Ο ξεσηκωμός στο Χονγκ Κονγκ

Το Χονγκ Κονγκ ήταν βρε­τα­νι­κή αποι­κία και έχει τη δική του ιστο­ρία με­γά­λων απερ­γιών και εξε­γέρ­σε­ων ενά­ντια στο Λον­δί­νο. Οι βρε­τα­νι­κές Αρχές είχαν πα­ρα­χω­ρή­σει κά­ποιες ελευ­θε­ρί­ες (δι­καί­ω­μα στη δια­δή­λω­ση, ελευ­θε­ρία του Τύπου), ενώ δια­τη­ρού­σαν ένα βαθιά αντι­δη­μο­κρα­τι­κό εκλο­γι­κό μο­ντέ­λο: για την επι­λο­γή του κυ­βερ­νή­τη, δι­καί­ω­μα λόγου είχαν νο­μο­θέ­τες και εκλέ­κτο­ρες από «επι­λεγ­μέ­νους κοι­νω­νι­κούς το­μείς», που στην πράξη σή­μαι­νε τους κα­πι­τα­λι­στές και τους δι­κούς τους αν­θρώ­πους. 

Στην Κοινή Δια­κή­ρυ­ξη Βρε­τα­νί­ας-Κί­νας που πα­ρέ­δι­δε το Χονγκ Κονγκ στην Κίνα το 1997 κα­το­χυ­ρώ­θη­κε η φόρ­μου­λα «μία χώρα - δύο συ­στή­μα­τα». Η πόλη του Χονγκ Κονγκ θα δια­τη­ρού­σε και το φι­λε­λεύ­θε­ρο οι­κο­νο­μι­κό της σύ­στη­μα (κα­θη­συ­χά­ζο­ντας τους κα­πι­τα­λι­στές) και τις πο­λι­τι­κές της ελευ­θε­ρί­ες (κα­θη­συ­χά­ζο­ντας τον ντό­πιο πλη­θυ­σμό). Για να ικα­νο­ποι­η­θούν οι αγω­νι­στές ενά­ντια στην αποι­κιο­κρα­τία, το Πε­κί­νο υπο­σχέ­θη­κε και πλήρη δη­μο­κρα­τία και απο­α­ποι­κιο­ποί­η­ση στο μέλ­λον. 

Η με­τά­βα­ση
Μετά το ’97, η Κίνα δια­τή­ρη­σε το ίδιο εκλο­γι­κό μο­ντέ­λο με το βρε­τα­νι­κό. Ο κυ­βερ­νή­της επι­λέ­γε­ται από μια εκλο­γι­κή επι­τρο­πή 1.200 μελών (κυ­ρί­ως επι­χει­ρη­μα­τί­ες), η οποία εκλέ­γε­ται μόνον από 240.000 αν­θρώ­πους. Πριν ανα­λά­βει κα­θή­κο­ντα, πρέ­πει να εγκρι­θεί από το Κι­νε­ζι­κό Κο­μου­νι­στι­κό Κόμμα.

Αυτή η ιστο­ρία «με­τά­βα­σης» δη­μιούρ­γη­σε μια δυ­να­μι­κή. Με τα λόγια της Chaohua Wang, που ήταν στους 21 «πιο κα­τα­ζη­τού­με­νους» φοι­τη­τές μετά τη σφαγή της Τιεν Αν Μεν: 
«Η απο­χώ­ρη­ση του αποι­κιο­κρά­τη υπο­τί­θε­ται πως αντι­προ­σω­πεύ­ει την απε­λευ­θέ­ρω­ση του αποι­κιο­κρα­τού­με­νου. Αυτό δεν συ­νέ­βη στο Χονγκ Κονγκ. Η απο­χώ­ρη­ση της Βρε­τα­νί­ας μπο­ρεί να απο­κα­τέ­στη­σε την εθνι­κή τα­πεί­νω­ση της Κίνας... αλλά δεν κι­νη­το­ποί­η­σε κα­θό­λου τις μάζες... οι πε­ρισ­σό­τε­ροι από τους 7 εκα­τομ­μύ­ρια κα­τοί­κους του Χονγκ Κονγκ έμει­ναν να ανα­ρω­τιού­νται τι ακρι­βώς σή­μαι­νε το ότι δεν είναι πια αποι­κιο­κρα­τού­με­νοι. Και η ιδέα της κα­θο­λι­κής ψη­φο­φο­ρί­ας είναι αυτή που έδωσε νόημα στην ταυ­τό­τη­τά τους ως πο­λι­τών που απαλ­λά­χθη­καν από την αποι­κιο­κρα­τία. Το διαρ­κές και εν­θου­σιώ­δες δη­μο­κρα­τι­κό τους κί­νη­μα τα τε­λευ­ταία 30 χρό­νια προ­κύ­πτει από αυτήν την ευαι­σθη­σία...».

Αυτή η ισχυ­ρή πα­ρά­δο­ση εκ­φρά­ζε­ται και από την (απα­γο­ρευ­μέ­νη στην υπό­λοι­πη Κίνα) επέ­τειο της σφα­γής της Τιεν Αν Μεν, με εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες να συ­γκε­ντρώ­νο­νται κάθε χρόνο για να τι­μή­σουν τους δο­λο­φο­νη­μέ­νους φοι­τη­τές και ερ­γά­τες, αλλά και να υπεν­θυ­μί­σουν στους εαυ­τούς τους (και στο Πε­κί­νο) ότι αυτή είναι μια πόλη στην οποία μπο­ρούν ακόμα να κά­νουν κάτι τέ­τοιο. 

Αυτή η πα­ρά­δο­ση έχει προ­κα­λέ­σει κι άλλες συ­γκρού­σεις με τις κι­νε­ζι­κές Αρχές, που επι­χει­ρούν τα τε­λευ­ταία χρό­νια (απο­τυ­χη­μέ­να) να κα­ταρ­γή­σουν τις πο­λι­τι­κές ελευ­θε­ρί­ες που ακόμα έχει το Χονγκ Κονγκ. 

Πα­ράλ­λη­λα με τις δη­μο­κρα­τι­κές διεκ­δι­κή­σεις, υπάρ­χει το κοι­νω­νι­κό ζή­τη­μα. Η κοι­νω­νι­κή ανι­σό­τη­τα στο «χλι­δά­το» Χονγκ Κονγκ είναι από τις με­γα­λύ­τε­ρες στον ανε­πτυγ­μέ­νο κόσμο. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια ο ετή­σιος μέσος όρος δια­δη­λώ­σε­ων είναι οι 7.000 (20 κι­νη­το­ποι­ή­σεις κάθε μέρα).

Σε αυτό το υπό­βα­θρο, στις 31 Αυ­γού­στου το Πε­κί­νο μα­ταί­ω­σε τις ελ­πί­δες που είχε προ­κα­λέ­σει η υπό­σχε­ση εκλο­γι­κής με­ταρ­ρύθ­μι­σης: ανα­κοί­νω­σε πως ο κυ­βερ­νή­της θα εκλέ­γε­ται με κα­θο­λι­κή ψη­φο­φο­ρία, αλλά οι υπο­ψή­φιοι θα συ­νε­χί­σουν να επι­λέ­γο­νται από την επι­τρο­πή των 1.200 «εκλε­κτών» και να εγκρί­νο­νται από το Πε­κί­νο. 

Τότε, η ηγε­σία του Occupy Central, ενός δι­κτύ­ου δη­μο­κρα­τών με­σο­α­στών δια­νο­ου­μέ­νων που σχε­δί­α­ζε κα­τά­λη­ψη της κε­ντρι­κής πλα­τεί­ας την 1η Οκτώ­βρη (εθνι­κή εορτή της Κίνας), δή­λω­νε πως «το δη­μο­κρα­τι­κό κί­νη­μα δεν έχει μέλ­λον». 

Αντί­θε­τα, η Φοι­τη­τι­κή Ομο­σπον­δία κά­λε­σε σε αποχή από τα μα­θή­μα­τα από τις 22 Σε­πτέμ­βρη, που γρή­γο­ρα αγκα­λιά­στη­κε και από τους μα­θη­τές λυ­κεί­ου, ενώ και οι εκ­παι­δευ­τι­κοί στή­ρι­ξαν τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Οι νε­α­ροί δια­δη­λω­τές κα­τέ­λα­βαν τη λε­γό­με­νη «Πλα­τεία των Πο­λι­τών», έναν δη­μό­σιο χώρο στο κέ­ντρο της πόλης που είχε απο­κλει­στεί από την αστυ­νο­μία επ’ άπει­ρον. Το Occupy Central υπο­χρε­ώ­θη­κε από τη δράση των φοι­τη­τών να κα­λέ­σει άμεσα σε «πρό­ω­ρη» έναρ­ξη της κα­τά­λη­ψης που ορ­γά­νω­νε για την 1η Οκτώ­βρη.

Οι νε­α­ροί δια­δη­λω­τές δέ­χτη­καν κα­τα­σταλ­τι­κή επί­θε­ση με τό­νους χη­μι­κών. Ήταν η πρώτη φορά που έπε­φταν χη­μι­κά στο Χονγκ Κονγκ από το 1967 (επί βρε­τα­νι­κής αποι­κιο­κρα­τί­ας) με εξαί­ρε­ση το 2005, όταν όμως οι δια­δη­λω­τές ήταν κυ­ρί­ως «διε­θνείς» (ενά­ντια στον Πα­γκό­σμιο Ορ­γα­νι­σμό Εμπο­ρί­ου). Η βία κατά των φοι­τη­τών και μα­θη­τών (που βά­δι­ζαν προς τους αστυ­νο­μι­κούς με ψηλά τα χέρια, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας την «ει­κό­να» του Φέρ­γκιου­σον) εξόρ­γι­σε το λαό και την επό­με­νη μέρα 120.000 δια­δη­λω­τές βρέ­θη­καν στους δρό­μους. Η Συ­νο­μο­σπον­δία Συν­δι­κά­των του Χονγκ Κονγκ (ανε­ξάρ­τη­τη, σε αντί­θε­ση με τη βα­σι­κή συ­νο­μο­σπον­δία που είναι όρ­γα­νο του κι­νε­ζι­κού κρά­τους) κά­λε­σε σε απερ­γία: «Οι ερ­γά­τες και οι φοι­τη­τές πρέ­πει να ενω­θούν για να υπο­χρε­ώ­σουν την απο­λυ­ταρ­χι­κή κυ­βέρ­νη­ση να πα­ρα­δώ­σει την εξου­σία στο λαό... Για να υπε­ρα­σπι­στού­με τη δη­μο­κρα­τία και τη δι­καιο­σύ­νη, δεν πρέ­πει να αφή­σου­με τους φοι­τη­τές να πο­λε­μή­σουν μόνοι τους την κα­τα­στο­λή». Πέρα από κά­ποιες απερ­γί­ες που έγι­ναν, γε­νι­κό­τε­ρα και οι αγω­νι­στές, και οι αυ­τό­πτες μάρ­τυ­ρες, και οι ανα­λυ­τές συμ­φω­νούν πως δεν είναι πλέον ένα φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα, αλλά ένα λαϊκό κί­νη­μα που πυ­ρο­δο­τή­θη­κε από τους φοι­τη­τές.

Τις επό­με­νες μέρες η αστυ­νο­μία απο­σύρ­θη­κε από τους δρό­μους και έκτο­τε 4 ση­μεία του Χονγκ Κονγκ βρί­σκο­νται κα­τει­λημ­μέ­να, στα οποία εμ­φα­νί­στη­καν όλες οι μορ­φές αυ­το­ορ­γά­νω­σης (συ­νε­λεύ­σεις, εθε­λο­ντι­κές ομά­δες κ.λπ.) που συ­νό­δευ­σαν και την Τα­χρίρ, την Ντελ Σολ, το Σύ­νταγ­μα.

Τη νύχτα της 1ης Οκτώ­βρη, λίγα λεπτά πριν λήξει το τε­λε­σί­γρα­φο των φοι­τη­τών (πα­ραί­τη­ση του κυ­βερ­νή­τη ή κλι­μά­κω­ση με απο­κλει­σμό κυ­βερ­νη­τι­κών κτι­ρί­ων), η κυ­βέρ­νη­ση πρό­τει­νε διά­λο­γο με την ηγε­σία του κι­νή­μα­τος. Αλλά στις 3 Οκτώ­βρη, «αγα­να­κτι­σμέ­νοι πο­λί­τες» (με πρω­τα­γω­νι­στές τις «Τριά­δες», τη κι­νε­ζι­κή μαφία) επι­τέ­θη­καν στις κα­τα­λή­ψεις και οι φοι­τη­τές ακύ­ρω­σαν τη συμ­με­το­χή τους στο διά­λο­γο. Η επί­θε­ση είχε προ­βλε­φθεί νω­ρί­τε­ρα από τον Vincent Kolo, της ορ­γά­νω­σης «Σο­σια­λι­στι­κή Δράση»: «Η τα­κτι­κή της κυ­βέρ­νη­σης θα είναι να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει πλη­ρω­μέ­νους γκάν­γκ­στερ και “εθε­λο­ντι­κές ομά­δες” οπα­δών του ΚΚΚ για να προ­κα­λέ­σουν συ­γκρού­σεις, που θα χρη­σι­μο­ποι­η­θούν για να δυ­σφη­μή­σουν το κί­νη­μα και να δώ­σουν κά­λυ­ψη σε μια νέα αστυ­νο­μι­κή επί­θε­ση». Πράγ­μα­τι, η αστυ­νο­μία έδωσε τε­λε­σί­γρα­φο να ανοί­ξουν οι δρό­μοι τη Δευ­τέ­ρα 6 Οκτώ­βρη. Την πα­ρα­μο­νή του τε­λε­σι­γρά­φου, δε­κά­δες χι­λιά­δες κα­τέ­βη­καν και πάλι στους δρό­μους.

Ισορ­ρο­πία τρό­μου 
Επι­κρα­τεί μια ισορ­ρο­πία τρό­μου. Για το Πε­κί­νο είναι εξαι­ρε­τι­κά με­γά­λο ρίσκο να κι­νη­το­ποι­ή­σει το στρα­τό, αλλά αν υπο­χω­ρή­σει μπο­ρεί να ανοί­ξει τον ασκό του Αιό­λου. Οι δια­δη­λω­τές δη­λώ­νουν και οι ίδιοι πως είναι απί­θα­νο να νι­κή­σουν μόνοι τους την ηγε­σία του ΚΚΚ, αλλά ταυ­τό­χρο­να δεν έχουν πρό­θε­ση να υπο­χω­ρή­σουν. 

Οι μι­κρές δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς επι­χει­ρούν να παί­ξουν ρόλο στα γε­γο­νό­τα. Από το δί­κτυο Left21, που έχει χτί­σει ένα συ­να­σπι­σμό συλ­λο­γι­κο­τή­των βάσης και σω­μα­τεί­ων που στη­ρί­ζει το κί­νη­μα, μέχρι τη Σο­σια­λι­στι­κή Δράση, που είναι ιδιαί­τε­ρα δρα­στή­ρια στο μα­θη­τι­κό κί­νη­μα. Αυτές οι δυ­νά­μεις επι­χει­ρούν να συν­δέ­σουν και το «κοι­νω­νι­κό ζή­τη­μα» με το αί­τη­μα για δη­μο­κρα­τία. Οι ερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, έστω πε­ριο­ρι­σμέ­νες, είναι ση­μα­ντι­κό βήμα σε αυτήν την κα­τεύ­θυν­ση. Αλλά ακόμα και ο αγώ­νας για «κα­θο­λι­κή ψη­φο­φο­ρία» είναι ση­μα­ντι­κός ενά­ντια σε ένα σύ­στη­μα κα­πι­τα­λι­στι­κής ολι­γαρ­χί­ας όπου, όπως λέει η Sophia Chan από το Left21, «συ­γκε­κρι­μέ­νοι οι­κο­νο­μι­κοί το­μείς (όπως ο χρη­μα­το­πι­στω­τι­κός) στο Χονγκ Κονγκ έχουν εγ­γυ­η­μέ­νες θέ­σεις στο Κοι­νο­βού­λιο».

Οι προ­κλή­σεις για την κι­νε­ζι­κή ηγε­σία 

Το ΚΚΚ μπρο­στά στη λαϊκή δυ­σφο­ρία έχει προ­κρί­νει την κα­τα­στο­λή ως μο­νό­δρο­μο. Όπως λέει ο Vicent Kolo «μοιά­ζει με μια μη­χα­νή που έχει μόνο μία τα­χύ­τη­τα: την κα­τα­στο­λή» και έχει επι­λέ­ξει «να κα­ταρ­γή­σει αντί να εγκα­θι­δρύ­σει νέες “βαλ­βί­δες εκτό­νω­σης” με τη μορφή των πο­λι­τι­κών με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων όπως ζη­τούν οι φι­λε­λεύ­θε­ροι αστοί». Αυτό εξη­γεί τα γε­γο­νό­τα στο Χονγκ Κονγκ, αλλά μπο­ρεί να βρει αντί­στοι­χες εκ­φρά­σεις και αλλού. 

Σε μια πε­ρί­ο­δο που το ΚΚΚ επι­χει­ρεί να «ανοί­ξει» γε­ω­γρα­φι­κά τη σφαί­ρα άμε­σης ή έμ­με­σης επιρ­ρο­ής του, αντι­με­τω­πί­ζει προ­κλή­σεις στο εσω­τε­ρι­κό και στην «αυλή» της Κίνας. Στην επαρ­χία Xinjiang έχουν δο­λο­φο­νη­θεί εκα­το­ντά­δες μου­σουλ­μά­νοι τον τε­λευ­ταίο χρόνο, ενώ ακόμα και οι με­τριο­πα­θείς μου­σουλ­μά­νοι ηγέ­τες στο­χο­ποιού­νται ως «αυ­το­νο­μι­στές». Πέ­ρυ­σι την άνοι­ξη η Ταϊ­βάν έζησε ένα δικό της κί­νη­μα ενά­ντια σε μια νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη Συμ­φω­νία Εμπο­ρί­ου που θα ωφε­λού­σε το Πε­κί­νο. Έγρα­ψε ο Jeffrey Wasserstrom, με­λε­τη­τής των κι­νη­μά­των στην Κίνα: «Αν το Πε­κί­νο σή­με­ρα αντι­με­τω­πί­ζε­ται ως κάτι αντί­στοι­χο με το Λον­δί­νο όταν το Χονγκ Κονγκ ήταν αποι­κία, αυτό είναι πραγ­μα­τι­κό πρό­βλη­μα για το κα­θε­στώς».

Η άρ­χου­σα τάξη έχει επί­σης να φο­βά­ται ένα διε­θνές πα­ρά­δειγ­μα –στην Αί­γυ­πτο, στις ΗΠΑ, στην Ισπα­νία– κα­τά­λη­ψης δη­μό­σιων χώρων από με­γά­λα πλήθη που απαι­τούν «πραγ­μα­τι­κή δη­μο­κρα­τία». 

Αν όλα αυτά συ­να­ντη­θούν με το εύ­φλε­κτο υλικό στη βάση της κι­νε­ζι­κής κοι­νω­νί­ας (τα λε­γό­με­να «μα­ζι­κά πε­ρι­στα­τι­κά», δη­λα­δή απερ­γί­ες και δια­δη­λώ­σεις, αυ­ξά­νο­νται με γε­ω­με­τρι­κή πρό­ο­δο τα τε­λευ­ταία χρό­νια, μέχρι που οι Αρχές στα­μά­τη­σαν να δη­μο­σιο­ποιούν νού­με­ρα), το οι­κο­δό­μη­μα της ακραί­ας εκ­με­τάλ­λευ­σης και του ακραί­ου αυ­ταρ­χι­σμού μπο­ρεί να τα­ρα­κου­νη­θεί σο­βα­ρά. Η με­γα­λύ­τε­ρη έγνοια για το Πε­κί­νο είναι να μην απο­φα­σί­σουν οι Κι­νέ­ζοι ερ­γά­τες, που τα τε­λευ­ταία χρό­νια ορ­γα­νώ­νο­νται και αγω­νί­ζο­νται ενά­ντια στις άθλιες συν­θή­κες ερ­γα­σί­ας, να μι­μη­θούν τους φοι­τη­τές του Χονγκ Κονγκ. Διό­λου τυ­χαία, οι Αρχές «έρι­ξαν» το Instagram (που χρη­σι­μο­ποιού­νταν για να δια­κι­νη­θούν στην Κίνα φω­το­γρα­φί­ες από τις δια­δη­λώ­σεις στο Χονγκ Κονγκ) ή μπλό­κα­ραν την ανα­ζή­τη­ση στο Ίντερ­νετ για λέ­ξεις όπως «δα­κρυ­γό­να» και «κα­τά­λη­ψη». Στα κυ­βερ­νη­τι­κά ΜΜΕ, το Χονγκ Κονγκ αντι­με­τω­πί­ζει «ακραία, βαν­δα­λι­στι­κά στοι­χεία», ενώ κατά τα άλλα «γιορ­τά­ζει λα­μπρά τη με­γά­λη εθνι­κή επέ­τειο».