Μνημόνιο 3 – κρίση – ανατροπή. Τι Αριστερά χρειαζόμαστε

Η αποδοχή του 3ου μνημονίου από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ παρείχε μέγιστη υπηρεσία στους δανειστές, εξυπηρετώντας το σχέδιο της επιβολής ενός ακραία νεοφιλελεύθερου προτύπου που εντείνει δραματικά τις κοινωνικές ανισότητες, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς. Η υποταγή εκείνης της πολιτικής δύναμης που για αρκετά χρόνια συμβολικοποίησε την αντίσταση στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο, αναπτερώνοντας σε όλον τον πλανήτη το ηθικό των υποτελών τάξεων και αναιρώντας τις θεωρίες περί «τέλους της Ιστορίας», παρήγαγε αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για την ελληνική, αλλά και για την παγκόσμια αριστερά, μετακινώντας την σε όλο και πιο συντηρητικές θέσεις. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» στη Γαλλία υπερψηφίστηκε από ένα μεγάλο κομμάτι της γαλλικής αριστεράς. Γιατί το μήνυμα της ΤΙΝΑ που εξέπεμψε ο ΣΥΡΙΖΑ δεν σημαίνει τίποτα άλλο παρά την άρνηση της δυνατότητας ριζοσπαστικής χειραφέτησης των κοινωνιών και ρήξης τους με το νεοφιλελεύθερο σχέδιο συνολικά.

Η μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε εγγυητή της αποτελεσματικής εφαρμογής και της ολοκλήρωσης των μνημονίων, διαμέσου μιας σειράς μέτρων δημοσιονομικής και βιοπολιτικής πειθάρχησης που καθορίζονται λεπτομερώς από το ασφυκτικό πλαίσιο των δανειστών, μάς απέδειξε ότι η διεκδίκηση της διακυβέρνησης δεν είναι κανενός είδους λύση όταν δεν συνοδεύεται από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανατροπών, ρήξεων και χειραφέτησης της κοινωνίας. Και το μεγάλο κόστος που βρισκόμαστε αναγκασμένοι να πληρώσουμε αυτή τη στιγμή δεν έγκειται μόνο στην ήττα του πολιτικού σχεδίου που κατέληξε να εκφωνεί ο ΣΥΡΙΖΑ (ενός σχεδίου που, αυτοκριτικά, κοιτώντας προς τα πίσω, είχε εξαρχής πολλές εγγενείς αδυναμίες), αλλά και στην απαξίωση του ηθικού πλεονεκτήματος και της αξιοπιστίας της αριστεράς, γεγονός που, αντικειμενικά, ισχυροποιεί τις συστημικές δυνάμεις, παρά τις πραγματικές χειραφετητικές και ριζοσπαστικές παρακαταθήκες που άφησαν η κινητοποίηση χιλιάδων ανθρώπων σε εκατοντάδες μικρούς και μεγάλους αγώνες πριν επικρατήσει η λογική της ανάθεσης, αλλά και το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα. Παρακαταθήκες που γίνονται ορατές διαμέσου των αγώνων και των κινημάτων που ξαναγεννιούνται σήμερα (πχ σε σχέση με το ασφαλιστικό, το κίνημα κατά των πλειστηριασμών, το πρωτοφανές κίνημα αλληλεγγύης που αναδείχθηκε «από τα κάτω» απέναντι στους πρόσφυγες).

Ωστόσο έχουμε πολύ μεγάλο δρόμο να διανύσουμε και πρέπει να σκύψουμε με βαθιά αυτοκριτική διάθεση πάνω στα λάθη που κάναμε και στις αδυναμίες που είχε τόσο το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και η λειτουργία πολλών από εμάς εντός των γραμμών του, ώστε να μπορέσουμε να τα διορθώσουμε και να καταστρώσουμε το εναλλακτικό απελευθερωτικό σχέδιο της αριστεράς.

Σε αυτή την πορεία, η ρήξη με την Ευρωζώνη και η συνακόλουθη, αναγκαία κατά πάσα πιθανότητα, ρήξη και με την Ε.Ε., δεν είναι παρά ένα πρώτο βήμα για την ανάκτηση της νομισματικής μας κυριαρχίας και τη δυνατότητα μιας αριστερής διακυβέρνησης να ασκήσει πολιτικές αναδιανομής του πλούτου και της πολιτικής ισχύος. Η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις πολιτικές και τους μηχανισμούς της Ε.Ε. και των χρηματοπιστωτικών θεσμών (ΕΚΤ, ESM, SSM). Ο επανέλεγχος της οικονομίας και των βασικών σημείων - κλειδιών του οικονομικού κυκλώματος (ριζοσπαστική επανακατάρτιση του δημόσιου προϋπολογισμού – φορολογική δικαιοσύνη – έλεγχος της μαύρης εργασίας – κοινωνικός έλεγχος του τραπεζικού συστήματος – νέα μέσα πληρωμών – κοινωνική οικονομία – εργατικός έλεγχος – κοινωνικοποίηση βασικών δημόσιων επιχειρήσεων) είναι όροι για την αποτελεσματική αντίσταση μιας κοινωνίας που έχει αποφασίσει να ανατρέψει τις σκληρές πολιτικές λιτότητας και μιας οικονομίας σε μετάβαση. Η εναλλακτική προοπτική είναι δύσκολη και δεν χωρά λαϊκισμούς, αλλά απαιτεί συνεχή ενεργητική εμπλοκή των δυνάμεων της εργασίας, σαφή μέτρα υπέρ των λαϊκών στρωμάτων με σαφή μηνύματα που θα κινητοποιούν αγωνιστικά στη στήριξη αυτής της προοπτικής, αλλά και θεσμούς μεταφοράς εξουσιών προς την κοινωνία.

Υπό συνθήκες παγκοσμιοποιημένης νεοφιλελεύθερης οικονομίας οι πιέσεις που θα δεχθούμε θα είναι εξαιρετικά σκληρές και χωρίς όξυνση της ταξικής πάλης, χωρίς διαδικασίες που θα χειραφετούν την κοινωνία καλλιεργώντας τον σπόρο και το έδαφος για τον παραγωγικό μετασχηματισμό, οι προσπάθειες μας θα προσκρούσουν σε τεράστια και ίσως ανυπέρβλητα εμπόδια. Χρειαζόμαστε λοιπόν, όχι απλά μία εκπαίδευση της κοινωνίας ώστε να αντέξει σε σκληρές πιέσεις, αλλά την άμεση εμπλοκή της σε όλα τα στάδια της εκπόνησης του σχεδίου για τον παραγωγικό μετασχηματισμό, έξω από λογικές ανάθεσης.

Η σημερινή, παγκόσμια και δομική κρίση του καπιταλισμού (κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου) δεν επιδέχεται επιστροφή στο κεϋνσιανικό κράτος που επικράτησε για σειρά ετών μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά επιβάλλεται τόσο η πάλη για την ανατροπή των κυρίαρχων παραγωγικών σχέσεων και μοντέλων ανάπτυξης μέσα στα εθνικά κράτη, όσο και ο διεθνικός συντονισμός της ταξικής πάλης και των κινημάτων, σε ένα ενιαίο απελευθερωτικό πρόταγμα. Η έξοδος από την Ευρωζώνη ή και την Ε.Ε. δεν συνεπάγεται άρνηση του διεθνούς ταξικού πεδίου πάλης και εθνική αναδίπλωση, αλλά επανασυσπείρωση των διεθνών κινημάτων γύρω από τον στόχο της διάλυσης των υπερεθνικών ιμπεριαλιστικών και νεοφιλελεύθερων ολοκληρώσεων.

Παράλληλα, οφείλουμε να επιδιώξουμε, από τώρα και όχι εκ των υστέρων, τη δημιουργία συλλογικών δομών σε όλους τους κοινωνικούς χώρους και κλάδους. Δομές, που με την ενίσχυση μιας αριστερής κυβέρνησης, παράλληλα με την αυτοοργάνωση του κόσμου, θα έχουν τριπλό ρόλο: Να οργανώσουν την κοινωνική αλληλεγγύη και διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων της καθημερινότητας και σε μια μεταβατική περίοδο. Να ασκούν κοινωνικό, εργατικό και λαϊκό έλεγχο στην κυβέρνηση και στις υπόλοιπες εξουσίες. Να διαμορφώσουν τις λύσεις για τα προβλήματα που ανακύπτουν, να διαβουλεύονται και να συνδιαμορφώνουν τις προτάσεις για τις μεγάλες αλλαγές, καθώς κανένας «σοφός» δεν γνωρίζει τι πρέπει να γίνει καλύτερα από όσους έχουν την άμεση εμπειρία: από τον κόσμο της δουλειάς, τους άμεσους παραγωγούς και τους πολίτες κάθε περιοχής. Σε μια λογική που δεν θα προκρίνει όμως στενά συμφέροντα ειδικών κοινωνικών ομάδων, αλλά το συνολικότερο κοινωνικό συμφέρον των «από κάτω».

Χωρίς να παραγνωρίζεται το στοιχείο ότι η ταξική πάλη είναι εκείνη που σε τελευταία ανάλυση καθορίζει όχι μόνο την υπέρβαση του καπιταλισμού αλλά και την έκβαση των οικονομικών υφέσεων και των κρίσεων, ο αγώνας για την απελευθέρωση και τον παραγωγικό μετασχηματισμό δεν μπορεί να δοθεί χωρίς την επίμονη προσπάθεια για την κατάκτηση της ιδεολογικής ηγεμονία της αριστεράς σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής. Με άλλη διατύπωση, η νεοφιλελεύθερη επίθεση δεν θα μπορούσε να επιβάλλει το σχέδιο της χωρίς να περιορίσει τη σφαίρα των δικαιωμάτων και της αλληλεγγύης. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική δεν μπορεί να επιβληθεί κοινωνικά χωρίς να απαξιώσει την ίδια την ύπαρξη των δικαιωμάτων και χωρίς να περιορίσει «α λα καρτ» τη σφαίρα εφαρμογής τους. Στη φάση της κρίσης και της εσωτερικής υποτίμησης, η αναδιανομή του πλούτου υπέρ των ισχυρών πρέπει, αναγκαστικά, να συναντηθεί με το δίκαιο της «έκτακτης ανάγκης» και το δόγμα της μηδενικής ανοχής. Δόγμα που πρέπει πρωτίστως να γίνει αισθητό από τους «εχθρούς του κράτους», απογυμνώνοντας τους από κάθε ανθρώπινο δικαίωμα.

Η έμπρακτη αλληλεγγύη και ο αγώνας για τα δικαιώματα των προσφύγων και των μεταναστών σε συνδυασμό με την εναντίωση στην Ευρώπη - Φρούριο, η σύγκρουση με την πατριαρχική κοινωνία και η αποδοχή της ελεύθερης έκφρασης των πολλαπλών έμφυλων ταυτοτήτων, η ανατροπή της κυρίαρχης σχέσης ανθρώπου – φύσης σε μία οικολογική κατεύθυνση, η ριζική ανατροπή της κυρίαρχης αντίληψης για τους στόχους στην υγεία και την παιδεία, δεν αποτελούν απλώς συμπληρωματικά πεδία πολιτικής και κινηματικής ενασχόλησης, αλλά είναι δομικά στοιχεία που καθορίζουν το περιεχόμενο και την αξιοπιστία του απελευθερωτικού προτάγματος. Και είναι κατεξοχήν σε αυτά τα πεδία που δίνεται η ιδεολογική μάχη με λαϊκισμό και την ανάπτυξη ακροδεξιών και φασιστικών αντιλήψεων που ελλοχεύουν στο έδαφος της ήττας που έχει υποστεί η αριστερά λόγω της μνημονιακής μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ.

Χρειάζεται, παράλληλα, να επεξεργαστούμε νέους τρόπους συνδικαλιστικών παρεμβάσεων, χωρίς συντεχνιασμούς, αλλά με πλήρη απεγκλωβισμό από στρεβλωτικές συμμαχίες που κομίζουν τη λογική της ΤΙΝΑ, με ένταξη όλων των αποκλεισμένων δυνάμεων της εργασίας και των ανέργων.
Μετά την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, είναι ορατός ο κίνδυνος σεχταριστικών αναδιπλώσεων. Σήμερα, είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία η επανεκκίνησης της προσπάθειας ανασυγκρότησης της αριστεράς και της δημιουργίας ενός μεγάλου αντιμνημονιακού μετώπου με ριζοσπαστικά και αλληλέγγυα χαρακτηριστικά πραγματικής ταξικής μεροληψίας υπέρ των συμφερόντων της εργατικής τάξης με την ευρεία έννοια του όρου (και όχι υπέρ των πλουσίων όπως κάνει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ όταν επικαλείται τον όρο ταξική μεροληψία). Ενός μετώπου που θα αντισταθεί στη λογική της ΤΙΝΑ και θα αντιπαλέψει την ισοπεδωτική αντίληψη του «όλοι ίδιοι είναι». Η ανάγκη για κοινή δράση και πολιτική συμπόρευση των αριστερών δυνάμεων ανάγεται σε όρο για την ύπαρξη της. Κανείς δεν δικαιούται, αυτάρεσκα, να θεωρεί ότι έχει την πολιτική, θεωρητική και οργανωτική επάρκεια ώστε να πορευθεί μόνος του. Η ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών και η συνάντηση με τις υπόλοιπες δυνάμεις της αριστεράς, τις δυνάμεις των κινημάτων και της αλληλεγγύης, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τη συνέχιση των αγώνων. Κανενός τύπου ηγεμονισμός δεν επιτρέπεται να σταθεί εμπόδιο σε αυτήν την προσπάθεια ενότητας.

Τέλος: Το εσωτερικό πραξικόπημα που επέβαλε τη μνημονιακή μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ μάς απέδειξε ότι η εσωτερική δημοκρατία μέσα σε ένα αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα δεν είναι απλώς σεβασμός στις οντότητες των συντρόφων και των συντροφισσών, δεν είναι απλώς ο σεβασμός στις διαφορετικές απόψεις, και πολύ περισσότερο δεν είναι η παραγωγή συνθέσεων με όρους «κοπτοραπτικής». Είναι προϋπόθεση για τη διατήρηση του ριζοσπαστικού του χαρακτήρα. Οι δημοκρατικές συλλογικές διαδικασίες με όρους συντροφικότητας, η αποφυγή του προσωποκεντρισμού και της αυτονόμησης των στελεχών από τη βάση, η διαμόρφωση της πολιτικής γραμμής από τους σ/σσες που δίνουν τον αγώνα και δεν επιτρέπεται να μεταβάλλονται απλώς σε εκτελεστικά όργανα, είναι εγγύηση ότι μπορούμε πραγματικά να συνθέτουμε και να παλεύουμε μαζί.

φώτο: Δ. Ασπιώτης