Τάξη βασιλεύει στο Κάιρο;

Σε διά­φο­ρες γει­το­νιές του Κα­ΐ­ρου έγι­ναν δε­κά­δες το­πι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις των μελών των Αδελ­φών Μου­σουλ­μά­νων που σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις συ­γκρού­στη­καν με ασφα­λί­τες και μπρά­βους του κα­θε­στώ­τος. Τη σκλη­ρό­τε­ρη κα­τα­στο­λή δέ­χτη­καν οι υπο­στη­ρι­κτές του Με­τώ­που «Δρό­μος της Επα­νά­στα­σης» που ξε­κί­νη­σαν από δύο προ­συ­γκε­ντρώ­σεις (με ελ­πι­δο­φό­ρα ση­μα­ντι­κή συμ­με­το­χή) και απο­πει­ρά­θη­καν να προ­σεγ­γί­σουν την πλα­τεία Τα­χρίρ.

Κα­τα­στο­λή

Τα τε­θω­ρα­κι­σμέ­να βγή­καν στους δρό­μους για να φυ­λά­νε τους «κα­λούς δια­δη­λω­τές» της Τα­χρίρ. Δια­δο­χι­κές προ­σπά­θειες ανα­συ­γκρό­τη­σης των μπλοκ των επα­να­στα­τών δέ­χτη­καν επι­θέ­σεις με πυρά και δα­κρυ­γό­να από την αστυ­νο­μία, οδη­γώ­ντας το Μέ­τω­πο κά­ποια στιγ­μή να ζη­τή­σει από τα μέλη και τους υπο­στη­ρι­κτές του να απο­συρ­θούν από τους δρό­μους, γιατί «η κα­τα­στο­λή είναι πολύ επι­κίν­δυ­νη και αυτή τη στιγ­μή προ­έ­χει η επι­βί­ω­ση των αγω­νι­στών που αντι­στέ­κο­νται στο κα­θε­στώς».

Ήταν ένα ακόμα σο­βα­ρό επει­σό­διο στο κα­τα­σταλ­τι­κό κύμα που ξε­κί­νη­σε ενά­ντια στη Μου­σουλ­μα­νι­κή Αδελ­φό­τη­τα και πλέον στο­χο­ποιεί κάθε φωνή αντι­πο­λί­τευ­σης στο στρα­τό. Με νο­μι­κό όπλο έναν νέο νόμο πε­ριο­ρι­σμού των δια­δη­λώ­σε­ων και με πο­λι­τι­κό όπλο μια πραγ­μα­τι­κή ιδε­ο­λο­γι­κή αντε­πα­νά­στα­ση που εξε­λίσ­σε­ται στα ΜΜΕ («οι διορ­γα­νω­τές της 25ης Γε­νά­ρης 2011 ήταν ξένοι πρά­κτο­ρες», «όποιος ασκεί κρι­τι­κή στο στρα­τό είναι το πο­λι­τι­κό σκέ­λος της ισλα­μι­κής τρο­μο­κρα­τί­ας» κλπ), έχουν στο­χο­ποι­η­θεί οι πιο αφο­σιω­μέ­νοι στην επα­νά­στα­ση αγω­νι­στές, όπως η ηγε­σία του Κι­νή­μα­τος 6ης Απρί­λη, δια­κε­κρι­μέ­νοι ακτι­βι­στές του δη­μο­κρα­τι­κού κι­νή­μα­τος, μέλη του «Επα­να­στα­τι­κού Με­τώ­που», ανά­με­σά τους και μέλη της αρι­στε­ρής επα­να­στα­τι­κής ορ­γά­νω­σης «Επα­να­στά­τες Σο­σια­λι­στές».

Μια βιο­μη­χα­νία διώ­ξε­ων ανα­κι­νεί ακόμα και πα­λιές υπο­θέ­σεις οι οποί­ες, όταν έγι­ναν, θε­ω­ρού­νταν «επα­να­στα­τι­κά νο­μι­μο­ποι­η­μέ­νες» (π.χ. η ει­σβο­λή στο κτί­ριο της λα­ο­μί­ση­της Κρα­τι­κής Ασφά­λειας, το Μάρτη του 2011), με απο­τέ­λε­σμα ασφα­λί­τες και αστυ­νο­μι­κοί να ει­σβάλ­λουν σε σπί­τια ακτι­βι­στών, να προ­σα­γά­γουν νε­α­ρούς για οποια­δή­πο­τε πο­λι­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα (π.χ. αφι­σο­κόλ­λη­ση υπέρ του «όχι» στο νέο σύ­νταγ­μα), να κα­τα­στέλ­λουν ερ­γα­τι­κές απερ­γί­ες (οι οποί­ες βα­φτί­ζο­νται συχνά «υπο­κι­νού­με­νες πο­λι­τι­κά από ισλα­μι­στές»).

Οι πο­λι­τι­κοί κρα­τού­με­νοι υπο­λο­γί­ζο­νται σε χι­λιά­δες. Και τα όρ­γα­να του μου­μπα­ρα­κι­κού κρά­τους έχουν ανα­κτή­σει την αυ­το­πε­ποί­θη­σή τους και δρουν «όπως πριν», με βα­σα­νι­στή­ρια, ξυ­λο­δαρ­μούς, σε­ξουα­λι­κές επι­θέ­σεις, απα­γω­γές. Στην ουσία το κρά­τος επι­χει­ρεί να ξα­να­χτί­σει το «τεί­χος του φόβου» το οποίο είχε γκρε­μί­σει η Επα­νά­στα­ση της 25ης Γε­νά­ρη 2011.

Πα­ράλ­λη­λα με την κα­τα­στο­λή, ο Σίσι επι­διώ­κει να δη­μιουρ­γή­σει και να συ­ντη­ρή­σει ένα λαϊκό ρεύμα υπο­στή­ρι­ξης προς το στρα­τό, αξιο­ποιώ­ντας την υστε­ρία που καλ­λιερ­γούν τα ΜΜΕ.

Η 25η Γε­νά­ρη 2014 έδει­ξε πως ο στρα­τη­γός Σίσι εξα­κο­λου­θεί να απο­λαμ­βά­νει ση­μα­ντι­κή στή­ρι­ξη, αλλά έδει­ξε επί­σης πως ο δρό­μος του δεν είναι στρω­μέ­νος με ρο­δο­πέ­τα­λα. Τα όσα έγι­ναν δεν έδω­σαν την ει­κό­να ενός έθνους «ενω­μέ­νου πίσω από την ηγε­σία του». 

Δη­μο­ψή­φι­σμα

Αντί­στοι­χη ήταν η ει­κό­να που βγήκε από το πρό­σφα­το δη­μο­ψή­φι­σμα για το νέο σύ­νταγ­μα. Είναι κοινό μυ­στι­κό στην Αί­γυ­πτο ότι ελά­χι­στοι το διά­βα­σαν και ελά­χι­στοι ψή­φι­σαν για το πε­ριε­χό­με­νό του. Το με­γά­λο πο­λι­τι­κό στοί­χη­μα ήταν η συμ­με­το­χή στην κάλπη, που είχε πάρει χα­ρα­κτή­ρα δη­μο­ψη­φί­σμα­τος εμπι­στο­σύ­νης στον ίδιο το στρα­τη­γό Σίσι και «νο­μι­μο­ποί­η­σης» των πο­λι­τι­κών της στρα­τιω­τι­κής ηγε­σί­ας.

Το «ναι» πήρε 98% των ψήφων, αλλά αυτό δεν ήταν έκ­πλη­ξη. Ήταν δε­δο­μέ­νο ότι η δυ­σφο­ρία προς το στρα­τό δεν θα εκ­φρα­ζό­ταν με το «όχι». Το απο­τέ­λε­σμα πρό­κυ­ψε είτε από συ­νει­δη­τή επι­λο­γή αρ­κε­τών πο­λι­τι­κών δυ­νά­με­ων που προ­τί­μη­σαν το μποϊ­κο­τάζ, είτε λόγω της κα­τά­στα­σης του κοι­νω­νι­κού κι­νή­μα­τος, που για να πάει στην κάλπη να δώσει τη μάχη του «όχι» θα έπρε­πε να έχει έστω το «διά­γραμ­μα» μιας εναλ­λα­κτι­κής λύσης στον οδικό χάρτη του στρα­τού. 

Η συμ­με­το­χή έφτα­σε το 37%, ένας αριθ­μός 5 μο­νά­δες ψη­λό­τε­ρος από τη συμ­με­το­χή στο συ­νταγ­μα­τι­κό δη­μο­ψή­φι­σμα του 2013 (για το σύ­νταγ­μα του Μόρσι), αλλά αρ­κε­τά χα­μη­λό­τε­ρος από τα πο­σο­στά συμ­με­το­χής στις κοι­νο­βου­λευ­τι­κές και τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές του 2011 και του 2012 (πάνω από 50%).

Η απο­τυ­χία γί­νε­ται πιο έντο­νη, αν ανα­λο­γι­στεί κα­νείς την υστε­ρι­κή εκ­στρα­τεία υπέρ της συμ­με­το­χής. Κρα­τι­κά και ιδιω­τι­κά ΜΜΕ συ­ντο­νί­στη­καν, οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες και το κρά­τος ξό­δε­ψαν εκα­τομ­μύ­ρια στην κα­μπά­νια, τόσο η χρι­στια­νι­κή εκ­κλη­σία όσο και τα ισλα­μι­κά τζα­μιά πα­ραί­νε­σαν τους πι­στούς να «κά­νουν το κα­θή­κον τους», λε­ω­φο­ρεία με­τέ­φε­ραν ψη­φο­φό­ρους, οι δρό­μοι στο­λί­στη­καν, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα κόμ­μα­τα έκα­ναν εκ­στρα­τεία υπέρ της συμ­με­το­χής και του «ναι».

Μετά απ’ όλα αυτά, το 37% απέ­χει πολύ από την «κα­θα­ρή λαϊκή εντο­λή» που προσ­δο­κού­σε ο Σίσι. Προ­φα­νώς ο αι­γυ­πτια­κός λαός δεν είναι ενα­ντί­ον του, αλλά η μα­ζι­κή αποχή έδει­ξε πως δεν έχει «στοι­χι­στεί πίσω του».

Το πιο εν­δια­φέ­ρον στοι­χείο ήταν ότι στους νέους από 18 ως 30 ετών η συμ­με­το­χή πε­ριο­ρί­στη­κε στο απί­στευ­τα χα­μη­λό 16%. Αυτό το κρί­σι­μο στοι­χείο έκανε το διά­ση­μο αντι­κα­θε­στω­τι­κό δη­μο­σιο­γρά­φο Χάνι Σου­κρά­λα να κα­τα­λή­ξει σε τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κό συ­μπέ­ρα­σμα από τους δι­θυ­ράμ­βους των ΜΜΕ, γρά­φο­ντας «Αντίο Βο­να­πάρ­τη». Ο Σου­κρά­λα πι­θα­νά υπερ­βά­λει. Ωστό­σο υπάρ­χουν τα ση­μά­δια που δεί­χνουν πως δεν μι­λά­με για «τα­φό­πλα­κα» στην επα­νά­στα­ση. 

Ο Σίσι στη­ρί­ζε­ται στην αντι-ισλα­μι­κή, «αντι-τρο­μο­κρα­τι­κή» πα­ρά­νοια, το προ­φίλ του «νέου Νάσερ» (καθώς η ροή χρη­μά­των από τη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία του δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα να δια­χει­ρί­ζε­ται τα οι­κο­νο­μι­κά προ­βλή­μα­τα και να κάνει πα­ρα­χω­ρή­σεις) και την προ­σμο­νή εκα­τομ­μυ­ρί­ων Αι­γυ­πτί­ων να «δι­καιώ­σει την επα­νά­στα­ση». Βρα­χυ­πρό­θε­σμα αυτά λει­τουρ­γούν προς όφε­λός του, αλλά ταυ­τό­χρο­να απο­τε­λούν ένα πολύ σαθρό έδα­φος για να βα­δί­σει. 

Το με­γα­λύ­τε­ρο πρό­βλη­μα για τους «από πάνω» είναι πάντα η οι­κο­νο­μία. Η υπό­σχε­ση ότι θα αυ­ξη­θεί ο κα­τώ­τα­τος μι­σθός μπο­ρεί να γυ­ρί­σει μπού­με­ρανγκ, καθώς πυ­ρο­δό­τη­σε ένα μπα­ράζ επι­θε­τι­κών ερ­γα­τι­κών κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων στις αρχές Γε­νά­ρη. Κυ­ρί­ως, όπως πα­ρα­δέ­χτη­κε μέλος της επι­χει­ρη­μα­τι­κής ελίτ της Αι­γύ­πτου, ακόμα κι αν συ­νε­χί­σει να ρέει σα­ου­δα­ρα­βι­κό χρήμα (που κι αυτό έχει όρια), «χρειά­ζο­νται επώ­δυ­νες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις για να ορ­θο­πο­δή­σει η οι­κο­νο­μία», οι οποί­ες «θα προ­κα­λέ­σουν κοι­νω­νι­κή ανα­τα­ρα­χή». 

Επι­στρο­φή στην ομα­λό­τη­τα;

Σε κάθε ανά­λο­γη στιγ­μή των επα­να­στα­τι­κών δια­δι­κα­σιών στον αρα­βι­κό κόσμο, τα αστι­κά ΜΜΕ πά­ντο­τε βιά­ζο­νται να δια­φη­μί­σουν «την επι­θυ­μία του λαού να επι­στρέ­ψει στην ομα­λό­τη­τα». Αυτή η επι­θυ­μία εμ­φα­νί­ζε­ται κατά και­ρούς (καθώς η επα­νά­στα­ση έχει προ­κα­λέ­σει «απο­διορ­γά­νω­ση», αλλά αδυ­να­τεί να πα­ρά­ξει τη δικιά της «ορ­γά­νω­ση» της κοι­νω­νί­ας) και πράγ­μα­τι είναι από τους βα­σι­κούς τρο­φο­δό­τες της αντε­πα­να­στα­τι­κής απει­λής. Αλλά τα αστι­κά ΜΜΕ «ξε­χνούν» μια άλλη πα­ρά­με­τρο: ότι η «ομα­λό­τη­τα», που πράγ­μα­τι επι­θυ­μούν οι Αι­γύ­πτιοι, πε­ρι­λαμ­βά­νει και «ψωμί, ελευ­θε­ρία και κοι­νω­νι­κή δι­καιο­σύ­νη». 

Και όσον αφορά την πρό­θε­ση και τη δυ­να­τό­τη­τά του να ικα­νο­ποι­ή­σει αυτά τα αι­τή­μα­τα, θα απο­δει­χθεί αργά ή γρή­γο­ρα ότι ο βα­σι­λιάς Σίσι είναι γυ­μνός…