H "άλλη" ιστορία προσφύγων στο Ρίο

Σε μια Ολυμπιάδα όπου υπάρχουν ελάχιστες "όμορφες ιστορίες", υπάρχει μία από την οποία έχουν αρπαχτεί οι δημοσιογράφοι και οι λάτρεις των Ολυμπιακών, λες και είναι σωσίβια λέμβος στο μολυσμένο Κόλπο Γκουαναμπάρα. Πρόκειται για την ιστορία της πρώτης Ολυμπιακής Ομάδας Προσφύγων στην ιστορία, και αναμφίβολα οι προσωπικές διαδρομές αυτών των ανθρώπων είναι εντυπωσιακές.

Οι 10 αθλητές-τριες θα παρελάσουν στην τελετή έναρξης χωρίς εθνική σημαία. Θα ανεμίσει μόνο η Ολυμπιακή σημαία και οι 10 συμμετέχοντες -η νεότερη των οποίων είναι 13 ετών- θα εκπροσωπήσουν τον εκρηκτικά αυξανόμενο προσφυγικό πληθυσμό όλου του πλανήτη, που αυτήν τη στιγμή εκτιμάται πως φτάνει τα 60 εκατομμύρια άτομα.  

Κολυμβητές-τριες από τη Συρία, αθλητές τζούντο από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και δρομείς από το Νότιο Σουδάν. Πρόκειται για ζωντανές αποδείξεις της ικανότητας ενός ανθρώπου να αντέχει και να ξεπερνά δυσκολίες. Θα ακούσετε αρκετές φορές, για παράδειγμα, την ιστορία της Γιούσρα Μαρντίνι από τη Συρία, η οποία κολύμπησε για 3μιση ώρες, καθοδηγώντας μια μικρή βάρκα με 20 πρόσφυγες. Είναι 18 ετών. "Δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα. Είμαστε όλοι από διαφορετικές χώρες. Αλλά η Ολυμπιακή σημαία μας ένωσε και τώρα εκπροσωπούμε 60 εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο", είπε στην πρώτη συνέντευξη Τύπου στο Ρίο. "Θέλουμε να δείξουμε σε όλους ότι μπορούμε να κάνουμε το οτιδήποτε. Καλοί αθλητές. Καλοί άνθρωποι... οι πρόσφυγες είναι κανονικοί άνθρωποι που έπρεπε να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους. Όχι επειδή το ήθελαν, όχι γιατί ήθελαν να γίνουν πρόσφυγες ή να δραπετεύσουν ή να αποκτήσουν δράμα στις ζωές τους. Έπρεπε να φύγουν".  

Κατά την άφιξή τους στο Ολυμπιακό χωριό, συνάντησαν ένα "εκστατικό καλωσόρισμα" και αγκαλιάστηκαν από εκατοντάδες άλλους αθλητές. Να περιμένετε αντίστοιχες αντιδράσεις τη στιγμή που θα μπουν στο Στάδιο Μαρακανά για την τελετή έναρξης.

Κι όμως, υπάρχει μια παραφωνία σε αυτήν την ιστορία. Εγώ την εντόπισα πρώτη φορά όταν διάβαζα μια από τις λυπηρές ιστορίες αυτών των γενναίων αθλητών και ξαφνικά εμφανίστηκε στην οθόνη μου αυτή η φράση του προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, Τόμας Μπαχ:

"Αυτοί οι πρόσφυγες δεν έχουν σπίτι, δεν έχουν ομάδα, δεν έχουν σημαία, δεν έχουν εθνικό ύμνο. Θα τους προσφέρουμε ένα σπίτι στο Ολυμπιακό Χωριό μαζί με όλους τους άλλους αθλητές του πλανήτη. Ο Ολυμπιακός ύμνος θα παίξει προς τιμήν τους και η Ολυμπιακή σημαία θα τους οδηγήσει στο Ολυμπιακό Στάδιο. Θα είναι ένα σύμβολο ελπίδας για όλους τους πρόσφυγες του πλανήτη, και θα κάνει τον κόσμο πιο συνειδητοποιημένο για το μέγεθος της κρίσης. Θα είναι επίσης ένα σήμα στην διεθνή κοινότητα ότι οι πρόσφυγες είναι συνάνθρωποί μας και πλούτος για την κοινωνία. Αυτοί οι πρόσφυγες αθλητές θα δείξουν στον κόσμο ότι παρά τις αδιανόητες τραγωδίες τις οποίες αντιμετώπισαν, ο καθένας μπορεί να συμβάλει στην κοινωνία με το ταλέντο του, τις ικανότητες του και την δύναμη του ανθρωπίνου πνεύματος".

Ο Τόμας Μπαχ είναι ένας άνθρωπος που ξέρει πολύ καλά ότι η Ολυμπιάδα περνάει ζόρια: Οι κάτοικοι πολλών υποψήφιων να φιλοξενήσουν επόμενους αγώνες πόλεων έχουν δηλώσει φωναχτά ότι δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση με την τεράστια κοινωνική αναστάτωση που φέρνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Ένας από τους λόγους που αναφέρουν οι διαδηλωτές από τη Βοστώνη ως την Κρακοβία είναι ότι η άφιξη των Αγώνων σημαίνει εκτοπισμό των φτωχών και ευάλωτων πολιτών. Αυτός ο εκτοπισμός προκαλεί αυτό που ο ΟΗΕ αποκαλεί "εσωτερικά εκτοπισμένο πρόσωπο". Κάθε Ολυμπιάδα προκαλεί τέτοιους "εσωτερικούς πρόσφυγες", με αποκορύφωμα το 1,5 εκατομμύριο στο Πεκίνο το 2008. Είτε στην Ατλάντα είτε στη Σεούλ, η Ολυμπιάδα είναι κάτι που προκαλεί αστέγους εξαιτίας των απαιτήσεων της ΔΟΕ.    

Το Ρίο απέκτησε 77.000 εσωτερικούς πρόσφυγες από την  στιγμή που ανέλαβε τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2009. Οι πιο διάσημες εξώσεις έγιναν ελάχιστα μέτρα από το χώρο των Αγώνων, στην κοινότητα Vila Autódromo, όπου μόλις αυτήν την εβδομάδα ολοκληρώθηκε ο εκτοπισμός και των τελευταίων κατοίκων που επέμεναν να μείνουν στις εστίες τους. Καθώς γνώρισα πολλές από τις οικογένειες της Vila Autódromo που αντιμετώπισαν βία και άκουσα τις ιστορίες τους, βρίσκω την πρώτη φράση του Μπαχ οριακά παρανοϊκή.  

Διαβάστε την ξανά:

"Αυτοί οι πρόσφυγες δεν έχουν σπίτι, δεν έχουν ομάδα, δεν έχουν σημαία, δεν έχουν εθνικό ύμνο. Θα τους προσφέρουμε ένα σπίτι στο Ολυμπιακό Χωριό".

Προσφέρεται ένα προσωρινό σπίτι σε 10 ανθρώπους, ενώ εκατοντάδες οικογένειες εκδιώκονται από τα πραγματικά τους σπίτια. Οι ιστορίες από την Vila Autódromo μπορεί να μην προκαλέσουν την ίδια έμπνευση στους δημοσιογράφους, αλλά δεν είναι λιγότερο τρομακτικές: Μαρτυρίες ηλικιωμένων ανθρώπων να δέχονται απειλές, πόρτες να σπάνε από την αστυνομία που εισβάλει ένοπλη, γείτονες να απομακρύνονται με τη βία ο ένας από τον άλλο. Δεν είναι μια "όμορφη ιστορία", αλλά η γενναιότητα των κατοίκων της κοινότητας είναι εξίσου ζωντανή απόδειξη της δύναμης του ανθρωπίνου πνεύματος και καλά θα κάνετε να πιστέψετε ότι είναι κι αυτή μια ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.

Δεν ξεχάσω ποτέ τη γνωριμία μου με την Σάντρα το Μάη. Μια από τις λίγες που αρνήθηκε είτε να εκφοβιστεί είτε να εξαγοραστεί, η Σάντρα μου είπε πως κρατούσε τη θέση της γιατί "είναι σημαντικό να υπάρχει ένας χώρος όπου να μπορούν να ζουν οι εργαζόμενοι άνθρωποι στο Ρίο". Συμπλήρωσε, "θα έπρεπε να δίνουν Ολυμπιακά μετάλλια για το πέταγμα ανθρώπων έξω από τα σπίτια τους".   

Όλοι έχουμε ακούσει τη φράση "greenwashing" (ΣτΜ: "πράσινο ξέπλυμα" σε ελεύθερη απόδοση), όταν μια εταιρία ή κυβέρνηση που είναι εχθρική απέναντι στα περιβαλλοντικά ζητήματα στήνει μια ψεύτικη "βιτρίνα" για να κερδίσει δημόσια συμπάθεια που κανονικά δεν αξίζει. Δεν ξέρω αν υπάρχει λέξη "refugee-washing", αλλά ίσως θα έπρεπε να υπάρχει.