Βολιβία: Από το περσινό πραξικόπημα στις εκλογές του Οκτώβρη

Η πτώση του Έβο

Έναν χρόνο πριν, οι κα­ταγ­γε­λί­ες για εκλο­γι­κές πα­ρα­τυ­πί­ες στην νίκη του Έβο Μο­ρά­λες βρή­καν «πά­τη­μα» στη συσ­σω­ρευ­μέ­νη δυ­σα­ρέ­σκεια τμή­μα­τος του πλη­θυ­σμού ενά­ντια στη δια­κυ­βέρ­νη­ση MAS και προ­κά­λε­σαν μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις που αμ­φι­σβη­τού­σαν την επα­νε­κλο­γή του. Σε αυτές τις δια­δη­λώ­σεις, έκανε τη δυ­να­μι­κή της εμ­φά­νι­ση η (πολύ καλά ορ­γα­νω­μέ­νη στη Βο­λι­βία) ακρο­δε­ξιά, διε­ξά­γο­ντας στους δρό­μους ένα βίαιο «αντι­κομ­μου­νι­στι­κό» και «αντι-ιθα­γε­νι­κό» πο­γκρόμ, στη διάρ­κεια του οποί­ου έλαμ­ψε το άστρο του δια­βό­η­του «μάτσο Κα­μά­τσο». Έπει­τα τη σκυ­τά­λη πήραν η αστυ­νο­μία και ο στρα­τός: η πρώτη προ­σχω­ρώ­ντας μα­ζι­κά στην ακρο­δε­ξιά «ανταρ­σία» και ο δεύ­τε­ρος «ζη­τώ­ντας» από τον Μο­ρά­λες να πα­ραι­τη­θεί. 

Το πρα­ξι­κό­πη­μα ολο­κλη­ρώ­θη­κε με τη συ­γκρό­τη­ση της κυ­βέρ­νη­σης Άνιεζ, μιας συμ­μο­ρί­ας φα­να­τι­κών ρα­τσι­στών. Ακο­λού­θη­σαν οι εβδο­μά­δες της ηρω­ι­κής αντί­στα­σης στο πρα­ξι­κό­πη­μα, όταν το βο­λι­βια­νό κί­νη­μα «θυ­μή­θη­κε» τις συ­γκλο­νι­στι­κές μα­χη­τι­κές του πα­ρα­δό­σεις από την άγρια πε­ρί­ο­δο 2002-05. 

Αυτή η απο­φα­σι­στι­κή σύ­γκρου­ση έληξε με έναν εύ­θρα­στο και αμ­φι­λε­γό­με­νο συμ­βι­βα­σμό. Η μα­ζι­κή μα­χη­τι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση μπλό­κα­ρε τα σχέ­δια των πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών να ολο­κλη­ρώ­σουν τη νίκη τους εξο­λο­θρεύ­ο­ντας το MAS και τους υπο­χρέ­ω­σε σε ανα­δί­πλω­ση και  διά­λο­γο μαζί του. Στο ίδιο το MAS, υπήρ­ξε δι­σταγ­μός για συ­νέ­χεια/κλι­μά­κω­ση της σύ­γκρου­σης, οπότε απο­δέ­χθη­κε τη λύση του δια­λό­γου. Οι δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής απο­σύρ­θη­καν από τους δρό­μους, οι δια­δη­λώ­σεις στα­μά­τη­σαν, η πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση Άνιεζ ανα­γνω­ρί­στη­κε ως «με­τα­βα­τι­κή» και έγινε δεκτή η επέ­κτα­ση της θη­τεί­ας της ως τον Μάη, όταν και ορί­στη­καν οι εκλο­γές (παρά την αρ­χι­κή της υπό­σχε­ση ότι ανέ­λα­βε μόνο για να ορ­γα­νώ­σει την «άμεση διε­ξα­γω­γή νέων εκλο­γών»). 

Στο δρόμο για τις κάλ­πες

Στο διά­στη­μα που ακο­λού­θη­σε, η «με­τα­βα­τι­κή» Άνιεζ αξιο­ποί­η­σε τον έλεγ­χο του κρά­τους για να επι­βά­λει τε­τε­λε­σμέ­να: αλ­λα­γές διοι­κή­σε­ων στο κρά­τος και στις ένο­πλες δυ­νά­μεις, δια­σφά­λι­ση ατι­μω­ρη­σί­ας στους κα­τα­σταλ­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς, βή­μα­τα αντι­στρο­φής της εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής Μο­ρά­λες, «δου­λειές» με επι­χει­ρη­μα­τί­ες κ.ο.κ.

Εν τω με­τα­ξύ, στο MAS εκ­δη­λώ­θη­κε μια αντι­πα­ρά­θε­ση γύρω από τις κομ­μα­τι­κές υπο­ψη­φιό­τη­τες στην κάλπη. Η από­φα­ση των κοι­νω­νι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων βάσης ήταν ένα ιθα­γε­νι­κό δί­δυ­μο: ο Ντα­βίντ Τσο­κε­χουάν­κα ως πρό­ε­δρος (πρώην υπ. Εξω­τε­ρι­κών και γ.γ. της ALBA, με πα­ρελ­θόν στα κι­νή­μα­τα) και ο Αντρό­νι­κο Ρο­ντρί­γκεζ ως αντι­πρό­ε­δρος (νεαρό στέ­λε­χος των «κο­κα­λέ­ρος» που έπαι­ξε πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο στην αντί­στα­ση στο πρα­ξι­κό­πη­μα και έκανε λόγο για «ανά­γκη αυ­το­κρι­τι­κής» στο MAS). Αυτή η από­φα­ση ανα­τρά­πη­κε από την εξό­ρι­στη ηγε­σία στο Μπου­έ­νος Άιρες, με τον Μο­ρά­λες να προ­τεί­νει ως αντι­πρό­ε­δρο τον Τσο­κε­χουάν­κα, επι­φυ­λάσ­σο­ντας τη θέση του προ­έ­δρου στον Λουίς Αλ­μπέρ­το Άρτσε Κα­τα­κό­ρα (σπου­δαγ­μέ­νος στο εξω­τε­ρι­κό, υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών από το 2006 και γνω­στός ως εκ­πρό­σω­πος της «πραγ­μα­τι­στι­κής» πτέ­ρυ­γας του MAS). Η επι­λο­γή Κα­τα­κό­ρα επι­κρί­θη­κε από τις ορ­γα­νώ­σεις βάσης, αλλά η επι­βο­λή της από τον Μο­ρά­λες έγινε δεκτή «στο όνομα της ενό­τη­τας». 

Η παν­δη­μία ως ευ­και­ρία 

Το ξέ­σπα­σμα της παν­δη­μί­ας την άνοι­ξη οδή­γη­σε στην συ­ναι­νε­τι­κή από­φα­ση για ανα­βο­λή των εκλο­γών. Το ελεγ­χό­με­νο από την πλειο­ψη­φία του MAS κοι­νο­βού­λιο ζή­τη­σε αυτές να γί­νουν «μέσα στους επό­με­νους 3 μήνες». Η Άνιεζ αγνό­η­σε αυτήν την από­φα­ση, ορί­ζο­ντας τις εκλο­γές για το Σε­πτέμ­βρη. Στη διάρ­κεια του κα­λο­και­ριού, πάνω σε μια «πρό­βλε­ψη» για κο­ρύ­φω­ση της διά­δο­σης του ιού, οι εκλο­γές με­τα­φέρ­θη­καν και πάλι για τις 20 Οκτώ­βρη. Η κα­χυ­πο­ψία απέ­να­ντι στην Άνιεζ είναι απο­λύ­τως δι­καιο­λο­γη­μέ­νη. Η επι­βο­λή lockdown υπήρ­ξε δρα­κό­ντεια (έξο­δος από το σπίτι μια φορά τη βδο­μά­δα) και συ­νο­δεύ­τη­κε από μια ποι­νι­κο­ποί­η­ση της «πα­ρα­πλη­ρο­φό­ρη­σης» που θε­ω­ρή­θη­κε στο­χο­ποί­η­ση κάθε αντι­κυ­βερ­νη­τι­κής φωνής. Η προ­ώ­θη­ση διώ­ξε­ων ενα­ντί­ον του Μο­ρά­λες και στε­λε­χών του MAS, καθώς και η δια­χεί­ρι­ση των κρα­τι­κών πόρων για τις συ­νέ­πειες του lockdown δη­μιούρ­γη­σαν στην Άνιεζ τον πει­ρα­σμό να πα­ρα­τεί­νει διαρ­κώς τη θη­τεία της και να ανα­βά­λει την εκλο­γι­κή ανα­μέ­τρη­ση -κα­θώς το MAS, παρά την κρίση του, πα­ρα­μέ­νει το πιο μα­ζι­κό κι ορ­γα­νω­μέ­νο κόμμα στη Βο­λι­βία. Η Διε­θνής Αμνη­στία και το Πα­ρα­τη­ρη­τή­ριο Αν­θρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των έχουν κάνει μια σειρά κα­ταγ­γε­λιών για τα «πο­λι­τι­κά κί­νη­τρα» των δι­κα­στι­κών διώ­ξε­ων κατά στε­λε­χών του MAS. 

Επι­πλέ­ον, η κυ­βέρ­νη­ση Άνιεζ δεν χάνει χρόνο όσο πα­ρα­τεί­νε­ται η θη­τεία της. Στα τέλη του κα­λο­και­ριού, ανα­κοι­νώ­θη­κε η στρο­φή της Βο­λι­βί­ας σε πο­λι­τι­κή «πο­λέ­μου κατά των ναρ­κω­τι­κών» («Βο­λι­βία Ελεύ­θε­ρη από Ναρ­κω­τι­κά»), που στρέ­φε­ται στην οι­κο­νο­μι­κή εξό­ντω­ση ή και την ανοι­χτή κα­τα­στο­λή των «κο­κα­λέ­ρος» καλ­λιερ­γη­τών, που κα­τη­γο­ρού­νται συλ­λή­βδην ως «ναρ­κο-τρο­μο­κρά­τες». Εγκα­τα­λεί­πε­ται βίαια η πο­λι­τι­κή Μο­ρά­λες («Κοι­νο­τι­κός Έλεγ­χος της Κόκας») η οποία έδινε έμ­φα­ση στη στή­ρι­ξη και τον απο­φα­σι­στι­κό ρόλο των κοι­νο­τή­των, την εν­θάρ­ρυν­ση της αβλα­βούς καλ­λιέρ­γειας και χρή­σης της κόκας, την απο­σύν­δε­ση με το διε­θνές εμπό­ριο, που είχε χαι­ρε­τι­στεί στο πα­ρελ­θόν ως «βέλ­τι­στη πρα­κτι­κή» από διε­θνείς θε­σμι­κούς φο­ρείς και ΜΜΕ. 

Μια νέα σύ­γκρου­ση

Είναι όλοι αυτοί οι λόγοι, που πυ­ρο­δό­τη­σαν μια νέα αντι­πα­ρά­θε­ση στο δρόμο στη διάρ­κεια του Αυ­γού­στου. Η ανα­κοί­νω­ση της νέας ανα­βο­λής των εκλο­γών (η Άνιεζ θα συ­μπλη­ρώ­σει «αι­σί­ως» έναν χρόνο θη­τεί­ας αντί για λίγες εβδο­μά­δες) πυ­ρο­δό­τη­σε με­γά­λες δια­δη­λώ­σεις που συ­νο­δεύ­τη­καν από απο­κλει­σμούς με­γά­λων δρό­μων. Με τη συμ­με­το­χή ιθα­γε­νι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων και της ερ­γα­τι­κής συ­νο­μο­σπον­δί­ας COB, δε­κά­δες δρό­μοι απο­κλεί­στη­καν για 2 εβδο­μά­δες. Αξί­ζει να ανα­φερ­θεί ότι στην κι­νη­το­ποί­η­ση «ενο­ποι­ή­θη­καν» ιθα­γε­νι­κές ορ­γα­νώ­σεις που πρό­σκει­νται στο MAS μαζί με άλλες που είναι επι­κρι­τι­κές απέ­να­ντί του, ενώ και η COB που έπαι­ξε κε­ντρι­κό ρόλο στο κά­λε­σμα κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων έχει πάρει ανοι­χτά απο­στά­σεις από τον Μο­ρά­λες τα τε­λευ­ταία χρό­νια. Αξί­ζει επί­σης να ση­μειω­θεί ότι πλάι στο αί­τη­μα για μη-ανα­βο­λή των εκλο­γών, εμ­φα­νί­στη­κε και το αί­τη­μα για άμεση πα­ραί­τη­ση της Άνιεζ. 

Η κυ­βέρ­νη­ση φο­βή­θη­κε τη με­τω­πι­κή σύ­γκρου­ση και δεν ει­σά­κου­σε τις φωνές των «σκλη­ρών» για κα­τα­στο­λή των δια­δη­λώ­σε­ων, αλλά σε αρ­κε­τές πε­ρι­πτώ­σεις ανέ­λα­βαν πρω­το­βου­λία οι ακρο­δε­ξιές συμ­μο­ρί­ες, με απο­τέ­λε­σμα συ­γκρού­σεις σε κά­ποια μπλό­κα. Η από­φα­ση του Εκλο­γι­κού Δι­κα­στη­ρί­ου για διε­ξα­γω­γή των εκλο­γών στις 18 Οκτώ­βρη οδή­γη­σε σε άδοξο τερ­μα­τι­σμό των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων. Άλλοι εκτί­μη­σαν ότι ητ­τή­θη­κε η προ­σπά­θεια μετά την ορι­στι­κή γνω­μο­δό­τη­ση, ενώ άλλοι ικα­νο­ποι­ή­θη­καν από τη δέ­σμευ­ση ότι «είναι ορι­στι­κό ότι τότε θα γί­νουν όντως». Είχε με­σο­λα­βή­σει βέ­βαια και η έκ­κλη­ση Μο­ρά­λες για τερ­μα­τι­σμό των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων, επι­κα­λού­με­νος το φά­ντα­σμα «προ­βο­κά­τσιας που θα μας σύρει σε νέο κύκλο βίας» και ζη­τώ­ντας όλη η ενέρ­γεια να κα­τευ­θυν­θεί στην επί­τευ­ξη «εκλο­γι­κής πλειο­ψη­φί­ας». 

Η Άνιεζ δεν έχασε άλλη μια ευ­και­ρία να επι­τε­θεί. Απο­δί­δει -πα­ντε­λώς αστή­ρι­κτα- στα μπλό­κα την έλ­λει­ψη ανα­πνευ­στή­ρων σε κά­ποια νο­σο­κο­μεία και απει­λεί να πα­ρα­πέμ­ψει στη Χάγη στε­λέ­χη των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων (και τον Μο­ρά­λες) για… «εγκλή­μα­τα κατά της αν­θρω­πό­τη­τας»!

Στην τε­λι­κή ευ­θεία 

Σε όλες τις δη­μο­σκο­πή­σεις, ο Άρτσε Κα­τα­κό­ρα προη­γεί­ται, με τον Κάρ­λος Μέσα (ο ητ­τη­μέ­νος του πε­ρα­σμέ­νου Οκτώ­βρη, που κά­λε­σε στις δια­δη­λώ­σεις αλλά δια­φο­ρο­ποι­ή­θη­κε -δια­κρι­τι­κά- από τις αγριό­τη­τες κατά τη διάρ­κεια του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος και θε­ω­ρεί­ται η «με­τριο­πα­θής κε­ντρο­δε­ξιά») στη δεύ­τε­ρη θέση. Η Άνιεζ αντα­γω­νι­ζό­ταν τον Κα­μά­τσο για την τρίτη θέση και την «εξαρ­γύ­ρω­ση» του ρόλου που έπαι­ξε ο κα­θέ­νας (η μεν στο κρά­τος και ο δε στο δρόμο) κατά τη διάρ­κεια του «αντι-ιθα­γε­νι­κού αγώνα». Άλλοι υπο­ψή­φιοι (ο «κε­ντρώ­ος» Κι­ρό­γα, ο ευαγ­γε­λι­στής δε­ξιός Τσι Χιουν Τσουνγκ) συ­γκε­ντρώ­νουν μικρά πο­σο­στά, αλλά συμ­βά­λουν στον κα­τα­κερ­μα­τι­σμό των αντι­πά­λων του MAS. 

Ο στό­χος του MAS είναι η δια­τή­ρη­ση της πλειο­ψη­φί­ας στη Βουλή και η νίκη στις προ­ε­δρι­κές από τον πρώτο γύρο (πάνω από 40% και του­λά­χι­στον 10 μο­νά­δες δια­φο­ρά από τον δεύ­τε­ρο). Το γε­γο­νός ότι αυτό το σε­νά­ριο συ­γκέ­ντρω­νε πι­θα­νό­τη­τες (λόγω του κα­τα­κερ­μα­τι­σμού της Δε­ξιάς) οδή­γη­σε την Άνιεζ να απο­συρ­θεί τε­λι­κά από την κούρ­σα στην τε­λι­κή ευ­θεία, ζη­τώ­ντας «ενο­ποί­η­ση της αντι-MAS ψήφου», αλλά χωρίς να διευ­κρι­νί­σει αν πρι­μο­δο­τεί τον Μέσα (για να ψα­λι­δί­σει τη δια­φο­ρά από τον Άρτσε) ή τον Κα­μάρ­γκο (για να ανα­δει­χθεί αυτός βα­σι­κός αντί­πα­λος του Άρτσε σε πι­θα­νό δεύ­τε­ρο γύρο). Όλα τα σε­νά­ρια για τις 18 Οκτώ­βρη είναι ανοι­χτά, χωρίς να απο­κλεί­ε­ται η ίδια η εκλο­γι­κή μάχη να απο­τε­λέ­σει το πρε­λού­διο μιας νέας απο­φα­σι­στι­κής σύ­γκρου­σης (αμ­φι­σβή­τη­ση του απο­τε­λέ­σμα­τος, κι­νη­το­ποί­η­ση στο δρόμο ή των κρα­τι­κών μη­χα­νι­σμών κ.ο.κ.)… 

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά