Το Άουσβιτς, η χρεοκοπία της ιδέας της προόδου και η αποκατάσταση της ουτοπικής διάστασης του σοσιαλισμού*

Αν λοι­πόν η ιστο­ρία χω­ρί­ζε­ται πια σε προ και μετά Άου­σβιτς επο­χές, αυτό οφεί­λε­ται τόσο στη «μο­να­δι­κό­τη­τα» των να­ζι­στι­κών θα­λά­μων αε­ρί­ων, όσο και στο ότι τί­πο­τα δεν είναι πια το ίδιο μετά από αυ­τούς. «Μο­να­δι­κό» και συ­νά­μα «νε­ω­τε­ρι­στι­κό» και «μο­ντέρ­νο» είναι το Άου­σβιτς όχι τάχα επει­δή δεν προ­ϋ­πήρ­ξαν άλλες εκ­δη­λώ­σεις αν­θρώ­πι­νης βαρ­βα­ρό­τη­τας με ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρα θύ­μα­τα (π.χ. η μα­ζι­κή εξό­ντω­ση και γε­νο­κτο­νία των ιθα­γε­νών πλη­θυ­σμών του «Νέου Κό­σμου» ή της Αφρι­κής από τους Ευ­ρω­παί­ους κα­τα­κτη­τές και αποι­κιο­κρά­τες). Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, αυτό που κάνει το Άου­σβιτς να μην μοιά­ζει με τί­πο­τα άλλο, να μην είναι μια απλή –ίσως ακόμα πιο θα­να­τη­φό­ρα- επα­νά­λη­ψη πα­λιό­τε­ρων βαρ­βα­ρο­τή­των και κατά συ­νέ­πεια, να μην εξη­γεί­ται από μια εν­δε­χό­με­νη δήθεν «με­τα­φυ­σι­κή» ή «έμ­φυ­τη» τάση επι­στρο­φής σε κά­ποια άλλη εποχή (π.χ. στον συ­κο­φα­ντη­μέ­νο Με­σαί­ω­να), είναι τογε­γο­νός ότι θα ήταν αδύ­να­το και αδια­νό­η­το έξω από τον θριαμ­βεύ­ο­ντα κα­πι­τα­λι­σμό και την αστι­κή κοι­νω­νία του!

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕ­ΡΙ­ΚΟ ΟΡ­ΘΟ­ΛΟ­ΓΙ­ΣΜΟ ΣΤΟ ΣΥ­ΝΟ­ΛΙ­ΚΟ ΑΝΟΡ­ΘΟ­ΛΟ­ΓΙ­ΣΜΟ

Προ­ϊ­όν του σύγ­χρο­νου δυ­τι­κού κό­σμου και της ανα­πτυγ­μέ­νης βιο­μη­χα­νί­ας του, το Άου­σβιτς –κατά τον Ερ­νέστ Μα­ντέλ- θα «ήταν αδύ­να­το χωρίς ένα σύ­νο­λο υλι­κών και τε­χνι­κών μέσων. Ήταν μια βιο­μη­χα­νι­κή και όχι μια βιο­τε­χνι­κή επι­χεί­ρη­ση εξό­ντω­σης. Ιδού όλη η δια­φο­ρά του από τα πα­ρα­δο­σια­κά πο­γκρόμ. Αυτή η επι­χεί­ρη­ση απαι­τού­σε τη μα­ζι­κή πα­ρα­γω­γή του αε­ρί­ου Τσί­κλον Β, θα­λά­μους αε­ρί­ων, σω­λη­νώ­σεις, φούρ­νους απο­τέ­φρω­σης, ορ­γα­νω­μέ­να πα­ρα­πήγ­μα­τα, τη μα­ζι­κή χρη­σι­μο­ποί­η­ση των σι­δη­ρο­δρό­μων, σε μια τέ­τοια κλί­μα­κα που θα ήταν αδύ­να­τη στον 18ο αιώνα και στο με­γα­λύ­τε­ρο τμήμα του 19ου, για να μην μι­λή­σου­με για ακόμα προ­γε­νέ­στε­ρες επο­χές». Και ο Μα­ντέλ συ­νε­χί­ζει: «από αυτή την άποψη, το ολο­καύ­τω­μα είναι επί­σης (όχι μόνον, αλλά επί­σης) ένα προ­ϊ­όν της σύγ­χρο­νης βιο­μη­χα­νί­ας που ξε­φεύ­γει όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο από τον έλεγ­χο της αν­θρώ­πι­νης και αν­θρω­πι­στι­κής λο­γι­κής, δη­λα­δή της σύγ­χρο­νης κα­πι­τα­λι­στι­κής βιο­μη­χα­νί­ας που προ­ω­θού­με­νη από τον πα­ρο­ξυ­σμό του αντα­γω­νι­σμού γί­νε­ται ανε­ξέ­λεγ­κτη».

Και όχι μόνον. Αυτό το τε­ρα­τώ­δες ερ­γο­στά­σιο θα­νά­του έγινε δυ­να­τό και μπό­ρε­σε να λει­τουρ­γή­σει  στην συ­γκε­κρι­μέ­νη ιστο­ρι­κή εποχή επει­δή μόνον το ανα­πτυγ­μέ­νο αστι­κό κρά­τος τού προ­σέ­φε­ρε ένα άλλο προ­α­παι­τού­με­νό του: την απα­ραί­τη­τη γρα­φειο­κρα­τι­κή νο­ο­τρο­πία, τον κα­θη­με­ρι­νό κο­ντό­φθαλ­μο υπαλ­λη­λί­στι­κο “ορ­θο­λο­γι­σμό” των εκα­το­ντά­δων χι­λιά­δων άμε­σων και έμ­με­σων εκτε­λε­στών του. Δη­λα­δή, την τυφλή υπα­κοή και υπο­τα­γή στο πα­ντο­δύ­να­μο και “ιερό” Κρά­τος-αφέ­ντη, που με­τα­φρά­ζε­ται στη γνω­στό­τα­τη γκάμα  συ­μπε­ρι­φο­ρών που αρ­χί­ζουν από τον άκρι­το (αυτο)πε­ριο­ρι­σμό του κα­θέ­να στα με­ρι­κά και κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­να  “κα­θή­κο­ντά” του (“εγώ κάνω απλώς τη δου­λειά μου και δεν με αφο­ρούν όλα τα υπό­λοι­πα”) και τε­λειώ­νουν με την με­τα­τρο­πή των ενερ­γών πο­λι­τών σε άβου­λους υπη­ρέ­τες του δόγ­μα­τος “καλό ή κακό, αυτό είναι το κρά­τος” και η πα­τρί­δα μου...

Νά­μα­στε λοι­πόν στην καρ­διά του σύγ­χρο­νου τέ­ρα­τος καθώς ανε­παι­σθή­τως γεν­νιέ­ται μέσα μας η (εύ­λο­γη) κρί­σι­μη απο­ρία:  αν είναι όντως η εποχή μας που έκανε δυ­να­τό το Άου­σβιτς, τότε τι μας εγ­γυά­ται ότι δεν θα γί­νου­με μάρ­τυ­ρες της απλής ή και ακόμα χει­ρό­τε­ρης επα­νά­λη­ψής του; Η απά­ντη­ση είναι δυ­στυ­χώς απλή και συ­νά­μα τρα­γι­κή. Απο­λύ­τως τί­πο­τα! Μετά το Άου­σβιτς τα πάντα είναι πια δυ­να­τά και να το αρ­νιό­μα­στε κα­τη­γο­ρη­μα­τι­κά δεν μπο­ρεί να ση­μαί­νει παρά πο­λι­τι­κή ανευ­θυ­νό­τη­τα! Ή όπως μας προει­δο­ποιεί ο Μπρε­χτ: “είναι πάντα γό­νι­μη η μήτρα που γέν­νη­σε αυτό το τέρας”!...

Όχι, δεν πρό­κει­ται πια μόνο για το φα­σι­στι­κό τέρας στο οποίο ανα­φε­ρό­ταν ο Μπέρ­τολτ Μπρε­χτ. Το Άου­σβιτς δεν είναι μόνον το πιο ακραίο πα­ρά­δειγ­μα σύγ­χρο­νης βαρ­βα­ρό­τη­τας. Στην ουσία του είναι πρω­τί­στως μια σχε­δόν τυ­πι­κή και πα­ρα­δειγ­μα­τι­κή έκ­φρα­ση των κα­τα­στρο­φι­κών τά­σε­ων που υπήρ­χαν και εξα­κο­λου­θούν να υπάρ­χουν (μά­λι­στα, διαρ­κώς ανα­πτυσ­σό­με­νες) μέσα στις αστι­κές μας κοι­νω­νί­ες σ’αυ­τό το στά­διο του ύστε­ρου κα­πι­τα­λι­σμού. Αν το Άου­σβιτς είναι τομή και συ­νά­μα σύμ­βο­λο της σύγ­χρο­νης κα­πι­τα­λι­στι­κής-ιμπε­ρια­λι­στι­κής επο­χής αυτό οφεί­λε­ται στο ότι κα­νέ­να άλλο “ιδρυ­τι­κό γε­γο­νός”  των και­ρών μας δεν ανά­δει­ξε με τόση δύ­να­μη το κυ­ρί­αρ­χο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό της και την υπέρ­τα­τη αντί­φα­σή της: τον συν­δυα­σμό του πιο τέ­λειου με­ρι­κού ορ­θο­λο­γι­σμού με τον από­λυ­το συ­νο­λι­κό ανορ­θο­λο­γι­σμό. Το πά­ντρε­μα του με­γα­λύ­τε­ρου ορ­θο­λο­γι­σμού των μέσων με τον πιο ακραίο ανορ­θο­λο­γι­σμό των τε­λι­κών στό­χων!

Σε τε­λευ­ταία ανά­λυ­ση, τι άλλο είναι το Άου­σβιτς πέρα από αυτό τον «θα­να­τε­ρό με­ρι­κό ορ­θο­λο­γι­σμό» της σύγ­χρο­νης ορ­γά­νω­σης  ερ­γα­σί­ας  και της τε­χνο­λο­γί­ας στην υπη­ρε­σία των πιο πα­ρά­λο­γων και ανορ­θο­λο­γι­κών στό­χων, δη­λα­δή της  αγριαν­θρω­πι­κής και βάρ­βα­ρης επι­χεί­ρη­σης ολο­κλη­ρω­τι­κής εξό­ντω­σης αν­θρώ­πων μόνο και μόνο επει­δή αυτοί -ως Εβραί­οι και ως Τσιγ­γά­νοι- διέ­πρα­ξαν το «ατό­πη­μα» απλώς να...υπάρ­χουν; Εδώ δεν έχου­με ούτε καν έναν κα­θό­λα “ανή­θι­κο” αντι­κει­με­νι­κό στόχο, όπως π.χ. εκεί­νον που εξυ­πη­ρε­τού­σε το στα­λι­νι­κό Γκού­λαγκ όπου τα εκα­τομ­μύ­ρια των Ζεκ (κα­τα­δί­κων) με­τα­τρέ­πο­νταν σε πάμ­φθη­νη ερ­γα­τι­κή δύ­να­μη  για την (κα­τα­να­γκα­στι­κή)  οι­κο­δό­μη­ση της “σο­σια­λι­στι­κής”   οι­κο­νο­μί­ας. Εδώ έχου­με πε­ρά­σει σε ένα άλλο, ποιο­τι­κά δια­φο­ρε­τι­κό επί­πε­δο βαρ­βα­ρό­τη­τας που δεν εξη­γεί­ται ούτε από κά­ποιες οι­κο­νο­μι­κές επι­διώ­ξεις των δη­μί­ων, ούτε από το ρα­τσι­στι­κό τους μίσος. Οι Εβραί­οι ως αν­θρώ­πι­να όντα κα­τα­δι­κα­σμέ­νοι απο­κλει­στι­κά και μόνο να εξο­ντω­θούν δεν μπο­ρούν –βέ­βαια- ούτε να ερ­γα­σθούν έστω ως ερ­γά­τες-σκλά­βοι, ούτε να συ­νε­χί­σουν να παί­ζουν το ρόλο του απο­διο­πο­μπαί­ου τρά­γου που τους επι­φύ­λασ­σε ο πα­ρα­δο­σια­κός αντι­ση­μι­τι­σμός!... 

Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟ­ΡΙ­ΚΗΣ ΠΡΟ­Ο­ΔΟΥ ΚΑΙ Η ΠΛΑ­ΝΗ­ΤΙ­ΚΗ ΚΑ­ΤΑ­ΣΤΡΟ­ΦΗ

Το “ανεί­πω­το” και το “αδια­νό­η­το” του Άου­σβιτς δεν εντο­πί­ζε­ται λοι­πόν ούτε στο μέ­γε­θος του απο­τρό­παιου  εγκλή­μα­τος των να­ζι­στών, ούτε στις τε­ρα­τώ­δεις δια­στά­σεις που πήρε ο αντι­ση­μι­τι­σμός τους, αλλά μάλ­λον σ’αυ­τή την πρω­τό­γνω­ρη στην ιστο­ρία αυ­θε­ντι­κή πο­λι­τι­σμι­κή ρήξη που συ­νε­πά­γε­ται η  ντε φάκτο πε­ρι­φρό­νη­ση και κα­τάρ­γη­ση όλων των προ­αιώ­νιων κα­νό­νων και τα­μπού της πιο στοι­χειώ­δους αλ­λη­λεγ­γύ­ης και συ­νύ­παρ­ξης των αν­θρώ­πων. Με δε­δο­μέ­νο το προη­γού­με­νο του Άου­σβιτς (αλλά και της Χι­ρο­σί­μα), η αν­θρω­πό­τη­τα μπο­ρεί να ατε­νί­ζει το μέλ­λον της αφή­νο­ντας ανοι­κτή την πόρτα για κάθε εν­δε­χό­με­νο, ακόμα και για εκεί­νο του πλή­ρους αφα­νι­σμού της!...

Δυ­στυ­χώς, αυτό που ήταν όμως άλ­λο­τε ένα απλό προ­αί­σθη­μα των πιο διο­ρα­τι­κών ανα­τό­μων της οι­κτρής σύγ­χρο­νης πραγ­μα­τι­κό­τη­τας (Βάλ­τερ Μπέν­για­μιν, Λέον Τρό­τσκι, Ερ­νεστ Μπλοχ,...), με­τα­βάλ­λε­ται στις μέρες μας  πε­ρί­που σε κοι­νό­τυ­πη αλή­θεια που τεί­νουν να ασπα­στούν –έστω και απο­σπα­σμα­τι­κά- εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πων σε κάθε γωνιά του πλα­νή­τη. Το δί­λημ­μα της Ρόζας Λού­ξε­μπουργκ «σο­σια­λι­σμός ή βαρ­βα­ρό­τη­τα» έχει χάσει προ πολ­λού την επι­και­ρό­τη­τά του επει­δή ζούμε ήδη μέσα στη βαρ­βα­ρό­τη­τα! Αντί­θε­τα, ένα νέο, ακόμα πιο τρα­γι­κό υπαρ­ξια­κό δί­λημ­μα παίρ­νει την θέση του, επι­βάλ­λε­ται ως ανα­πό­φευ­κτο: σο­σια­λι­σμός ή κα­τα­στρο­φή του πλα­νή­τη και εξα­φά­νι­ση του αν­θρώ­πι­νου εί­δους! Τώρα δεν πρό­κει­ται πια “μόνο” για το κύμα των ολο­κλη­ρω­μέ­νων ή ημι­τε­λών γε­νο­κτο­νιών που σα­ρώ­νει την εποχή μας (Ρουά­ντα, Τσε­τσε­νία, Αν. Τιμόρ) και τις εθνο­κα­θάρ­σεις στην πρώην Γιου­γκο­σλα­βία, ούτε για την φρίκη των 45 εκα­τομ­μυ­ρί­ων παι­διών του Τρί­του κό­σμου που πε­θαί­νουν κάθε τέσ­σε­ρα χρό­νια από τον υπο­σι­τι­σμό και την έλ­λει­ψη φαρ­μά­κων και πό­σι­μου νερού, ούτε καν για όλη αυτή την μαρ­τυ­ρι­κή αν­θρω­πό­τη­τα που γί­νε­ται θυσία στο βωμό της αχα­λί­νω­της με­γι­στο­ποί­η­σης του πο­σο­στού κέρ­δους. Τώρα πια δεν πρό­κει­ται για τί­πο­τα από όλα αυτά, ούτε καν για την ύπαρ­ξη του αν­θρώ­πι­νου πο­λι­τι­σμού, αλλά για κάτι πα­ρα­πά­νω, ποιο­τι­κά ανώ­τε­ρο, για την ολική κα­τα­στρο­φή που ήδη υπό­σχε­ται και προ­ε­τοι­μά­ζει ο εφιαλ­τι­κός κα­πι­τα­λι­στι­κός “συ­νο­λι­κός ανορ­θο­λο­γι­σμός” στον αέρα που ανα­πνέ­ου­με, στην ατμό­σφαι­ρα, στα δάση, στις θά­λασ­σες και στη γη που κα­τοι­κού­με, με λίγα λόγια, στον ίδιο τον πλα­νή­τη μας και στους αν­θρώ­πους που επι­μέ­νουν να ζουν πάνω σ’αυ­τόν!

Νέα προ­βλή­μα­τα, νέα δι­λήμ­μα­τα και νέοι οι­κου­με­νι­κοί εφιάλ­τες που ντε φάκτο ανα­τρέ­πουν πα­λιές  βε­βαιό­τη­τες  και  πα­ρα­δο­σια­κές πε­ποι­θή­σεις. Με πρώτη και κα­λύ­τε­ρη την άκρι­τη πίστη στη νο­μο­τε­λεια­κή πρό­ο­δο στην οποία είναι δήθεν “κα­τα­δι­κα­σμέ­νο” το αν­θρώ­πι­νο είδος. Την ώρα που ο ει­κο­στός αιώ­νας εξέ­πνευ­σε αφή­νο­ντας πίσω του ατέ­λειω­τα υλικά και κυ­ρί­ως, πνευ­μα­τι­κά ερεί­πια, είναι πια απο­λύ­τως δι­καιο­λο­γη­μέ­νο να δια­πι­στώ­σου­με μαζί με τον Ντα­νιέλ Μπεν­σαϊντ ότι “δύο πα­γκό­σμιοι πό­λε­μοι, η βαρ­βα­ρό­τη­τα των στρα­το­πέ­δων και του γκού­λαγκ, η γε­ω­με­τρι­κή πρό­ο­δος των  δυ­νά­με­ων της κα­τα­στρο­φής έχουν προ πολ­λού τα­λαι­πω­ρή­σει τις πε­ποι­θή­σεις των αν­θρώ­πων. Η κα­τάρ­ρευ­ση των γρα­φειο­κρα­τι­κών κα­θε­στώ­των στην Ανα­το­λή και η συ­νει­δη­το­ποί­η­ση του γε­γο­νό­τος ότι οι φυ­σι­κοί πόροι δεν είναι ούτε ανε­ξά­ντλη­τοι, ούτε προ­σφέ­ρο­νται δω­ρε­άν, ο ίλιγ­γος μπρο­στά στα εν­δε­χό­με­να που ανοί­γουν οι βιο­τε­χνο­λο­γί­ες, το ίδιο το μπέρ­δε­μα των ορίων ανά­με­σα στη ζωή και στον θά­να­το, προ­κα­λούν νέες αμ­φι­βο­λί­ες και νέους φό­βους. Τα φτερά του αγ­γέ­λου της προ­ό­δου είναι εφε­ξής γα­ζω­μέ­να από σφαί­ρες”!

Ναι, σε τε­λευ­ταία ανά­λυ­ση, είναι η ίδια η ιδέα της μα­κράς, γραμ­μι­κής και “ανα­πό­φευ­κτης” ιστο­ρι­κής προ­ό­δου του αν­θρώ­πι­νου εί­δους που δεν αντέ­χει και πρέ­πει να σχε­τι­κο­ποι­η­θεί ή ακόμα και να ανα­θε­ω­ρη­θεί εκ βά­θρων σ’αυ­τή την εποχή όπου τί­θε­ται πια σε αμ­φι­σβή­τη­ση η ίδια η επι­βί­ω­ση του αν­θρώ­που πάνω στη Γη, τώρα που  “η Απο­κά­λυ­ψη στα­μα­τά­ει να είναι ένα προ­φη­τι­κό όραμα για να γίνει μια εντε­λώς χει­ρο­πια­στή απει­λή”. Αν τότε στο Άου­σβιτς ήταν οι Εβραί­οι, οι Τσιγ­γά­νοι, οι ομο­φυ­λό­φι­λοι και κά­ποιες άλλες κα­τη­γο­ρί­ες “Untermenschen” (δη­λα­δή, των «υπαν­θρώ­πων» στους οποί­ους οι να­ζι­στές αρ­νιό­νταν κάθε αν­θρώ­πι­νη ιδιό­τη­τα) που προ­σφέ­ρο­νταν ως «πρώτη ύλη»  στην αν­θρω­πο­βό­ρα μη­χα­νή που λει­τουρ­γού­σε χάρη στην συ­νερ­γα­σία και σύ­γκλι­ση του βιο­λο­γι­κού ρα­τσι­σμού, της σύγ­χρο­νης τε­χνο­λο­γί­ας-επι­στή­μης και της κα­πι­τα­λι­στι­κής βιο­μη­χα­νί­ας, τώρα  είναι το σύ­νο­λο της αν­θρω­πό­τη­τας που προ­σφέ­ρε­ται ως πει­ρα­μα­τό­ζωο για τους πει­ρα­μα­τι­σμούς της τε­ρά­στιας κα­τα­στρο­φι­κής δύ­να­μης που έχει συσ­σω­ρεύ­σει αυτός ο αγριαν­θρω­πι­κός ύστε­ρος κα­πι­τα­λι­σμός. 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΑ­ΜΑ­ΤΙ­ΚΟ ΣΟ­ΣΙΑ­ΛΙ­ΣΜΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΟΙΟ­ΤΗ­ΤΑΣ ΖΩΗΣ

Κρι­τι­κή και ανα­θε­ώ­ρη­ση της ιδέας της «νο­μο­τε­λεια­κής προ­ό­δου, ση­μαί­νει όμως και κρι­τι­κή και ανα­θε­ώ­ρη­ση ενός κά­ποιου μαρ­ξι­σμού! Του μαρ­ξι­σμού που ακόμα κι αν επι­διώ­κει να αντι­κα­τα­στή­σει το νόμο του κέρ­δους με την ικα­νο­ποί­η­ση των ανα­γκών της αν­θρω­πό­τη­τας, «δεν εν­νο­εί διό­λου να ανα­τρέ­ψει τα θε­μέ­λια της κοι­νω­νί­ας που ταυ­τί­ζο­νται  με τη βιο­μη­χα­νία, την τε­χνο­λο­γία, την επι­στή­μη και την πρό­ο­δο».

Ποτέ άλ­λο­τε όσο σή­με­ρα, αυτός ο ντε­τερ­μι­νι­στι­κός, πεζός και οι­κο­νο­μι­κί­στι­κος μαρ­ξι­σμός των «στα­δί­ων» της ιστο­ρι­κής ανά­πτυ­ξης, δεν ήταν τόσο εξω­πραγ­μα­τι­κός, άχρη­στος και κυ­ρί­ως, ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κός. Και ποτέ άλ­λο­τε όσο σή­με­ρα, δεν έρ­χε­ται σε τόσο ολο­μέ­τω­πη σύ­γκρου­ση με τον επα­να­στα­τι­κό, χει­ρα­φε­τη­τι­κό, ορα­μα­τι­κό και αν­θρω­πι­στι­κό μαρ­ξι­σμό που δεν πη­γαί­νει απλώς «πέρα από» το δυ­τι­κό πο­λι­τι­σμό, αλλά επι­διώ­κει να ανα­τρέ­ψει -ή μάλ­λον να ανα­πο­δο­γυ­ρί­σει- την πο­ρεία που ακο­λού­θη­σε για αιώ­νες αυτός ο δυ­τι­κός πο­λι­τι­σμός. 

Καμιά λοι­πόν σχέση με τον αγκυ­λω­μέ­νο χυ­δαίο μαρ­ξι­σμό που απα­ξιώ­νει να δει την πο­ρεία της ιστο­ρί­ας από τη μεριά των «χα­μέ­νων» που κα­τα­δι­κά­ζο­νται εκ κα­θέ­δρας να είναι απλή...«σκόνη της ιστο­ρί­ας» (όπως συ­νέ­βη  πα­λιό­τε­ρα π.χ. με τους «απο­λί­τι­στους» Ιν­διά­νους ή με τους «ιστο­ρι­κά κα­θυ­στε­ρη­μέ­νους» μι­κρούς λαούς, και πολύ πιο πρό­σφα­τα με τους εθνο­κα­θαρ­μέ­νους πρώην Γιου­γκο­σλά­βους), και που αρ­νιέ­ται πει­σμα­τι­κά να την προ­σεγ­γί­σει μέσα από το εν­δε­χό­με­νο μιας (επερ­χό­με­νης) ολι­κής κα­τα­στρο­φής. Και φυ­σι­κά, καμιά σχέση με το γρα­φειο­κρα­τι­κό μαρ­ξι­σμό τόσων και τόσων «επι­γό­νων» που εξα­κο­λου­θεί να πι­στεύ­ει τυφλά στον δήθεν προ­ο­δευ­τι­κό αυ­το­μα­τι­σμό της ανά­πτυ­ξης των πα­ρα­γω­γι­κών δυ­νά­με­ων και στην ακόμα πιο επί­φο­βη «τι­θά­σευ­ση» της (ανα­γκα­στι­κά εχθρι­κής) φύσης από τον άν­θρω­πο και την «θαυ­μα­τουρ­γή» τε­χνο­λο­γία. 

Όχι, δεν είναι τυ­χαίο πως αυτός ο στα­λι­νι­κός και σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κός μαρ­ξι­σμός «ξε­χνά­ει» μό­νι­μα να προ­τά­ξει ένα στρα­τη­γι­κό όραμα, να απο­κα­τα­στή­σει την επα­να­στα­τι­κή ου­το­πία, να προ­τεί­νει «έναν ρι­ζι­κά δια­φο­ρε­τι­κό πο­λι­τι­σμό, μια νέα ποιό­τη­τα ζωής, μια νέα ιε­ραρ­χία αξιών, μια δια­φο­ρε­τι­κή σχέση με την φύση, σχέ­σεις ισό­τη­τας ανά­με­σα στα φύλα, στα έθνη και στις «φυλές», κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις αλ­λη­λεγ­γύ­ης και αδελ­φο­σύ­νης με­τα­ξύ των λαών και των ηπεί­ρων», μια νέα ρι­ζι­κά δια­φο­ρε­τι­κή σχέση (θε­τι­κές δια­κρί­σεις) ανά­με­σα στον πλού­σιο και στον υπα­νά­πτυ­κτο κόσμο. Και φυ­σι­κά, δεν είναι τυ­χαίο –όπως το­νί­ζει ο Μπεν­σαίντ- πως υιο­θε­τεί τυφλά «την ιδέα της προ­ό­δου (που) δεν είναι παρά η ανού­σια, υπο­βαθ­μι­σμέ­νη και αστι­κο­ποι­η­μέ­νη μορφή αυτής της ικα­νό­τη­τας να πη­γαί­νεις προς τα μπρος, που οδη­γεί ανε­παι­σθή­τως  στην πα­ραί­τη­ση από την  πο­λι­τι­κή δράση προς όφε­λος των τε­χνι­κών και εμπο­ρευ­μα­τι­κών αυ­το­μα­τι­σμών».

Ο κύβος έχει ρι­φθεί. Η επα­νά­στα­ση δεν μπο­ρεί πια να είναι απλώς -όπως πα­λιό­τε­ρα- «η ατμο­μη­χα­νή της ιστο­ρί­ας», επει­δή τί­πο­τα άλλο δεν  δι­καιο­λο­γεί και δεν επι­βά­λει την ιστο­ρι­κή-υπαρ­ξια­κή της ανα­γκαιό­τη­τα όσο πρω­τί­στως ότι αυτή και μόνον αυτή πρέ­πει να τρα­βή­ξει –όπως τό­λε­γε ο Βάλ­τερ Μπέ­νια­μιν- το «φρένο κιν­δύ­νου» που στα­μα­τά­ει την τρελή πο­ρεία του τρέ­νου προς την κα­τα­στρο­φή! Τώρα πια το δί­λημ­μα δεν είναι σο­σια­λι­σμός ή οπι­σθο­δρό­μη­ση της αν­θρω­πό­τη­τας. Είναι σο­σια­λι­σμός ως νέος πο­λι­τι­σμός ή κα­τα­στρο­φή της αν­θρω­πό­τη­τας! Κι ας μην μας πούνε πως αυτή είναι μια εξαι­ρε­τι­κά φι­λό­δο­ξη απο­στο­λή για την σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση. Εξάλ­λου, ας μην ξε­χνά­με: «πρώτα πα­ραι­τού­μα­στε από το αδύ­να­το, μετά ακο­λου­θούν όλα τ’άλ­λα...».

*Το πα­ρα­πά­νω κεί­με­νο γρά­φτη­κε το 1995 (δη­μο­σιεύ­τη­κε στην Εποχή) αλλά δυ­στυ­χώς, είναι ίσως τώρα πιο επί­και­ρο και…κα­τα­νοη­τό.

Με­ρι­κά χρή­σι­μα βι­βλία για την ίδια προ­βλη­μα­τι­κή:

Enzo Traverso ,”Understanding the Nazi Genocide-Marxism after Auschwitz”.

Ernest Mandel, “Premisses materielles, sociales et ideologiques du genocide nazi” στο «Le marxisme d’ Ernest Mandel, επι­μέ­λεια Gilbert Achcar.

Daniel Bensaid, “Le pari melancolique”.

Michael Loewy, “revolte et melancolie: le romantisme a contre-courant de la modernite”.

Enzo Traverso, “Les marxistes et la question juive”.

Daniel Bensaid, “ Marx l’intempestif”.