Οι εξελίξεις στο Κυπριακό

Το κοινό ανα­κοι­νω­θέν βα­σί­ζε­ται στα μέχρι σή­με­ρα πα­ρα­δε­δεγ­μέ­να της ε/κ και της τ/κ ελίτ που, σε με­γά­λο βαθμό, αντα­να­κλούν τα πα­ρα­δε­δεγ­μέ­να της ελ­λη­νι­κής και τουρ­κι­κής κρα­τι­κής πο­λι­τι­κής. Εν­σω­μα­τώ­νει προη­γού­με­νες πα­ρα­δο­χές που φέ­ρουν τις πιο δια­φο­ρε­τι­κές, πο­λι­τι­κά, υπο­γρα­φές: Κάνει λόγο για επα­νέ­νω­ση της Κύ­πρου «με βάση μια δι­ζω­νι­κή, δι­κοι­νο­τι­κή ομο­σπον­δία και πο­λι­τι­κή ισό­τη­τα, όπως αυτές κα­θο­ρί­ζο­νται στα σχε­τι­κά ψη­φί­σμα­τα του Συμ­βου­λί­ου Ασφα­λεί­ας του ΟΗΕ» (Τάσος Πα­πα­δό­που­λος-Μεχ­μέτ Αλί Ταλάτ, 8/7/2006). Κάνει λόγο για «μια και μόνη διε­θνή προ­σω­πι­κό­τη­τα» και για «μια και μόνη κυ­ριαρ­χία και ιθα­γέ­νεια» (Χρι­στό­φιας-Τα­λάτ, 2008). Με αυτήν την έν­νοια απο­τε­λεί σύ­νο­ψη των διερ­γα­σιών με­τα­ξύ της ε/κ και τ/κ ηγε­σί­ας (για πε­ρισ­σό­τε­ρα δες στο Σταύ­ρος Το­μπά­ζος: «Επι­τέ­λους επα­νέ­ναρ­ξη των συ­νο­μι­λιών», στο RedNotebook).

Η κοινή δή­λω­ση υπο­γραμ­μί­ζει ότι «τί­πο­τα δεν έχει συμ­φω­νη­θεί, μέχρι να συμ­φω­νη­θούν όλα».

Από την άποψη αυτή δεν είναι φρό­νι­μο να το­πο­θε­τη­θεί κα­νείς –και ιδιαί­τε­ρα η Αρι­στε­ρά- με έναν τρόπο ορι­στι­κό και δε­σμευ­τι­κό, πριν ενη­με­ρω­θεί πιο ου­σια­στι­κά.

Η εκ προ­οι­μί­ου απόρ­ρι­ψη των συ­νο­μι­λιών εκ μέ­ρους ενός τμή­μα­τος της «πα­τριω­τι­κής» Αρι­στε­ράς (που πάει χέ­ρι-χέ­ρι με την πα­τριω­τι­κή Δεξιά, ακόμα και την ακρο­δε­ξιά) ου­σια­στι­κά είναι επα­νά­λη­ψη μιας προ­ϋ­πάρ­χου­σας το­πο­θέ­τη­σης: να δια­τη­ρη­θεί το στά­τους κβο, μέχρι να βρε­θεί η δυ­να­τό­τη­τα ή η ευ­και­ρία από την πλευ­ρά του ελ­λη­νι­κού κρά­τους να ανα­τρέ­ψει manu militari (για να θυ­μη­θού­με ένα πα­ρε­πι­δη­μού­ντα γύρω στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ «σύμ­βου­λο») τα δε­δο­μέ­να της ήττας του ’74… Όμως και ο εκ προ­οι­μί­ου πα­νη­γυ­ρι­σμός «για την επα­νέ­ναρ­ξη των συ­νο­μι­λιών» εκ μέ­ρους ενός τμή­μα­τος της αντιε­θνι­κι­στι­κής πτέ­ρυ­γας του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, υπο­βαθ­μί­ζει το γε­γο­νός ότι οι συ­νο­μι­λί­ες κα­θο­ρί­ζο­νται σε συ­ντρι­πτι­κό βαθμό από τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό έλεγ­χο, δη­λα­δή από τον πα­ρά­γο­ντα που δεν έχει κα­θό­λου πα­ρελ­θόν ει­ρή­νης και δι­καιο­σύ­νης στην πε­ριο­χή. Το να σπά­σει το δί­πο­λο με­τα­ξύ μιας «πα­τριω­τι­κής» (υπό το πρό­σχη­μα της αντι-ιμπε­ρια­λι­στι­κής) αντι­με­τώ­πι­σης και μιας κο­σμο­πο­λί­τι­κης αφέ­λειας (και υπο­γραμ­μί­ζω ότι εδώ ανα­φέ­ρο­μαι σε τμή­μα­τα της αστι­κής ηγε­σί­ας και όχι σε συ­ντρό­φους της Αρι­στε­ράς), είναι ένα κρί­σι­μο ζή­τη­μα προ­σα­να­το­λι­σμού.

Αν, πράγ­μα­τι, είναι νωρίς για να το­πο­θε­τη­θεί κα­νείς συ­γκε­κρι­μέ­να για το «σχέ­διο» Ανα­στα­σιά­δη-Έρο­γλου, είναι επεί­γον να ανοί­ξει η συ­ζή­τη­ση για τα κρι­τή­ρια με τα οποία προ­σεγ­γί­ζου­με τις εξε­λί­ξεις και να παρ­θούν ανε­ξάρ­τη­τες πρω­το­βου­λί­ες της Αρι­στε­ράς και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος στην κα­τεύ­θυν­ση της δια­σφά­λι­σης της ει­ρή­νης και της αυ­θε­ντι­κής «επα­να­προ­σέγ­γι­σης» τόσο με­τα­ξύ Ε/κ και Τ/κ, όσο και με­τα­ξύ Ελ­λά­δας-Τουρ­κί­ας.

Ιμπε­ρια­λι­σμός

Το 2004 η ΔΕΑ είχε τα­χθεί με σα­φή­νεια ενά­ντια στο σχέ­διο Ανάν, όχι ασφα­λώς με τα επι­χει­ρή­μα­τα του Τ. Πα­πα­δό­που­λου και του ελ­λα­δι­κού «πα­τριω­τι­κού» χώρου, αλλά με την εκτί­μη­ση ότι το δια­βό­η­το σχέ­διο ήταν τμήμα της ιμπε­ρια­λι­στι­κής-πο­λε­μι­κής προ­ε­τοι­μα­σί­ας του Μπους και των «προ­θύ­μων», που ήδη είχαν εκ­στρα­τεύ­σει κατά του Ιράκ. Υπο­στη­ρί­ζα­με κάθε πο­λι­τι­κή και δι­πλω­μα­τι­κή ενέρ­γεια που θα δυ­σκό­λευε και θα απο­στα­θε­ρο­ποιού­σε την υπο­στή­ρι­ξη ή τη διευ­κό­λυν­ση της ιμπε­ρια­λι­στι­κής αρ­μά­δας. Προει­δο­ποιού­σα­με, ότι αν και η Αρι­στε­ρά δεν πα­ρέμ­βει ανε­ξάρ­τη­τα, τότε η ελ­λη­νι­κή αλλά και η ε/κ ηγε­σία, αφού διευ­κο­λύ­νουν τον Μπους και τους συμ­μά­χους του, θα επα­νέλ­θουν στις «βα­σι­κές ιδέες» του σχε­δί­ου Ανάν, διεκ­δι­κώ­ντας ως αντί­τι­μο για την κα­τά­πτυ­στη στάση τους κά­ποιες πρό­σθε­τες πα­ρα­χω­ρή­σεις από την πλευ­ρά της Τουρ­κί­ας και των Τ/κ.

Η συ­νά­φεια του ανα­κοι­νω­θέ­ντος Ανα­στα­σιά­δη-Έρο­γλου με τις συμ­φω­νί­ες Τ. Πα­πα­δό­που­λου-Μ. Α. Ταλάτ (αλλά και εκεί­νες των Χρι­στό­φια-Τα­λάτ) είναι μια επι­βε­βαί­ω­ση αυτής της πρό­βλε­ψης, αλλά και μια προει­δο­ποί­η­ση για την από­στα­ση με­τα­ξύ λόγων και έργων της ελ­λη­νι­κής και ε/κ ηγε­σί­ας.

Σή­με­ρα το τοπίο στην πε­ριο­χή έχει αλ­λά­ξει ρι­ζι­κά. Το σχέ­διο της Δύσης για τη «νέα Μέση Ανα­το­λή» στη­ρί­ζε­ται –ανα­γκα­στι­κά μετά το αδιέ­ξο­δο στο Ιράκ– πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο στην αξιο­ποί­η­ση των το­πι­κών δυ­νά­με­ων και λι­γό­τε­ρο στην άμεση στρα­τιω­τι­κή επέμ­βα­ση των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων (εάν και εφό­σον αυτό είναι εφι­κτό).

Οι αρα­βι­κές εξε­γέρ­σεις, απο­στα­θε­ρο­ποιώ­ντας τα που­λη­μέ­να κα­θε­στώ­τα στην πε­ριο­χή, πε­ρι­πλέ­κουν αυτή τη στρα­τη­γι­κή. Εξί­σου, όμως, την πε­ρι­πλέ­κει η αλ­λα­γή στρα­τη­γι­κής της Τουρ­κί­ας του Ερ­ντο­γάν. Στα χρό­νια που πέ­ρα­σαν, η Τουρ­κία αρ­νή­θη­κε να διευ­κο­λύ­νει (του­λά­χι­στον στο βαθμό που της ζη­τή­θη­κε) τον πό­λε­μο στο Ιράκ, όξυνε δρα­μα­τι­κά τις σχέ­σεις της με το κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ, ενώ λει­τούρ­γη­σε απο­τρε­πτι­κά απέ­να­ντι σε κάθε ιδέα για επί­θε­ση στο Ιράν. Δεν επρό­κει­το απλώς για «πο­λυ­διά­στα­τη» εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή, αλλά για την υπο­στή­ρι­ξη ενός σχε­δί­ου (προ­σέγ­γι­σης Τε­χε­ρά­νης-Άγκυ­ρας-Κα­ΐ­ρου) που θα μπο­ρού­σε κυ­ριο­λε­κτι­κά να αλ­λά­ξει τα δε­δο­μέ­να ακόμα και για τις Με­γά­λες Δυ­νά­μεις. Ο «πα­τριω­τι­κός» χώρος μπο­ρεί να υπο­τι­μά τον σχε­δόν επί­ση­μο χα­ρα­κτη­ρι­σμό της Τουρ­κί­ας ως «κρά­τος-τα­ρα­ξία», αλλά οι ΗΠΑ έχουν απο­δεί­ξει επα­νει­λημ­μέ­να ότι δεν παί­ζουν όταν εκτο­ξεύ­ουν τέ­τοιους χα­ρα­κτη­ρι­σμούς. Το ξέ­σπα­σμα της βα­θιάς πο­λι­τι­κής κρί­σης στο εσω­τε­ρι­κό της Τουρ­κί­ας ασφα­λώς δεν εξη­γεί­ται απο­κλει­στι­κά με αυ­τούς τους πα­ρά­γο­ντες, αλλά επί­σης δεν είναι άσχε­το με το βαθύ δι­χα­σμό που προ­κά­λε­σαν στο εκεί κα­θε­στώς τέ­τοιοι στρα­τη­γι­κοί επα­να­προ­σα­να­το­λι­σμοί.

Η απά­ντη­ση σε όλα αυτά, ήταν ο δι­πλω­μα­τι­κός, στρα­τιω­τι­κός και οι­κο­νο­μι­κός «άξο­νας» Ισ­ρα­ήλ-Κύ­πρου-Ελ­λά­δας. Η εκ­με­τάλ­λευ­ση των υδρο­γο­ναν­θρά­κων της ανα­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου ήταν μόνον ένα πρό­σθε­το «επι­χεί­ρη­μα» για τη συ­γκρό­τη­ση αυτού του άξονα που κυ­ρί­ως λο­γο­δο­τεί στην ανά­γκη των δυ­τι­κών Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων –με την πλήρη ταύ­τι­ση ΗΠΑ και ΕΕ στο συ­γκε­κρι­μέ­νο ζή­τη­μα– να τα­κτο­ποι­ή­σουν τις σχέ­σεις των εμπί­στων κρα­τών στην πε­ριο­χή, συ­γκρο­τώ­ντας μια αξιό­μα­χη δύ­να­μη επί τόπου.

Σε μια συ­νέ­ντευ­ξή του στο «Δρόμο», ο Β. Λυσ­σα­ρί­δης μιλά για τον κίν­δυ­νο να γίνει η Κύ­προς «Μπα­του­στάν» μέσω του σχε­δί­ου Ανα­στα­σιά­δη-Έρο­γλου. Την ώρα που έλεγε αυτά, η ισ­ραη­λι­νή αε­ρο­πο­ρία πραγ­μα­το­ποιού­σε ασκή­σεις με­γά­λης κλί­μα­κας στην Κύπρο, απο­δει­κνύ­ο­ντας ότι η Λευ­κω­σία μπο­ρεί να έχει ήδη γίνει «Μπα­του­στάν» του πα­νί­σχυ­ρου στρα­τιω­τι­κά κρά­τους-χω­ρο­φύ­λα­κα της πε­ριο­χής.

Με δε­δο­μέ­νη την ύπαρ­ξη τέ­τοιων πλέον «εγ­γυ­η­τών» θα πρέ­πει να με­τρή­σου­με τη στάση που θα κρα­τή­σου­με απέ­να­ντι στο σχέ­διο Ανα­στα­σιά­δη-Έρο­γλου, που δια­θέ­τει την ολό­πλευ­ρη υπο­στή­ρι­ξη των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Επα­να­προ­σέγ­γι­ση;

Το σύν­θη­μα της επα­νέ­νω­σης του νη­σιού, ακόμα και της επα­να­προ­σέγ­γι­σης Ε/κ και Τ/κ, είναι από καιρό στό­χος της ε/κ ηγε­σί­ας. Με δε­δο­μέ­νη την πλη­θυ­σμια­κή υπε­ρο­χή και –κυ­ρί­ως– την από­λυ­τη οι­κο­νο­μι­κή υπε­ρο­χή, γνω­ρί­ζει ότι το ζή­τη­μα της «κυ­ριαρ­χί­ας» σε μια ενω­μέ­νη Κύπρο, θα απα­ντη­θεί από τη ζωή, με μο­να­δι­κή προ­ϋ­πό­θε­ση την απο­χώ­ρη­ση του τουρ­κι­κού στρα­τού κα­το­χής.

Το κοινό ανα­κοι­νω­θέν δεν ορί­ζει με σα­φή­νεια το αν και πότε αυτό θα επι­τευ­χθεί. Λο­γι­κά, όμως, η συ­γκρό­τη­ση ενός ενιαί­ου κρά­τους με δύο «συ­νι­στώ­σες πο­λι­τεί­ες», συν­δέ­ε­ται με δια­πραγ­μά­τευ­ση για την απο­χώ­ρη­ση του τουρ­κι­κού στρα­τού. Αν αυτό γίνει, θα απο­τε­λεί μια με­γά­λη δι­πλω­μα­τι­κή νίκη της ε/κ ηγε­σί­ας, που θα ανα­τρέ­πει τα δε­δο­μέ­να που δη­μιούρ­γη­σε το πρα­ξι­κό­πη­μα και η ει­σβο­λή το 1974.

Ο Στ. Το­μπά­ζος σωστά το­νί­ζει τα εξής: «Το Κυ­πρια­κό δεν είναι μόνο πρό­βλη­μα ει­σβο­λής και κα­το­χής. Είναι ταυ­τό­χρο­να και ένα πρό­βλη­μα εθνο­τι­κής διέ­νε­ξης που προη­γεί­ται της τουρ­κι­κής ει­σβο­λής του 1974, όπως κα­τα­δει­κνύ­ουν τα γε­γο­νό­τα του 1958, 1963-64, 1967 και 1974, ενώ η τουρ­κι­κή ει­σβο­λή προ­σέ­θε­σε μια νέα βα­ρύ­νου­σα πα­ρά­με­τρο στο κυ­πρια­κό πρό­βλη­μα».

Σε αυτήν τη βάση, οι προ­στα­σί­ες που προ­βλέ­πει το σχέ­διο για τις «συ­νι­στώ­σες πο­λι­τεί­ες» -και ει­δι­κά για τη μειο­ψη­φι­κή- είναι δευ­τε­ρεύ­ον πρό­βλη­μα ακόμα και για τους Ε/κ κα­πι­τα­λι­στές. Είναι πε­ρί­που αυ­το­νό­η­τες για κάθε ομό­σπον­δο κρα­τι­κό μόρ­φω­μα, που συ­γκρο­τεί­ται όχι μόνον στην αρχή της πλη­θυ­σμια­κής πλειο­ψη­φί­ας, αλλά και στην αρχή της ανα­γνώ­ρι­σης εθνι­κής ή θρη­σκευ­τι­κής μειο­ψη­φί­ας. Ανά­λο­γες ρυθ­μί­σεις ισχύ­ουν στο Βέλ­γιο ή στην Ελ­βε­τία κ.λπ., ενώ θα έπρε­πε να είναι πολύ πιο αυ­το­νό­η­τες σε χώρες όπως η Κύ­προς όπου –με ευ­θύ­νη των εθνι­κι­στών κι από τις δυο πλευ­ρές– χύ­θη­κε αίμα και μά­λι­στα σχε­τι­κά πρό­σφα­τα.

Κατά συ­νέ­πεια δεν θα πρέ­πει αυτά τα ση­μεία να είναι τα κα­θο­ρι­στι­κά στη δια­μόρ­φω­ση της θέσης της Αρι­στε­ράς.

Για εμάς είναι πολύ πιο ανη­συ­χη­τι­κή η έντα­ξη του σχε­δί­ου για την επί­λυ­ση του Κυ­πρια­κού στο γε­νι­κό­τε­ρο σχέ­διο δια­μόρ­φω­σης του φι­λο-ιμπε­ρια­λι­στι­κού άξονα στην πε­ριο­χή, όπως και στο σχέ­διο πρω­το­κα­θε­δρί­ας (ή ακόμα και απο­κλει­στι­κό­τη­τας) στην εκ­με­τάλ­λευ­ση των υδρο­γο­ναν­θρά­κων της ανα­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου. Τέ­τοια σχέ­δια είναι πραγ­μα­τι­κά πι­θα­νό να βυ­θί­σουν σε πο­λε­μι­κή κρίση όλους τους γει­το­νι­κούς λαούς, με πολ­λές αφορ­μές.

Η έξο­δος από το αδιέ­ξο­δο βρί­σκε­ται στην ανε­ξάρ­τη­τη πα­ρέμ­βα­ση της Αρι­στε­ράς. Στην Κύπρο το κα­θή­κον είναι να ξα­να­χτι­στεί η γέ­φυ­ρα (που πα­λιό­τε­ρα υπήρ­χε και μά­λι­στα με μα­ζι­κό­τη­τα και ισχύ…) με­τα­ξύ Ε/κ και Τ/κ ερ­γα­ζό­με­νων, αρ­χί­ζο­ντας από τη διεκ­δί­κη­ση των κοι­νω­νι­κών και δη­μο­κρα­τι­κών δι­καιω­μά­των.

Στην Ελ­λά­δα, βα­δί­ζο­ντας προς μια κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς, είναι όσο ποτέ η ώρα να ανοί­ξει ένας απευ­θεί­ας διά­λο­γος με την Τουρ­κία, έξω από τους πε­ριο­ρι­σμούς και τις «δια­με­σο­λα­βή­σεις» των ΗΠΑ και της ΕΕ. Αρ­χί­ζο­ντας με τις αυ­το­νό­η­τες προ­τά­σεις για μεί­ω­ση των πα­ρα­νοϊ­κών εξο­πλι­σμών και θέ­το­ντας τις βά­σεις για ει­ρή­νη και συ­νερ­γα­σία, για μια πο­λι­τι­κή που θα επέ­τρε­πε και στους δυο λαούς να αντι­με­τω­πί­σουν κα­λύ­τε­ρα την κρίση, αλλά να αντι­με­τω­πί­σουν, επί­σης, από κα­λύ­τε­ρες θέ­σεις, τους εκ­βια­σμούς των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων.