Καταγράφοντας την εμπειρία ενός ταξιδιού
Να μάθουμε Βάσκικα
«Ongi Etorri Errefuxiatuak» σημαίνει στα Βάσκικα «Καλώς ήρθατε πρόσφυγες». Όταν το πρωτοακούσαμε το καλοκαίρι του 2016 από τις ακτιβίστριες και τους ακτιβιστές που ήρθαν με το «Καραβάνι προς την Ελλάδα» (Caravana a Grecia), δυσκολευόμασταν να το προφέρουμε, γιατί τα βάσκικα είναι στα αλήθεια μια δύσκολη γλώσσα. Το ξαναακούσαμε από την Μπέγο και τον Μικέλ τον χειμώνα του 2017, όταν ήρθαν στην Ελλάδα για να συνοδεύσουν πρόσφυγες πίσω στη χώρα τους, πρόσφυγες που επιτέλους θα μπορούσαν να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Ήταν τότε που οι δύο ακτιβιστές προχώρησαν σε μια σπουδαία πράξη πολιτικής ανυπακοής.
Την επιγραφή τη βλέπαμε σε συνθήματα, κείμενα, αφίσες και σε κάποιες σημαίες σε μπαλκόνια, αλλά μόνο όταν περπατήσαμε στους δρόμους του Μπιλμπάο και της Γκερνίκα και είδαμε στην πλειοψηφία των μπαλκονιών την κίτρινη σημαία με το σύνθημα «Ongi Etorri Errefuxiatuak» και βρεθήκαμε ανάμεσα σε 20.000 ανθρώπους , βαδίζοντας μαζί τους μέχρι την Γκερνίκα, το χωριό που , πριν από 80 χρόνια, βομβαρδίστηκε από τους φασίστες, μόνο τότε μπορέσαμε να νιώσουμε πόσο γεμάτη νόημα είναι η φράση «Ongi Etorri Errefuxiatuak» και πόσο οι Βάσκοι πραγματικά το εννοούν, όταν λένε «θέλουμε να κάνουμε τη γη μας τόπο φιλοξενίας και καταφύγιο για τους πρόσφυγες».
Ένα από τα πρώτα πράγματα που διαπιστώσαμε είναι ότι το κίνημα έχει ήδη δημιουργήσει χώρους φιλοξενίας και έχει προτείνει στους δήμους και την τοπική κυβέρνηση μέτρα φιλοξενίας και ουσιαστικής στήριξης για τους πρόσφυγες που θα έρθουν στη Χώρα των Βάσκων (ξενώνες, μαθήματα ξένων γλωσσών, θέσεις εργασίας). Δεν πρόκειται λοιπόν για μια απλή ευχή. Κανείς δεν σκέφτεται πως δεν υπάρχει εναλλακτική. Η εναλλακτική χτίζεται μέρα με τη μέρα στη Χώρα των Βάσκων και, παρά τις δυσκολίες, γεμίζει με ενθουσιασμό τους ανθρώπους που συμμετέχουν σε αυτή τη συλλογική προσπάθεια που έχει πάρει τα χαρακτηριστικά μαζικού και λαϊκού κινήματος. Πρόκειται για ένα μήνυμα που πρέπει να ακουστεί δυνατά μέχρι την Ελλάδα. Ένας ολόκληρος λαός (που δεν χτυπήθηκε από την οικονομική κρίση τόσο όσο οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης) δηλώνει ότι οι πρόσφυγες είναι καλοδεχούμενοι στη χώρα του και το αποδεικνύει με όλα τα δυνατά μέσα.
Τι ακριβώς έγινε στη Χώρα των Βάσκων;
Η πλατφόρμα «Ongi Etorri Errefuxiatuak», στην οποία συμμετέχει το σύνολο των αντιρατσιστικών οργανώσεων, της Αριστεράς, φεμινιστικών και οικολογικών ομάδων, αλλά και των πιο μαχητικών συνδικάτων, κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών οργάνωνε το διήμερο «Gernika 2017», ως υπενθύμιση και ως κάλεσμα αγώνα. Όπως σημειώνει το αρχικό κάλεσμα: «Το 1937, η Gernika βομβαρδίστηκε βάρβαρα από τον φασισμό. Από τότε που ο Picasso ζωγράφισε την “Guernica”, το χωριό αυτό έγινε ένα παγκόσμιο σύμβολο της ειρήνης. Το 2017, ογδόντα χρόνια μετά, είναι ανάγκη να διατηρήσουμε τη μνήμη αυτή ζωντανή, λέγοντας τέρμα στη βαρβαρότητα που συνεχίζεται σε άλλες Gernicas, από τις οποίες εκδιώκονται εκατομμύρια άνθρωποι… θέλουμε να πάμε πέρα από την ανθρωπιστική βοήθεια. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε τα σύνορά μας να γίνονται χώροι κράτησης, απανθρωποίησης και θανάτου για εκατομμύρια ανθρώπους. Αυτός είναι ο λόγος που διοργανώνουμε ένα γεγονός στη Gernika, στις 29 και 30 Απρίλη του 2017».
Σε αυτή τη μεγάλη διοργάνωση, στη διαδήλωση και στις συζητήσεις συμμετείχαμε ο Κώστας Παπαδόπουλος, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης στη Νίκαια «Κόντρα στο Ρεύμα» και η Κατερίνα Σεργίδου, με στόχο να μεταφέρουμε την ελληνική εμπειρία του αντιφασιστικού και αντιρατσιστικού κινήματος και να μιλήσουμε για τις κοινές μας εμπειρίες με τους πρόσφυγες στις γειτονιές, στα σχολεία, στους προσφυγικούς καταυλισμούς και στις αυτοοργανωμένες καταλήψεις.
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η «Γκερνίκα 2017» έγραψε ιστορία. Μια ιστορία που χωρίς αμφιβολία , είναι και δική μας.
Στο ίδιο το χωριό, όπου έγιναν οι εκδηλώσεις, δεν υπήρχε μπαλκόνι, μαγαζί ή σχολείο που να μην είχε κρεμασμένη τη σημαία που καλωσορίζει τους πρόσφυγες. Η ίδια η διαδήλωση ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Όσο για τους διοργανωτές, αυτοί ήταν εκατοντάδες. Ήταν προφανές από τον ενθουσιασμό, τη μαζικότητα και την ευρηματικότητα ότι ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκε η ίδια η κινητοποίηση δεν ήταν καθόλου τυπικός. Η ιδέα των εκατοντάδων αγωνιστών-τριών συναντήθηκε με τη λαϊκή επιθυμία των κατοίκων του χωριού, αλλά και των μεγάλων πόλεων της Χώρας των Βάσκων, που ξεκίνησαν από διαφορετικά σημεία σε μπλοκ, φτάνοντας μέχρι τον τόπο του βομβαρδισμού.
Ογδόντα χρόνια μετά, η μνήμη αποδείχτηκε το πιο ανθεκτικό υλικό, ικανή να κινητοποιήσει για ένα θέμα φαινομενικά τόσο μακρινό για τους Βάσκους. Η ίδια η διαδήλωση είναι δύσκολο να περιγραφεί με λόγια. Η εικόνα πάντως της 90χρονης, που έζησε τον βομβαρδισμό του 1937, και μόνη πάνω στη σκηνή έδινε το λόγο στις ομιλήτριες και τους ομιλητές, το κορίτσι από τη Ροζάβα και ο πυροσβέστης που αρνήθηκε να κουβαλήσει τον πολεμικό εξοπλισμό από το λιμάνι, και οι δύο βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της διαδήλωσης, θα μας συνοδεύει για πάντα.
Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα που αναρτήσαμε στο facebook λίγο μετά τη διαδήλωση:
«Περπατήσαμε χιλιόμετρα, χιλιάδες άνθρωποι, με ταμπούρλα, τύμπανα και κρατώντας κόκκινα μεγάλα δάκρυα, σαν αυτά της Γκερνίκα. Οι γυναίκες παντού με τη σημαία “Ongi Etorri” και τα μωβ περιβραχιόνια. Σήμερα διαδήλωσε ο λαός ως σώμα, με τους πρόσφυγες από όλα τα μέρη του κόσμου στην πρώτη γραμμή. Πριν μπούμε στο χωριό, δηλαδή τη Γκερνίκα, μεταφέρθηκε το μήνυμα από στόμα σε στόμα. Μπαίνουμε σε ιερή γη, εδώ κάποτε οι φασίστες βομβάρδισαν το χωριό. Μένουμε σιωπηλοί, περπατώντας αυτό το τελευταίο χιλιόμετρο. Καθώς μπαίνουμε, πολλοί χειροκροτούν, αλλά γρήγορα η σιωπή μεταδίδεται. Το χωριό σταματάει και κοιτάει την πορεία σιωπηλό με το κεφάλι ψηλά. Στο δρόμο μας συναντάμε τρία βιολιά ένα κάθε μισό μέτρο. Μέσα στη σιωπή ακούγεται μόνο το βιολί. Στα παγκάκια κάθονται γιαγιάδες λουσμένες στον ήλιο και μας χαιρετούν βουβά και δίπλα τους αγόρια και κορίτσια που κρατάνε πατίνια και σημαίες. Κουβαλώ κι εγώ ένα κόκκινο δάκρυ και τα χέρια μου δεν πονάνε καθόλου. Η διαδήλωση δεν ήταν μια τυπική διαδικασία, αλλά μια τελετή, όπου συμμετείχαμε αληθινά ως ένα σώμα. Φτάνουμε στην πλατεία, που συνεχίζει να είναι σιωπηλή και γεμάτη. Στη σκηνή ανεβαίνει μια γιαγιά που έζησε τον βομβαρδισμό της Γκερνίκα. Καλωσορίζει τους πρόσφυγες και λέει πως δεν θα ξεχάσει ποτέ. Το λέει περήφανα. Ένας ένας ανεβαίνουν οι πρόσφυγες και λένε τις ιστορίες τους. Αυτές θα τις πούμε μια άλλη φορά. Ένας νεαρός σαχράουι της χαρίζει ένα μαντήλι κι εγώ τη φαντάζομαι κοριτσάκι. Η Μπέγο μου λέει συνεχώς πως χρειάζεται να νιώθουμε αυτό που κάνουμε “la emoción” και χαμογελά».
Συζητήσεις
Στις συζητήσεις συμμετείχαν άνθρωποι από την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα και την ίδια τη χώρα των Βάσκων: προσωπικότητες, πανεπιστημιακοί, διανοούμενοι όπως ο Αρκάντι Όλιβερς και η Λέιλα Νασαγουάτι, αλλά και άνθρωποι που έχουν ήδη φιλοξενήσει πρόσφυγες στα σπίτια τους, καθώς και αγωνιστές γνωστοί σε μας όπως η Μπέγο και ο Μικέλ. Οι συζητήσεις δεν στέκονταν στην ανθρωπιστική πλευρά του ζητήματος. Έθεταν ερωτήματα και κατέθεταν εμπειρίες. «Πώς θα μετασχηματίσουμε τα αισθήματα φιλανθρωπίας σε πράξεις αντίστασης και ανυπακοής, δημιουργώντας μια νέα φιλοσοφία πολιτικής ανυπακοής;». «Πώς μπορούμε να χτίσουμε διαύλους επικοινωνίας με τους ανθρώπους που αγωνίζονται στις χώρες της Μέσης Ανατολής;». «Πώς θα συμπεριλάβουμε τους πρόσφυγες στους αγώνες μας;».
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων προβλήθηκαν τα βιντεοσκοπημένα μηνύματα αλληλεγγύης από το City Plaza και την Κίνηση «Απελάστε το Ρατσισμό», ενώ οι εικόνες των παιδιών που έμπαιναν στα σχολεία της Νίκαιας με τους εργαζόμενους του δήμου να τα κρατούν από το χέρι, έγιναν αποδεκτές με ενθουσιασμό και συγκίνηση. Χαμόγελα στην αίθουσα προκάλεσε και το δώρο του Μιχάλη Κουντούρη στη διοργάνωση, ένα αυθεντικό σκίτσο από την έκθεση Made in Europe.
Γιατί στη Χώρα των Βάσκων;
Η Χώρα των Βάσκων (Εuskal Ηerria), λόγω του ισχυρού κινήματος ανεξαρτησίας και της αντίστασης που υπήρχε ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Φρανκισμού, αλλά και λόγω της καταστολής που υπέστη το σύνολο της Αριστεράς , υπήρξε ανέκαθεν τόπος αντίστασης και ανυπακοής. Το μέρος εκείνο του κινήματος που αποφάσισε να δράσει με μαζικούς όρους, υπερασπίζοντας τόσο την ανεξαρτησία όσο και τη συνολική απελευθέρωση και κοινωνική χειραφέτηση, έχει βαθιές ρίζες στη βάσκικη κοινωνία και συσπειρώνεται κυρίως γύρω από τις πολιτικές δυνάμεις Bildu και Podemos.
Φυσικά το ίδιο το ξέσπασμα της κρίσης στο Ισπανικό Κράτος, καθώς και του κινήματος 15Μ το 2011, επηρέασαν και το κίνημα στη Χώρα των Βάσκων που συγκρότησε τις δικές του συνελεύσεις και διαδικασίες, συμμετέχοντας στον γενικότερο ξεσηκωμό. Νέοι και νέες αγωνίστριες συναντήθηκαν με τους παλαιότερους στα κινήματα πολιτικής ανυπακοής για τον φεμινισμό, την οικολογία, το ρατσισμό και τα εργασιακά δικαιώματα. Αυτό το ανθρώπινο υλικό διεκδικούσε και διεκδικεί μια ανεξαρτησία της Χώρας των Βάσκων με ριζοσπαστικά και αριστερά χαρακτηριστικά.
Μετά τη μαζική είσοδο προσφύγων στην Ελλάδα και το ξέσπασμα του πολέμου, ένας μεγάλος αριθμός Ισπανών, αλλά και Βάσκων κινητοποιήθηκε προσφέροντας εθελοντική βοήθεια. Αυτό ακριβώς το καινούριο ξέσπασμα ήταν που έδωσε την ώθηση στα κινήματα ανυπακοής να σχηματίσουν την πλατφόρμα «Ongi Etorri» και να οργανώσουν την έμπρακτη συμπαράστασή τους στους πρόσφυγες, κατορθώνοντας το σύνθημα «Ongi Etorri Errefuxiatuak» να γίνει ηγεμονικό στους κόλπους της βάσκικης κοινωνίας και να μετατραπεί σε ηγεμονική πρακτική.
Βασικό συστατικό της επιτυχίας του κινήματος είναι η πλατιά ενότητα και η μεγάλη γκάμα δράσεων, που συσπειρώνουν τον κόσμο γύρω από ένα σύνθημα, όπου τα βήματα για την υλοποίησή του είναι σε όλες και όλους γνωστά και αποφασίζονται από κοινού. Από αυτή την επιχείρηση αλληλεγγύης δεν έλειπε κανείς, αντίθετα όλοι είχαν έναν μικρό ή μεγαλύτερο ρόλο.
Επόμενος σταθμός είναι το καραβάνι στη Μελίγια που ξεκινάει το ταξίδι του σε λίγους μήνες. Το μυαλό μας και η καρδιά μας θα είναι μόνιμα στραμμένα στην κοντινή μας Χώρα των Βάσκων.
