Τρεις εκλογικές αναμετρήσεις και δύο δημοψηφίσματα θέτουν το Σύμφωνο Σταθερότητας σε άτυπη αναστολή και την ΕΕ σε θεσμικό τέλμα
«Το δημοσιονομικό σύμφωνο της Ευρωζώνης τείνει να γίνει όσο περίγελος έγιναν και οι προκάτοχοί του, όπως φάνηκε ξεκάθαρα από την απόφαση της Κομισιόν να μην επιβάλει πρόστιμα στην Ισπανία και την Πορτογαλία». Μ’ αυτόν τον σαρκαστικό αφορισμό το editorial των «Financial Times» υποδέχθηκε όχι μόνο την απόφαση της Κομισιόν να απαλλάξει από ποινές τις χώρες της Ιβηρικής , αλλά και τις καθησυχαστικές δηλώσεις των Μέρκελ, Ολάντ και Ρέντσι -της νέας τρόικας της Ευρωζώνης, που διαδέχεται τον παρηκμασμένο γαλλογερμανικό άξονα- μετά τη συνάντησή τους στο αεροπλανοφόρο «Γκαριμπάλντι».
Πράγματι, μετά το Brexit σχεδόν όλες οι χώρες προσπαθούν να παρακάμψουν τον «περίγελο της Ευρωζώνης», το Σύμφωνο Σταθερότητας και τις εμπλουτισμένες εκδοχές του, αν και καμιά δεν τολμά να το απαιτήσει ρητά. Η Ιταλία διαπραγματεύεται σχέδιο κρατικής διάσωσης των τραπεζών της χωρίς bail in και χωρίς επιβάρυνση του ελλείμματός της, κάτι ανάλογο διεκδικεί και η Πορτογαλία, ακόμη και η Γερμανία ψάχνει να κρύψει κάπου εκτός ελλείμματος τις αυξημένες δαπάνες για διαχείριση του προσφυγικού, ενώ και η ελληνική κυβέρνηση διεκδικεί εξαίρεση για επενδυτικές δαπάνες ή για κονδύλια που διοχετεύονται σε προγράμματα για την ανεργία.
Το Brexit μηδένισε το κοντέρ. Το γεγονός ότι δεν προκάλεσε «Αρμαγεδδώνα» ούτε στη Βρετανία ούτε στην Ευρωζώνη έχει δυο αναγνώσεις: Η πρώτη, που αφορά τη Βρετανία, διαψεύδει την τρομοκρατία του ρητού «έξω από το μαντρί σε τρώει ο λύκος». Η δεύτερη, που αφορά όλη την ΕΕ και ιδιαίτερα την Ευρωζώνη, καταδεικνύει ότι η αναιμική ανάκαμψή τους όχι μόνο δεν είναι εγγυημένη, αλλά θα μπορούσε να είναι και μηδενική χωρίς το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, που κατά κάποιο τρόπο παρακάμπτει τον «περίγελο της Ευρωζώνης».
Στην παρούσα συγκυρία ακόμη και η γερμανική ηγεσία είναι αναγκασμένη να είναι κάπως μετριοπαθής στο δόγμα «οι κανόνες πρέπει να τηρούνται». Για λόγους πρωτίστως δικούς της, αλλά και λόγους άλλων που γίνονται αναγκαστικά δικοί της, είναι υποχρεωμένη να αποφύγει νέα μέτωπα.
1. Ο υπ’ αριθμόν ένα λόγος είναι φυσικά οι γερμανικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2017. Η Μέρκελ, η δημοφιλία της οποίας πέφτει λόγω προσφυγικού, θα ήθελε να ανακοινώσει την τέταρτη υποψηφιότητά της για τη θέση της καγκελαρίου μέχρι το συνέδριο του CDU το Δεκέμβριο, αλλά δεν αποκλείεται να αναγκαστεί να το αναβάλει, αν δεν εξασφαλίσει την υποστήριξη των εταίρων της Χριστιανοκοινωνιστών της Βαυαρίας.
Ταυτόχρονα, είναι αναγκασμένη να διασώσει με κάθε τρόπο την ευρωτουρκική συμφωνία για το προσφυγικό, αποφεύγοντας ωστόσο μια ρήξη με την Κομισιόν και με όσους εντός Γερμανίας δεν θέλουν να δώσουν γη και ύδωρ στον Ερντογάν, και ιδιαίτερα την κατάργηση της βίζας. Η γερμανική ηγεσία είναι αναγκασμένη σε μια επικίνδυνη ακροβασία.
2. Οι γερμανικές εκλογές, όμως, επηρεάζονται από ποικίλους εξωγερμανικούς παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι η έκβαση του δημοψηφίσματος στην Ιταλία για τη συνταγματική μεταρρύθμιση Ρέντσι, τον Οκτώβριο. Μια απόρριψή της θα μπορούσε να οδηγήσει σε πτώση της κυβέρνησης Ρέντσι κι έναν νέο κύκλο πολιτικής αστάθειας στον πυρήνα της Ευρωζώνης. Φυσικά, ανάλογη επίδραση μπορεί να έχει ένα αποτέλεσμα-σοκ στις γαλλικές προεδρικές εκλογές τον Απρίλιο, όπου ο εταίρος της Μέρκελ κινδυνεύει με εξαφάνιση.
3. Στάση αναμονής επιβάλλουν και οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές της 8ης Νοεμβρίου. Το προβάδισμα της Κλίντον μειώνεται, και μια επικράτηση του φασίζοντα Τραμπ θα άλλαζε ριζικά τα δεδομένα της ευρωατλαντικής σχέσης. Η αμερικανική εκλογική εκκρεμότητα, άλλωστε, είναι και ένας από τους ανομολόγητους λόγους που κάνει διστακτική τη FED στην εφαρμογή της απόφασής της να αυξήσει τα επιτόκια του δολαρίου. Αν και όταν αυτό συμβεί, θα τροφοδοτήσει κύμα φυγής από τα γερμανικά ομόλογα, που μαζί με τα ιαπωνικά έχουν το παγκόσμιο προνόμιο των αρνητικών αποδόσεων.
Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που επιβάλλουν πάγωμα εξελίξεων -πρακτικά ένα θεσμικό τέλμα- στην Ευρωζώνη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ηγέτες των «27» προσέρχονται στην άτυπη σύνοδο της Μπρατισλάβα (16/9) χωρίς ατζέντα, σε μιαν εφ’ όλης της ύλης συζήτηση για το ανασχεδιασμό της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Η Έκθεση των 5 Προέδρων, που τυπικά αποτελεί εγκεκριμένο οδικό χάρτη ολοκλήρωσης και εμβάθυνσής τους, έχει εξαφανιστεί από το προσκήνιο, η ρητορική περί «περισσότερης Ευρώπης» έχει δώσει τη θέση της σε αναζητήσεις της «πιο ευέλικτης Ευρώπης» και οι συνήθως στέρεες γερμανικές απαντήσεις στα διλήμματα της ευρωπαϊκής ελίτ τελούν υπό εκλογική ομηρία.
Αυτό το κλίμα ρευστότητας και άτυπης αναστολής των «κανόνων» στην Ευρωζώνη σπεύδουν να αξιοποιήσουν οι περισσότερες κυβερνήσεις της, επιδεικνύοντας αξιοσημείωτες τάσεις αυτονόμησης από το ευρωπαϊκό «Ιερατείο». Σταθερή εξαίρεση η ελληνική, από την οποία απαιτείται να πιει όλο το πικρό ποτήρι του τρίτου μνημονίου, χωρίς τα πολυδιαφημισμένα αντισταθμίσματά του. Ακόμη και η μείωση των πλεονασμάτων μετά το 2018 έχει αποκλειστεί - φυσικά, λόγω γερμανικών εκλογών…
