Σχολιασμός των στοιχείων από την έρευνα του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ
Σύμφωνα με το καινούργιο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ (τ. 13, Νοέμβρης 2022), η αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά (ενέργεια και τρόφιμα), δεν εκτινάσσουν μόνο τον πληθωρισμό (ανήλθε στο 12,1% τον Σεπτέμβριο), αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι έχει σημαντικές επιπτώσεις στα πολύ χαμηλά εισοδήματα, τα οποία λαμβάνουν μηνιαίο εισόδημα μικρότερο των 750 ευρώ, επιφέροντας έτσι μια απώλεια της αγοραστικής τους δύναμης έως και 40%. Μάλιστα, οι συνθήκες διαβίωσης γίνονται ακόμη χειρότερες για εκείνους που εργάζονται με άτυπες μορφές εργασίας.
Σύμφωνα με το ΙΝΕ, ο συνδυασμός της πραγματικής μείωσης των μισθών και της σχετικής στασιμότητας της απασχόλησης μεταβάλλει τη διανομή του εισοδήματος σε βάρος της εργασίας. Τα στοιχεία (βλ. Διάγραμμα στο τέλος) αποτυπώνουν την πτωτική τάση του μεριδίου των μισθών στο εθνικό εισόδημα και την αντίστοιχη αυξητική πορεία του μεριδίου του κέρδους μετά το 2019. Με εξαίρεση το β’ τρίμηνο του 2020, το μερίδιο των μισθών μειώνεται σταθερά πριν ακόμη την εμφάνιση του πληθωρισμού. Αντιθέτως, από το α’ τρίμηνο του 2020 και μετά, το μερίδιο του κέρδους αυξάνεται σταθερά. Η τάση αυτή στη διανομή του εισοδήματος αναδεικνύει την όξυνση της ανισότητας στην κατανομή της ευημερίας και τις επισφαλείς συνθήκες στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα.
Η ανισότητα πληθωρισμού επιδεινώνει την ήδη υψηλή εισοδηματική ανισότητα και την ανισότητα πλούτου. Συγκεκριμένα, το 2019, η ανισότητα εισοδήματος μεταξύ του φτωχότερου 20% και του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού στην Ελλάδα αυξήθηκε και εντάθηκε το 2020 κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος πανδημίας. Οι αιτίες αυτής της αύξησης πιθανότατα δεν περιορίζονται μόνο στις επιπτώσεις της πανδημίας, όπως επισημαίνει το ΙΝΕ, αλλά θα πρέπει να συνεξεταστούν με την αποτελεσματικότητα της εισοδηματικής, της φορολογικής και της κοινωνικής πολιτικής.
Στο ίδιο πλαίσιο πρέπει να συνεξεταστεί και η ανισότητα πλούτου. Το φτωχότερο 40% του πληθυσμού κατέχει όλο και μικρότερο μέρος του συνολικού πλούτου (4,5% το 2019 από 6,5% το 2009), ενώ το αντίστοιχο μερίδιο του πλουσιότερου 10% του πληθυσμού φαίνεται σταθερά υψηλότερο από την προ οικονομικής κρίσης περίοδο (41,3% του 2019 έναντι 38,8% το 2009). Η διπλή αυτή ανισότητα, από την πλευρά των εισοδημάτων και του πλούτου και από την πλευρά της πληθωριστικής δαπάνης, επιδεινώνει τις κοινωνικές συνθήκες διαβίωσης μιας σημαντικής μερίδας των πολιτών, υποσκάπτοντας την κοινωνική συνοχή.
Λαμβάνοντας υπόψη, η έρευνα του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, αυτό το συνεχές άνοιγμα της ψαλίδας, προτείνει μια σειρά από αναγκαίες παρεμβάσεις, οι οποίες στοχεύουν στην προστασία της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών και των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως είναι η άμεση και επαρκής αύξηση του κατώτατου μισθού, η επαναρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και η κάλυψη της προστασίας των εργαζομένων με κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ο αυστηρός έλεγχος του τρόπου διαμόρφωσης των τιμών και των περιθωρίων κέρδους των εταιρειών ενέργειας με ταυτόχρονη πάταξη της κερδοσκοπίας σε όλες τις επιχειρήσεις βασικών κλάδων παραγωγής και εμπορίας βασικών αγαθών διατροφής, η επιτάχυνση των διαδικασιών πράσινου και ενεργειακού μετασχηματισμού του παραγωγικού υποδείγματος της οικονομίας με αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, κ.λπ.
Μαζί με αυτά, θα πρόσθετα ότι το εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα θα μπορούσε να διεκδικήσει την εφαρμογή ενός Βασικού Εγγυημένου Εισοδήματος, καθώς επίσης της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ) σε μισθούς, συντάξεις και επιδόματα ανεργίας, ως ένα βασικό μέσο προστασίας των εργαζομένων και πίεσης απέναντι στην κερδοσκοπία. Έτσι, όσο θα αυξάνονται οι τιμές των προϊόντων θα αυξάνονται και οι μισθοί.
Όπως έχουμε επισημάνει αλλού (βλ. https://rproject.gr/article/ata-sto-kyma-ayxiseon, 17-3-2022), η εισοδηματική πολιτική για κάθε τάξη αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Άλλες είναι οι επιλογές για τον κόσμο της εργασίας και άλλες για το κεφάλαιο. Άρα, η διατύπωση των προαναφερθέντων αιτημάτων από τους «από κάτω», είναι οι δικές τους επιλογές για να αντιμετωπίσουν με επιθετικό τρόπο την κρίση.
Μερίδια μισθών και κερδών στο ΑΕΠ (2019-2022)
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (επεξεργασία ΙΝΕ-ΓΣΕΕ)
Σημείωση: Στοιχεία με εποχική διόρθωση.
