Μια παγκόσμια «Φορολογική Αντεπανάσταση»

Και αναπόφευκτα, δεδομένου του ρόλου που παίζει διεθνώς η οικονομία των ΗΠΑ, θα έχει πολύ μεγάλες και σοβαρές οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, ενδεχομένως και γεωπολιτικές συνέπειες, παροξύνοντας, τουλάχιστο αρχικά, τον διεθνή οικονομικό ανταγωνισμό και διακινδυνεύοντας, σε έναν ορίζοντα μερικών ετών, να ανοίξει ένα νέο, ακόμα πιο σοβαρό κεφάλαιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008 (της τρίτης τόσο βαθειάς στην ιστορία του καπιταλισμού, μετά τις κρίσεις του 1860-70 και του 1929, που θεωρήθηκαν υπεύθυνες για τους δύο παγκοσμίους πολέμους, τις επαναστάσεις στη Ρωσία και την Κίνα και τον γερμανικό Ναζισμό).

Είναι τέτοιες οι πιέσεις που ασκεί η Ουάσιγκτων με τη ρηξικέλευθη πολιτική της στην οικονομία (όπως και στη Μέση και Άπω Ανατολή), που τη νοιώθουν έντονα ακόμα και οι πιο φιλοαμερικανικές κυβερνήσεις, όπως αυτή της Μέι στο Λονδίνο, που προσανατολίζεται τώρα σε μια γεωπολιτικά ανορθόδοξη προσέγγιση με την Κίνα και το φιλόδοξο σχέδιό της για την Ευρασία "One Belt, One Road". Οι διαφορές Λονδίνου-Ουάσιγκτων εμφανίζονται όλο και πιο τακτικά, όπως με την πρόσφατη υποστήριξη από τον Τραμπ της βρετανικής άκρας δεξιάς, που, σε συνδυασμό με τον φόβο μεγάλων διαδηλώσεων εναντίον του, οδήγησε στην επ' αόριστον αναβολή της επίσκεψης του Αμερικανού Προέδρου στη Βρετανία.

Ποτέ μετά το «Παλαιό Καθεστώς» (Ancien Regime, αυτό δηλαδή που ανέτρεψε η Γαλλική Επανάσταση το 1789), δεν υπήρξαν μέτρα που να απαλλάξουν ουσιαστικά τους πλούσιους από την υποχρέωση φόρου, όπως κάνει ο Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες και προτείνει ο Μακρόν στη Γαλλία, υπογράμμισε στη γαλλική Monde ο διάσημος Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί.

Τα μέτρα Τραμπ ελήφθησαν εξάλλου παρά την έντονη προειδοποίηση των υπουργών Οικονομικών των πέντε ισχυρότερων χωρών της ΕΕ (Γερμανία, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) που, με επιστολή τους προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, στις αρχές Δεκεμβρίου, του επεσήμαναν τους κινδύνους «εμπορικού πολέμου» και περαιτέρω επιδείνωσης των σχέσεων της Ουάσιγκτων με τους Ευρωπαίους συμμάχους της, ήδη διαταραγμένων σοβαρά εξαιτίας της πολιτικής του στη Μέση Ανατολή, των κινδύνων στην Άπω Ανατολή και του θέματος της κλιματικής μεταβολής.

Τα μέτρα Τραμπ περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων περισσότερο από ένα τρίτο, από 36,5% σήμερα σε 22,7%. Εκτός από αυτή τη μείωση θα δοθεί σχεδόν απόλυτη αμνηστία για τα επαναπατριζόμενα κέρδη των πολυεθνικών, θα μειωθεί σε 25% ο φόρος των ιδιοκτητών των επιχειρήσεων επί των κερδών τους (όταν ο φόρος επί των υψηλότερων μισθών φτάνει το 40%) και θα μειωθεί δραστικά, αν δεν εξαφανισθεί πρακτικά, ο φόρος κληρονομίας για τους πλουσιώτερους Αμερικανούς! Ταυτόχρονα, αλλάζει ο τρόπος φορολόγησης των αμερικανικών πολυεθνικών, που θα φορολογούνται πλέον μόνον επί των κερδών που πραγματοποιούν στις ΗΠΑ.

Τι πετυχαίνει με αυτά ο Τραμπ

Με την «φορολογική (αντι)μεταρρύθμισή» του, ο Τραμπ κάνει δύο κυρίως πράγματα.

Πρώτον, κάνει ένα τεράστιο δώρο προς την τάξη των αμερικανών κεφαλαιούχων και αυξάνει την υποστήριξή της προς τον ίδιο, που τη χρειάζεται βέβαια πάρα πολύ λόγω των εντεινόμενων επιθέσεων εναντίον του.

Μια τέτοια υποστήριξη του είναι ακόμα πιο απαραίτητη, αν θελήσει να πάει σε πόλεμο και πραγματοποιήσει τις απειλητικές προθέσεις που κατά καιρούς ποικιλότροπα εκδηλώνει, έναντι της Βορείου Κορέας, του Ιράν και της Βενεζουέλας.

Δεύτερον, βελτιώνει τη σχετική θέση των ΗΠΑ στο σύστημα της παγκοσμιοποίησης, προσελκύοντας κεφάλαια στην Αμερική με φορολογικό dumping, δεδομένου ότι οι περισσότερες άλλες μεγάλες οικονομίες του πλανήτη έχουν μεγαλύτερους φορολογικούς συντελεστές.

Ταυτόχρονα βέβαια, πιέζει και τις υπόλοιπες οικονομίες του πλανήτη να τον ακολουθήσουν στη μείωση της φορολογίας και αντικειμενικά, αλλά και παρέχοντας ένα ισχυρό επιχείρημα στις δυνάμεις που ούτως ή άλλως επιθυμούσαν μια τέτοια πολιτική.

Δεδομένου άλλωστε ότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις, φιλικές προς το Κεφάλαιο, που επιδιώκουν ούτως ή άλλως τη μείωση της φορολογίας, τους παρέχει και ένα εξαιρετικά ισχυρό επιχείρημα να προωθήσουν την ατζέντα τους.

Είναι ζητούμενο το αν μια τέτοια πολιτική θα ωφελήσει οικονομικά τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως ζητούμενο είναι πως θα αντιδράσουν και οι υπόλοιπες οικονομικές δυνάμεις.

Δεν μπορεί να αποκλεισθεί βέβαια μια προσωρινή επιτάχυνση της ανάπτυξης καθώς θα υπάρξει μια αύξηση των επενδύσεων στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Μόνο που αυτά θα επιτευχθούν δαπάναις των λοιπών λιγότερο ή περισσότερο "συμμαχικών" χωρών (όπως π.χ. της Βρετανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Γερμανίας), αλλά φυσικά και των υπολοίπων σημαντικών οικονομιών (Κίνα, Ρωσία κά). Το βέβαιο είναι ότι οι περικοπές δαπανών θα οδηγήσουν σε σχεδόν άμεσα σε πολύ μεγάλη ένταση επί μιας κοινωνικής υποδομής που, σε μερικές περιπτώσεις, αρχίζει και θυμίζει τριτοκοσμική χώρα και θα αυξήσουν τις ήδη εκρηκτικές κοινωνικές ανισότητες στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Μια πολιτική έμμεσης τουλάχιστο συρρίκνωσης των ήδη συρρικνούμενων εισοδημάτων θα αυξήσει μάλλον το σχετικό ποσοστό της ζήτησης που πάει για ...κινεζικά και άλλα τριτοκοσμικά προϊόντα. Δεν είναι βέβαιο, στις συνθήκες αυτές, ότι τα τεράστια «δώρα» στους πλούσιους Αμερικανούς θα γίνουν επενδύσεις και όχι υπερσυσσώρευση στα Καϊμάν ή υπερπολυτελής κατανάλωση.

Διεθνώς, τα μέτρα Τραμπ απειλούν συνολικά να ενισχύσουν το καθεστώς της «παγκοσμιοποίησης», στην προσπάθεια να αμβλύνουν τις επιπτώσεις του στις ίδιες τις ΗΠΑ. Δηλαδή να αυξήσουν την ισχύ και τον ρόλο του χρηματιστικού κεφαλαίου που είναι σήμερα, τρόπον τινά, η «κυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης». Βραχυπρόθεσμα, αν έχουμε αξιοσημείωτη αύξηση των επενδύσεων, μπορεί σε κάποιο βαθμό να απαλύνουν τις εσωτερικές αντιθέσεις στις ΗΠΑ (που άλλωστε ήταν υπεύθυνες σε μεγάλο βαθμό για την επικράτηση Τραμπ), ιδίως όμως βραχυπρόθεσμα πριν αρχίσουν να φαίνονται οι οδυνηρές μεσομακροχρόνιες συνέπειες.

Ταυτόχρονα, όμως θα αυξήσουν αναπόφευκτα, όπως θα δείξουμε στη συνέχεια ότι έχει αρχίσει να γίνεται, τις οικονομικές εντάσεις στο παγκόσμιο σύστημα και θα ενισχύσουν εμμέσως τις πολύ σοβαρές γεωπολιτικές εντάσεις (Μέση και Άπω Ανατολή, Λατινική Αμερική).

Ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε αφήσει να εννοηθεί προεκλογικά ότι είναι αντίπαλος της «ολιγαρχίας», τραπεζών όπως η Goldman Sachs, μετά όμως την εκλογή του έδωσε στην ηγεσία αυτής της τράπεζας, στους κ.κ. Μνιούχιν και Κον (γνωστό από την εμπλοκή του στο Ελληνικό) την πρακτική οικονομική διακυβέρνηση των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα ξεκίνησε έναν «πόλεμο κατά των φτωχών», ιδιαίτερα των ούτως ή άλλως πολύ περιορισμένων δικαιωμάτων στη περίθαλψη των Αμερικανών που είχε θεσπίσει ο Ομπάμα.

Ένα βασικό αποτέλεσμα της δραστικής μείωσης της φορολογίας (και των κοινωνικών δαπανών που εξ αυτής χρηματοδοτούνται) θα είναι αναπόφευκτα η αύξηση των ήδη εκρηκτικών ανισοτήτων στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών. Πολιτικά, αυτό συνεπάγεται την περαιτέρω συρρίκνωση του όποιου «δημοκρατικού» περιεχομένου έχει ακόμα το καθεστώς της τυπικά «κοινοβουλευτικής δημοκρατίας». Κοινωνικά, συνεπάγεται εκρηκτικά προβλήματα. Οικονομικά σημαίνει τη διοχέτευση ακόμα περισσότερων πόρων προς ένα τελείως ελάχιστο τμήμα της παγκόσμιας ελίτ, που είτε αποθησαυρίζει στους «φορολογικούς παραδείσους», είτε καταναλώνει προϊόντα πολυτελείας χωρίς ιδιαίτερες ευνοϊκές συνέπειες για την οικονομία. Δεν είναι καθόλου βέβαιο, στις συνθήκες αυτές, ότι τα τεράστια «δώρα» στους πλούσιους Αμερικανούς θα γίνουν επενδύσεις και όχι υπερσυσσώρευση στα Καϊμάν ή υπερπολυτελής κατανάλωση καθώς είναι σαφές ότι η παγκόσμια ζήτηση μάλλον θα περιοριστεί παρά επεκταθεί ως συνέπεια τους.

Για τα κοινωνικά στρώματα που παρασύρθηκαν από την προεκλογική δημαγωγία του Ντόναλντ Τραμπ, σε συνθήκες πολύ μεγάλης ζήτησης στις ΗΠΑ για «αριστερά», αλλά ελάχιστης προσφοράς, τα επόμενα έτη θα οδηγήσουν σε μεγάλες διαψεύσεις των προσδοκιών τους.

Οι διεθνείς συνέπειες των «μεταρρυθμίσεων»

Όλα αυτά τα μέτρα πιέζουν ιδιαίτερα τη Γερμανία, όπως υπογραμμίζουν σε πρόσφατη μελέτη τους, το Κέντρο Ευρωπαϊκής Οικονομικής Έρευνας και το Πανεπιστήμιο του Μανχάιμ. Η Γερμανία ήδη πιέζεται από τους εταίρους της στην ΕΕ, αφού η φορολογία των επιχειρήσεων είναι 20% κατά μέσο όρο ενώ στη Γερμανία 28% με 30%, αλλά βέβαια η τόσο δραστική μείωση της φορολογίας στις ΗΠΑ συνιστά μια πολύ μεγαλύτερη απειλή για τη «φορολογική ανταγωνιστικότητα» των γερμανικών επιχειρήσεων. Το Βερολίνο θα πιεσθεί να απαντήσει σύντομα στην πρόκληση. Στη Βρετανία στο μεταξύ, η πρωθυπουργός της εξετάζει το ενδεχόμενο να μειώσει τη φορολογία των επιχειρήσεων από 20% σε 15%, δηλαδή να μετατρέψει ουσιαστικά τη χώρα της σε έναν ακόμα φορολογικό παράδεισο!

Αντί να καταργηθούν οι φορολογικοί παράδεισοι, γενικεύονται!

Μια πρόκληση που έρχεται εξάλλου να υπογραμμίσει την κραυγαλέα αντίφαση επί της οποίας συνεχίζει να κινείται η Ευρωπαϊκή Ένωση και ακόμα περισσότερο η Ευρωζώνη, λόγω της μεθόδου της «επιλεκτικής ευρωπαϊκής οικοδόμησης» που έχει ακολουθήσει. Είναι αδύνατο, με την παρούσα δομή της, να αντιμετωπίσει τις πιέσεις της «παγκοσμιοποίησης» και του εντεινόμενου οικονομικού ανταγωνισμού, ακόμα κι αν το θέλει.

Στη Ρωσία, ο Πρόεδρος Πούτιν έσπευσε από την πλευρά του να προτείνει δημοσίως την κατάργηση του φόρου 13% επί των επαναπατριζομένων κεφαλαίων. Αλλά και η κινεζική Κεντρική Τράπεζα έχει ετοιμάσει, σύμφωνα με τη Wall Street Journal, το δικό της σχέδιο για να αντιμετωπίσει τον φορολογικό ανταγωνισμό, σχέδιο που προβλέπει ένα συνδυασμό εργαλείων: μεγαλύτερα επιτόκια, αυστηρότερους ελέγχους κεφαλαίων και συχνότερες νομισματικές επεμβάσεις. Ένας Κινέζος επίσημος χαρακτήρισε το σχέδιο Τραμπ «γκρίζο ρινόκερο», προφανή κίνδυνο για την κινεζική οικονομία και εκτίμησε ότι θα δοθούν μερικές «σκληρές μάχες» το πρώτο τρίμηνο του 2018.

Η South China Morning Post εκφράζει την εκτίμηση ότι η φορολογική μεταρρύθμιση του Τραμπ μπορεί να προκαλέσει έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό περικοπών φορολογίας για να προσελκυσθεί κεφάλαιο, κάτι που θα επηρεάσει ιδιαίτερα την Κίνα, όπου η φορολογία αντιπροσωπεύει το 80% του εισοδήματος. Ο πρωθυπουργός κατέστησε ήδη τη φορολογική μεταρρύθμιση τμήμα της πολιτικής του ατζέντας, προβλέποντας την περικοπή ενός τρισεκ. γουάν από τους φόρους των επιχειρήσεων. Ήδη ορισμένες κινεζικές εταιρείες έχουν μετακινηθεί στις ΗΠΑ, εν μέρει για να αποφύγουν την ισχυρή υψηλή φορολογία.

Το πρόβλημα είναι γενικό. Όπως υπογραμμίζουν οι New York Times, χώρες όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιαπωνία, που έχουν όλες φόρο στις επιχειρήσεις τουλάχιστο 30% θα πιεσθούν να τον περιορίσουν. Σύμφωνα με τον Jack Mintz, επικεφαλής του Public-Policy School στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι, η καναδική δασική βιομηχανία, η παραγωγή ενέργειας, οι μεταφορές και άλλοι τομείς της καναδικής οικονομίας θα βρεθούν σε πολύ δυσκολότερη θέση εξαιτίας των φορολογικών μέτρων του Τραμπ, που απειλούν την κατεύθυνση της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής του Τρυντώ. Ο Αυστραλός υπουργός Οικονομικών προειδοποίησε ότι αν η χώρα του δεν αλλάξει τη φορολογική της πολιτική μπορεί να της κοστίσει το 1,5% του ΑΕΠ.

Το τελικό αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων Τραμπ, θα είναι ένας πλανήτης εξαιρετικά πιο άνισος, με πολύ μικρότερες παροχές προς τα φτωχότερα στρώματα, με μειωμένα κοινωνικά και οικολογικά στάνταρντ, με αυξημένους οικονομικούς ανταγωνισμούς, με σαφή κίνδυνο μετατροπής τους σε οικονομικούς και πιθανώς και κανονικούς πολέμους. Δυστυχώς ίσως μόλις τώρα η ανθρωπότητα θα αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες της κρίσης του 2007-9, καθώς οι διάφορες επινοηθείσες πολιτικές για την αποφυγή τους (ποσοτική χαλάρωση, διατήρηση πρακτικά μηδενικών επιτοκίων επί μια περίπου δεκαετία, υπερχρέωση δημοσίων οικονομικών κτλ.), αδυνατούν να επαναφέρουν την παγκόσμια οικονομία σε μια έστω και σχετικά μικρή, αλλά όμως υπαρκτή, οικονομική πρόοδο, ενώ παράλληλα απουσιάζουν σκανδαλωδώς από την διεθνή ατζέντα πολιτικές με κοινωνικό περιεχόμενο.

Διερωτάται κανείς μήπως ο Πικετί, στον παραλληλισμό του με το «Παληό Καθεστώς» διαπίστωσε απλούστατα ότι εισερχόμεθα από τον καπιταλισμό που γνωρίσαμε, σταδιακά, σε ένα καθεστώς μεταμοντέρνας, τεχνο-νεοφεουδαρχίας. Εκεί άλλωστε κατατείνει όχι μόνο η «φορολογική αντεπανάσταση» του Τραμπ, αλλά και πολλά άλλα μέτρα, όπως η σταδιακή κατάργηση του θεσμού της μισθωτής εργασίας και η αντικατάστασή της με πρόσκαιρες μορφές, η δραστική μείωση των κοινωνικών δαπανών, που ήταν το θεμέλιο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μετά το 1945 και η μετατροπή του «αστικού κοινοβουλευτικού καθεστώτος» σε μια καθαρά τυπική και ελεγχόμενη διαδικασία.

Μόνο που τέτοιες μεταβολές στην ιστορία προκάλεσαν και πολύ μεγάλες αναστατώσεις, όπως πόλεμοι και επαναστάσεις.