Το προσφυγικό ζήτημα αποτελεί μια ανοιχτή πληγή. Η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε μια αποθήκη ψυχών και τα κέντρα κράτησης μοιάζουν με σύγχρονα κολαστήρια. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις από κοινού με την ΕΕ προσπαθούν να περιορίσουν τις προσφυγικές ροές με κάθε τρόπο, ακόμη κι αν αυτός συνεπάγεται το μη σεβασμό στοιχειωδών δικαιωμάτων, τις βίαιες απωθήσεις ή ακόμη και το θάνατο.
Διαρκείς τραγωδίες
Πλέον οι θάνατοι από πνιγμούς, κρυοπαγήματα, πυρκαγιές και μολύνσεις δεν προκαλούν εντύπωση. Και αυτό αναμφισβήτητα πρέπει να μας προβληματίσει όλους. Οι πρόσφυγες είναι εγκαταλειμμένοι σε υπεράριθμα κέντρα κράτησης και δομές ανίκανες να τους φιλοξενήσουν αξιοπρεπώς. Πριν μερικές ημέρες λόγω πυρκαγιάς, που ξέσπασε σε κοντέινερ στη Μόρια, απανθρακώθηκαν μια γυναίκα και ένα παιδί. Η είδηση από μόνη της είναι ανατριχιαστική. Όμως δεν παρουσιάστηκε ακριβώς έτσι. Τα περισσότερα μέσα μιλούσαν για «εξέγερση των φιλοξενούμενων», για «επεισόδια μεταναστών» και για «ζημιές σε περιουσίες». Ο θάνατος της γυναίκας και του παιδιού ήταν η σπόντα, η παράπλευρη απώλεια των εξεγερμένων.
Μόνο που η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Τα απανθρακωμένα πτώματα ήταν το αποτέλεσμα της απελπιστικής κατάστασης που επικρατεί στη Μόρια. Κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, πάρα πολλοί άνθρωποι στερούνται βασικών τους δικαιωμάτων στο όνομα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και του δόγματος «νόμος και τάξη». Μόλις λίγες ημέρες πριν, πάλι στη Μόρια, ένα πεντάχρονο παιδάκι από το Αφγανιστάν πατήθηκε από ένα φορτηγό, την ώρα που έπαιζε με ένα χαρτόκουτο. Αντιλαμβάνεται, λοιπόν, και ο πιο δύσπιστος ότι οι συνθήκες κράτησης στη Λέσβο, όπως και αλλού, είναι τραγικές και τρισάθλιες. Μερικές ημέρες πριν, άλλοι επτά άνθρωποι πνίγηκαν ανοιχτά των Οινουσσών, όταν ανατράπηκε η βάρκα τους. Ο τραγικός απολογισμός των πνιγμένων ήταν δύο γυναίκες, ένα βρέφος και τέσσερα παιδιά.
Και μπροστά σε αυτή την άκρως προβληματική κατάσταση η κυβέρνηση συνεχίζει να στοχοποιεί τα θύματα, που έχουν ρισκάρει τα πάντα για να προσεγγίσουν την «πολιτισμένη Ευρώπη». Τα μέτρα του Υπουργικού Συμβουλίου για το προσφυγικό ζήτημα είναι προκλητικά όχι μόνο λόγω του ίδιου του περιεχομένου τους, αλλά και της χρονικής στιγμής κατά την οποία λαμβάνονται, ελάχιστες μέρες μετά από αυτές τις τραγωδίες. Η πολιτική της ΝΔ συνοψίζεται στο επικίνδυνο τρίπτυχο αποτροπή-καταστολή-απέλαση, θυμίζοντας πολιτικές ακροδεξιών κυβερνήσεων.
Η αντιπροσφυγική επίθεση της ΝΔ
Στην πρεμιέρα της «Ώρας του Πρωθυπουργού» στη βουλή, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετονόμασε το προσφυγικό ζήτημα σε «μεταναστευτικό». Δεν πρόκειται, όμως, απλώς για ένα παιχνίδι λέξεων, αλλά για επαναπροσδιορισμό του προβλήματος σε νέα βάση, που θα αποτυπωθεί και σε πιο οξυμένες πολιτικές.
Χρησιμοποιώντας ψευδή στοιχεία, ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι συγκριτικά με το 2015 οι άνθρωποι που περνούν τα σύνορα, στην πλειοψηφία τους δεν είναι πρόσφυγες, αλλά οικονομικοί μετανάστες, γεγονός που διαψεύδουν τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ τα οποία κάνουν λόγο για προσφυγικές ροές σε υψηλότατα ποσοστά. Η πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση ξαναβαφτίζει το πρόβλημα για να επαναπροσδιορίσει τις πολιτικές της σε ακόμη πιο σκληρή και ρατσιστική βάση.
Συγκεκριμένα έγινε λόγος για ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων, δημιουργία κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων, δέκα χιλιάδες απελάσεις μέχρι το τέλος του 2020 και αυξημένη αυστηρότητα του πλαισίου αίτησης και χορήγησης ασύλου. Μιλάμε για τον ορισμό της αντιπροσφυγικής πολιτικής. Ήδη τις τελευταίες εβδομάδες έχουν αυξηθεί κατά δεκάδες οι παραθαλάσσιες περιπολίες στο Αιγαίο, ενώ κανείς δεν φαίνεται να αμφισβητεί το ρόλο της Frontex και του NATO στην περιοχή. Την ίδια στιγμή μπαίνουν σε εφαρμογή τα σχέδια για εγκλεισμό σε προαναχωρησιακά κέντρα όσων «δεν δικαιούνται άσυλο ή απορρίφθηκε η αίτησή τους».
Ο Μητσοτάκης, με απελάσεις, βία και καταστολή, ισχυρίζεται ότι θα αποσυμφορήσει τα νησιά και παράλληλα πετάει το τυράκι της «διεθνοποίησης» του ζητήματος, χωρίς όμως να προσδιορίζει πώς, καθώς φαίνεται να αποδέχεται πλήρως τη συμφωνία ΕΕ-Ελλάδας-Τουρκίας που συνυπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Όχι στην Ευρώπη Φρούριο
Στην πρόσφατη συνάντηση με τον Γερμανό Υπουργό Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ στο μέγαρο Μαξίμου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε χαρακτηριστικά ότι «δεν μπορούμε να δεχτούμε να συνεχίζονται οι ροές και να μην κάνουμε τίποτα. Πρέπει να βρούμε τρόπο να σταματήσουμε τις ροές», διαμηνύοντας ουσιαστικά ότι η Ελλάδα αναμένεται να σκληρύνει ακόμη περισσότερο τη στάση της και να εντείνει τις επαναπροωθήσεις. Μερικές ημέρες πριν, ο Χορστ Ζεεχόφερ συναντήθηκε στην Τουρκία με τον Έλληνα επίτροπο Μεταναστευτικής Πολιτικής Δημήτρη Αβραμόπουλο, με τον Τούρκο Υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού και τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Όλοι τους συμφώνησαν με την ανάγκη ενδυνάμωσης της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας την οποία υπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ο Ζεεχόφερ με ένα ξενοφοβικό κρεσέντο τόνισε ότι «Αν δεν βοηθήσουμε, το λέω στον γερμανικό λαό, αυτοί οι άνθρωποι αργά ή γρήγορα θα βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη και κυρίως στην Γερμανία», αναφερόμενος προφανώς στους πρόσφυγες, ενώ παράλληλα τάχθηκε υπέρ των σκληρών πολιτικών αποτροπής, δηλώνοντας ότι «μια λειτουργική διαδικασία επιστροφής στην Τουρκία αποθαρρύνει άλλους πρόσφυγες να πάρουν αυτόν το δρόμο».
Όλα δείχνουν ότι διαμορφώνεται μια ακόμη πιο ζοφερή πραγματικότητα για τους πρόσφυγες. Στις πρόσφατες συναντήσεις η κυβέρνηση της ΝΔ ζήτησε να μην ισχύει, πλέον, ο γεωγραφικός και εθνοτικός περιορισμός στις επαναπροωθήσεις, προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να στείλει πίσω στην Τουρκία αιτούντες άσυλο, ανεξαρτήτως τόπου διαμονής και χωρίς περιορισμό εθνικότητας.
Οι αλλαγές στο άσυλο
Το σημείο, όμως, στο οποίο πραγματικά οργιάζει η κυβέρνηση ΝΔ είναι οι αλλαγές που φέρνει στη διαδικασία αίτησης και χορήγησης ασύλου. Στις ρυθμίσεις του αναμενόμενου νομοσχεδίου αναφέρεται ότι «σε περίπτωση που οι αλλοδαποί κατά την υποδοχή δεν συμμορφώνονται προς τις αποφάσεις μεταφοράς τους σε άλλες δομές, τεκμαίρεται ότι δεν επιθυμούν την προστασία και παραπέμπονται σε διαδικασίες επιστροφής. Στόχος μας να μην μπουν καθόλου στο σύστημα όσοι εξαρχής ακόμα και πριν την καταγραφή τους δεν συμμορφώνονται» και «μετά την καταγραφή, εφόσον οι αιτούντες τελικά παραμένουν στο σύστημα, αλλά δεν συμμορφώνονται προς τις αποφάσεις μεταφοράς, τότε η αίτησή τους εξετάζεται με ταχύρρυθμη εξέταση εντός 3 ημερών. Και αυτό διότι συνάγεται ότι έχουν υποβάλει την αίτηση μόνο για να καθυστερήσουν την απομάκρυνσή τους. Σε κάθε περίπτωση παραβιάζουν το καθήκον συνεργασίας τους και αυτό επιφέρει συνέπειες».
Με την πρόφαση της κατάχρησης των διαδικασιών χορήγησης ασύλου από τους αιτούντες, η κυβέρνηση επιχειρεί να κάνει το βίο αβίωτο στους πρόσφυγες, υιοθετώντας πολύ αυστηρά και αυταρχικά μέτρα απέναντι σε άτομα που χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας και διεθνούς προστασίας. Παράλληλα, αφαιρεί από τα κριτήρια που καθορίζουν τους ευάλωτους πρόσφυγες όσους εκδηλώνουν μετατραυματικό στρες, αυστηροποιώντας τα κριτήρια προσδιορισμού της ευάλωτης κατάστασης και παραβιάζοντας στοιχειώδη δικαιώματα και την ιατρική δεοντολογία. Οι ιατρικές βεβαιώσεις της ευάλωτης κατάστασης θα χορηγούνται μόνο από δημόσια νοσοκομεία, μέτρο που είχε προσπαθήσει να εφαρμόσει και ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά πάρθηκε πίσω μετά από έντονες αντιδράσεις οργανώσεων.
Άλλο σημείο των ρυθμίσεων που τραβάει την προσοχή, είναι η διαδικασία επανεξέτασης των αιτήσεων. Παρότι ακυρώνεται η πρόσφατη εξαγγελία του ΚΥΣΕΑ περί εξάλειψης της δευτεροβάθμιας εξέτασης των αιτήσεων, θεσπίζεται ότι στην τριμελή επιτροπή στο δεύτερο βαθμό θα συμμετέχουν μόνο δικαστικοί και δεν θα υπάρχει μέλος της Ύπατης Αρμοστείας, ενώ ο τέταρτος βαθμός κρίσης καταργείται με μεταφορά της εκδίκασης των υποθέσεων στα Πρωτοδικεία με ακυρωτικό έλεγχο.
Είναι σαφής η στόχευση της αυστηροποίησης του πλαισίου χορήγησης ασύλου σε τέτοιο βαθμό, ώστε να εκτιναχθεί ο αριθμός των απελάσεων. Ενδεικτικό είναι ότι η κυβέρνηση θεσπίζει την αυτοπρόσωπη παρουσία του πρόσφυγα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, δυσχεραίνοντας το δεύτερο βαθμό εξέτασης που μέχρι σήμερα συνίστατο απλώς στην εξέταση του φακέλου του ενδιαφερόμενου. Επίσης, η προσφυγή στο δεύτερο βαθμό θα γίνεται με αιτιολογημένο δικόγραφο και όχι απλώς με συμπλήρωση εντύπου, όπως γίνεται σήμερα. Το πώς θα συντάσσονται όμως αυτά τα δικόγραφα, από τη στιγμή που ο προβλεπόμενος θεσμός της δωρεάν νομικής βοήθειας υπολειτουργεί, είναι ένα κομβικό ερώτημα.
Η υποκρισία του ΣΥΡΙΖΑ
Οι συγκεκριμένες πολιτικές της ΝΔ στο προσφυγικό δεν κατέβηκαν από τον ουρανό. Οι συγκεκριμένες πολιτικές ξεδιπλώνονται πάνω στα απομεινάρια της προσφυγικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ. Πάνω στη συμφωνία ΕΕ-Ελλάδας-Τουρκίας που εγκλωβίζει χιλιάδες πρόσφυγες στην ελληνική επικράτεια και υπό άθλιες συνθήκες. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι φράχτες στον Έβρο και το ΝΑΤΟ στο Αιγαίο είναι λίγα από αυτά που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ στον τομέα του προσφυγικού. Οι πρόσφυγες επί «κυβέρνησης της Αριστεράς» συνέχιζαν να ζουν σε παραπήγματα με ελλιπή θέρμανση και απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής, με ανεπαρκή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τεράστιες ελλείψεις σε ζητήματα σίτισης και ρουχισμού. Η Μόρια όπως και άλλα κέντρα κράτησης λειτούργησαν σαν σύγχρονα κολαστήρια, που θα λειτουργούσαν αποτρεπτικά για την έλευση νέων προσφυγικών ροών στην Ελλάδα.
Αυτό άλλωστε είχε δηλώσει ήδη από το 2015 ο τότε Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Γιάννης Πανούσης, λέγοντας ότι «η Ελλάδα θα έπρεπε να ασκεί και αποτρεπτική πολιτική στο μεταναστευτικό», γεγονός που εφάρμοσε αργότερα ο Γιάννης Μουζάλας. Πάνω σε αυτά τα πεπραγμένα πατάει σήμερα η κυβέρνηση Μητσοτάκη και εξαγγέλλει με τόση ευκολία τα σκληρά μέτρα της. Κι όμως, ο σουρεαλισμός συνεχίζεται. Το τμήμα δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ, που επί μία τετραετία σφύριζε αδιάφορα, ξαφνικά δραστηριοποιήθηκε ξανά και οργάνωσε συγκέντρωση έξω από τη ΓΑΔΑ την Τετάρτη 2/10 υπό τον τίτλο «Σκούπα στις σκούπες του ρατσισμού – Οι πρόσφυγες και μετανάστες δεν είναι μόνοι». Κι όμως, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ οι μετανάστες και οι πρόσφυγες ήταν απελπιστικά μόνοι. Μόνοι και εγκαταλειμμένοι την ώρα που αντιρατσιστικές οργανώσεις και συλλογικότητες αντιμετωπίζονταν ως γραφικές και ότι «κάνουν πλάτες στον Μητσοτάκη», κάθε φορά που έφερναν το προσφυγικό στην κεντρική πολιτική συζήτηση.
Η ανάγκη απάντησης
Απέναντι στην «Ευρώπη Φρούριο», στα κλειστά σύνορα και τους φράχτες πρέπει να υπάρξει μαζική αντίδραση. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας είτε επιστρέφει τους πρόσφυγες και πάλι στην καταστροφή, είτε τους εγκλωβίζει σε άθλιες συνθήκες, είτε τους ρουφά ανάλογα με το τι ανάγκες σε εργατικό δυναμικό έχουν τα πλούσια κράτη της ΕΕ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσφυγική κρίση στην Ελλάδα έχει περάσει σε μια νέα φάση. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει στον πυρήνα της την αντιπροσφυγική πολιτική, γεγονός που αναβαθμίζει τα καθήκοντα του αντιρατσιστικού κινήματος.
Η απάντηση στα μέτρα της ΝΔ δεν βρίσκεται στην όψιμη ευαισθησία του τμήματος δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε στην ένταξη στο παιχνίδι των θεσμικών αντιπολιτευτικών εντυπώσεων. Κανένας δεν πρέπει να αντλήσει πολιτική υπεραξία στις πλάτες των κατατρεγμένων αυτού του κόσμου. Το ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών πρέπει να τεθεί με σοβαρούς όρους στην πολιτική πάλη, μέσα από την οικοδόμηση ενός μαζικού και δυναμικού κινήματος που θα αμφισβητεί τις κυβερνητικές και ευρωπαϊκές πολιτικές. Που θα συνδέεται με τους πρόσφυγες στα κέντρα κράτησης και θα διεκδικεί από κοινού τα αιτήματά τους.
Είναι πολύ σημαντικό η ριζοσπαστική Αριστερά να παίξει πρωτοπόρο ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση. Ο αντιρατσισμός και οι αγώνες των προσφύγων πρέπει να συνδεθούν με τα αντιπολεμικά και αντιιμπεριαλιστικά αιτήματα. Ο αγώνας για ανοιχτά σύνορα, για διώξιμο του NATO και της Frontex, για κατάργηση των στρατοπέδων συγκέντρωσης και αντικατάστασής τους με επαρκείς δομές φιλοξενίας και για εναντίωση στα πολεμικά σχέδια και τις νέες βάσεις είναι κοινός. Οι πολιτικές της περιχαράκωσης, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας πρέπει να συναντήσουν την οργανωμένη αντίδραση συλλογικοτήτων, φορέων και οργανώσεων σε κάθε χώρο.
Μεταναστευτικές συλλογικότητες, αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες και οργανώσεις του ευρύτερου κινήματος πρέπει να συναντηθούν στο δρόμο, στα σχολεία, στις σχολές και στους εργασιακούς χώρους και να καταστήσουν σαφές στον Μητσοτάκη ότι δεν είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει. Ότι απέναντί του έχει ένα ισχυρό και μαζικό κίνημα που στέκεται στο πλευρό των προσφύγων και δεν θα αφήσει να γίνει πράξη η ρατσιστική ατζέντα. Είναι χρέος όλων μας να σταθούμε στο ύψος των απαιτήσεων και των περιστάσεων. Και αυτό πρέπει να γίνει σήμερα. Μόνο έτσι θα βάλουμε φρένο στα εγκληματικά σχέδιά τους. Μόνο έτσι θα ζήσουμε αλλιώς.
*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά
