Πολιτική έκρηξη διαρκείας στο Χονγκ Κονγκ

Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βγει στους δρόμους, απεργούν και συγκρούονται βίαια με την αστυνομία. Συμμετέχουν εργάτες, εκπαιδευτικοί, δικηγόροι, υπάλληλοι ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, φοιτητές, μαθητές, μέχρι και πιλότοι της τοπικής αεροπορικής εταιρίας.

Αυτό που πυροδότησε τις κινητοποιήσεις ήταν ένας νόμος που αποφάσισε να θέσει σε ισχύ η εγκάθετη, από το Πεκίνο, κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ. Ο νόμος προβλέπει την έκδοση ανθρώπων στην Κίνα, προκειμένου να δικαστούν εκεί για πράξεις που στο Χονγκ Κονγκ είναι απολύτως νόμιμες. Είναι σαφές ότι στόχος είναι οι πολιτικοί ακτιβιστές, οι συνδικαλιστές, οι φοιτητές, όσοι και όσες μπορούν να δρουν ελεύθερα στο Χονγκ Κονγκ, αλλά που η δράση τους είναι απαγορευμένη στην Κίνα.

Αυτονομία

Η πόλη-κράτος του Χονγκ Κονγκ βρίσκεται σε ειδικό καθεστώς από το 1997, όταν επιστράφηκε από τη Βρετανία στην Κίνα. Τότε είχε συμφωνηθεί η ενσωμάτωσή του να μη γίνει άμεσα, αλλά το 2047. Μέχρι τότε, είχε συμφωνηθεί, ότι το Χονγκ Κονγκ θα απολάμβανε ένα σημαντικό βαθμό πολιτικής αυτονομίας. Έτσι ακόμη και σήμερα είναι «Ειδική Διοικητική Περιοχή» της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, που σημαίνει ότι διαθέτει ένα δικό της μίνι-Σύνταγμα, τον Βασικό Νόμο, ο οποίος προβλέπει ελευθερία λόγου και συνάθροισης, τη μη εφαρμογή των κινεζικών νόμων, καθώς και την εκλογή κάποιων αντιπροσώπων στο νομοθετικό σώμα.

Το Χονγκ Κονγκ δεν είναι δημοκρατία, ωστόσο. Ο εκάστοτε κυβερνήτης διορίζεται από το Πεκίνο, άρα είναι υπόλογος στην κινεζική κυβέρνηση. Το Νομοθετικό Συμβούλιο έχει λίγα εκλεγμένα μέλη. Τα περισσότερα μέλη του απαρτίζονται από ανθρώπους συμφερόντων, όπως εταιρίες ακινήτων και μεγάλες λογιστικές εταιρίες, τους οποίους φυσικά δεν εκλέγει κανείς. Η πόλη μοιάζει πιο πολύ με μεσαιωνική «δημοκρατία» της Ιταλίας, παρά με τις δημοκρατίες που ξέρουμε εμείς σήμερα.

Οι πραγματικές κοινωνικές αιτίες της έκρηξης είναι βέβαια άλλες –και κύρια η τεράστια ανισοκατανομή πλούτου, καθώς οι δρόμοι της πόλης είναι ταυτόχρονα γεμάτοι από Λαμποργκίνι και Ρολς Ρόις, αλλά και από ηλικιωμένους που ψάχνουν με καροτσάκια τα προς το ζην. 

Η σχετικά πρόσφατα, ορισμένη από το Πεκίνο, κυβερνήτης Κάρι Λαμ ήταν αυτή που πυροδότησε το κίνημα αντίστασης, με την πρόθεσή της να επιβάλει το νόμο περί έκδοσης ανθρώπων στην Κίνα, πράγμα που ουσιαστικά ανατρέπει τον Βασικό Νόμο. Το πρώτο κύμα κινητοποιήσεων ήρθε τον Ιούνιο. Τότε έγινε και η πρώτη απόπειρα γενικής απεργίας. Η κυβερνήτης υποχώρησε σχετικά γρήγορα, λέγοντας ότι ο νόμος περί έκδοσης ήταν νεκρός. Ωστόσο ήταν αργά. Τώρα πια οι διαδηλωτές έχουν αρχίσει να απαιτούν κι άλλα πράγματα, όπως την απελευθέρωση όλων των συλληφθέντων, εκτενή έρευνα γύρω από τις ευθύνες της αστυνομίας στις συγκρούσεις και στους τραυματισμούς διαδηλωτών, αλλά και την παραίτηση της ίδιας της Λαμ.

Τα κύματα

Το δεύτερο κύμα διαδηλώσεων ήρθε τον Ιούλη, όταν οι διαδηλωτές έφτασαν να πολιορκούν το κοινοβούλιο και οι ριζοσπαστική νεολαία να μπαίνει μέσα σε αυτό. Παρά τη ριζοσπαστικότητα της ενέργειας δεν υπήρξαν τραυματισμοί, καθώς η αστυνομία αποφάσισε να εκκενώσει το κτίριο. Αλλά αμέσως μετά άρχισε η οργανωμένη αντίδραση του καθεστώτος: Η αστυνομία σε συνεργασία με την οργανωμένη Μαφία της περιοχής Γιουέν Λονγκ (δίπλα στα σύνορα με την Κίνα) άρχισαν τραμπούκικες επιθέσεις αδιακρίτως εναντίον πολιτών στον τοπικό σιδηροδρομικό σταθμό, με προφανή σκοπό την τρομοκράτηση του πληθυσμού. Αυτό οδήγησε όμως σε ακόμη μεγαλύτερη αγανάκτηση και κινητοποιήσεις σε δεκάδες περιοχές της πόλης.

Η κορύφωση του δεύτερου κύματος ήταν η 27η Ιουλίου, όταν, παρά την πρωτοφανή απαγόρευση της αστυνομίας, πραγματοποιήθηκε μια μεγαλειώδης διαδήλωση δύο εκατομμυρίων (συμμετείχε δηλ. πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού). Ήταν η πρώτη φορά από τότε που άρχισαν οι διαδηλώσεις που η πολιτική ανυπακοή επεκτάθηκε σε τόσο μαζικό επίπεδο.

Έτσι φτάσαμε στον Αύγουστο. Στις 5 του μήνα έγινε ξανά απεργία, αυτή τη φορά με μεγάλη επιτυχία –βάζοντας έτσι στο προσκήνιο το οργανωμένο εργατικό κίνημα. Στην απεργία πρωτοστάτησαν οι εργαζόμενοι στο αεροδρόμιο και τις αερομεταφορές. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κινεζικές αρχές, δηλ. το Κομουνιστικό Κόμμα, απαίτησε από την εταιρία Cathay Pacific λίστα με τα ονόματα των υπαλλήλων της που απέργησαν. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ένωση Ιπτάμενων Συνοδών και Φροντιστών της Cathay Pacific είναι το πιο οργανωμένο και το πιο ανεξάρτητο από το καθεστώς σωματείο στο Χονγκ Κονγκ (τραγελαφικό ένα Κομουνιστικό Κόμμα να ζητάει φακέλωμα για εργαζόμενους που απέργησαν). Υπολογίζεται ότι στην απεργία συμμετείχαν 400.000 άνθρωποι. Μετά την απεργία το κλίμα ήταν τέτοιο, ώστε πραγματοποιούνταν «πορείες νίκης» κάθε δυο-τρεις ημέρες.

Στις 12 Αυγούστου έγιναν καταλήψεις του αεροδρομίου από τεράστιες μάζες ανθρώπων. Το Πεκίνο απάντησε στέλνοντας στα σύνορα 10.000 βαριά οπλισμένους αστυνομικούς, την ίδια στιγμή που στην πόλη σταθμεύει ήδη δύναμη άλλων 8.000 Κινέζων στρατιωτών.

Σύνθεση

Όπως λέει ο Αού Λόονγκ Γιου, σοσιαλιστής που ζει στο Χονγκ Κονγκ, όσον αφορά το ίδιο το κίνημα, είναι χαρακτηριστικό ότι τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης δεν έχουν παίξει κανέναν ηγετικό ρόλο, παρά μόνον παρέχουν υλική υποστήριξη και δικηγορική βοήθεια και συμμετέχουν σε ένα ενωμένο πολιτικό μέτωπο, μαζί με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Καρδιά του κινήματος, λέει ο Γιου, είναι μερικές χιλιάδες νέων ανθρώπων, κύρια φοιτητών, που είναι έτοιμοι να συγκρουστούν –και συγκρούονται– με την αστυνομία, αναπτύσσοντας τεχνικές με ιδιαίτερη επινοητικότητα. Αλλά υπάρχουν και πολύ περισσότερες χιλιάδες που, ενώ δεν είναι έτοιμοι να βρεθούν στην πρώτη γραμμή, είναι διαθέσιμοι στο να βοηθήσουν και να στηρίξουν τους πρώτους. Αυτοί είναι εξάλλου που παρέχουν στους πρώτους κράνη, ασπίδες, νερό κλπ. κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων. Οι ιδέες όλων αυτών έχουν αντιφατικά στοιχεία και οι περισσότεροι νεολαίοι δεν έχουν πολιτικές εντάξεις. Κάποιοι π.χ. μπορεί να έχουν ξενοφοβικές απόψεις για τους Κινέζους της ενδοχώρας, ενώ κάποιοι άλλοι μπορεί να θεωρούν πολύ σημαντική τη συμμαχία με τον κινεζικό λαό. Παρά τις χαοτικές ιδέες, το πιο σημαντικό και ελπιδοφόρο είναι ότι όλοι αυτοί μιλούν για την επανάσταση πλέον, «ενώ η γενιά η δική μου», λέει ο Γιου, «φοβόταν την επανάσταση». 

Τα δυτικά ΜΜΕ προβάλλουν τους ξενόφοβους τοπικιστές του Κινήματος Ομπρέλα του 2014, τονίζει ο Γιου. Ωστόσο οι οργανώσεις τους είναι ελάχιστες πλέον και δεν παίζουν κανέναν ουσιαστικό ρόλο. Αλλά, συμπληρώνει ο Γιου, οι πολιτικές τους ιδέες είναι ακόμη επικίνδυνες, επειδή η κοινωνία του Χονγκ Κονγκ ήταν πάντα δεξιά και οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να «καταπιούν» την ιδέα ότι για όλα φταίνε οι Κινέζοι της ενδοχώρας και ότι πρέπει να απελαθούν.

Ο Γιου δίνει μεγάλη σημασία στο οργανωμένο εργατικό κίνημα. Τα συνδικάτα δεν είναι πολύ μεγάλα στο Χονγκ Κονγκ, λέει, τονίζοντας πως δεν οργανώνουν φυσικά πολιτικές απεργίες. Παρ’ όλα αυτά η απεργία στις 5 Αυγούστου πέτυχε και τώρα υπάρχει συζήτηση για διοργάνωση νέας πολιτικής απεργίας τον Σεπτέμβριο.

Τέλος, ο Γιου απορρίπτει τη λεγόμενη ξένη παρέμβαση. Είναι παράλογο να ελέγχονται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ οι δύο εκατομμύρια διαδηλωτές που βρίσκονται στους δρόμους και συγκρούονται με τους αστυνομικούς, αποκαλώντας τους γουρούνια. Η τεράστια πολιτικοποίηση που βιώνουμε σήμερα στο Χονγκ Κονγκ δεν οφείλεται σε κάποια ξένη παρέμβαση: είναι το Κομουνιστικό Κόμμα της Κίνας που τη δημιούργησε, άθελά του βέβαια, τονίζει ο Γιου.

Προοπτικές

Μέχρι στιγμής, όμως, η τοπική κυβέρνηση δεν έχει κάνει καμία παραχώρηση σε καμία από αυτές τις απαιτήσεις. Παρότι η Λαμ λέει ότι το αρχικό νομοσχέδιο είναι «νεκρό», αρνείται ακόμη τυπικά να το αποσύρει. Και είναι πολύ δύσκολο να δει κανείς πώς το Πεκίνο, το οποίο έχει τον τελικό λόγο, θα επιτρέψει στην όποια Λαμ να κάνει ένα βήμα προς τα πίσω. Το να δεχτούν οποιοδήποτε από τα αιτήματα θα σήμαινε ότι θα άνοιγε ο ασκός του Αιόλου, ώστε μια σειρά καταπιεσμένοι στην υπόλοιπη Κίνα (είτε εργάτες είτε εθνικές μειονότητες) να διεκδικήσουν τα ίδια και –το χειρότερο– με τον ίδιο τρόπο.

Βέβαια η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ έδωσε ένα τυράκι για να εκτονώσει το κίνημα: Στα τέλη Αυγούστου ανακοίνωσε φορολογικές ελαφρύνσεις και επιδοτήσεις ύψους 19,1 δισεκατομμύρια HK (περίπου 4 δισ. ευρώ). Σχεδόν κανείς δεν βλέπει σε αυτά τα βήματα κάτι άλλο εκτός από μια αξιολύπητη προσπάθεια δωροδοκίας των ανθρώπων, ώστε να επιστρέψουν στην παθητικότητα. 

Το μεγάλο πρόβλημα για το κίνημα, εκτός από την έλλειψη ηγεσίας, παραμένει η έλλειψη δεσμών και υποστήριξης από την κινέζικη ενδοχώρα. Ωστόσο υπάρχουν μερικές φωνές που ζητούν την οικοδόμηση δεσμών μεταξύ του αγώνα στο Χονγκ Κονγκ και εκείνων της ηπειρωτικής χώρας. Ο πιο γνωστός είναι ο Λέουνγκ Κουόκ-χανγκ, ή αλλιώς «Μακρυμάλλης», ένας πρώην τροτσκιστής και εκλεγμένος αντιπρόσωπος στο Νομοθετικό Συμβούλιο, του οποίου όμως η εκλογή κρίθηκε «παράνομη» έπειτα από παρέμβαση του Πεκίνου. Ο ίδιος και οι άλλοι αγωνιστές που συμμερίζονται την άποψή του, έχουν εδώ και καιρό υποστηρίξει ότι, χωρίς χερσαία στήριξη, το Χονγκ Κονγκ θα είναι πάντοτε υπό πίεση από το Πεκίνο. Το αίτημα για εκδημοκρατισμό μπορεί να βρει απήχηση ανάμεσα στους εργάτες και τους αγρότες, που υποφέρουν πολύ περισσότερο από την κυριαρχία του Πεκίνου απ’ ό,τι οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ. 

Ακόμη αυτές οι φωνές είναι πολύ μειοψηφικές. Αλλά, αν το κίνημα προχωρήσει σε ανώτερο επίπεδο το επόμενο διάστημα, είναι πολύ πιθανό οι φωνές αυτές να πολλαπλασιαστούν.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά