Εκανε λάθος τελικά ο Κέινς;

Εάν εξαι­ρέ­σου­με τη «χρυσή τρια­κο­ντα­ε­τία» ή «Εποχή Κέινς» (1945-1975), πε­ρί­ο­δο ρα­γδαί­ας οι­κο­νο­μι­κής ανά­πτυ­ξης μετά τον πό­λε­μο, αλλά πολύ κοντά στην εποχή της πρό­βλε­ψης, θα λέ­γα­με ότι ο με­γά­λος οι­κο­νο­μο­λό­γος δια­ψεύ­στη­κε ως προς τις μα­κρο­πρό­θε­σμες προ­βλέ­ψεις του.

Ακόμα και μέχρι λίγα χρό­νια πριν από την τω­ρι­νή κρίση ζή­σα­με σε μια οι­κο­νο­μι­κή ευ­φο­ρία, η οποία όμως απο­δεί­χτη­κε ει­κο­νι­κή και, κυ­ρί­ως, βα­σι­σμέ­νη σε δα­νει­κό χρήμα, το οποίο κα­λού­μα­στε σή­με­ρα να επι­στρέ­ψου­με στους πρό­θυ­μους το­κο­γλύ­φους (τρά­πε­ζες) και μά­λι­στα στο εκα­το­ντα­πλά­σιο. Η κοι­νω­νία της κα­τα­νά­λω­σης και της δά­νειας ευ­μά­ρειας ξε­φού­σκω­σε άδοξα και -για τους πολ­λούς- ακόμα και τρα­γι­κά.

Ηταν πράγ­μα­τι λάθος η εκτί­μη­ση του Κέινς για τις «οι­κο­νο­μι­κές δυ­να­τό­τη­τες για τα εγ­γό­νια μας»; Φυ­σι­κά και όχι, διότι τη δια­φο­ρά την κάνει η λέξη «δυ­να­τό­τη­τες», η οποία αφορά το «εν δυ­νά­μει» στην κοι­νω­νία, δη­λα­δή μία από τις πι­θα­νές εκ­δο­χές της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας με βάση τα ση­με­ρι­νά δε­δο­μέ­να.

Εάν σή­με­ρα ο κό­σμος μας έχει γίνει «αν­θυ­γιει­νός» για εμάς και τα παι­διά μας δεν είναι επει­δή δεν υπάρ­χουν οι δυ­να­τό­τη­τες για να υλο­ποι­η­θούν οι προ­βλέ­ψεις του Κέινς και μά­λι­στα στο πολ­λα­πλά­σιο. Η σκο­τει­νή ει­κό­να της κοι­νω­νί­ας μας οφεί­λε­ται στο ότι το σύ­στη­μα του αρ­πα­κτι­κού κα­πι­τα­λι­σμού που ο Βρε­τα­νός οι­κο­νο­μο­λό­γος θε­ω­ρού­σε (ρο­μα­ντι­κά) ότι μπο­ρού­σε να τι­θα­σεύ­σει και να εξη­με­ρώ­σει απο­δεί­χτη­κε πε­ρισ­σό­τε­ρο άγριο και βίαιο απ’ ό,τι εκεί­νος υπο­λό­γι­ζε.

Οι θε­ω­ρί­ες του συ­νέ­πε­σαν ιστο­ρι­κά με μια σχε­τι­κά μακρά πε­ρί­ο­δο αύ­ξη­σης των κα­πι­τα­λι­στι­κών κερ­δών και ταυ­τό­χρο­νης μα­ζι­κής διεκ­δί­κη­σης από το σο­σια­λι­στι­κό και κομ­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα και αυτή η σύμ­πτω­ση πρό­σφε­ρε ένα πραγ­μα­τι­κό κοι­νω­νι­κό δια­μά­ντι, που για την Ευ­ρώ­πη ήταν το κρά­τος πρό­νοιας. Οι εξε­λί­ξεις όμως στη συ­νέ­χεια ανέ­τρε­ψαν τα δε­δο­μέ­να και επα­νέ­φε­ραν την κα­νο­νι­κό­τη­τα του κα­πι­τα­λι­σμού: αρ­πα­γή, ιδιο­ποί­η­ση, βια­σμός του δη­μό­σιου συμ­φέ­ρο­ντος υπέρ του ιδιω­τι­κού, κτη­νώ­δης εκ­με­τάλ­λευ­ση των αν­θρώ­πων και της φύσης, αβυσ­σα­λέ­ες ανι­σό­τη­τες.

Εδώ ακρι­βώς εί­μα­στε σή­με­ρα. Μπο­ρού­σε (μπο­ρεί) να γίνει δια­φο­ρε­τι­κά; Η απά­ντη­ση είναι αβί­α­στα «ναι». Διότι όλες οι δυ­να­τό­τη­τες είναι εδώ. Η πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα της ερ­γα­σί­ας βρί­σκε­ται σε ασύλ­λη­πτα επί­πε­δα σε σχέση με εκατό χρό­νια πριν. Οι τε­χνο­λο­γι­κές και­νο­το­μί­ες κά­νουν εφι­κτό έναν εντε­λώς νέο κόσμο με λι­γό­τε­ρη ερ­γα­σία, λι­γό­τε­ρη ασθέ­νεια, με­γα­λύ­τε­ρη ισορ­ρο­πία με τη φύση. Η γνώση μας για τον κόσμο απο­τε­λεί πλέον ένα τε­ρά­στιο σώμα που ανοί­γει νέους ορί­ζο­ντες για την υπαρ­ξια­κή μας ασφά­λεια. Ο συσ­σω­ρευ­μέ­νος πλού­τος, έστω και κρυμ­μέ­νος σε φο­ρο­λο­γι­κούς πα­ρα­δεί­σους, θυ­ρί­δες και τρα­πε­ζι­κούς λο­γα­ρια­σμούς, επαρ­κεί με το πα­ρα­πά­νω για την αντι­με­τώ­πι­ση του δια­τρο­φι­κού προ­βλή­μα­τος.

Αρα; Τις πταί­ει; «Κα­πι­τα­λι­σμός είναι η εκ­πλη­κτι­κή πε­ποί­θη­ση ότι οι κα­κοη­θέ­στε­ροι των αν­θρώ­πων θα κά­νουν τα πιο πο­νη­ρά πράγ­μα­τα για το μέ­γι­στο καλό του συ­νό­λου των συ­ναν­θρώ­πων τους» έλεγε ο Κέινς, πε­ρι­γρά­φο­ντας το μέ­γε­θος της αυ­τα­πά­της για αυ­τορ­ρύθ­μι­ση του κα­πι­τα­λι­σμού.