Για τη διάρθρωση του προγράμματος

Πρό­κει­ται για μια ορ­γά­νω­ση που ακο­λου­θεί την λο­γι­κή του ελέγ­χου και της ορ­γά­νω­σης της κοι­νω­νί­ας δια της κα­τά­τμη­σης, μια λο­γι­κή που προσ­διο­ρί­ζει πεδία άσκη­σης της αστι­κής εξου­σί­ας. Βρί­σκου­με την ίδια θε­μα­τι­κή διαί­ρε­ση της κα­πι­τα­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας στην αστι­κή ορ­γά­νω­ση της γνώ­σης, όπου ση­μα­ντι­κές βαθ­μί­δες της κοι­νω­νί­ας εκλαμ­βά­νο­νται ως αρ­κού­ντως δια­κρι­τές ώστε να δι­καιο­λο­γεί­ται η γνω­στι­κή διαί­ρε­ση των “αν­θρω­πι­στι­κών σπου­δών” σε αυ­τό­νο­μα γνω­στι­κά αντι­κεί­με­να, σε ξε­χω­ρι­στές επι­στή­μες και σε αντί­στοι­χες πα­νε­πι­στη­μια­κές σχο­λές και τμή­μα­τα: οι­κο­νο­μι­κά, κοι­νω­νιο­λο­γία, πο­λι­τι­κές επι­στή­μες, διε­θνείς εξω­τε­ρι­κές σχέ­σεις κλπ.

Η ορ­γά­νω­ση ενός προ­γράμ­μα­τος της Αρι­στε­ράς με βάση τις θε­μα­τι­κές ενό­τη­τες όπως τις κα­τα­λα­βαί­νουν η αστι­κή ορ­γά­νω­ση της γνώ­σης και η κρα­τι­κή ορ­γά­νω­ση της κοι­νω­νί­ας, δη­μιουρ­γούν ευθύς εξαρ­χής ένα πλαί­σιο απέ­να­ντι στο οποίο θα έπρε­πε, αν μη τι άλλο, να εί­μα­στε κα­χύ­πο­πτοι, για τον πολύ απλό λόγο ότι αντα­να­κλά την αντί­λη­ψη του αντι­πά­λου και την ορ­γά­νω­ση της δικής του κρα­τι­κής μη­χα­νής. Η αστι­κή κρα­τι­κή μη­χα­νή ορ­γα­νώ­νει ολό­κλη­ρη την κοι­νω­νία με την γνω­στή θε­μα­τι­κή κα­τά­τμη­ση, έτσι ώστε να ανα­πα­ρά­γο­νται οι συν­θή­κες ενός τα­ξι­κού αντα­γω­νι­σμού στον οποίο κυ­ριαρ­χεί η αστι­κή τάξη. Η κα­τά­τμη­ση “ανά υπουρ­γείο και δη­μό­σια υπη­ρε­σία” είναι ένα πλαί­σιο του οποί­ου την τα­ξι­κή αθω­ό­τη­τα έχου­με απο­δε­χθεί και το χρη­σι­μο­ποιού­με "πα­ρα­δο­σια­κά" υπο­θέ­το­ντας ότι μπο­ρεί να χρη­σι­μεύ­σει εξί­σου καλά για την δια­τύ­πω­ση αρι­στε­ρών ρι­ζο­σπα­στι­κών θέ­σε­ων, ακόμη και ανα­τρε­πτι­κών, και επα­να­στα­τι­κών θέ­σε­ων. 

Η δια­δι­κα­σία πα­ρα­γω­γής και η δια­δι­κα­σία της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής (εκ των οποί­ων κάθε μία διαι­ρεί­ται σε επί μέ­ρους δια­δι­κα­σί­ες) είναι οι δύο βα­σι­κές δια­δι­κα­σί­ες που συ­γκρο­τούν την αστι­κή κοι­νω­νία —δεν είναι οι μόνες, είναι οι δύο βα­σι­κές. Μπο­ρούν άραγε να χω­ρέ­σουν στο πλαί­σιο της πα­ρα­δο­σια­κής ορ­γά­νω­σης της ύλης ενός προ­γράμ­μα­τος σε κε­φά­λαια που λίγο - πολύ ακο­λου­θούν την λο­γι­κή του αστι­κού κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού;Το δικό μας πρό­γραμ­μα καλό θα ήταν να ακο­λου­θεί την δική μας αντί­λη­ψη για την ορ­γά­νω­ση της κοι­νω­νί­ας. “Από την οπτι­κή γωνία από την οποία βλέπω τα πράγ­μα­τα, η ανά­πτυ­ξη του οι­κο­νο­μι­κού σχη­μα­τι­σμού της κοι­νω­νί­ας γί­νε­ται ορατή ως δια­δι­κα­σία με χα­ρα­κτή­ρα όμοιο με αυτόν που έχουν οι δια­δι­κα­σί­ες στη φύση”, διευ­κρι­νί­ζει ο Μαρξ στην ει­σα­γω­γή του Κε­φα­λαί­ου. Στη συ­νέ­χεια, ο όρος της δια­δι­κα­σί­ας (προ­τσές στην ελ­λη­νι­κή με­τά­φρα­ση του Π. Μαυ­ρομ­μά­τη) θα κυ­ριαρ­χή­σει σε κάθε σε­λί­δα του με­γά­λου βι­βλί­ου του.

Απο­συ­ναρ­μο­λο­γώ­ντας τα­ξι­κές μη­χα­νές

Ας πά­ρου­με σαν πα­ρά­δειγ­μα την δια­δι­κα­σία της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής. Η δια­δι­κα­σία της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής, είναι έναν αέ­να­ος κύ­κλος δρά­σε­ων, πρά­ξε­ων, ενερ­γειών που δη­μιουρ­γεί ξανά και ξανά συν­θή­κες ανα­γκαί­ες ώστε οι μεν κά­το­χοι κε­φα­λαί­ου να ανα­νε­ώ­νουν την οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­κή κυ­ριαρ­χία τους, και οι κά­το­χοι ερ­γα­σια­κής δύ­να­μης να είναι ανα­γκα­σμέ­νοι να εμ­φα­νί­ζο­νται κάθε νέα χρο­νιά, κάθε νέο μήνα ή κάθε μέρα, στην πόρτα της επι­χεί­ρη­σης για να που­λή­σουν την ερ­γα­σια­κή τους δύ­να­μη. Βέ­βαια, η πρώτη και πιο βα­σι­κή συν­θή­κη ανα­πα­ρα­γω­γής των δύο βα­σι­κών τά­ξε­ων της αστι­κής κοι­νω­νί­ας δια­σφα­λί­ζε­ται από την ίδια την φύση της δια­δι­κα­σί­ας πα­ρα­γω­γής: Στο τέλος της δια­δι­κα­σί­ας πα­ρα­γω­γής, ο ερ­γα­ζό­με­νος βρί­σκε­ται ξανά απο­γυ­μνω­μέ­νος από κάθε ιδιο­κτη­σία, πέραν της ιδιο­κτη­σί­ας της ερ­γα­σια­κής του δύ­να­μης, και αντι­μέ­τω­πος με το προ­ϊ­όν της ίδιας του της ερ­γα­σί­ας που έχει με­τα­τρα­πεί τώρα σε κε­φά­λαιο. Αυτό όμως δεν είναι αρ­κε­τό, και η δια­δι­κα­σία της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής πρέ­πει να προ­σφέ­ρει μια σειρά επι­πλέ­ον όρων.

Μια πλευ­ρά της συ­νο­λι­κής κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής είναι η ανα­πα­ρα­γω­γή της ερ­γα­σια­κής δύ­να­μης: Οι ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις, προ­κει­μέ­νου να ανα­πα­ρα­χθούν θα με­τα­κι­νη­θούν κυ­κλι­κά ανά­με­σα στην εστία, το σχο­λείο, τα ση­μεία εμπο­ρι­κής διά­θε­σης των εμπο­ρευ­μά­των, τα ση­μεία πα­ρο­χής υπη­ρε­σιών υγεί­ας (νο­σο­κο­μεία και κλι­νι­κές, ια­τρεία κλπ.), τους ιδε­ο­λο­γι­κούς μη­χα­νι­σμούς του κρά­τους (γή­πε­δο, εγκα­τα­στά­σεις δια­σκέ­δα­σης και «δρα­στη­ριο­τή­των» της εκ­κο­λα­πτό­με­νης γε­νιάς ερ­γα­ζο­μέ­νων κλπ.) και ούτω κα­θε­ξής. Κα­τοι­κί­ες και υπο­δο­μές για την πα­ρα­γω­γή ηλε­κτρι­σμού, ύδρευ­σης, απο­χέ­τευ­σης, φω­τι­σμού κλπ., πλα­τεί­ες, κα­φε­νεία και καφέ, εστια­τό­ρια και επι­χει­ρή­σεις δια­σκέ­δα­σης, σχο­λεία, νο­σο­κο­μεία και όλα τα συ­να­φή, ιδε­ο­λο­γι­κοί μη­χα­νι­σμοί του κρά­τους, εκ­κλη­σία, γή­πε­δα και λοι­πές αθλη­τι­κές εγκα­τα­στά­σεις, τη­λε­ό­ρα­ση, χώροι άσκη­σης των εθί­μων του χω­ριού και της πόλης, μνη­μεία του εθνι­κι­σμού και του πα­τριω­τι­σμού και πα­ρό­μοιων εορ­τών, αστι­κό οδικό δί­κτυο, επι­βα­τι­κά με­τα­φο­ρι­κά μέσα, αστι­κές συ­γκοι­νω­νί­ες, εμπο­ρι­κά κα­τα­στή­μα­τα και κέ­ντρα, και άλλα ακόμη, είναι στοι­χεία της δια­δι­κα­σί­ας ανα­πα­ρα­γω­γής της ερ­γα­σια­κής δύ­να­μης, είναι στοι­χεία που ανή­κουν στο “κοι­νω­νι­κό ερ­γο­στά­σιο” το οποίο πα­ρά­γει το εμπό­ρευ­μα “ερ­γα­σια­κή δύ­να­μη” στην ποιό­τη­τα και την πο­σό­τη­τα που έχει ανά­γκη η συσ­σώ­ρευ­ση κε­φα­λαί­ου, είναι λοι­πόν στοι­χεία μιας κοι­νω­νι­κής δια­δι­κα­σί­ας που εκ­δι­πλώ­νε­ται, μιας δια­δι­κα­σί­ας όπου εξυ­φαί­νε­ται το ύφα­σμα των κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων της “κα­θη­με­ρι­νής ζωής” . Αυτά τα στοι­χεία, εάν τα απο­μο­νώ­σω και τα θε­ω­ρή­σω ξε­χω­ρι­στά, όπως κά­νουν τα προ­γράμ­μα­τα της Αρι­στε­ράς, δεν έχουν πια το ίδιο νόημα, ακρι­βώς όπως εάν απο­συ­ναρ­μο­λο­γή­σω ένα αυ­το­κί­νη­το, τα εξαρ­τή­μα­τά του δεν θα απο­τε­λούν πια ένα αυ­το­κί­νη­το αλλά ξε­χω­ρι­στά εξαρ­τή­μα­τα των οποί­ων η σχέση με τα υπό­λοι­πα αλλά και με το αυ­το­κί­νη­το θα έχει χαθεί. Έτσι με το σχο­λείο, έτσι με τον αθλη­τι­σμό και τα έθιμα, έτσι και με την οι­κο­γέ­νεια και όλα τα άλλα, που αν τα εξε­τά­σου­με απο­κομ­μέ­να από την έντα­ξή τους στη δια­δι­κα­σία ανα­πα­ρα­γω­γής της ερ­γα­σια­κής δύ­να­μης, εμ­φα­νί­ζο­νται ως θε­σμοί με θε­τι­κό ή από­λυ­τα θε­τι­κό πρό­ση­μο ή ως ανε­κτές πραγ­μα­τι­κό­τη­τες (όπως η θρη­σκεία). Υπο­στέλ­λε­ται έτσι κάθε τα­ξι­κή κρι­τι­κή σε θε­σμούς με έντο­νο τα­ξι­κό χα­ρα­κτή­ρα, σε θε­σμούς-γρα­νά­ζια της γι­γα­ντιαί­ας κοι­νω­νι­κής μη­χα­νής που ελέγ­χει, δια­πλά­θει βιο­λο­γι­κά και ιδε­ο­λο­γι­κά, και διο­χε­τεύ­ει στην πα­ρα­γω­γή έναν ολό­κλη­ρο πλη­θυ­σμό, τον πλη­θυ­σμό των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων, των προ­λε­τά­ριων, των πρε­κά­ριων, και του ημι-προ­λε­τα­ριά­του των υπη­ρε­σιών. "Το κε­φά­λαιο ρυθ­μί­ζει την πα­ρα­γω­γή της ίδιας της ερ­γα­σια­κής δύ­να­μης, την πα­ρα­γω­γή της αν­θρώ­πι­νης μάζας που εκ­με­ταλ­λεύ­ε­ται, στη βάση των ανα­γκών του για εκ­με­τάλ­λευ­ση" κατά τον Μαρξ, ή όπως λέει ο Φουκώ, η συσ­σώ­ρευ­ση αν­θρώ­πων ρυθ­μί­ζε­ται από την συσ­σώ­ρευ­ση κε­φα­λαί­ου.

Αυτά ως πα­ρά­δειγ­μα. Εάν στρα­φού­με προς την δια­δι­κα­σία πα­ρα­γω­γής θα δια­πι­στώ­σου­με ότι τα ίδια ισχύ­ουν και για αυτήν. Η ενό­τη­τά της δια­σπά­ται στα προ­γράμ­μα­τα της Αρι­στε­ράς σε επι­μέ­ρους στοι­χεία που χά­νουν το τα­ξι­κό τους πρό­ση­μο: οι πα­ρα­γω­γι­κές δυ­νά­μεις θε­ω­ρού­νται ως ξε­χω­ρι­στή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα (ανά­πτυ­ξη, τε­χνο­λο­γία, βιο­μη­χα­νία, πα­ρα­γω­γι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση, αγο­ρές κλπ), και οι πα­ρα­γω­γι­κές σχέ­σεις δεν χω­ρά­νε σε κα­νέ­να κε­φά­λαιο, και μια μόνο πλευ­ρά τους πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις και τη σχε­τι­κή νο­μο­θε­σία —και ούτω κα­θε­ξής.

Ορ­γά­νω­ση του προ­γράμ­μα­τος ανά στρα­τη­γι­κή κα­τεύ­θυν­ση

Η κα­πι­τα­λι­στι­κή κοι­νω­νία συ­ντί­θε­ται από δια­δι­κα­σί­ες, από τα προ­τσές στη σφαί­ρα της πα­ρα­γω­γής και της ανα­πα­ρα­γω­γής, και κάθε δια­δι­κα­σία συ­γκρο­τεί μια κοι­νω­νι­κή βαθ­μί­δα που δια­θέ­τει σχε­τι­κή αυ­το­νο­μία σε σχέση με το σύ­νο­λο, και σε κάθε βαθ­μί­δα μπο­ρού­με να ανα­γνω­ρί­σου­με τα προ­βλή­μα­τά μας και να ορί­σου­με μια στρα­τη­γι­κή με­ταρ­ρύθ­μι­σης, ανα­τρο­πής ή επα­να­στα­τι­κών αλ­λα­γών.

Συ­νε­χί­ζο­ντας στο ίδιο πα­ρά­δειγ­μα, το δικό μας πρό­γραμ­μα θα έπρε­πε να πε­ρι­λαμ­βά­νει μια ενό­τη­τα για την κοι­νω­νι­κή ανα­πα­ρα­γω­γή των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων, με την ευ­ρεία της έν­νοια που εμπλέ­κει και τους ιδε­ο­λο­γι­κούς μη­χα­νι­σμούς του Κρά­τους, και τις λει­τουρ­γί­ες της πόλης (ως πόλη του κε­φα­λαί­ου) και άλλα ακόμα. Σε αυτήν την ενό­τη­τα θα έπρε­πε να ανα­γνω­ρί­ζει τα προ­βλή­μα­τα των επι­κυ­ριαρ­χού­με­νων κοι­νω­νι­κών τά­ξε­ων και να προ­τεί­νει μια με­γά­λη, επο­μέ­νως μα­κρο­πρό­θε­σμη, στρα­τη­γι­κή κα­τεύ­θυν­ση. Ποια κα­τεύ­θυν­ση από όλες, είναι ένα πο­λι­τι­κό ζή­τη­μα που απο­μέ­νει κάθε φορά να λυθεί. Στη ση­με­ρι­νή συ­γκυ­ρία της μνη­μο­νια­κής Ελ­λά­δας, θα είναι άραγε η απο­κα­τά­στα­ση των σπα­σμέ­νων δι­κτύ­ων του κοι­νω­νι­κού κρά­τους που εγκα­τα­λεί­πο­νται από την κρα­τι­κή μη­χα­νή και στε­ρούν πο­λύ­τι­μους πό­ρους από τις λι­γό­τε­ρο εύ­πο­ρες τά­ξεις; Θα είναι μήπως η προ­σπά­θεια με­τα­σχη­μα­τι­σμού της ίδιας της κα­θη­με­ρι­νής ζωής επί νέων αξιών ώστε να προ­κύ­ψουν κοι­νω­νι­κοί χώροι αυ­το­νο­μί­ας ένα­ντι του κε­φα­λαί­ου και του κρά­τους, μορ­φές αυ­τό­νο­μης ορ­γά­νω­σης της ζωής βα­σι­σμέ­νες στις αρχές της κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σης και της κόκ­κι­νης αλ­λη­λεγ­γύ­ης; Αυτά θα κρι­θούν πο­λι­τι­κά, αλλά σε κάθε πε­ρί­πτω­ση μια στρα­τη­γι­κή κα­τεύ­θυν­ση μπο­ρεί να ορι­στεί με σα­φή­νεια, όπως μπο­ρεί να ορι­στεί για κάθε επι­μέ­ρους μα­κρο­πρό­θε­σμο, στρα­τη­γι­κό, στόχο, ένα με­τα­βα­τι­κό πρό­γραμ­μα που θα τον υπη­ρε­τεί.

Για την άλλη με­γά­λη δια­δι­κα­σία της κε­φα­λαιο­κρα­τι­κής κοι­νω­νί­ας, τη δια­δι­κα­σία πα­ρα­γω­γής, η οποία στην αστι­κή κρα­τι­κή τυ­πο­λο­γία πε­ρι­λαμ­βά­νει την μι­κρο­οι­κο­νο­μία των επι­χει­ρή­σε­ων και την μα­κρο­οι­κο­νο­μία, την οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή (ει­σο­δη­μα­τι­κή, νο­μι­σμα­τι­κή, συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή, κρα­τι­κή δια­χεί­ρι­ση του χρή­μα­τος και της πί­στης), τις διαρ­θρω­τι­κές αλ­λα­γές (αγορά ερ­γα­σί­ας, αγο­ρές προ­ϊ­ό­ντος, διάρ­θρω­ση των κλά­δων πα­ρα­γω­γής, βιο­μη­χα­νι­κή πο­λι­τι­κή) και άλλα, η με­γά­λη στρα­τη­γι­κή κα­τεύ­θυν­ση φαί­νε­ται ότι εύ­κο­λα θα προσ­διο­ρι­στεί αφού όλοι τώρα θα συμ­φω­νού­σα­με ότι πρέ­πει να είναι ο σο­σια­λι­στι­κός με­τα­σχη­μα­τι­σμός της πα­ρα­γω­γής.

Μια τέ­τοια ορ­γά­νω­ση της ύλης του προ­γράμ­μα­τος είναι ανα­γκαί­ος όρος για την πο­λι­τι­κή επα­νεκ­κί­νη­ση που χρειά­ζο­νται απελ­πι­σμέ­να οι δυ­νά­μεις μας, την γεί­ω­ση στη σύγ­χρο­νη τα­ξι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, τη δια­τύ­πω­ση ενός ορά­μα­τος για μια κοι­νω­νία απε­λευ­θέ­ρω­σης από τα δεσμά του Κε­φα­λαί­ου, και για την ισχυ­ρή θέση στους κοι­νω­νι­κούς συ­σχε­τι­σμούς δύ­να­μης εδώ και τώρα.