Ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο
Το καινούργιο βιβλίο του Χρήστου Λάσκου (Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση, Εκδόσεις Τόπος) είναι μια ιδιαίτερα βοηθητική παρέμβαση.
Θα είναι πολύ χρήσιμο για τους νεότερους αγωνιστές και αγωνίστριες που μπαίνουν στα κινήματα αντίστασης, αλλά βομβαρδίζονται καθημερινά από τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα (τις «αρλούμπες» που λέει και ο Λάσκος…) που έχουν ως στόχο να τους αδρανοποιούν.
Θα είναι, όμως, πολύ χρήσιμο και για ένα πιο έμπειρο τμήμα της πολιτικοποίησης που, έχοντας ζήσει μέσα στα χρόνια της «κυβερνώσας» Αριστεράς και της εκφυλισμένης σοσιαλδημοκρατίας, έχει χάσει την εμπιστοσύνη σε κάποια βασικά κριτήρια της μαρξιστικής πολιτικής. Όπως λέει και ο συγγραφέας: «με τη ψοφοδεή παρουσία της Αριστεράς, η αρλούμπα εύκολα γίνεται φονικό όπλο».
Το βιβλίο αποτελείται από 46 «Απλοϊκά Μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας» και τα «εσόμενα», δηλαδή τα συμπεράσματα του συγγραφέα για «αυτά που έρχονται». Είναι ισάριθμες απλές, αλλά καθόλου απλοϊκές απαντήσεις, σε συγκεκριμένα και πιεστικά ερωτήματα σχετικά με το πώς διαμορφώνεται ο κόσμος γύρω μας στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού.
Ο συγγραφέας δηλώνει την πρόθεση να δώσει τις απαντήσεις του «με τρόπο εύληπτο, ευχάριστο, κατά το δυνατόν έγκυρο και πολύ σύντομο, όποτε είναι δυνατόν και διασκεδαστικό», και με βασικό κριτήριο «εκείνο που βοηθάει τον πολιτικό αγώνα για τη χειραφέτηση». Νομίζω το πέτυχε χωρίς να ξεφύγει είτε προς την απλούστευση είτε προς τη θεωρητική στρυφνότητα.
Ο Λάσκος προειδοποιεί από τον τίτλο που διάλεξε ότι βάζει στο κέντρο της προσοχής του την εκμετάλλευση. Είναι μια κρίσιμη επιλογή, που «φωτίζει» όλες του τις απαντήσεις, είτε αφορούν πχ την τεχνολογία, ή τις επενδύσεις, ή τον πληθωρισμό, ή το χρέος κ.ο.κ. Η επιλογή αυτή θα έπρεπε να είναι αυτονόητη για όλους τους μαρξιστές, αλλά δεν είναι πλέον. Άλλοι επέλεξαν ως κέντρο της προσοχής τους την «ανάπτυξη» και κατέληξαν να κάνουν μνημόνια. Άλλοι κατέληξαν να χτίσουν αδιαπέραστη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον αντι-ιμπεριαλισμό και στον αντικαπιταλισμό, φτάνοντας, στα χρόνια της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, να φορτώνουν στις «ξένες παρεμβάσεις» όλα τα δεινά που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη και οι λαϊκές μάζες. Οι απαντήσεις του Λάσκου μένουν στο έδαφος της αντικαπιταλιστικής στρατηγικής και γι’ αυτό μπορεί να επιμένει πειστικά και ως προς το κοινωνικό υποκείμενο αναφοράς του –την εργατική τάξη– και ως προς την ιστορική προοπτική της –το σοσιαλισμό.
Ο/η αναγνώστης που θα επιμείνει στο βιβλίο θα κερδίσει πολλά.
Θα κερδίσει απαντήσεις που αφορούν το παρελθόν: Πώς, για παράδειγμα, η διόγκωση του χρέους δεν είχε καμία σχέση με διαδικασίες του τύπου «όλοι μαζί τα φάγαμε», αλλά με την κολοσσιαίας κλίμακας φοροαπαλλαγή-φοροδιαφυγή-φοροκλοπή της κυρίαρχης τάξης.
Θα κερδίσει απαντήσεις που ερμηνεύουν πτυχές της σημερινής πολιτικής συγκυρίας: Γιατί η συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Μάη-Ιούνη του ’23, έχει τις ρίζες της στα πεπραγμένα της κυβέρνησης Τσίπρα στα 2015-19, όταν το μερίδιο των μισθών και των συντάξεων ως ποσοστό στο ετήσιο ΑΕΠ συνέχιζε να υποχωρεί με ραγδαίο ρυθμό και όταν η αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού συνέχισε να μειώνεται σε σύγκριση ακόμα και με το 2015, όπου είχε κατακρημνιστεί συσσωρεύοντας «μνημονιακές» απώλειες κατά 25,8% σε σύγκριση με το 2009. Αυτός ο «λογαριασμός» παρουσιάστηκε ετεροχρονισμένα στον Τσίπρα το 2023, με τη μορφή της μαζικής απόσυρσης των εργατών και των φτωχών από την κάλπη του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Λάσκος επιμένει στο να υπογραμμίζει τον κίνδυνο της «μεταμνημονιακής» επίθεσης λιτότητας, με άξονα τον πληθωρισμό, που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας. Είναι, λέει, «μεγαλύτερος και από την τρομερή αφαίμαξη της εποχής των μνημονίων, και μάλιστα σε πολύ μικρότερο χρόνο. Η διάγνωσή του είναι σωστή, όπως σωστή είναι και η διαπίστωση για τον «profit-led» πληθωρισμό, όπου «ο κυριότερος παράγοντας είναι η αύξηση των κερδών».
Σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον πολλοί αριστεροί, αναρχικοί, πρώην αυτόνομοι-εργατιστές κ.ο.κ. έχουν χάσει την εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του εργατικού κινήματος. Το φαινόμενο του «αποχαιρετισμού στο προλεταριάτο» δεν είναι καινούργιο. Το προηγούμενο κύμα τέτοιας «αμφισβήτησης» είχε σηκωθεί στις παραμονές του… Μάη του ’68 (!) στη Γαλλία και στην Ιταλία. Ο Λάσκος, στο ομότιτλο 42ο «απλοϊκό μάθημα», δίνει σωστές απαντήσεις: Αν εξεταστεί σε παγκόσμιο επίπεδο, η εργατική τάξη, ακόμα οριζόμενη με τους πιο παραδοσιακούς τρόπους, ποτέ στην ιστορία δεν ήταν μεγαλύτερη, όχι μόνο με απόλυτους, αλλά και με σχετικούς όρους». Στο «κέντρο» του παγκόσμιου συστήματος, «στις οικονομίες του μητροπολιτικού καπιταλισμού, η αύξηση του ποσοστού των μισθωτών στο εργατικό δυναμικό είναι διαρκής και αγγίζει ποσοστά, πολλές φορές, της τάξης του 85-90%». Ο τομέας των υπηρεσιών δεν μπορεί και δεν πρέπει να εξαιρείται από την «παραγωγική εργασία», και οι εργαζόμενοι σε αυτόν τον τομέα δεν μπορεί και δεν πρέπει να διαχωρίζονται από την εργατική τάξη. Κατά συνέπεια, «η προσφυγή… σε θεωρίες “εξαφάνισης” της εργατικής τάξης και υποχώρησης, εν γένει, της σημασίας των ταξικών αντιθέσεων είναι ανοησία ολκής».
Σε αυτό το έδαφος, ο Λάσκος επιμένει στην προοπτική του σοσιαλισμού. Ασφαλώς όχι με τις απλουστεύσεις περί «αναπόφευκτου», όχι «με τη βεβαιότητα (που) είναι πολύ αδύναμη μπροστά στην ενδεχομενικότητα των πραγμάτων, στον αστάθμητο χαρακτήρα της ιστορικής εξέλιξης». Αλλά με τη γνώση ότι «η ιστορία συνεχίζει να είναι ιστορία ταξικών αγώνων, επομένως η χειραφετητική διέξοδος παραμένει ανοιχτή, η απελευθερωτική δυνατότητα παραμένει ενεργή».
Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί, ένα βιβλίο που ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδο.
