«Ανήλικη παραβατικότητα»: Φυλακές ή σχολεία;

Συναισθηµατικοί τίτλοι «νέο τραγικό περιστατικό βίας ανηλίκων», αναλυτικές περιγραφές και βιντεοληπτικό υλικό της βιαιοπραγίας, επιθετικοί προσδιορισµοί της είδησης όπως «σοκαριστικό», «συνταρακτικό», τονισµός στην επανάληψη «άλλο ένα παιδί στο νοσοκοµείο από συµµαθητές του» είναι ορισµένα χαρακτηριστικά που συνθέτουν σηµαντικό κοµµάτι της µιντιακής κάλυψης του θέµατος και του ηθικού πανικού γύρω της. Η «ανήλικη παραβατικότητα» έχει φτάσει να αποτελεί σχεδόν ξεχωριστή κατηγορία στα ειδησεογραφικά sites δίπλα στα «διεθνή» και στο «σχετικά µε µας», βρίσκεται καθηµερινά στην ηµερήσια διάταξη που καθορίζει η τηλεόραση, υποδεικνύοντας τα ζητήµατα που συζητάµε και ορίζουµε ως «φαινόµενα» και ως «προβλήµατα».

Ο ηθικός πανικός από τη µία, τα στοιχεία από την άλλη

Για να το πάρουµε, όµως, από την αρχή. Στο ίδιο άρθρο των συστηµικών Νέων παρουσιάζεται ότι «το 2021 έφτασαν στην Εισαγγελία Ανηλίκων της Αθήνας 2.520 υποθέσεις» οι οποίες αυξήθηκαν το 2023 στις 3.725. Πράγµατι, σύµφωνα, µε την ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Αρχή) τα διαπραχθέντα αδικήµατα στις ηλικίες 13 µε 17 το 2021 ήταν 6.086 και το 2023, 11.670, επιβεβαιώνοντας ότι υφίσταται µία αύξηση. Όµως, το ίδιο διάστηµα, τα αδικήµατα που διαπράχθηκαν από ενήλικους 45 έως 50 ετών το 2021 από 33.587 έφτασαν στα 40.004 το 2023. Εντοπίζουµε, δηλαδή, µία πιο συνολική όξυνση της βίας, και όχι µόνο µέσα στα στενά όρια της νεανικότητας, όπως προβάλλεται. Ενώ, αν γυρίσουµε πιο πίσω στο 2005, τα αδικήµατα που καταγράφηκαν για την πρώτη νεανική κατηγορία ήταν 24.733, περισσότερο από τον διπλάσιο αριθµό του 2023, καταρρίπτοντας πλήρως το αφήγηµα περί «πρωτόγνωρης έξαρσης». Ειδικοί, όπως ψυχολόγοι και ψυχίατροι συνιστούν ψυχραιµία και νηφαλιότητα, καθώς τα στοιχεία δεν είναι σε καµία περίπτωση τόσο ανησυχητικά, όσο εµφανίζονται στα τηλεοπτικά πάνελ. Αλλά, ακόµη κι αν έχουµε περισσότερα περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας, η ανάγνωση και στην συνέχεια η λύση που προτείνεται από την κυβέρνηση είναι, επίσης, εγκληµατική…

Η ατοµική ευθύνη στο επίκεντρο της κυβερνητικής πολιτικής

Ο Μάρεϊ Έντελµαν που ανέλυσε σε βάθος τη σχέση της γλώσσας και της πολιτικής εξουσίας εξηγεί ότι «τα προβλήµατα είναι προϊόντα του λόγου και ως εκ τούτου υφίστανται ως υποστυλώµατα ιδεολογιών» και, δυστυχώς, η ιδεολογία που νοηµατοδοτεί την σηµερινή πραγµατικότητα είναι η αστική, δηλαδή «ατοµική ευθύνη». Στο ζήτηµα αυτό ατοµική ευθύνη ισούται µε το βλέµµα στην οικογένεια, στους «ανάξιους, απρόσεκτους γονείς που δεν επιτελούν σωστά τον κοινωνικό ρόλο του φροντιστή και της φροντίστριας που έχουν αναλάβει» αποσιωπώντας, φυσικά, οποιαδήποτε κοινωνική, οικονοµική, κρατική διάσταση. Καµιά φορά η ευθύνη πέφτει και στην κουλτούρα της νεολαίας (µε αλησµόνητες εµφανίσεις Βελόπουλου να χώνει ρίµες του Mad Clip), στα κινητά ή στα video games (αν και αυτό δείχνει βγαλµένο από παλιότερη εφηµερίδα) αλλά δεν αποτελεί την βασική πλαισίωση των ειδήσεων αυτών. Με το αφήγηµα, λοιπόν, «στο στόχαστρο οι γονείς» ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης διαµηνύει σε όλα τα κανάλια πως αποτελούν εξ’ ολοκλήρου τους υπεύθυνους και προειδοποιεί ότι «ο κίνδυνος να πάνε φυλακή θα είναι µεγάλος» µε σκληρές ποινές φυλάκισης που φτάνουν ως και τα πέντε έτη. Νοσταλγεί, µάλιστα, την εποχή που ήταν ο ίδιος µαθητής, και «αν ο δάσκαλος µου έδωσε κανά χαστούκι, ο πατέρας µου µου έριχνε άλλα δέκα και µου έλεγε “για να σε δείρει ο δάσκαλος κάτι κακό έκανες”», οπισθοδροµώντας εντυπωσιακά. Κάποιες µέρες αργότερα µαθαίνουµε για 3 νέες φυλακές σε Κρήτη, Δράµα και Ασπρόπυργο µε το αυστηρό «σήµερα δεν υπάρχει αδίκηµα χωρίς επίπτωση».

Η µετακύληση ολόκληρης της ευθύνης στις πλάτες των γονέων και στη δική τους «αµέλεια», σε µία κοινωνία που τους φτωχοποιεί µέσω του πληθωρισµού και της ακρίβειας, που προάγει, παράλληλα, την ιδιωτική εκπαίδευση προσθέτοντάς τους όλο και µεγαλύτερο οικονοµικό βάρος και υποχρεώνοντας τους σε εξαντλητικά ωράρια η δεύτερες εργασίες, την ίδια στιγµή που το κράτος πρόνοιας όλο και καταρρέει, είναι τουλάχιστον υποκριτική. Το κενό µεταξύ γονέα και παιδιού που δηµιουργεί η καθηµερινότητα µέσα στο νεοφιλελευθερισµό, θα κάλυπτε ένα δηµόσιο σχολείο που θα προωθούσε την συνεργασία και την αλληλεγγύη. Αντ’ αυτού, το σηµερινό σχολείο εκπαιδεύει στον ανταγωνισµό και τον ατοµισµό, στοιχεία που αποτελούν βασικούς πυλώνες της κυρίαρχης ιδεολογίας στον καπιταλισµό και τα οποία υποθέτουµε πως δεν λειτουργούν αποτρεπτικά στην βία. Οι ποινές που αναγγέλλει ο κ. Φλωρίδης, για ηλικίες από 12 έως 15 ετών είναι τρία αναµορφωτικά µέτρα συµµετοχής του «ανήλικου παραβάτη» σε πολιτισµικά, αθλητικά ή κοινωνικής εργασίας προγράµµατα, η συστηµατική παρακολούθηση από κοινωνική λειτουργό ή ο εγκλεισµός τους στο αναµορφωτήριο του Βόλου, ενώ ήδη από τα 15 θα δίνεται η δυνατότητα φυλάκισης στις Φυλακές Ανηλίκων του Αυλώνα. Πρόκειται για ξεκάθαρη αυστηροποίηση του πλαισίου και επιλογή αποκλειστικά της τιµωρητικής οδού. Μέθοδοι που έχουν δοκιµαστεί, για παράδειγµα, στην Αµερική οδηγώντας δεδοµένα σε σπιράλ βίας.

Ρητορική µίσους, ακροδεξιά και νεολαία

Πολύ σηµαντική είναι η εξέταση της φύσης των αδικηµάτων που συνδέονται µε το µπούλινγκ. Το Νο1 πεδίο άσκησης βίας του µπούλινγκ είναι η ταυτότητα του φύλου και ο σεξουαλικός προσανατολισµός, ενώ το Νο2 είναι η εθνική και θρησκευτική ταυτότητα του θύµατος. Αρκεί να θυµηθούµε ένα πραγµατικά σοκαριστικό βίντεο λιντσαρίσµατος δυο ΛΟΑΤΚΙ ατόµων στην πλατεία Αριστοτέλους από δεκάδες εφήβους µε καθαρά ρατσιστικά και οµοφοβικά χαρακτηριστικά. Οδηγηθήκαµε ξαφνικά σε εικόνες νεανικού όχλου που καθοδηγείται από τυφλό µίσος για το διαφορετικό; Στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2023 το υποκινούµενο από τον  Κασιδιάρη κόµµα Σπαρτιάτες συγκέντρωσε στη νεολαία 17 µε 24 ετών ποσοστό 7,8%, η Ελληνική Λύση 2,1%, και η Νίκη 2,7%, συνολικά 12,6 το ποσοστό της ακροδεξιάς, µε βάση τα στοιχεία των exit poll της metron analysis. Η διείσδυση της ακροδεξιάς, µε την ρητορική µίσους, του αντιµεταναστευτικού, αντι-woke, σεξιστικού λόγου στην δηµόσια συζήτηση, συνολικά στην κοινωνία, δεν µπορεί να µην επηρεάσει τα πιο εύπλαστα πλάσµατα µιας κοινωνίας, τα παιδιά.

Την βασική υπό διαµόρφωση κοινωνική κατηγορία που λέγεται νεολαία, οφείλουµε να την εκπαιδεύσουµε να προστατεύεται από την µισαλλοδοξία και την βία, κάτι που δεν µπορεί να συµβεί στήνοντάς την στον τοίχο, αποκαλώντας την «εγκληµατία» και απειλώντας την µε κατασταλτικά µέσα. Για τον Έντελµαν, «µία ορισµένη εξήγηση ενός χρόνιου προβλήµατος είναι πιθανόν να φαίνεται σωστή σε ένα µεγάλο µέρος του πληθυσµού για µία µεγάλη χρονική περίοδο, στο µέτρο που αντανακλά και ενδυναµώνει την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής». Αυτή µέσα στο καπιταλιστικό σύστηµα θα γυρίζει τον φακό στο άτοµο, ποτέ στη βία του ίδιου του συστήµατος που δεν µπορεί παρά να αναπαράγει τον εαυτό της, σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες.

Δεν αγνοούµε ότι η οικογένεια ενδεχοµένως να έχει ευθύνες, αλλά εκεί είναι που το κράτος οφείλει µέσα από υποδοµές φροντίδας µε κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, εκπαιδευµένα άτοµα να φροντίσουν παιδιά που ίσως εκδηλώνουν επιθετικές συµπεριφορές. Ίσως έτσι καταφέρουµε αυτό που έλεγε ο Βίκτωρ Ουγκώ, να κλείνουµε φυλακές ανοίγοντας σχολεία και όχι το αντίστροφο…

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά