Η αλλαγή πρωθυπουργού από τον Μακρόν μετά την ήττα στις δημοτικές εκλογές

Ο δεύτερος γύρος των γαλλικών δημοτικών εκλογών, στα τέλη Ιουνίου, έφερε άσχημα μαντάτα για τον Μακρόν, του οποίου οι υποψήφιοι τα πήγαν χάλια. Σε απάντηση, ξεκινώντας το δεύτερο, μετά-Covid, μισό της θητείας του, ο Μακρόν άλλαξε πρωθυπουργό, αντικαθιστώντας τον υψηλού προφίλ δραστήριο Εντουάρντ Φιλίπ με έναν άγνωστο δεξιό, τον Ζαν Καστέ, του οποίου η προϋπηρεσία  συνίστατο κυρίως στο ότι ήταν δήμαρχος μιας πόλης 6.000 κατοίκων. «Η επιδίωξή μου δεν είναι τα φώτα της δημοσιότητας», βεβαίωσε ο Καστέ την ημέρα του διορισμού του.

Εν τω μεταξύ, ο μήνας που ακολούθησε την άρση της απαγόρευσης κυκλοφορίας σηματοδοτήθηκε από την κινητοποίηση Black Lives και το θυμό της εργατικής τάξης για τη λιτότητα και την απώλεια θέσεων εργασίας. Ποιες είναι οι προοπτικές για τη χρονιά που έρχεται;

Τα τελευταία 25 χρόνια στη Γαλλία, από τις μεγάλες απεργίες του 1995 και μετά, κατά τις οποίες το μετρό του Παρισιού είχε κλείσει για ένα μήνα, υπήρξε μόνιμη μαζική αντίσταση απέναντι στην άνοδο του νεοφιλελευθερισμού και της λιτότητας. Μερικές φορές κερδίσαμε και κάποιες άλλες χάσαμε. Πολύ συχνά το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης σύγκρουσης δεν ήταν ούτε μια ξεκάθαρη νίκη ούτε ακριβώς ήττα, καθώς η εκάστοτε κυβέρνηση απέσυρε σημαντικά τμήματα των σχεδίων της, χωρίς φυσικά να βγει να πει ότι «μας κάνατε να φοβηθούμε».

Η γενική έκβαση μπορεί να φανεί σε μερικές στατιστικές με συμβολική σημασία. Τα 1,6 εκατομμύρια φοιτητών  πανεπιστημίου στη Γαλλία πληρώνουν μεταξύ 200 και 300 ευρώ ετησίως σε τέλη εγγραφής. Τα think tank ονειρεύονται να εισαγάγουν υψηλά δίδακτρα όπως στην Αγγλία ή τις ΗΠΑ, αλλά οι πολιτικοί δεν τολμούν καν να προτείνουν κάτι τέτοιο.

Ένα άλλο παράδειγμα: η φτώχεια των συνταξιούχων στη Γαλλία είναι τέσσερις φορές χαμηλότερη από αυτήν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και, σύμφωνα με ένα ενημερωτικό έγγραφο της βρετανικής Βουλής από το 2019, [1] οι Γάλλοι υπάλληλοι πλήρους απασχόλησης εργάζονται, κατά μέσο όρο, εβδομαδιαίως τρεις ώρες λιγότερο από ό,τι στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εργατικοί αγώνες μπόρεσαν να επιβραδύνουν τη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα.

Τα κινήματα αντίστασης αποτελούν επίσης σημάδι ενός υψηλού επιπέδου ταξικής συνείδησης. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του αγώνα ενάντια στους αντεργατικούς νόμους του Ολάντ το 2016, οι περισσότεροι απεργοί δεν θίγονταν προσωπικά: πολλές από τις βάρβαρες νέες ρυθμίσεις επρόκειτο να ισχύσουν μόνο για όσους θα προσλαμβάνονταν μελλοντικά. Οι εργαζόμενοι που είχαν ήδη σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου ή ήταν λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία θα μπορούσαν να είχαν πει στον εαυτό τους «Δόξα Τω Θεώ  εγώ δεν θίγομαι».

Τη μια νύχτα μετά τη άλλη στην τηλεόραση, οι ειδήμονες σχολιαστές αναρωτιούνταν γιατί συνεχίζονταν οι απεργίες, από τη στιγμή που  τόσοι πολλοί απεργοί «δεν θίγονταν προσωπικά». Οι τηλεοπτικοί σχολιαστές δυσκολεύονται να κατανοήσουν την ταξική συνείδηση.

Από πολιτικής πλευράς, αυτό το υψηλό επίπεδο ταξικής πάλης έχει καταστρέψει τα πολιτικά κόμματα στα οποία στηρίχθηκε η άρχουσα τάξη για δεκαετίες. Αρχικά, ο δεξιός πρόεδρος Σαρκοζί επέβαλε τις μισές από τις νεοφιλελεύθερες επιθέσεις που σχεδίαζε και, στη συνέχεια, ηττήθηκε στις εκλογές του 2012 από τον Ολάντ του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο οποίος υποσχόταν ότι «ο πραγματικός μου αντίπαλος είναι ο κόσμος των τραπεζών».

Οι άνθρωποι ήλπιζαν ότι ο Ολάντ θα ήταν διαφορετικός, αλλά επέβαλε έναν απεχθή αντεργατικό νόμο που ξήλωνε  προστατευτικές διατάξεις που ίσχυαν για πολλά χρόνια για εκατομμύρια εργαζόμενους. Στις επόμενες εκλογές του 2017, το Σοσιαλιστικό Κόμμα συνετρίβη. Ο Ολάντ δεν τόλμησε καν να ξανακατέβει. Ο υποψήφιος που τελικά κατέβηκε, ο Μπενουά Αμόν, έφυγε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα μετά τις εκλογές για να σχηματίσει μια νέα παράταξη.

Και στον πρώτο γύρο των βουλευτικών εκλογών, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που ήταν η απερχόμενη κυβέρνηση, έλαβε το 7,4% των ψήφων: 1,7 εκατομμύρια ψήφους, οι οποίοι ήταν λιγότεροι από τα 2,5 εκατομμύρια ψήφους που έλαβε το ριζοσπαστικό αριστερό κίνημα Ανυπόταχτη Γαλλία (La France Insoumise) και λιγότεροι από τα 3 εκατομμύρια ψήφους που πήγαν στο ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχασε 250 από τους 280 βουλευτές του.

Ο Εμμανουέλ Μακρόν συσπείρωσε απογοητευμένους πολιτικούς της Δεξιάς και επίδοξους καριερίστες του Σοσιαλιστικού Κόμματος και με τη νέα του παράταξη «Η Δημοκρατία Προχωρά» (La République en Marche) έλαβε σαφή πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.

Το σχέδιο του Μακρόν ήταν Θατσερισμός σε όλο του το μεγαλείο, αν και με ηπιότερο λόγο. Ήθελε να αποδυναμώσει ριζικά τα συνδικάτα, να κόψει τα επιδόματα, να αφαιρέσει την πραγματική εξουσία από την τοπική αυτοδιοίκηση, να ιδιωτικοποιήσει τμήματα των δημόσιων υπηρεσιών: οποιεσδήποτε κι αν ήταν οι αντιδράσεις. Και ήταν διατεθειμένος να αυξήσει την αστυνομική βία στα χειρότερα επίπεδα στη Δυτική Ευρώπη εάν αυτό θα βοηθούσε.

Η αντίσταση ήταν τεράστια. Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων έδωσε έμπνευση σε μέρη της χώρας και τμήματα του πληθυσμού που δεν ήταν συνηθισμένα σε κινητοποιήσεις. Στη συνέχεια, μια νέα επίθεση στις συντάξεις οδήγησε σε επτά μεγαλειώδεις ημέρες απεργίας και έβγαλε εκατομμύρια στους δρόμους, με απεργούς στους σιδηροδρόμους, την εκπαίδευση, τη βιομηχανία, τα νοσοκομεία και αλλού. Και οι απεργίες ήταν πολύ δημοφιλείς -οι υποστηρικτές ήταν διπλάσιοι από όσους ήταν εναντίον τους, και στην εργατική τάξη οι αριθμοί ήταν ακόμη καλύτεροι.

Ο Μακρόν υποχώρησε σε ένα σημαντικό σημείο: αντί οι άγριες νέες ρυθμίσεις να εφαρμοστούν σε όλους όσους  γεννήθηκαν μετά το 1963, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε, ότι πρόκειται να ισχύσουν μόνο για όσους γεννήθηκαν μετά το 1975. Η κυβέρνηση ήλπιζε ότι έτσι θα κάμψει το κίνημα: Δε συνέβη αυτό. Οι απεργίες τον Ιανουάριο του 2020 ήταν ογκωδέστατες. Όταν έφτασε η κρίση του κορωνοϊού, ο Μακρόν έβαλε τη μεταρρύθμιση στο συρτάρι. Αυτό πρέπει να μετρήσει ως νίκη της δικής μας πλευράς. Εάν δεν είχε υπάρξει αντίσταση, η μεταρρύθμιση θα είχε περάσει εδώ και πολλούς μήνες.

Ιός

Ο κορονοϊός έχει σκοτώσει 30.000 ανθρώπους στη Γαλλία. Καθώς αίρεται η απαγόρευση κυκλοφορίας, ο Μακρόν αναγγέλει ότι «πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αναδημιουργηθούμε» και υπόσχεται ότι θα αλλάξει. Αυτό που έχουμε δει ως επί το πλείστον είναι τεράστια χρηματικά ποσά για τη στήριξη εταιρειών και πολύ λιγότερη βοήθεια για τους απλούς εργαζόμενους.

Ήδη εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βυθιστεί στη φτώχεια επειδή οι προσωρινές θέσεις εργασίας έχουν εξαφανιστεί. Τώρα κατά πάσα πιθανότητα θα υπάρξουν μαζικές απολύσεις. Η μεγάλη αεροναυπηγική εταιρεία Airbus απειλεί ήδη με 15.000 απολύσεις, συμπεριλαμβανομένων 5.000 από τους 49.000 υπαλλήλους της στη Γαλλία. Η Air France ανακοίνωσε  την απώλεια 7.500 θέσεων εργασίας (16% του εργατικού δυναμικού της) παρά το ότι έλαβε 7 δισεκατομμύρια ευρώ σε κυβερνητικά δάνεια τα οποία οι περισσότεροι σχολιαστές θεωρούν ότι ποτέ δεν πρόκειται να εξοφληθούν πλήρως.

Σε άλλους κλάδους, οι περισσότερες εταιρείες δεν έχουν ακόμη ανακοινώσει τα σχέδια τους για απολύσεις, αλλά η Nokia, η Technicolor και η φαρμακευτική εταιρεία Sanofi έχουν ήδη πει, ότι πρόκειται να απολύσουν εκατοντάδες εργαζομένους.

Η κυβέρνηση αποσοβεί χρεοκοπίες και περιορίζει την ακραία φτώχεια δανειζόμενη δισεκατομμύρια ευρώ. Αλλά σε λίγα χρόνια, το χρέος θα πρέπει να αποπληρωθεί. Αυτό σημαίνει είτε περισσότερους φόρους για τους πλούσιους είτε περισσότερα βάσανα για τους εργαζόμενους: Δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς τί θα επιλέξει ο Μακρόν. Έχει ήδη ανακοινώσει ότι δεν σκοπεύει να αυξήσει τους φόρους στους πλούσιους, ακόμη και μετά την κατάργηση ενός σημαντικού φόρου μεγάλης περιουσίας καναδυό χρόνια πριν. Η δική του λύση, όπως έχει δηλώσει, είναι ότι πρέπει «να δουλέψουμε περισσότερο» για «να παράγουμε περισσότερα».

Αλλά οφείλει να είναι προσεκτικός. Είναι αντιδημοφιλής και ο κόσμος είναι θυμωμένος. Η κυβέρνηση μόλις ανακοίνωσε ότι θα δώσει έξι δισεκατομμύρια ευρώ σε χαμηλά αμειβόμενους νοσηλευτές και νοσοκομειακό προσωπικό. Είναι περίπου εκατό ευρώ το μήνα στον καθένα. Το ποσό απέχει από το να είναι αρκετό και κανένας λόγος δε γίνεται για την αύξηση του προσωπικού στα νοσοκομεία, αλλά είναι ένα σημάδι ότι ο Μακρόν βρίσκεται υπό πίεση.

Δημοτικές εκλογές

Στις δημοτικές εκλογές της προηγούμενης εβδομάδας, παρατηρήσαμε ρεκόρ αποχής. Ο φόβος για τον ιό ήταν ένας παράγοντας, αλλά ως επί το πλείστον αυτή η αποχή αντικατοπτρίζει  μια δυσφορία απέναντι στα μεγάλα κόμματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Πράσινοι τα πήγαν τόσο καλά, βοηθούμενοι από τις «τοπικές» εμφάσεις του προγράμματός τους, το οποίο αποδίδει περισσότερο στις δημοτικές εκλογές παρά στις εθνικές. Αρκετές μεγάλες πόλεις κερδήθηκαν από Πράσινους υποψηφίους. Μετά από 25 χρόνια με δεξιό δήμαρχο, η Μασσαλία κερδήθηκε από μια συμμαχία που είχε επικεφαλής έναν οικολόγο. Μετά από 73 χρόνια δεξιάς κυριαρχίας, το Μπορντό απέκτησε επίσης έναν οικολόγο ως δήμαρχο.

Το ακροδεξιό RN (πρώην Front National) δεν πήγε καλά. Πριν από αυτές τις εκλογές είχε 1.468 συμβούλους σε 463 πόλεις. Πλέον  έχει 840 συμβούλους σε 258 πόλεις. Αλλά κέρδισαν τον έλεγχο μιας μεγάλης πόλης στο Νότο, το Περπινιάν, και επανεκλέχθηκαν σε αρκετές [μικρές] πόλεις όπου βρίσκονταν ήδη στην πλειοψηφία. Οι απώλειες των φασιστών οφείλονται στην περίοδο της οξείας ταξικής πάλης, κατά την οποία το RN δεν έχει τη δυνατότητα να διαλέξει πλευρά.

Αν και έκαναν θολές δηλώσεις συμπάθειας προς τα Κίτρινα Γιλέκα, δεν μπορούσαν να καταγγείλουν την αστυνομική βία, εξαιτίας  της τεράστιας κοινωνικής βάσης που έχουν μέσα στις γραμμές της. Δεν μπορούσαν να εναντιωθούν πραγματικά στο κίνημα υπεράσπισης των συντάξεων γιατί το κίνημα ήταν πολύ δημοφιλές. Αλλά δεν μπορούσαν και να το υποστηρίξουν, γιατί είναι κρίσιμη η σημασία των μικρών εργοδοτών στα δίκτυα υποστήριξής τους.

Ωστόσο, το RN έχει σημειώσει μεγάλη επιτυχία στο να πείσει τους ανθρώπους ότι δεν αποτελείται πλέον από φασίστες. Σημαντικά τμήματα της Δεξιάς το αντιμετωπίζουν πλέον ως έναν πιθανό σύμμαχο. Στο Περπινιάν, όταν είχε γίνει σαφές ότι ο φασίστας υποψήφιος επρόκειτο να κερδίσει, τρία μέλη του τοπικού ψηφοδελτίου του κόμματος του Μακρόν δήλωσαν στήριξη στο RN. Θα δούμε κι άλλες συμμαχίες μεταξύ του RN και της παραδοσιακής Δεξιάς, και το αποτέλεσμά τους θα είναι εμβληματικές ρατσιστικές πολιτικές.

Υπήρξαν κάποιες περιπτώσεις με καλά νέα για την Αριστερά. Στο Μπορντό, ένα κοινό ψηφοδέλτιο με επικεφαλής τον εργάτη  αυτοκινητοβιομηχανίας Φιλίπ Πουτού του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος και την Εβελίν Θερβάντες-Ντεσούμπ, βετεράνα συνδικαλίστρια της Ανυπότακτης Γαλλίας, πήρε 11,8% στον πρώτο γύρο, 9,4% στον δεύτερο γύρο και τώρα έχει τρεις δημοτικούς συμβούλους -τους δύο που αναφέρθηκαν και έναν ακτιβιστή των Κίτρινων γιλέκων που πέρυσι είχε τραυματιστεί σοβαρά στο χέρι από αστυνομικά πυρά.

Black Lives

Οι δημοτικές εκλογές αποτέλεσαν πλήγμα για τον Μακρόν, ο οποίος έχει να ανησυχεί και για το κίνημα Black Lives Matter. Σημαντικές διαδηλώσεις κατά της αστυνομικής βίας και άλλες που απαιτούσαν νομιμοποιητικά έγγραφα για τους μετανάστες χωρίς χαρτιά έκαναν πρωτοσέλιδα το μήνα αυτό.

Τα τελευταία δέκα με δεκαπέντε χρόνια, έχει δημιουργηθεί μια εντελώς νέα σύνθεση αντιρατσιστικών δικτύων, με μπροστάρηδες  κυρίως νεαρούς Μαύρους ενήλικες από τις εργατικές περιοχές των πόλεων. Έχουν καταφέρει να καθοδηγήσουν διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων, όπως αυτή στο Παρίσι στις 13 Ιουνίου ή τον περασμένο Δεκέμβρη στο Παρίσι την πρώτη στα χρονικά μαζική διαδήλωση κατά της Ισλαμοφοβίας. [2]

Η επιτροπή [Δικαιοσύνη για τον] Adama, η οποία συστάθηκε για να απαιτήσει δικαιοσύνη για έναν μαύρο άνδρα που δολοφονήθηκε από την αστυνομία, είναι μόνο μία από αυτές τις νέες δικτυώσεις. Αυτές οι συλλογικότητες είναι πρόθυμες να συνεργαστούν με τη ριζοσπαστική Αριστερά, αλλά η αμοιβαία δυσπιστία είναι κάτι συνηθισμένο. Η ηγεσία της επιτροπής Adama είναι πολύ αντικαπιταλιστική, αντιαποικιοκρατική και με εξωστρεφές πνεύμα. Οργάνωσαν κοινές δράσεις πέρυσι με τα Κίτρινα Γιλέκα, υπέγραψαν κοινή δήλωση με την συνδικαλιστική συνομοσπονδία CGT για το δίκαιο της εξέγερσης στα φτωχά προάστια, και οργάνωσαν μια μακροσκελή δημόσια συζήτηση αυτό το μήνα με τον βουλευτή της Ανυπόταχτης Γαλλίας Φρανσουά Ρουφίν.

Αυτά τα νέα αντιρατσιστικά δίκτυα είναι πολύ διαφορετικά από τις  «σκονισμένες», υπερβολικά μετριοπαθείς, ημι-θεσμικές  αντιρατσιστικές οργανώσεις του παρελθόντος και ωθούν σταδιακά  τη ριζοσπαστική Αριστερά στο να βελτιώσει την αντιρατσιστική της δράση, η οποία είναι παραδοσιακά ασθενική. Στη Γαλλία έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας -το Παρίσι είναι γεμάτο με αποικιοκρατικά αγάλματα και έχουν γίνει μικρές μόνο προσπάθειες διαμαρτυρίας εναντίον τους, ενώ η ισλαμοφοβία αποτελεί παραδοσιακά το σημείο τύφλωσης της Γαλλικής Αριστεράς (παρά την αργή πρόοδο που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια).

Ο Μακρόν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν πρόκειται να αποκαθηλωθεί κανένα άγαλμα, αλλά αυτό είναι ύβρις. Έχουν ήδη αλλάξει τα ονόματα των σχολείων που πήραν το όνομά τους από τον Κολμπέρ, συγγραφέα του διαβόητου Μαύρου Κώδικα (Code Noir) που χρησιμοποιήθηκε για τη ρύθμιση της δουλείας στη Γαλλία. Στη διάρκεια της ομιλίας του, ο πρόεδρος επίσης ούρλιαξε ενάντια στους κινδύνους του «κοινοτισμού» [αναδίπλωση στην κοινότητα] και του Μαύρου σεπαρατισμού.

Εν τω μεταξύ, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης συχνά επαναλαμβάνουν ότι δεν υπάρχει ρατσισμός στην  αστυνομία. Τον περασμένο μήνα, μια τοιχογραφία σε προάστιο του Παρισιού που είχε πάνω της τις λέξεις «αστυνομική βία» οδήγησε σε επίσημο αίτημα της περιφερειακής αστυνομίας για την διαγραφή αυτών των λέξεων.

Ο Μακρόν, εν μέσω των ανησυχιών του για την αντιρατσιστική εξέγερση και για την ήττα του κόμματός του στις δημοτικές εκλογές, αναζητά κάτι που θα ενισχύσει τα ποσοστά της δημοτικότητάς του. Αυτή την εβδομάδα ήταν απασχολημένος με την αντικατάσταση του πρωθυπουργού και με το να διατυμπανίζει δήθεν νέες προτάσεις για το περιβάλλον, που αποτελούν όμως αερολογίες.

Προτείνει τη διενέργεια δημοψηφίσματος για αναθεώρηση του συντάγματος, ώστε να συμπεριληφθεί η έγνοια για το περιβάλλον στο προοίμιο που περιγράφει τις γαλλικές αξίες. Στον κατάλογο με τις πάνω από εκατό προτάσεις τις οποίες ενέκρινε από ένα «φόρουμ πολιτών», δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά στην πυρηνική ενέργεια, και αυτές οι προτάσεις ως επί το πλείστον λένε πράγματα του στυλ «θα συστήνουμε να υποχρεούνται οι εταιρείες να διενεργούν ετήσιο έλεγχο για τούτο και για κείνο».

Τι γίνεται όμως με τις βάρβαρες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που απέσυρε μερικούς μήνες πριν, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης για τις συντάξεις και της επίθεσης στα επιδόματα ανεργίας; Δεν είναι ακόμη σαφές εάν θα τολμήσει να επαναφέρει άμεσα πανομοιότυπες προτάσεις. Αλλά ο νεοφιλελεύθερος νόμος για τα πανεπιστήμια (που στοχεύει στη περαιτέρω μείωση του αριθμού των μόνιμων συμβάσεων εργασίας και στο διαχωρισμό των πανεπιστημίων σε δύο κατηγορίες -στα επαρκώς χρηματοδοτούμενα «κέντρα αριστείας» και στα πανεπιστήμια δεύτερης κατηγορίας για τις λιγότερο προνομιούχες τάξεις) προωθείται στο κοινοβούλιο το φθινόπωρο.

Ο νέος πρωθυπουργός, Ζαν Καστέ, μόλις ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ξεκινήσει εκ νέου διαπραγματεύσεις για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, για την οποία ο Μακρόν έχει πει ότι πρόκειται μεν να «μεταμορφωθεί» αλλά «δεν πρόκειται να εγκαταλειφθεί».

Εξοστρακίζοντας τον προηγούμενο, υψηλού προφίλ πρωθυπουργό του, ο Μακρόν δείχνει χωρίς καμιά αμφιβολία ότι σκοπεύει να πάρει όλο το παιχνίδι πάνω του. Η συνέχεια της θατσερικής του μάχης, μέσα στις καταιγίδες της οξείας οικονομικής κρίσης και της μαζικής οργής της εργατικής τάξης θα είναι μια διαδρομή με πολλές αναταράξεις. Ας ελπίσουμε ότι μπορούμε να τον κάνουμε να πέσει από το τρενάκι.

*Αντικαπιταλιστής αγωνιστής που ζει στο Παρίσι, υποστηρικτής της Ανυπότακτης Γαλλίας

**Τη μετάφραση έκανε η Στέλλα Μούσμουλα