Το Πρώτο Θέμα και η δημόσια ηθική της Αριστεράς

Στην υπόθεση της οικογένειας Σχινά, το Πρώτο Θέμα ξαναζεσταίνει τα ιδεολογικά κλισέ της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς, με τα οποία οι τελευταίες επιχείρησαν, μέχρι τα μέσα του 2000 την αποδόμηση του ΠΑΣΟΚ, και τα τελευταία αρκετά χρόνια, την ερμηνεία της κρίσης. Για τους προπαγανδιστές του χώρου αυτού, οι μεγαλύτερες εθνικές πληγές που «μας έφεραν μέχρις εδώ» από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, ήταν η αναξιοκρατία, η κομματικοποίηση του κράτους (οι «κλαδικές»), και τελικά η όχι και τόσο ακέραια ηθική της Αριστεράς.

Κάναμε πολύ κόπο ως Αριστερά για να αντιμετωπίσουμε το αφήγημα αυτό. Για να εξηγήσουμε ότι το πρόβλημα της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς ήταν κυρίως ότι έπαψαν να λυμαίνονται κατ' αποκλειστικότητα το κράτος, όπως έκαναν για δεκαετίες στα χρόνια του θεσμοποιημένου αντικομμουνισμού, ως και το '74. Για να δείξουμε ότι η εχθρότητα προς τα κόμματα ήταν η άλλη όψη της κρατολατρείας τους και του μίσους για τη δημοκρατία, κι ότι το πραγματικό πρόβλημα δεν ήταν η έλλειψη αξιοκρατίας και ισότητας ευκαιριών, ο βίος δηλαδή των insiders, αλλά πρωτίστως η ασύδοτη πολιτεία των «αξίων». Για να πούμε ότι αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο μια κοινωνία είναι η ισότητα των αποτελεσμάτων –και όχι γενικώς των ευκαιριών–, αλλιώς θα έπρεπε να δουλεύουν, να ανταμείβονται και να ζουν μόνο οι «άξιοι», δηλαδή οι ελίτ. Για να αποδείξουμε ότι ένα από αυτά που «μας έφεραν ως εδώ» δεν ήταν η «κομματικοποίηση του κράτους», αλλά το ακριβώς αντίθετο: η κρατικοποίηση των κομμάτων της Αριστεράς: το γεγονός ότι οι ιδέες, οι οικονομικοί πόροι και τα στελέχη τους εξαρτήθηκαν σε τέτοιο βαθμό από το κράτος, που αντί να το αλλάξουν «από τα μέσα», όπως διακήρυσσαν, τους ήταν αδύνατο, από ένα σημείο και μετά, ακόμα και να σκεφτούν πέρα απ' τα «εφικτά» της κρατικής διαχείρισης. Κάναμε κόπο για να αποδειχτεί ότι, σε τελική ανάλυση, αν φτάσαμε εδώ που φτάσαμε, δεν ήταν γιατί κάποιοι ανήθικοι πασόκοι ή αριστεροί «βολεύτηκαν και κονόμησαν» – που ορισμένοι και βολεύτηκαν, και κονόμησαν. Ήταν (και) γιατί κόμματα που μιλούσαν στο όνομα της Αριστεράς, στο όνομα δηλαδή συγκεκριμένων τμημάτων της κοινωνίας, στο τέλος της μέρας προτίμησαν να λειτουργούν λιγότερο ως οργανώσεις για τα συμφέροντα των τμημάτων αυτών, και περισσότερο ως κρατικά όργανα, να μιλούν δηλαδή προς την κοινωνία με όρους εθνικού (βλέπε αστικού κρατικού) συμφέροντος.

Η σύντομη ιστορία της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δείχνει ακριβώς αυτά.

• Αντί μετασχηματισμών στο κράτος, ο ΣΥΡΙΖΑ επιδίωξε τη «συνέχεια», τις γέφυρες δηλαδή με το παλιό καθεστώς, αφήνοντας άθιχτους εκπροσώπους του σε νευραλγικούς τομείς – από την Προεδρία της Δημοκρατίας, τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης και τη Γενική Γραμματεία Εσόδων, ως την ΕΡΤ, την αστυνομία και το στρατό· το επιχείρημα της κομματικοποίησης εδώ αποδεικνύεται φάρσα.

• Αντί των αναγκαίων αποστάσεων από το κράτος, ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα με ολιγάριθμο στελεχιακό δυναμικό, έδωσε στους κρατικούς μηχανισμούς σημαντικούς ανθρώπινους πόρους, που έλειψαν από το κόμμα. Τι σήμανε αυτή η αιμορραγία, το ζήσαμε το καλοκαίρι της διάσπασης: το μεγαλύτερο μέρος αυτού του δυναμικού τοποθετήθηκε ιεραρχώντας την κυβέρνηση (πολύ) πιο πάνω από το κόμμα.

• Αντί τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα να λειτουργήσει ως αντιπολίτευση στο (καπιταλιστικό, ας μην ξεχνιόμαστε) κράτος, παραμένοντας μέσο πίεσης της κοινωνίας προς την κυβέρνηση, τον περασμένο Σεπτέμβρη ο πρόεδρός του πανηγύριζε που έβαλε το εθνικό συμφέρον πάνω από το κομματικό – διαλύοντας, επί της ουσίας, τον ΣΥΡΙΖΑ.

Όλα αυτά δεν αφορούν φυσικά το Πρώτο Θέμα, ούτε, πολύ περισσότερο, τους προπαγανδιστές της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς. Γι' αυτούς, η μόνη πολιτική αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ που έχει νόημα, η μόνη δηλαδή που μπορεί να ανασυγκροτήσει το «λαό» της Δεξιάς, είναι η αντιπαράθεση στο πεδίο της προσωπικής ηθικής: σε επίπεδο δημόσιας ηθικής, σε ό,τι έχει να κάνει δηλαδή με το δημόσιο συμφέρον, το συμφέρον των εργαζομένων και των φτωχών, οι αποστάσεις με το σημερινό ΣΥΡΙΖΑ έχουν μικρύνει απελπιστικά. Όλα αυτά, όμως, αφορούν όλους εμάς. Και μας αφορούν πολύ περισσότερο από τις ηρωικές κραυγές και το ακτιφάρισμα για το αυτονόητο –πόσο φυλλάδα είναι το Πρώτο Θέμα–, που αμφιβάλλω αν πείθουν ακόμα και τους ήδη πεισμένους.