμα και ενάντια σε αυτό. Με τις εμπειρίες και τα συμπεράσματα εκείνης της περιόδου, προσερχόμαστε στη σημερινή συζήτηση και συνολικότερα στην προσπάθεια ανασύνταξης και πόλου της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς.